Ảnh hưởng của stress nhiệt đến một số chỉ tiêu sinh lý của đàn bò lai hưởng sữa nuôi tại huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An trong mùa Hè

Báo cáo khoa học

ảnh hưởng của stress nhiệt đến một số chỉ tiêu sinh lý

của đµn bò lai hưởng sữa nuôi tại huyện nghĩa đµn,

tỉnh nghệ an trong mùa hè

T¹p chÝ Khoa häc vµ Ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 26-32

§¹i häc N«ng nghiÖp I

¶nh h−ëng cña stress nhiÖt ®Õn mét sè chØ tiªu sinh lý cña ®μn bß lai

h−íng s÷a nu«i t¹i huyÖn nghÜa ®μn, tØnh nghÖ an trong mïa hÌ

Effects of heat stress on some physiological parameters in crossbred dairy cows raised

in Nghia Dan district, Nghe An province

Đặng Thái Hải^*, Nguyễn Thị Tú^*

SUMMARY

An experiment was conducted to determine effects of heat stress on some physiological

parameters in crossbred dairy cows F₁(50% HF) and F₂(75% HF) in the summer season in

Nghia Dan district, Nghe An province. Results showed that the temperature-humidity index

(THI) was always high. THI was always higher inside (75.15-83.96) than outside (75.81-84.33).

Therefore, the cows were always under stressful conditions. Heat stress significantly affected

physiological parameters. When THI increased body temperature, pulse rhythm and

respiration rate were increased. THI had positive correlations with those physiological

parameters.

Keywords: Dairy cows, heat stress, THI, physiological parameters.

chuồng nuôi với các chỉ tiêu sinh lý; tạo cơ sở

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

cho việc đề xuất ứng dụng các giải pháp giảm

Bò sữa là động vật có nguồn gốc ôn đới,

khi được đưa về nuôi ở Việt Nam đã gặp

nhiều khó khăn trong việc nuôi dưỡng và

chăm sóc. Nước ta nằm trong vùng khí hậu

nhiệt đới gió mùa, thời tiết thay đổi theo mùa,

theo vùng miền và trong ngày cũng có sự biến

động không nhỏ. Stress nhiệt là một trở ngại

lớn đối với chăn nuôi bò sữa. Ở nước ngoài,

đây là nguyên nhân làm giảm 15% - 40% sản

lượng sữa. Stress nhiệt còn làm giảm sức đề

kháng, nên trong điều kiện vệ sinh và chăm

sóc kém, bò sữa càng dễ nhiễm bệnh, gây thiệt

hại về kinh tế. Do đó, vấn đề chống stress

nhiệt cho bò sữa là một trong những khâu hết

sức quan trọng. Đề tài này được tiến hành

nhằm bước đầu xác định ảnh hưởng của nhiệt

độ, ẩm độ mùa hè đến một số chỉ tiêu sinh lý

của bò lai F₁và F₂(giữa bò HF và Lai Sind)

nuôi tại Nghĩa Đàn, Nghệ An; xác định được

mối tương quan giữa chỉ số nhiệt ẩm THI

(Temperature Humidity Index) môi trường và

thiểu tác động bất lợi của stress nhiệt, góp

phần nâng cao khả năng sản xuất và nâng cao

hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi bò sữa.

2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU

Nghiên cứu được thực hiện trên 12 bò lai

(Holstein Friesian x Lai Sind) gồm 6 bò F₁và

6 bò F₂đang trong giai đoạn khai thác sữa,

đồng đều về lứa vắt sữa (lứa 3- 5), tháng vắt

sữa (từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 4) và năng

suất sữa. Bò được nuôi nhốt tại các nông hộ

tại huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An trong mùa

hè. Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 4

đến tháng 7 năm 2007.

Tiến hành theo dõi diễn biến nhiệt độ, ẩm

độ và chỉ số THI môi trường, chuồng nuôi và

ảnh hưởng của thay đổi nhiệt độ, ẩm độ đến

một số chỉ tiêu sinh lý ở bò sữa.

* Khoa Chăn nuôi & Nuôi trồng Thuỷ sản, Đại học Nông nghiệp I- Hà Nội.

26

¶nh h−ëng cña stress nhiÖt ®Õn mét sè chØ tiªu sinh lý cña ®µn bß lai h−íng s÷a...

Diễn biến nhiệt độ, ẩm độ môi trường trường (Bảng 1). Điều này cho thấy hệ thống

được xác định qua các số liệu của Trạm khí

tượng thuỷ văn Nghĩa Đàn, Nghệ An.

chuồng nuôi vẫn chưa đảm bảo tính thông

thoáng, vệ sinh... Kết quả trên cũng tương

đồng với kết quả của Đinh Văn Cải và cộng

sự (2005): THI chuồng nuôi luôn cao hơn

(85,4 so với 85,1).

Nhiệt độ, ẩm độ chuồng nuôi đo bằng

nhiệt kế bên khô bên ướt vào 3 thời điểm: 9;

13 và 17 giờ hàng ngày.

Bảng 1 cho thấy giá trị nhiệt độ, ẩm độ và

THI của chuồng nuôi trong ngày rất khác

nhau. Độ ẩm cao nhất vào buổi sáng (90,79%

ngoài môi trường và 92,83% trong chuồng

nuôi lúc 7 giờ); THI và nhiệt độ lại có giá trị

Chỉ số nhiệt ẩm THI của từng thời điểm

được tính theo Frank Wiersma (1990):

THI = t° bên khô + 0,36.t° bên ướt + 41,2

Nhiệt độ cơ thể bò được đo trực tiếp ở

trực tràng bằng nhiệt kế y học thời gian 2-3

phút; nhịp thở quan sát qua hoạt động lên

xuống của thành bụng bò thí nghiệm; nhịp

mạch xác định bằng cách bắt mạch ở khấu

đuôi với đồng hồ bấm giây vào 3 thời điểm: 9;

13 và 17 giờ trong ngày.

o

cao nhất vào buổi trưa (83,69 và 32,34 C ở

o

môi trường; 84,33 và 32,9 C trong chuồng

nuôi), thấp nhất vào buổi sáng (75,15 và

24,54^oC ở môi trường; 75,74 và 24,86 ^oC trong

chuồng nuôi). Các chỉ số nhiệt độ và độ ẩm tại

chuồng nuôi ở cả 3 thời điểm đều có giá trị

Các số liệu thu được xử lý thống kê bằng cao hơn bên ngoài môi trường (P<0,001).

phần mềm Excel 7.0 và Minitab 14.

Nguyên nhân là do đàn bò đã tham gia vào

quá trình tạo tiểu khí hậu chuồng nuôi (ăn,

uống, thải phân và nước tiểu; thân nhiệt của

bò,...) và do chuồng trại kém thông thoáng.

Kết quả bảng 1 cũng cho thấy một quy luật là

khi nhiệt độ tăng thì ẩm độ giảm và ngược lại.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Diễn biến nhiệt độ, ẩm độ và THI của

môi trường và chuồng nuôi

Nhiệt độ và độ ẩm là hai yếu tố chính gây

nên stress nhiệt cho bò sữa. Nhiệt độ, độ ẩm

chuồng nuôi cũng như môi trường tại Nghĩa

Đàn luôn biến động và ở mức cao. Trong đó

nhiệt độ và ẩm độ chuồng nuôi luôn có xu

hướng cao hơn các giá trị này ở bên ngoài môi

trường. Sự tác động tổng hợp của nhiệt độ và

ẩm độ thể hiện qua chỉ số THI. Chỉ số THI

chuồng nuôi cũng có xu hướng cao hơn môi

Theo Alan và cộng sự (2005), khi THI

đạt giá trị khoảng 78 - 79 thì bò sữa rơi vào

trạng thái stress nhiệt nặng. Kết quả ở bảng 1

cho thấy THI của chuồng nuôi tại Nghĩa Đàn

luôn có giá trị cao, dao động từ 75,74 - 84,33.

Đặc biệt, có những ngày nhiệt độ lên tới

35,8^oC, ẩm độ 97%, khi đó THI đạt ngưỡng

90,00. Như vậy, bò sữa nuôi trong môi trường

này bị stress nhiệt.

Bảng 1. Diễn biến nhiệt độ, ẩm độ và THI chuồng nuôi và môi trường

Nhiệt độ (°C)

Độ ẩm (%)

THI

Chuồng nuôi

Thời

điểm

Tham số

thống kê

Môi trường

Chuồng nuôi

24,86 ± 0,39

10,85

Môi trường Chuồng nuôi Môi trường

X±mx

Cv%

24,54 ± 0,39

10,99

92,83± 0,71 90,79 ± 0,90 75,15 ± 0,62 75,81 ± 0,64

5,25 6,78 5,7 5,77

9h

X±mx

Cv%

32,34 ± 0,47

9,88

32,9 ± 0,46

9,71

62,57±1,54 62,94 ± 1,40 83,69 ± 0,56 84,33 ± 0,55

16,92 15,25 4,56 4,47

13h

17h

X±mx

Cv%

28,32 ± 0,65

15,70

28,25 ± 0,61 75,51 ± 2,15 76,95 ± 2,07 78,45 ± 0,68 79,16 ± 0,70

14,9 19,55 18,41 5,97 6,08

27

Đặng Thái Hải, Nguyễn Thị Tú

3.2. Kết quả theo dõi một số chỉ tiêu sinh lý

của đàn bò

Ở cả 3 thời điểm 9; 13 và 17 giờ, nhịp

mạch bò F₁(tương ứng là: 83,09; 87,81; 88,40

lần/phút) đều cao hơn bò F₂(67,20; 68,86;

72,46 lần/phút). Điều này phần nào giải thích

được vì sao ở bò F₂nhiệt độ trực tràng và nhịp

thở đều cao hơn F₁trong suốt thời gian thí

nghiệm. Do nhịp mạch bò F₁luôn cao hơn, nên

lượng máu lưu thông đến các cơ quan ngoại

biên nhiều hơn (trên bề mặt da và yếm) đồng

nghĩa với việc thoát nhiệt ra ngoài cơ thể nhanh

hơn. Kết quả cũng cho thấy ở cả F₁và F₂nhịp

tim ít có thay đổi lớn trong ngày.

Ở trạng thái stress nhiệt, các đáp ứng của

bò sữa bao gồm: tăng tiết mồ hôi, nhịp thở, nhịp

mạch và tăng nhiệt độ trực tràng. Kết quả theo

dõi các chỉ tiêu trên cho thấy nhiệt độ trực tràng,

nhịp mạch và nhịp thở thường có xu hướng tăng

dần theo thời gian trong ngày (Bảng 2). Ở cả F₁

và F₂, các chỉ tiêu này cũng thường cao nhất về

buổi chiều, đặc biệt vào thời điểm nắng nóng

kéo dài. Ở bò F₂, các chỉ tiêu sinh lý đều có xu

hướng cao hơn bò F₁, ngoại trừ nhịp mạch.

Bảng 2. Kết quả theo dõi một số chỉ tiêu sinh lý

Loại bò

Tham số

thống kê

Nhiệt độ

trực tràng (^oC)

Nhịp mạch

Nhịp thở

Thời điểm

(lần/phút)

83,09 ± 0,27

2,22

(lần/phút)

X±mx

Cv%

38,72 ± 0,018

0,33

34,11 ± 0,47

9,42

9h

X±mx

Cv%

38,82 ± 0,019

0,35

87,81 ± 0,17

1,35

41,28 ± 1,54

25,62

F₁

13h

17h

9h

X±mx

Cv%

38,96 ± 0,023

0,42

88,40 ± 0,25

1,97

41,53 ± 1,45

23,93

X±mx

Cv%

38,75 ± 0,01

0,19

67,20 ± 0,36

3,71

48.64 ± 0,06

0,86

X±mx

Cv%

39,21 ± 0,03

0,48

68,86 ± 0,33

3,30

54,88 ± 0,69

8,64

13h

F₂

X±mx

39,41 ± 0,02

72,46 ± 0,36

69,01 ± 0.32

17h

Cv%

0,45

0,58

3,42

4,06

3,18

15,46

Vần đề ở đây là tại sao vào buổi chiều mất cân bằng giữa hai quá trình sản nhiệt và

nhiệt độ môi trường và chuồng nuôi giảm thải nhiệt, nhiệt tích lại trong cơ thể làm nhiệt

xuống thấp hơn, nhưng nhiệt độ trực tràng lại độ cơ thể tăng cao vào buổi chiều.

đạt cao nhất? Nguyên nhân là do nhiệt độ

giảm chậm đồng thời với sự tăng của ẩm độ

nên nhiệt độ trực tràng tăng chậm giữa các

Bò F₁, nhờ khả năng thải nhiệt tốt hơn

môi trường. Mức chênh lệch giữa nhiệt độ cơ

thể với môi trường không cao làm phương

thức thải nhiệt bằng bức xạ nhiệt không hiệu

quả. Mặt khác, độ ẩm của môi trường tăng

dần vào buổi chiều làm sự bốc hơi nước qua

da bị hạn chế, phương thức thải nhiệt qua sự

tiết mồ hôi cũng không hiệu quả. Kết quả là

thời điểm 9 - 13 giờ, và 13 -17 giờ, trong khi

đó ở bò F₂nhiệt độ trực tràng có những biến

đổi lớn. Bảng 2 cũng cho thấy, hệ số Cv% của

nhiệt độ trực tràng trên cả hai bò F₁, F₂đều

thấp hơn so với nhịp mạch và nhịp thở ở cả ba

thời điểm, điều này đồng nghĩa với nhiệt độ

trực tràng ổn định hơn.

28

¶nh h−ëng cña stress nhiÖt ®Õn mét sè chØ tiªu sinh lý cña ®µn bß lai h−íng s÷a...

Nhịp thở luôn có hệ số Cv% cao nhất ở tràng từ 39,18^oC lên 39,65^oC ở bò HF;

ba thời điểm chứng tỏ nhịp thở chịu ảnh 38,73^oC lên 39,43^oC ở bò Jersey. Nhiệt độ

hưởng mạnh bởi các chỉ số môi trường. Hệ số trực tràng của bò Bos Taurus thường cao hơn

Cv% của nhịp thở bò F₁tại 3 thời điểm 9; 13 bò Bos Indicus. Nhiệt độ trực tràng là một chỉ

và 17 giờ đều có giá trị cao hơn ở bò F₂. Như thị về cân bằng nhiệt, vì vậy trong mùa hè

vậy, nhịp thở bò F₁không ổn định bằng bò F₂, nhiệt độ trực tràng cao hơn.

và nhịp thở F₁chịu ảnh hưởng của chỉ số THI

So với các kết quả ở nước ngoài và các

là cao hơn. Hệ số Cv% của nhịp thở bò F₁lớn

tiêu chí về stress nhiệt, bò F₁và F₂có phản

cho thấy các cá thể được theo dõi có phản ứng

ứng khác nhau với sự thay đổi của chỉ số THI.

khác nhau trước thay đổi của chỉ số THI. Tuy

Thường bò F₂có phản ứng với cường độ cao

nhiên, sự thay đổi nhịp thở bò F₁giữa các thời

hơn bò F₁ở cùng một điều kiện. Trong giai

điểm 9 - 13 giờ và 13 - 17 giờ luôn thấp hơn

đoạn nắng nóng kéo dài, giai đoạn có gió Lào

so với F₂. Điều này cũng cho thấy các bò F₁

khô nóng, bò F₁và F₂nuôi tại các trại bò ở

có phản ứng khá đồng đều trước sự thay đổi

Nghĩa Đàn đã có biểu hiện không bình thường

của THI qua các thời điểm trong ngày. Cũng

về sinh lý (tăng nhiệt độ trực tràng, nhịp thở

giống như nhiệt độ trực tràng thì nhịp thở của

và nhịp mạch).

cả F₁và F₂đều có xu hướng tăng dần theo

thời điểm trong ngày, nhịp thở đạt cao nhất

vào 17 giờ (P < 0,001). Về buổi chiều nhiệt độ

trực tràng và hô hấp tăng cũng là để thải

lượng nhiệt độ dư thừa đó.

3.3. Ảnh hưởng của THI chuồng nuôi đến

một số chỉ tiêu sinh lý ở bò

Kết quả phân tích tương quan giữa các

chỉ tiêu sinh lý và THI chuồng nuôi được đưa

ra ở bảng 3.

Srikandakumar và Johnson (2004) thông

báo stress nhiệt đã làm tăng nhiệt độ trực

Bảng 3. Tương quan giữa THI chuồng nuôi với các chỉ tiêu sinh lý

Chỉ tiêu

Loại bò

Phương trình hồi quy và hệ số tương quan

Nhịp thở F₁= - 94,3 + 1,65 THICN

F₁

r = 0,74; P = 0,000

Nhịp thở

Nhịp thở F₂= 11,5 + 0,568 THICN

F₂

F₁

F₂

F₁

F₂

r = 0,87; P = 0,000

Nhịp mạch F₁= 64,8 + 0,267 THICN

r = 0,73; P = 0,000

Nhịp mạch

Nhịp mạch F₂= 32,7 + 0,455 THICN

r = 0,78; P = 0,000

NĐTT F₁= 37,4 + 0, 018 THICN

r = 0,50; P = 0,000

Nhiệt độ trực tràng

NĐTT F₂= 36,8 + 0,029 THICN

r = 0,78; P = 0,000

• Ảnh hưởng THI chuồng nuôi đến nhịp thở

bò F₂có tương quan rất chặt (r = 0,87) với P <

0,001 với THI chuồng nuôi.

Kết quả bảng 3 cho thấy quan hệ giữa

nhịp thở của hai bò lai F₁, F₂với chỉ số THI

chuồng nuôi là quan hệ hồi quy tuyến tính bậc

nhất. Giá trị của hệ số tương quan và độ tin

cậy của hệ số tương quan cho thấy rõ là THI

chuồng nuôi ảnh hưởng đến nhịp thở của hai

bò lai F₁, F₂với cường độ mạnh. Nhịp thở của

Kết quả bảng 2 cho thấy nhịp thở tăng

cao nhất vào buổi chiều trong khi các chỉ số

THI, nhiệt độ chuồng nuôi và môi trường đều

đạt giá trị cao nhất vào thời điểm 13 giờ. Vào

buổi trưa là thời điểm bò nghỉ ngơi, nằm nhai

lại, và có nhịp thở sâu. Tuy vậy, vào những

29

Đặng Thái Hải, Nguyễn Thị Tú

ngày nắng nóng kéo dài thì thời gian nhai lại nghiên cứu này, nhịp thở bò F₁và F₂chịu ảnh

giảm, bò thở nông và nhanh. Buổi trưa cũng là hưởng khá mạnh bởi các yếu tố môi trường

thời điểm độ ẩm môi trường, chuồng nuôi nêu trên (ngoại trừ THI môi trường). Coppock

giảm thấp nhất (Bảng 1), do vậy mặc dù nhiệt và cộng sự (1982) cũng cho biết nhiệt độ môi

độ môi trường tăng cao song các phương thức trường cao đã gây ra các hiệu chỉnh về mặt

thải nhiệt qua hô hấp, qua bốc hơi nước qua sinh lý bao gồm tăng nhịp thở.

da đạt hiệu quả cao.

Mặc dù hệ số tương quan của chỉ tiêu

Đinh Văn Cải và cộng sự, (2005) cho biết nhịp thở của bò F₁và F₂với chỉ số THI của

khi THI tăng thì các chỉ số sinh lý đều tăng và môi trường, chuồng nuôi có độ chênh lệch

sự khác biệt về sinh lý ở các giống bò là có ý không lớn (Bảng 3), nhưng bò F₂bị ảnh

nghĩa thống kê (P<0,01), bò có máu HF càng hưởng bởi stress nhiệt nhiều hơn và nặng hơn

cao thì chỉ số sinh lý càng cao.

bò F₁. So sánh chỉ tiêu giá trị trung bình của

nhịp thở của hai bò F₁và F₂ở cả ba thời

điểm 9; 13 và 17 giờ, nhịp thở bò F₁luôn

nằm trong khoảng sinh lý cho phép, ngược

lại nhịp thở bò F₂bắt đầu biểu hiện không

bình thường vào thời điểm 13 giờ và biểu

hiện rõ rệt vào thời điểm 17 giờ.

Khi chỉ số THI chuồng nuôi tăng thì nhịp

thở của bò lai F₁, F₂đều tăng theo. Kadzere và

cộng sự (2002) còn cho biết thêm: không thấy

các bằng chứng về sự khác nhau của các

giống trong đáp ứng về hô hấp với nhiệt độ

thấp, nhưng ở nhiệt độ cao sự sai khác này là

rõ ràng. Khi so sánh về nhịp thở trung bình

giữa hai bò F₁và F₂trong cùng một ngày, bò

F₂luôn có tần số hô hấp lớn hơn bò F₁

(P<0,001). Theo Allan và cộng sự (2005): bò

sữa bị stress nhiệt thở trên 80 lần/phút (bình

thường 35 - 45 lần/phút). Kết quả bảng 2 cho

thấy nhịp thở trung bình của bò F₁ở cả ba thời

điểm đều có giá trị trong khoảng sinh lý. Tuy

vậy vào những thời điểm nắng nóng kéo dài

thì nhịp thở bò F₁có thể đạt đến 57 lần/phút

lúc 13 giờ (giá trị lớn nhất), bò F₁đã có biểu

hiện stress nhiệt. Trong khi đó ở bò F₂nhịp

thở lúc 13 giờ có giá trị trung bình là 54,88

lần/phút, chứng tỏ F₂bắt đầu có biểu hiện

stress nhiệt (THI chuồng nuôi khi đó là

84,33). Và vào thời điểm 17 giờ là lúc bò F₂bị

stress nhiệt nặng, nhịp thở lúc này tăng cao

(69,01 lần/phút) khi đó THI chuồng nuôi là

79,16. Đặc biệt có những ngày nhịp thở bò F₂

tăng lên đến 72,97 lần/phút.

• Ảnh hưởng của THI chuồng nuôi đến nhịp

mạch

Tương ứng với sự thay đổi có tính chu

kỳ của chỉ số THI thì nhịp mạch của hai bò

F₁, F₂đều có những thay đổi tương ứng.

Tuy vậy nhịp mạch bò F₂có biểu hiện rõ

hơn bò F₁về sự không ổn định (Bảng 2). Hệ

số Cv% của nhịp mạch của bò F₂ở cả ba

thời điểm 9; 13 và 17 giờ tương ứng là 3,71;

3,30; 3,42 đều cao hơn hệ số này ở bò F₁

(2,22; 1,35; 1,97). Ở cả hai loại bò, hệ số

Cv% vào thời điểm 13 giờ đều có giá trị

thấp hơn hai thời điểm còn lại cho thấy nhịp

mạch lúc này ổn định hơn.

Kết quả phân tích mối tương quan

(Bảng 3) càng cho thấy: chỉ số THI chuồng

nuôi ảnh hưởng đến nhịp mạch của bò F₁và F₂,

hệ số tương quan tương ứng là 0,73 và 0,78.

Theo Huhnke và Monty (1976), không

phát hiện sự khác biệt về nhịp mạch ở bò HF

trước và sau khi nuôi trong điều kiện mát và

nóng ở Arizona, Hoa Kỳ. Theo Đinh Văn Cải

và cộng sự (2005), khi THI tăng lên thì nhịp

mạch và nhịp thở đều tăng, nhưng nhịp mạch

không tăng nhiều như nhịp thở. Huhnke và

Monty (1976) thấy bò cái sau đẻ ở điều kiện

mát có nhịp mạch tối thấp 74,5 lần/phút và

cao nhất 79,2 lần/phút và ở điều kiện mát hơn

92,3 lần/phút và 98,5 lần/phút.

Thông thường bò Bos Taurus đáp ứng

kém hơn Bos Indicus, bò Zebu trong môi

trường nóng ẩm (Kadzere và cộng sự, 2002).

Các đáp ứng với stress nhiệt phụ thuộc vào

giống (Finch, 1986). Thông thường bò Bos

Indicus ít mẫn cảm hơn Bos Taurus, Jersey ít

mẫn cảm hơn HF (Sharma và cộng sự, 1983).

Vương Tuấn Thực (2005) cho biết nhịp thở bò

F₁không bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ, ẩm độ và

THI môi trường và chuồng nuôi. Trong

30

¶nh h−ëng cña stress nhiÖt ®Õn mét sè chØ tiªu sinh lý cña ®µn bß lai h−íng s÷a...

Kết quả theo dõi bảng 2 cũng cho thấy (ở hơn 78. Srikandakumar và Johnson (2004)

cùng điều kiện) hệ số Cv% của nhịp thở ở cả

F₁và F₂(26,61 và 12,18) đều cao hơn ở nhịp

mạch (8,94 và và 5,754). Như vậy, trong cùng

ngoại cảnh tác động thì nhịp mạch ổn định

hơn là nhịp thở. Singh và Bhattacharyya

(1996) kết luận rằng nhịp mạch của gia súc

luôn biến động phụ thuộc vào nhiệt độ và

giống.

cho biết stress nhiệt làm tăng nhiệt độ trực

tràng từ 39,18^oC lên 39,65^oC ở bò HF; từ

38,73^oC lên 39,43^oC ở bò Jersey. Trong

nghiên cứu này, những ảnh hưởng của stress

nhiệt thông qua nhiệt độ trực tràng ở bò F₂rõ

rệt hơn bò F₁, stress nhiệt đã làm tăng nhiệt độ

trực tràng bò F₁từ 38,68^oC lên 39,24^oC khi

THI chuồng nuôi tăng từ 72,2 lên 84,37 và

làm tăng nhiệt độ trực tràng bò F₂từ 38,79^oC

lên 39,38^oC khi THI chuồng nuôi tăng từ

72,18 lên 84,26. Kết quả này cho thấy khoảng

dao động của nhiệt độ trực tràng bò F₂là cao

hơn bò F₁. Đinh Văn Cải và cộng sự (2005)

cho rằng sự khác biệt về sinh lý ở các giống

bò là có ý nghĩa thống kê (P<0,01), bò có tỉ lệ

máu HF càng cao thì chỉ số sinh lý càng cao.

Ở bò F₁, so với nhịp thở và nhịp mạch thì

nhiệt độ trực tràng ít chịu ảnh hưởng bởi các

chỉ số môi trường hơn. Thật vậy, tương quan

giữa nhịp thở, nhịp mạch của bò F₁với chỉ số

THI chuồng nuôi lần lượt là 0,74 và 0,73

trong khi tương quan này ở nhiệt độ trực tràng

là 0,50 (P<0,001). Điều này cho thấy khả

năng thích ứng của bò F₁trong điều kiện nóng

tốt hơn bò F₂. Khi nhiệt độ môi trường tăng

cao, nhịp mạch và nhịp thở đều tăng ở cả hai

bò F₁, F₂thế nhưng khả năng thoát nhiệt ở bò

F₁tốt hơn nên duy trì thân nhiệt tốt hơn. Khả

năng này có được là do bò F₁có tỉ lệ máu bò

Bos Indicus cao hơn bò F₂. Nhịp mạch nhanh

ở bò F₁giúp máu lưu thông đến các cơ quan

ngoại biên lớn, nhiệt lượng dư thừa sẽ khuếch

tán vào môi trường nhanh hơn. Mặt khác, yếm

• Ảnh hưởng THI chuồng nuôi đến nhiệt độ

trực tràng

Nhiệt độ trực tràng là một chỉ thị về cân

bằng nhiệt và có thể sử dụng để đánh giá

những ảnh hưởng bất lợi của môi trường đến

sinh trưởng, tiết sữa, sinh sản ở bò sữa

(Johnson, 1980). Trong thời gian theo dõi,

nhiệt độ trực tràng luôn tỷ lệ thuận với THI.

Nhiệt độ trực tràng của cả F₁và F₂biến động

khá mạnh trước sự thay đổi của THI chuồng

nuôi và môi trường, đặc biệt là THI môi

trường. Cùng với sự thay đổi có tính chu kỳ

của THI thì nhiệt độ trực tràng cũng có sự

tăng giảm, khi chỉ số THI tăng nhiệt độ trực

tràng cũng tăng theo và ngược lại.

Sự thay đổi của nhiệt độ trực tràng trước

thay đổi của THI không có nghĩa là bò sữa là

động vật ‘‘biến nhiệt’’. Thân nhiệt của bò ổn

định là nhờ sự điều hòa của nhiều yếu tố. Sự

ổn định này là kết quả của mối cân bằng giữa

hai quá trình sản nhiệt - thải nhiệt. Khi sự thay

đổi của THI vượt quá khả năng điều hòa thân

nhiệt, cân bằng giữa sản nhiệt và thải nhiệt bị

mất làm thân nhiệt thay đổi. Thật vậy, khi

THI tăng cao (do nhiệt độ, ẩm độ tăng làm bò F₁phát triển hơn F₂cũng làm khả năng

thoát nhiệt ở F₁tốt hơn F₂. Do có tỉ lệ máu bò

HF lớn hơn nên khả năng thích ứng với điều

kiện stress, khả năng thải nhiệt ra môi trường

của bò F₂kém, làm thân nhiệt dễ tăng cao

trong điều kiện stress nhiệt.

giảm sự thông thoáng) làm quá trình thải nhiệt

độ không hiệu quả và kết quả là nhiệt dư thừa

bị tích lại trong cơ thể làm thân nhiệt tăng lên.

Chỉ số THI tác động đến nhiệt độ trực tràng

bò F₂với cường độ lớn hơn bò F₁(Bảng 3).

Tóm lại, các chỉ số THI chuồng nuôi và

môi trường đều có tác động đến các chỉ tiêu

sinh lý ở cả hai bò lai F₁, F₂. Xu hướng

chung là sự tác động lên bò F₂mạnh hơn, rõ

ràng hơn. Điều này cũng cho thấy khả năng

thích ứng của bò F₁tốt hơn F₂trong điều

kiện stress nhiệt.

Nhiệt độ trực tràng là một chỉ thị nhạy

cảm về đáp ứng sinh lý của gia súc với stress

nhiệt vì nó thường ổn định trong các điều kiện

bình thường (Kadzere và cộng sự, 2002).

Nhiệt độ trực tràng của bò F₂bắt đầu tăng cao

khi chỉ số THI cao hơn 70, trong khi đó ở bò

F₁bắt đầu xuất hiện sự tăng cao khi THI cao

31

Đặng Thái Hải, Nguyễn Thị Tú

4. KẾT LUẬN

Chỉ số nhiệt ẩm THI ở chuồng nuôi và

môi trường trong thời gian theo dõi ở Nghĩa

Đàn, Nghệ An luôn cao hơn 70.

Huhnke, M. R. and D. E. Monty (1976).

Physiologic responses of preparturient

and post parturient Holstein-Friesian

cows to summer heat stress in Arizona .

Am. J. Vet. Res. 37; 1976, Pp. 1301-

1304.

Các chỉ tiêu sinh lý như nhiệt độ trực

tràng, nhịp mạch và nhịp thở đều có tương

quan dương với các yếu tố stress nhiệt.

Johnson, H. D. (1980). Depressed chemical

thermo genesis and hormonal functions

Các chỉ tiêu sinh lý trên đều có giá trị

tăng dần theo thời gian trong ngày và thường

cao nhất vào buổi chiều.

in

heat.

In:

Environmental

Physiology. Aging, Heat, and

Altitude. Elsevier/North Holland, New

York (1980), Pp. 3-9.

Ảnh hưởng của stress nhiệt đến các chỉ

tiêu sinh lý này ở bò F₂có xu hướng cao hơn

bò F₁.

Kadzere C. T; M. R. Myrphu (2002). “Heat

stress in lacting dairy cows: a review”.

Livestock Production Science, Vol. 77,

Issue 1, Oct.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Allan, C. and Dan, H. (2005). Heat stress and

cooling cows. Vigortone Ag Products.

http://www.Vigortone.com/heat_stress.

htm.

Srikandakumar, A. and Johnson, E. H. (2004).

Effect of heat stress on milk production,

rectal temperature, respiratory rate and

blood chemistry in Holstein, Jersey and

Australian Milking Zebu cows. Tropical

Health and Production, 36: 685-692.

Đinh Văn Cải, Hồ Quế Anh, Nguyễn Văn Trí

(2005). Ảnh hưởng của stress nhiệt lên

sinh lý sinh sản bò lai hướng sữa và bò

lai thuần nhập nội nuôi tại khu vực

Miền Nam.

Vương Tuấn Thực (2005). Nghiên cứu ảnh

hưởng của stress nhiệt đến một số chỉ

tiêu sinh lý, lượng thức ăn thu nhận,

năng suất và chất lượng sữa của bò lai

F₁, F₂nuôi tại Ba Vì trong mùa hè.

Luận văn thạc sĩ nông nghiệp, ĐHNNI,

Hà Nội: 38-76.

www.vcn.vnn.vn/Post/khoahoc/2005/kh

_5_1_2005_5.doc.

Coppock, C. E.; Grant P. A.; Portzer, S. J.;

Charles, D. A. and Escobosa, A.

(1982). Lactating dairy cows response

to dietary sodium, chloride and

bicarbonate during hot weather; J.

Dairy Sci. 65; pp. 566-576.

Wiersma F. (1990). Temperature-humidity

index table for dairy producer to

estimate heat stress for dairy cows,

Department

of

Agricultural

Engineering, The University of

Arizona, Tucson, 1990.

Finch, V. A. (1986). Body temperature in beef

cattle: its control and relevance to

production in the tropics . J. Anim. Sci.

62 (1986), Pp. 531-542.

32

T¹p chÝ Khoa häc vµ Ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 33-37

§¹i häc N«ng nghiÖp I

x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña khèi l−îng s¬ sinh vμ giíi tÝnh tíi tû lÖ sèng

vμ lo¹i th¶i cña lîn con ®Õn 3 tuÇn tuæi

Influence of individual birth weight and sex on survival of piglets up to 3 weeks of age

Phan Xuân Hảo^*

SUMMARY

A survey was undertaken to evaluate effects of individual birth weight and sex on survival

of piglets up to 3 weeks of age. Total of 680 piglets of Landrace, Yorkshire and F₁(Landrace x

Yorkshire) born from 2005 to 2006 on different farms in Nam Dinh province were surveyed and

analyzed. It was found that individual birth weight of piglets significantly influenced the

number of piglets born alive and the culling rate at birth as well as the survival rates over 1, 2

and 3 weeks of age. The survival rate increased with increasing individual birth weight. Sex

showed no significant effect on the survival of piglets. Raising piglets with light weights (<1.0

kg/head) is not recommended because of very low survival rate up to weaning.

Key words: Birth weight, sex, survival, suckling piglets.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong chăn nuôi lợn nái, hai mục tiêu

2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU

Tổng số 680 lợn con Landrace, Yorkshire

và F1(LY) sinh trong năm 2005 - 2006 tại trại

chăn nuôi Nam Mỹ - Nam Trực - Nam Định

được đánh số và cân từng con tại thời điểm sơ

sinh, kiểm tra số lợn con còn sống lúc sơ sinh,

1, 2 và 3 tuần tuổi của từng lứa đẻ, theo từng

công thức phối giống và theo giới tính. Các chỉ

tiêu đánh giá gồm: tỷ lệ sơ sinh sống, tỷ lệ loại

thải lúc sơ sinh, tỷ lệ sống đến 1, 2 và 3 tuần

tuổi (cai sữa) theo mức khối lượng sơ sinh/con

và giới tính.

được quan tâm là khả năng sinh sản của lợn

nái, sinh trưởng của lợn con và tỷ lệ sống của

chúng đến giai đoạn cai sữa. Hiện nay, các

nghiên cứu về tính năng sản xuất của lợn

ngoại nói chung và khả năng sinh sản của lợn

ngoại nói riêng đã và đang được nhiều nhà

nghiên cứu quan tâm. Tuy nhiên cùng với

đánh giá khả năng sinh sản của lợn nái (Đoàn

Xuân Trúc và cộng tác viên, 2001; Phan Xuân

Hảo, 2006; Nguyễn Văn Thắng và Đặng Vũ

Bình, 2006), còn ít các nghiên cứu về ảnh

hưởng của khối lượng sơ sinh và giới tính đến

tỷ lệ sơ sinh sống, loại thải lúc sơ sinh và tỷ lệ

sống của lợn con trong giai đoạn theo mẹ.

Mục đích của nghiên cứu này xác định ảnh

Các số liệu được xử lý theo phương pháp

thống kê sinh học bằng phần mềm SAS 8.0

(2000) trên máy tính tại bộ môn Di truyền -

Giống vật nuôi, khoa Chăn nuôi & Nuôi

trồng thuỷ sản, Trường Đại học Nông nghiệp I

hưởng của mức khối lượng sơ sinh và giới - Hà Nội.

tính đến tỷ lệ sơ sinh sống, tỷ lệ loại thải lúc

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

sơ sinh (loại bỏ những con không đủ tiêu

chuẩn nuôi) và tỷ lệ nuôi sống của lợn con

trong giai đoạn theo mẹ, qua đó giúp cho các

nhà chăn nuôi có định hướng trong việc chọn

lọc nâng cao chất lượng lợn nái.

3.1. Ảnh hưởng của khối lượng sơ sinh tới

tỷ lệ sống và loại thải

Kết quả tính toán cho thấy, khối lượng sơ

sinh ảnh hưởng đến tỷ lệ sống và loại thải lợn

* Khoa Chăn nuôi & Nuôi trồng Thuỷ sản, Trường Đại học Nông nghiệp I.

33

Phan Xuân Hảo

con lúc sơ sinh. Cụ thể, khi khối lượng sơ khối lượng sơ sinh tăng lên trên 1,0 kg/con thì

sinh/con ở mức dưới 1,0 kg thì các chỉ tiêu tỷ lệ sơ sinh sống, tỷ lệ sống đến 1, 2 và 3

như tỷ lệ sơ sinh sống, tỷ lệ sống đến 1, 2 và 3 tuần tuổi tăng lên còn tỷ lệ loại thải giảm đi.

tuần tuổi đều thấp và tỷ lệ loại thải cao. Khi

Bảng 1. Ảnh hưởng của khối lượng sơ sinh đến tỷ lệ sống và loại thải

Mức khối lượng sơ sinh/con (kg)

≤ 1,0

1,1-1,2

X

1,3 - 1,4

1,5 - 1,6

1,7 - 1,8

≥ 1,9

Các chỉ tiêu

n

X

n

X

n

X

n

X

n

X

Lợn Landrace

32 65,63 36 97,22 52 100,0 42 100,0 30 100,0 19 100,0

21 38,10 35 0,0 52 0,0 42 0,0 30 0,0 19 0,0

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

13 69,23 35 97,14 52 100,0 42 100,0 30 100,0 19 100,0

13 61,54 35 94,29 52 100,0 42 100,0 30 100,0 19 100,0

13 53,85 35 82,86 52 98,01 42 100,0 30 100,0 19 100,0

Lợn Yorkshire

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

32 75,00 53 96,23 63 100,0 52 100,0 29 100,0 19 100,0

24 37,50 51

0,0

63

0,0

52

0,0

29

0,0

19

0,0

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

15 73,33 51 96,08 63 100,0 52 100,0 29 100,0 19 100,0

15 73,33 51 92,16 63 100,0 52 100,0 29 100,0 19 100,0

15 60,00 51 84,31 63 96,83 52 100,0 29 100,0 19 100,0

Lợn lai F1(Landrace x Yorkshire)

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

30 83,33 33 93,94 47 100,0 51 100,0 45 100,0 19 100,0

25 28,00 31

0,0

47

0,0

51

0,0

45

0,0

19

0,0

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

18 66,67 31 96,77 47 100,0 51 100,0 45 100,0 19 100,0

18 61,11 31 93,55 47 100,0 51 100,0 45 100,0 19 100,0

18 50,00 31 80,65 47 95,74 51 100,0 45 100,0 19 100,0

Tỷ lệ sơ sinh sống đối với lợn con có khối Tất cả lợn con có khối lượng sơ sinh trên 1,3

lượng sơ sinh/con ở mức dưới 1,0 kg ở trở lên có tỷ lệ sống đến 1 tuần tuổi là 100%.

Landrace là 65,63%; ở Yorkshire là 75,00% Qua đây cho thấy, khối lượng sơ sinh có ảnh

và ở F1(LY) là 83,33%. Như vậy, tỷ lệ sơ sinh hưởng đến tỷ lệ sống và những lợn con chết ở

sống đối với lợn con có khối lượng sơ sinh ở giai đoạn đến 1 tuần tuổi chủ yếu là những lợn

mức dưới 1,0 kg thì ở con lai F1(LY) là cao có khối lượng sơ sinh thấp dưới 1,1 kg.

nhất. Trong theo dõi này cho thấy, khi khối

Tỷ lệ sống đến 3 tuần tuổi ở lợn con cũng

lượng sơ sinh/con tăng lên từ 1,3 kg trở lên thì

tăng dần khi khối lượng sơ sinh/con tăng. Cụ

tất cả lợn con sinh ra đều sống 100%.

thể, khi khối lượng sơ sinh ở mức dưới 1,0 kg

Lợn con Landrace, Yorkshire và F1(LY)

chỉ bị loại thải không để lại nuôi khi khối

lượng sơ sinh ở mức dưới 1,0 kg. Cụ thể, tỷ lệ

loại thải lúc sơ sinh ở Landrace là 38,10%; ở

Yorkshire là 37,5% và ở F1(LY) là 28%. Như

vây, loại thải lợn con lúc sơ sinh chủ yếu đối

với lợn con có khối lượng sơ sinh dưới 1,0 kg.

thì tỷ lệ nuôi sống ở lợn Landrace là 53,85%;

ở Yorkshire là 60,00%; ở con lai F1(LY) từ

50%. Khi khối lượng sơ sinh/con đạt mức trên

1,5kg trở lên thì tỷ lệ sống đến 3 tuần tuổi là

100%. Qua đây cho thấy, cần khuyến cáo cho

các nhà chăn nuôi lợn nái ngoại là nên loại

ngay những lợn con có khối lượng sơ sinh

dưới 1 kg, do tỷ lệ nuôi sống đến 21 ngày (cai

sữa) rất thấp (50 - 60%).

Tỷ lệ sống đến 1 tuần tuổi ở lợn con tăng

dần khi mức khối lượng sơ sinh tăng lên. Cụ

thể, khi khối lượng sơ sinh tăng từ mức dưới

1,0 lên 1,1 -1,2 kg thì chỉ tiêu này ở lợn

Landrace tăng tương ứng từ 65,63 lên

92,22%; ở Yorkshire tăng từ 75,00 lên

96,23%; ở F1(LY) tăng từ 83,33 lên 93,94%.

Kết quả thu được về tỷ lệ sơ sinh sống và

tỷ lệ sống qua các giai đoạn 1, 2 và 3 tuần tuổi

ở lợn con trong theo dõi này phù hợp với các

thông báo của nhiều nghiên cứu. Fireman và

Siewerdt (1997) cho biết tỷ lệ lợn con chết đến

34

X¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña khèi l−îng s¬ sinh vµ giíi tÝnh tíi tû lÖ sèng...

21 ngày tuổi thường cao nhất ở những lợn có khi sơ sinh khoảng 11% và chết trong vòng 24

khối lượng sơ sinh thấp. Trong khi đó, Roeche giờ là 17%; trong khi ở lợn có khối lượng sơ

(1999) cho biết tỷ lệ lợn con chết trước cai sữa sinh trên 1 kg, tỷ lệ tương ứng là 4 và 3%. Các

sẽ giảm xuống nếu khối lượng sơ sinh tăng lên tác giả trên cũng cho biết khối lượng sơ

(tỷ lệ chết từ 40% ở mức khối lượng sơ sinh sinh/con có ảnh hưởng tới tỷ lệ sống của lợn

dưới 1,0 kg giảm xuống còn nhỏ hơn 7% khi con qua các giai đoạn 1, 7, 14 và 27 ngày (cai

khối lượng sơ sinh trên 1,6 kg). Trong khi đó, sữa) như sau: khi khối lượng sơ sinh/con tăng

Daza và cộng tác viên (2000) cho biết tỷ lệ sơ từ dưới 1,0 lên trên 1,0 - 2,0 kg và trên 2,0 kg

sinh chết và chết trước cai sữa là 6,9 và 14,7%, thì tỷ lệ sống đến 1 ngày tuổi tăng từ 36 - 85%

trong đó những lợn con có khối lượng sơ sinh lên 91 - 97% và 99 - 100%; ở 7 ngày tuổi tăng

thấp (cái dưới 0,87 kg và đực ở trên 1,06 kg) từ 16 - 75% lên 87 - 96% và 96 - 100%, ở 14

thường chết với tỷ lệ cao. Tỷ lệ hao hụt lợn con ngày tuổi tăng từ 16 - 73% lên 86 - 95% và 97

trong thời gian bú mẹ chiếm 64%, trong đó 4 - 98%, tỷ lệ nuôi sống đến 27 ngày (cai sữa) từ

ngày đầu nguyên nhân chết chủ yếu do yếu tố 15 - 71% lên 85 - 95% và 97 - 98%. Deen và

stress nhiệt độ (lạnh), bị bệnh hoặc bị mẹ đè. Bilkei (2004) cho biết tỷ lệ chết từ sơ sinh đến

Còn 36% lợn con chết vào giai đoạn ngày thứ 5 21 ngày của lợn có khối lượng sơ sinh bé (0,9 -

-21 là do bệnh đường ruột và rối loạn hô hấp. 1,0 kg) là 16,1 - 34,5%. Gondret và cộng tác

Tác giả Caceres và cộng tác viên (2001) có viên (2005) cho biết khối lượng sơ sinh/con

cùng nhận xét khối lượng sơ sinh có liên quan ảnh hưởng đến tỷ lệ chết trước lúc cai sữa. Cụ

trực tiếp đến tỷ lệ sống của lợn con. Milligan thể, tỷ lệ chết trước cai sữa là 12% tổng số lợn

và cộng tác viên (2002) chỉ ra rằng lợn con con sơ sinh sống. Khoảng 86% lợn con có khối

Yorkshire và F1(LY) có khối lượng sơ sinh lượng sơ sinh dưới 0,8 kg không sống được

nhỏ (dưới 1 kg/con) có tỷ lệ sơ sinh sống đến cai sữa, trong khi tỷ lệ này ở lợn có khối

74,5%, trong khi đó lợn con có khối lượng sơ lượng 0,8 - 1, 0 kg chỉ 26%.

sinh lớn (trên 1,5 kg/con) tỷ lệ đó là 94%. Theo

Quiniou và cộng tác viên (2002) cho biết khi

khối lượng sơ sinh/con dưới 1kg thì tỷ lệ chết

3.2. Ảnh hưởng của giới tính đến tỷ lệ sống

và loại thải

Bảng 2. Ảnh hưởng của giới tính đến tỷ lệ sống và loại thải lợn con

Cái

±

Đực

Các chỉ tiêu

X

n

mx

Cv (%)

24,49

n

±

mx

Cv (%)

24,86

Lợn Landrace

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

107

101

97

94,39

±

2,20

2,00

1,80

2,00

2,60

104

98

94

94,43

4,08

±

2,30

2,00

1,50

1,80

2,30

3,96

96,91

95,88

92,78

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

17,96

20,85

28,03

97,87

96,81

94,68

14,82

18,25

23,83

97

Lợn Yorkshire

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

124

118

113

95,16

±

1,93

1,86

1,52

1,75

2,42

22,64

124

120

116

96,77

3,33

±

1,59

1,65

1,48

1,70

2,36

18,33

4,24

97,35

96,46

92,92

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

16,59

19,24

27,73

97,41

96,55

93,10

16,36

18,98

27,33

Lợn lai F1(LY)

Tỷ lệ sơ sinh sống (%)

Tỷ lệ loại thải (%)

113

109

105

96,46

±

1,75

1,81

1,63

1,88

2,60

19,24

112

109

106

97,32

2,75

±

1,53

1,57

1,86

2,07

2,72

16,66

3,67

97,14

96,19

92,38

Tỷ lệ sống đến 1 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 2 tuần (%)

Tỷ lệ sống đến 3 tuần (%)

17,23

20,00

28,86

97,23

96,28

92,51

19,90

22,36

30,61

35

Phan Xuân Hảo

Kết quả tính toán ở bảng 2 cho thấy, tỷ lệ cai sữa ở 3 tuần tuổi của chúng rất thấp (50,00 -

sơ sinh sống và loại thải lúc sơ sinh ở lợn cái 60,00%).

và lợn đực là khác nhau. Nhìn chung tỷ lệ sơ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

sinh sống, tỷ lệ sống đến 1, 2 và 3 tuần tuổi ở

lợn đực là cao hơn so với lợn cái, tuy nhiên sự

sai khác này không rõ ràng. Cụ thể, tỷ lệ sơ

sinh sống của lợn cái và đực ở Landrace là

94,3% và 94,43%; ở Yorkshire tương ứng là

95,16 và 96,77%; ở con lai F1(LY) là 96,46

và 97,32%. Tỷ lệ sống đến cai sữa (3 tuần

tuổi) ở cái và đực của Landrace là 92,78 và

94,68%; của Yorkshire là 92,92 và 93,10%;

của con lai F1(LY) là 92,38 và 92,51%.

Phan Xuân Hảo (2006). Đánh giá năng suất

sinh sản của lợn nái ngoại Landrace,

Yorkshire và F1(Landrace x Yorkshire)

đời bố mẹ. Tạp chí Khoa học kỹ thuật

nông nghiệp, Trường Đại học Nông

nghiệp I. Số 2/2006, 120 - 125

Nguyễn Văn Thắng, Đặng Vũ Bình (2006).

Năng suất sinh sản, nuôi thịt và chất

lượng thịt của lợn nái Móng Cái phối

giống với đực Pietrain và Yorkshire. Tạp

chí Khoa học kỹ thuật nông nghiệp,

Trường Đại học Nông nghiệpI. Số

3/2006.

Qua nghiên cứu trong theo dõi này cho

thấy, tỷ lệ loại lợn cái và đực là tương đương

nhau và sự loại thải lợn con chủ yếu dựa vào

khối lượng sơ sinh chứ không liên quan đến

giới tính.

Đoàn Xuân Trúc, Tăng Văn Lĩnh, Nguyễn

Thái Hoà và Nguyễn Thị Hường

(2001). Nghiên cứu chọn lọc, xây dựng

đàn lợn hạt nhân giống Yorkshire và

Landrace dòng mẹ có năng suất sản

xuất cao tại xí nghiệp giống vật nuôi

Mỹ Văn. Báo cáo khoa học Chăn nuôi -

Thú y 1999 - 2000, Phần chăn nuôi gia

súc, Tp Hồ Chí Minh, 152-158.

Kết quả trên đây phù hợp với nhận định

của tác giả Vasundharaderi và cộng sự (1998)

là tỷ lệ lợn con chết không liên quan đến giới

tính. Tuy nhiên các tác giả này cũng cho biết

tỷ lệ lợn con chết chủ yếu do bệnh viêm phổi

và viêm ruột. Mặt khác, Fireman và Siewerdt

(1997) cho biết tỷ lệ lợn con chết đến 21 ngày

tuổi dao động từ 7,1 - 99,7% đối với lợn đực

và 6,6 - 100% đối với lợn cái và tỷ lệ chết

thường cao nhất ở những lợn có khối lượng sơ

sinh thấp.

Caceres, L., Bilkei,G., Pena, F.J., (2001). The

effect of levamosole on the preweaning

performance of light weight piglets.

Journal of Med. Vet., 18 (5), 435 - 438

4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

Daza, A., Guitierrez, M.,C., Rioperez, J.,

(2000). The effect of sex, suckling

position and initial weight of piglets on

daily gain and mortality during

lactation. Ani. Breed. Abs., 68(5),Ref.

2732.

Khối lượng sơ sinh có ảnh hưởng đến tỷ

lệ sống và loại thải. Tỷ lệ sơ sinh sống tăng

lên 100% khi lợn con có mức khối lượng sơ

sinh từ 1,3 kg trở lên. Tỷ lệ loại thải lợn con

có khối lượng sơ sinh từ 1,0 kg trở xuống là

28,00 - 38,10%. Lợn con chết chủ yếu vào

giai đoạn trước 2 tuần tuổi và chỉ xẩy ra đối

với lợn có khối lượng sơ sinh nhỏ hơn 1,5 kg.

Deen, M, G, H., and Bilkei., (2004). Cross

fostering of low-bight weight piglets.

Journal of Livestock Production

Science, Elsever, 90, 279-284.

Giới tính có ảnh hưởng không rõ rệt đến

tỷ lệ sống và loại thải lợn con.

Fireman, F, A, T., and Siewerdt, F, (1997).

Không nên nuôi lợn con ngoại có khối

lượng sơ sinh dưới 1 kg do tỷ lệ nuôi sống đến

Effect of birth weight on piglet

36

X¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña khèi l−îng s¬ sinh vµ giíi tÝnh tíi tû lÖ sèng...

mortality to 21 days ages. Ani. Breed. Quiniou, N., Dagon, J., Gaudre., D, (2002).

Abstracts, 66, Ref. 386.

Variation of piglets birth weight and

consequences on subsequent

performance. Journal of Livestock

Gondret, F., Lefaucheur, L., Louveau., Lebret,

B., Pichodo, X., le Cozler, Y., (2005).

Influence of piglet birth weight on

Production Science, Elsever, 78, 63 - 70.

postnatal growth performance, tissue Roche, K.,(1999). Genetic determination of

lipogenic

capacity

and

muscle

individual birth weight and its

association with sow productivity traits

using Bayesian analysis. Journal of

Animal Science, 77 (2), 330 - 343.

histological traits at market weight.

Journal of Livestock Production

Science, Elsever, 93, 137-146.

Milligan, B, N., Fraser, D., Kramer, D,L, Vasundrharadevi, M., Krishnappa, S, B.,

(2002). Within - litter birth weight

variation in the domestic pig and its

relation to pre-weaning survival, weight

gain, and variation in weaning weights.

Journal of Livestock Production Science,

Elsever, 76, 183-181.

Govindaiah, M, G., Narasimhamurthy,

H, N., Jayshankar, M, K., Narayan, K,

(1998). Preweaning mortality pattern in

Yorkshire pigs. Ani. Breed. Abstracts,

66, Ref. 2779.

37

T¹p chÝ Khoa häc vµ Ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 38-41

§¹i häc N«ng nghiÖp I

thμnh phÇn dinh d−ìng cña l¸ c©y M. oleifera trång lμm thøc ¨n gia sóc

Nutritive composition of leaves of M. oleifera as animal feed

Đặng Thúy Nhung^*

SUMMARY

Analyses were made to determine nutritive composition of leaves of M. oleifera planted

on the campus of Hanoi University of Agriculture for animal feeding. The leaves were cut and

analyzed after every 15 days from 6 months of planting. Trunk and dry leaves of Stylo,

soybean and Leucaena leucocephala were also analyzed for comparison. Results showed

that on an average the content of dry matter (DM) of the leaves of M. oleifera was 19.46%;

crude protein, crude fiber, NDF and ADF on a dry matter basis were 21.42, 15.27, 39.35, and

22.81%, respectively. The ratio of Ca/P was 6.8/1. It was revealed from the present study that

the leaves should be cut for animal feeding when M. oleifera was 9 months of planting. In

comparison with Stylo, soybean and Leucaena leucocephala the leaves of M. oleifera showed

a higher nutritive value.

Key words: M. oleifera, nutritive composition, leaves.

thường đã và đang được sử dụng trong tập

đoàn cây thức ăn gia súc của Việt Nam.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

M. oleifera được đánh giá là một loại cây

2. NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

trồng có giá trị kinh tế cao do có nhiều đặc

tính quý: chống chịu hạn, cải tạo đất, làm thức

ăn cho người và vật nuôi, cùng với nhiều ứng

dụng khác trong y học (Pousset Jean-Louis,

2004; Saint-Sauveur và Hartout, 2001), Lá

cây M. oleifera hiện đã được sản xuất và

thương mại hóa ở một số nước Châu Phi

(Bonkoungou, 2001). Theo Anwar và cs.

(2007), M. oleifera là cây trồng có giá trị dinh

dưỡng cao, giầu protein, vitamin, beta-

caroten, axit amin và một số chất khoáng quan

trọng.

Cây M. oleifera được gieo trồng tại Trường

Đại học Nông nghiệp I trong vụ thu - đông năm

2004. Khi cây được 6 tháng tuổi, bắt đầu thu lá,

cách 15 ngày thu lá 1 lần, với tổng số 7 lần thu

lá liên tiếp. Lá được mang về phân tích thành

phần hóa học và xác định giá trị dinh dưỡng tại

phòng Phân tích Thức ăn, Bộ môn Thức ăn - Vi

sinh - Đồng cỏ, Khoa Chăn nuôi - nuôi trồng

thủy sản, Trường Đại học Nông nghiệp I.

Nhằm so sánh giá trị dinh dưỡng của cây

M. oleifera với một số cây họ đậu trồng tại Việt

Nam, chúng tôi tiến hành lấy mẫu phân tích

thân lá cỏ Stylo khô, thân lá đậu tương khô,

cọng lá keo dậu khô và lá M. oleifera khô.

Trong thời gian gần đây, cây M. oleifera

đã được nhập về và gieo trồng thử nghiệm tại

Trường Đại học Nông nghiệp I với mục đích

bổ sung tập đoàn cây thức ăn gia súc của Việt

Nam (Đặng Thúy Nhung, 2007).

Phương pháp lấy mẫu phân tích theo Tiêu

Thí nghiệm của chúng tôi nhằm đánh giá chuẩn Việt Nam (TCVN - 86) về thức ăn chăn

nuôi của Tổng cục Đo lường chất lượng và

Association of Official Analytical Chemists

(A.O.A.C, 1997).

thành phần dinh dưỡng của lá cây M. oleifera

trong điều kiện gieo trồng ở nước ta, đồng

thời so sánh với một số cây họ đậu thông

^*Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thuỷ sản, Trường Đại học Nông nghiệp I.

38

Thµnh phÇn dinh d−ìng cña l¸ c©y M. oleifera trång lµm thøc ¨n gia sóc

Các chỉ tiêu phân tích: hàm lượng nước và

để đánh giá giá trị dinh dưỡng của cây. Đối

với loài nhai lại khi hàm lượng vật chất khô

trong khẩu phần thấp thức ăn chứa nhiều nước

làm cho mật độ vi sinh vật trong dạ cỏ bị pha

loãng hạn chế sự lên men thức ăn, cản trở sự

co bóp của dạ cỏ. Vì vậy gia súc dễ bị trướng

bụng, đầy hơi và tiêu chảy ảnh hưởng tới sức

khoẻ. Bên cạnh đó, hàm lượng vật chất khô

còn cho biết tình hình sinh trưởng của thực

vật, từ đó xác định được thời kỳ thu cắt và

cách bảo quản chế biến thức ăn hợp lý.

vật chất khô (VCK), protein thô, chất béo thô,

xơ, khoáng tổng số, photpho, NDF (Neutral

Detergent Fibre), ADF (Acid Detergent Fibre),

lignin theo A.O.A.C. (1997).

Số liệu được xử lý theo phương pháp

thống kê sinh học bằng chương trình Excel.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Thành phần dinh dưỡng của cây M.

oleifera

Hàm lượng protein thô trung bình của

M. oleifera là 21,42% (% vật chất khô). Hàm

lượng này có xu hướng giảm dần khi tháng tuổi

tăng lên, cao nhất lúc cây 6,5 tháng (23,67%)

và thấp nhất lúc cây 10 tháng (20,31%). Hàm

lượng protein thô trung bình của M. oleifera là

21,42% (% vật chất khô). Hàm lượng này có

xu hướng giảm dần khi tháng tuổi tăng lên, cao

nhất lúc cây 6,5 tháng (23,67%) và thấp nhất

lúc cây 10 tháng (20,31%).

Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng vật

chất khô của cây M. oleifera trồng tại Trường

Đại học Nông nghiệp I trung bình là 19,46%,

biến động từ 17,42 - 20,8 1%. Vật chất khô

của cây qua các giai đoạn có xu hướng tăng

dần, điều này hoàn toàn phù hợp với sinh lý

của thực vật. Ở giai đoạn cây non tích luỹ

nhiều nước nên vật chất khô thấp. Hàm lượng

vật chất khô trong cây là chỉ tiêu quan trọng

Bảng 1. Các thành phần dinh dưỡng cơ bản của lá cây M. oleifera

Vật chất

Protein

thô (%)

Lipit thô

(%)

Khoáng

Ca

P

Tháng tuổi

Khô (%)

tổng số (%)

(%)

6,5

7,0

17,10 ± 0,03

18,45± 0,02

18,32 ± 0,05

19,39 ± 0,04

20,03± 0,06

20,58 ± 0,05

20,74 ± 0,04

20,81 ± 0,03

19,46 ± 1,08

23,67 ± 0,04

22,75± 0,05

22,61 ± 0,06

21,06 ± 0,03

20,34 ± 0,05

20,36 ± 0,04

20,40 ± 0,02

20,31 ± 0,06

21,42± 1,12

6,63 ± 0,02

7,59 ± 0,04

7,28 ± 0,03

8,74 ± 0,30

6,67± 0,32

6,54± 0,54

6,56± 0,01

5,67 ± 0,03

6,86 ± 0,89

10,76 ± 0,03

10,08 ± 0,05

10,04 ± 0,04

9,99 ± 0,03

9,56 ± 0,03

9,35 ± 0,02

9,22 ± 0,22

9,50 ± 0,05

9,88 ± 0,62

2,41 ± 0,02

2,57 ± 0,03

2,65 ± 0,04

2,49 ± 0,02

2,92 ± 0,03

3,10 ± 0,04

3,12 ± 0,01

3,25 ± 0,02

2,81 ± 0,34

0,45± 0,003

0,44 ± 0,002

0,47 ± 0,005

0,46 ± 0,003

0,46 ± 0,004

0,42 ± 0,002

0,36 ± 0,005

0,37 ± 0,004

0,43± 0,04

7,5

8,0

8,5

9,0

9,5

10,0

Trung bình

Hàm lượng protein các mẫu M.Oleifera ở đương với kết quả phân tích của Agada (1997)

Ấn Độ, Nicaragua và Nigeria mà Akinbamijo là 6,8%.

và cs. (2003) phân tích lần lượt là 33,0%;

Hàm lượng khoáng tổng số trong lá M.

26,20%; 28,50%. Kết quả phân tích được của

oleifera khá cao trung bình là 9,88%, dao

chúng tôi thấp hơn, có thể sự khác biệt về khí

động trong khoảng 9,22 - 10,76%. Hàm lượng

hậu, đất đai và kỹ thuật gieo trồng đã ảnh

khoáng trong lá cây có xu hướng giảm dần khi

hưởng rất lớn tới thành phần dinh dưỡng đặc

tháng tuổi tăng lên. Theo nghiên cứu của

biệt là thành phần protein của cây.

Akinbamijo và cs. (2003) tại Nigeria, hàm

Hàm lượng lipit của cây M. oleifera trung lượng khoáng phân tích được là 9,4% Như

bình là 6,86%. Số liệu này cao hơn một chút vậy, kết quả này cao hơn một chút so với các

so với kết quả phân tích mẫu ở Ấn Độ của tác giả đã dẫn.

Akinbamijo và cs. (2003) là 5,7% và tương

39

Đặng Thúy Nhung

Tỷ lệ Ca/P là 6,8/1, như vậy là cân đối

Hàm lượng Ca và P có trong lá khá cao.

Hàm lượng Ca trung bình là 2,81% và tăng

dần khi tháng tuổi tăng lên. Tương tự như vậy,

hàm lượng P trung bình là 0,43%, dao động từ

0,36 - 0,47% và cũng có xu hướng giảm dần

khi tháng tuổi tăng lên.

cho loài nhai lại (2/1 - 6/1), đặc biệt đối với

bò giai đoạn tiết sữa. Tuy nhiên, đối với gia

cầm, lợn tỷ lệ Ca/P đòi hỏi là 1/1 - 3/1. Vì

vậy, nếu dùng lá M. oleifera làm thức ăn bổ

sung cho lợn, gia cầm cần phải thêm P để

khẩu phần được cân đối.

Bảng 2. Thành phần các chất xơ của cây M. oleifera

Tháng tuổi

Xơ thô (%)

13,20 ± 0,02

13,45 ± 0,01

13,61 ± 0,04

15,72 ± 0,05

16,21 ± 0,04

16,48 ± 0,02

16,62 ± 0,03

17,12 ± 0,02

15,27 ± 1,73

NDF (%)

ADF (%)

Lignin (%)

6,08 ± 0,07

6,72 ± 0,09

7,41 ± 0,05

7,51 ± 0,04

8,02 ± 0,03

8,48 ± 0,02

8,54 ± 0,03

8,36 ± 0,03

7,68 ± 0,98

6,5

7,0

37,70 ± 0,16

38,06 ± 0,32

38,10 ± 0,25

38,06 ± 0,32

39,24 ± 0,18

40,29 ± 0,24

40,48 ± 0,31

42,96 ± 0,28

39,35 ± 2,14

20,48 ± 0,23

21,60 ± 0,36

22,74 ± 0,18

22,35 ± 0,18

22,91 ± 0,02

22,97 ± 0,37

24,01 ± 0,21

24,38 ± 0,19

22,81 ± 1,40

7,5

8,0

8,5

9,0

9,5

10

Trung bình

tăng lên. Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu

của Berker (2003) tại Ấn Độ, Nicaragua và

Nigeria, tương ứng là: 31,4%; 23,2% và 28,7%.

Hàm lượng xơ có xu hướng tăng dần khi

tháng tuổi tăng lên, trung bình là 15,27% và

dao động từ 13,20 - 17,12%. Như vậy, hàm

lượng vật chất khô và xơ thô có xu hướng tăng

dần, ngược lại protein có xu hướng giảm dần

khi tháng tuổi tăng lên. Hàm lượng vật chất

khô, protein thô và xơ thô lúc 6,5 tháng tuổi

tương ứng là 17,10; 23,67 và 13,20%, lúc 10

tháng tuổi tương ứng là 20,81; 20,31 và

17,12%. Sự tương quan nghịch giữa vật chất

khô, xơ thô và protein thô cho thấy, để đảm

bảo số lượng cũng như chất lượng của thức ăn,

cần thu hoạch lá ở thời điểm thích hợp. Thành

Hàm lượng ADF cũng khá cao, trung

bình là 22,81% dao động trong khoảng 20,48 -

24,38%. Tuy nhiên, hàm lượng lignin chứa

trong lá M. oleifera cũng tương đối cao, trung

bình là 7,68%, cao hơn so với kết quả nghiên

cứu của Berker (2003) tại Ấn Độ, Nicaragua

và Niger, tương ứng là 5,4%; 2,1% và 2,8%.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, lá cây M.

oleifera có hàm lượng các chất dinh dưỡng

phần vật chất khô, xơ thô và protein của lá cây khá cao, đặc biệt là protein, vì vậy có thể coi

lúc 9 tháng tuổi tỏ ra cân đối nhất, vì vậy thu

hoạch lá lúc 9 tháng tuổi để sử dụng cho gia

súc là hợp lý nhất.

đây là loại thức ăn xanh giàu protein lý tưởng

dùng trong chăn nuôi.

3.2. So sánh thành phần dinh dưỡng lá cây

M. oleifera với một số cây thức ăn gia súc

họ đậu

Hàm lượng NDF chứa trong lá cây M.

oleifera khá cao, trung bình là 39,35%, hàm

lượng này có xu hướng tăng dần khi tháng tuổi

Bảng 3. Thành phần dinh dưỡng của lá cây M. oleifera và một số cây thức ăn gia súc họ đậu

(tính theo % vật chất khô)

Protein thô

(%)

Lipit thô

(%)

Xơ thô

(%)

KTS

(%)

Canxi

(%)

Phôt pho

(%)

Chỉ tiêu

Thân lá cỏ Stylo khô

Thân lá đậu tương khô

Cọng lá keo dậu khô

Lá M. oleifera khô

16,30 ± 0,03 2,10 ± 0,04

13,80 ± 0,02 2,30 ± 0,02

26,54 ± 0,01 6,58 ± 0,02

25,40 ± 0,04 6,40 ± 0,02 0,11± 0,04

0,30± 0,003

-

27,30 ± 0,03 5,70 ± 0,09

16,08 ± 0,02 7,34 ± 0,05 1,68 ± 0,01 0,35 ± 0,004

15,46 ± 0,71 9,66 ± 0,56 2,87 ± 0,35 0,42 ± 0,05

21,29± 1,34

6,79 ± 0,97

40

Thµnh phÇn dinh d−ìng cña l¸ c©y M. oleifera trång lµm thøc ¨n gia sóc

Hàm lượng protein cao nhất ở cọng lá keo

TÀI LIỆU THAM KHẢO

dậu khô (26,54%) sau đó là lá M. oleifera khô

(21,19%), thân lá cỏ Stylo khô (16,3%), và

thấp là thân lá đậu tuơng khô (13,8%). Hàm

lượng xơ cao nhất ở thân lá đậu tương khô

(27,3%), thấp nhất là lá M. oleifera khô

(15,49%). Với hàm lượng xơ cao như vậy, các

loại thức ăn khô này chỉ thích hợp làm thức ăn

cho loài nhai lại. Hàm lượng lipit cao nhất ở lá

M. oleifera khô (6,79%) và thấp nhất ở trong

cỏ Stylo khô (2,1%). Các hàm lượng lipit này

hoàn toàn phù hợp với tiêu hoá của các loài

động vật đặc biệt là loài nhai lại. Khoáng tổng

số cao nhất ở lá M. oleifera (9,66%) và thấp

nhất ở thân lá đậu tương khô (5,7%). Nhìn

chung, các hàm lượng khoáng tổng số này là

khá cao so với các loại thức ăn xanh khác.

Hàm lượng canxi cao nhất ở lá M. oleifera

khô (2,87%), thấp nhất ở cỏ Stylo khô

(0,11%). Hàm lượng photpho cao nhất ở M.

oleifera (0,42%), thấp nhất ở cỏ Stylo khô

(0,3%). Tỷ lệ Ca/P ở lá M. oleifera khô cũng

là 6,8/1 là phù hợp cho động vật nhai lại đặc

biệt trong giai đoạn tiết sữa.

Akinbamijo Yemi, Nouala S., Saecker J.,

Adesina M.A., Ellen Hoffmann, Stefan

Muetzel, Fuglie L., Klaus Becker.

Prospects of Moringa oleifera as a

Feed Resource in the West African

mixed

farming

system,

2003

(htpp://www.tropentag.de)

Anwar F, Latif S, Ashraf M, Gilani AH

(2007). Moringa oleifera: a food plant

with multiple medicinal uses.

Phytotherapy

research,

2007

Jan;21(1):17-25

Association of Official Analytical Chemists

(AOAC) (1990). Official Methods of

analysis, 15^thedition AOAC

-

Washington D.C.

Bonkoungou

E.G,

Production

et

commercialisation des feuilles de

Moringa en Afrique Occidentale, Etude

de cas au Niger, Octobre 2001.

Đặng Thúy Nhung (2007). Ảnh hưởng của

khoảng cách gieo trồng và phân bón

đến sinh trưởng của cây Moringa

Oleifera. Tạp chí Khoa học kỹ thuật

nông nghiệp, Trường Đại học Nông

nghiệp I, Tập V, số 4/2007, Trang 22-

26.

IV. KẾT LUẬN

Cây M. oleifera gieo trồng thử tại Trường

Đại học Nông nghiệp I có thành phần dinh

dưỡng cao, hàm lượng vật chất khô trung bình

là 19,46%; hàm lượng protein thô, xơ thô,

NDF và ADF tính theo vật chất khô tương

ứng là 21,42; 15,27; 39,35 và 22,81%, tỷ lệ

Ca/P là 6,8/1. Sau khi gieo trồng cây M.

oleifera 9 tháng, có thể bắt đầu thu lá làm thức

ăn cho loài nhai lại.

Pousset Jean-Louis (2004). Moringa Oleifera:

Plante Africaine utile pour le

développement,

8

mars

2004.

(http://www.essentialdrugs.org/emed/ar

chive/200403/msg00023.php)

So sánh với thân lá một số cây họ đậu đã

được gieo trồng tại Việt Nam, lá cây M.

oleifera khô có thành phần dinh dưỡng cao.

Hàm lượng protein cao hơn cỏ Stylo khô, thân

lá đậu tượng khô. So với cọng lá keo dậu khô,

tuy hàm lượng protein của lá cây M. oleifera

khô thấp hơn, nhưng lại có hàm lượng xơ thô

thấp hơn và tỷ lệ Ca/P cân đối hơn.

Saint-Sauveur, A. and G.Hartout (2001).

Moringa culture and economy in Niger.

In: Fuglie, L(ed), 2001. The miracle

Tree: the multiple attributes of

Moringa. CTA, Wageningen / CWS,

Dakar.

41

T¹p chÝ Khoa häc vµ ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 42-46

§¹i häc N«ng nghiÖp I

c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh nhiÔm giun s¸n trªn ®μn lîn

t¹i mét sè ®Þa ph−¬ng vïng ®ång b»ng s«ng hång

Several factors influencing worm infection in pigs in some localities in the Red River Delta

Trần Văn Quyên^*, Lại Thị Cúc^*, Nguyễn Văn Thọ^*

SUMMARY

To determine factors influencing worm infection in pigs in some localities in the Red

River Delta. An investigation was undertaken in the communities of Tan Chi (Tien Du - Bac

Ninh), Quang Trung (Kien Xuong - Thai Binh), Hai Chau (Hai Hau – Nam Dinh). Fuileborn

method was used to test pig feces samples. Results showed that housing facilities and feed

used in those localities were not hygienic. Consequently the incidence of pigs infected with

worms were quite high (Tan Chi 80,4%, Quang Trung 64,0%, Hai Chau 60%). Some factors

causing high incidences of worm infection in pigs were feces kept on farm, rough floors, wet

floors, use of polluted water to wash vegetables and clean farms, irregular drenching of

worms for pigs.

Key words: Pigs, housing facilities, feed, worms.

(1982) v.v.. Nhưng các tác giả trên chỉ

nghiên cứu tỷ lệ nhiễm chung trong sự tác

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Hiện nay chăn nuôi lợn vẫn đang đóng động của đồng thời nhiều yếu tố, mà chưa

vai trò quan trọng trong nền kinh tế nói nghiên cứu riêng lẻ từng yếu tố tác động đến

chung và kinh tế của gia đình nói riêng, tuy tỷ lệ nhiễm giun sán trên đàn lợn.

nhiên chăn nuôi lợn còn gặp nhiều khó khăn

Bài báo này trình bày kết quả nghiên cứu

nhất là dịch bệnh. Ngoài các bệnh truyền

các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình nhiễm

nhiễm gây thiệt hại lớn cho chăn nuôi thì

giun sán trên lợn, phân tích ảnh hưởng của các

bệnh do giun sán trên đàn lợn cũng gây thiệt

yếu tố chuồng trại, thức ăn đến tình hình giun

hại không nhỏ cho ngành chăn nuôi lợn vì

sán trên đàn lợn ở một số địa phương vùng

giun sán làm giảm sự tăng trọng, tiêu tốn

đồng bằng sông Hồng.

thức ăn, giảm sức đề kháng nên dễ mắc các

bệnh khác.

2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU

Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tình

hình nhiễm giun sán trên đàn lợn. Từ trước

đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên

cứu về tình hình nhiễm giun sán trên đàn lợn:

Bùi Lập nghiên cứu về tình hình nhiễm giun

sán trên lợn ở miền Bắc Việt Nam (1965),

Phạm Văn Khuê nghiên cứu về tình hình

nhiễm giun sán trên đàn lợn vùng đồng bằng

sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long

Đối tượng nghiên cứu là lợn đang được

nuôi tại các hộ gia đình của 3 xã thuộc vùng

đồng bằng sông Hồng nơi chăn nuôi lợn rất

phát triển là xã Tân Chi huyện Tiên Du tỉnh

Bắc Ninh, xã Quang Trung huyện Kiến

Xương tỉnh Thái Bình, xã Hải Châu huyện

Hải Hậu tỉnh Nam Định. Nghiên cứu được

tiến hành trong 2 năm: 2006 và 2007.

^*Khoa thú y - Trường Đại học Nông nghiệp I.

42

C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh nhiÔm giun s¸n trªn ®µn lîn...

Các mẫu nghiên cứu được lấy ngẫu nhiên

Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội bằng

phương pháp dội rửa nhiều lần và phương

pháp Fuileborn. Các số liệu được tính tỷ lệ %

theo phương pháp thường quy, sau đó phân

tích và so sánh sự liên quan giữa vệ sinh

chuồng trại, sử dụng thức ăn với tình hình

nhiễm giun sán.

tại các hộ chăn nuôi đại diện và đồng đều ở

các xóm trong các xã trên bằng phương pháp

trực tiếp theo dõi quan sát ghi chép và hỏi chủ

chăn nuôi về chuồng trại, tình hình sử dụng

thức ăn trong chăn nuôi.

Các mẫu phân được lấy trực tiếp từ lợn

tại các hộ điều tra; Mẫu phân lợn được xét

nghiệm tại bộ môn Ký sinh trùng- Kiểm

nghiệm thú sản- Vệ sinh thú y Khoa Thú y

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Khảo sát thực trạng chuồng nuôi lợn

Bảng 1. Thực trạng chuồng nuôi lợn ở một số địa phương

Xã Tân Chi

(n=51)

Xã Quang Trung

(n=125)

Xã Hải Châu

Địa phương

(n=45)

Chỉ tiêu theo dõi

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Chuồng sạch

26

25

36

15

27

24

32

19

50,9

49,1

70,6

29,4

52,9

47,1

62,7

37,3

68

57

74

51

97

28

106

19

54,4

45,6

59,2

40,8

77,6

22,4

84,8

15,2

25

20

32

13

21

24

35

10

55,5

44,4

71,1

28,9

46,7

53,3

77,8

22,2

Chuồng bẩn

Hố phân ở ngoài chuồng

Hố phân ở trong chuồng

Nền chuồng khô ráo

Nền chuồng ẩm ướt

Nền chuồng bằng phẳng

Nền chuồng lồi lõm

Tại các xã điều tra, những xã có phong lõm chưa bằng phẳng chiếm từ 15,2- 37,3%

trào chăn nuôi lợn có truyền thống của vùng (Bảng 1). Từ các yếu tố trên tạo điều kiện rất

đồng bằng sông Hồng, chuồng trại vẫn chưa thuận lợi cho trứng giun sán tồn tại, phát triển

đảm bảo vệ sinh thú y. Chuồng bẩn chiếm từ và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể lợn.

44,4- 49,1%, hố phân để ở trong chuồng

3.2. Khảo sát thức ăn dùng cho chăn nuôi

lợn

chiếm từ 28,9-40,8%, nền chuồng còn luôn

ẩm ướt chiếm từ 22,4-53,3%, nền chuồng lồi

Bảng 2. Thực trạng thức ăn dùng cho chăn nuôi lợn

Xã Tân Chi

(n=51)

Xã Quang Trung

(n=125)

Xã Hải Châu

Địa phương

(n=45)

Chỉ tiêu theo dõi

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Số hộ

Tỷ lệ (%)

Thức ăn nấu chín

49

2

96,1

3,9

73

52

90

35

17

108

80

45

58,4

41,6

72,0

28,0

13,6

86,4

64,0

36,0

33

12

25

20

25

38

7

73,3

26,7

55,6

44,4

55,6

84,4

15,6

Còn cho ăn rau sống

Thức ăn được tự túc

Thức ăn còn phải mua

Dùng nước ao cho ăn

Dùng nước giếng cho ăn

Có tẩy giun sán

28

23

7

54,9

45,1

13,7

86,3

83,3

16,7

44

43

8

Không tẩy giun sán

43

Trần Văn Quyên, Lại Thị Cúc, Nguyễn Văn Thọ

Số liệu thu được cho thấy: Các hộ còn 36,0% số hộ chăn nuôi chưa bao giờ tẩy giun

dùng rau xanh cho lợn ăn sống chiếm tỷ lệ từ sán cho đàn lợn (Bảng 2). Các yếu tố trên tạo

3,9-41,6%, Thức ăn xanh chưa hoàn toàn tự điều kiện cho trứng và ấu trùng giun sán từ

túc được mà phải mua từ nhiều nguồn khác ngoài dễ dàng xâm nhập vào cơ thể lợn làm

nhau chiếm từ 28,0- 45,1%, còn từ 13,6- cho lợn mắc bệnh giun sán.

44,4% số hộ chăn nuôi dùng nước ao để rửa

3.3. Tình hình nhiễm giun sán trên đàn lợn

rau xanh và vệ sinh chuồng trại, còn từ 15,6-

Bảng 3. Tình hình nhiễm giun sán trên đàn lợn

Xã Tân Chi

(n=51)

Xã Quang Trung

(n=125)

Xã Hải Châu

Địa phương

(n=45)

Số mẫu

nhiễm

Số mẫu

nhiễm

Số mẫu

nhiễm

Chỉ tiêu theo dõi

Tỷ lệ (%)

Tỷ lệ nhiễm chung

41

11

37

19

5

80,4

21,6

72,5

37,3

9,8

80

40

52

28

12

21

64,0

32,0

41,6

22,4

9,6

27

8

60,0

17,7

53,3

33,3

8,9

Nhiễm Sán lá (Trematoda)

Nhiễm Giun tròn (Nematoda)

Nhiễm Ascaris suum

24

15

4

Nhiễm Trichocephalus sp

Nhiễm Oesophagostomum sp

22

43,1

16,8

11

24,4

Do chuồng trại và thức ăn trong chăn nuôi - 40,5% thì tỷ lệ nhiễm giun đũa nay chưa

lợn chưa thật đảm bảo vệ sinh nên tỷ lệ nhiễm giảm, vì đây là các giun nhiễm trực tiếp không

giun sán còn khá cao ở các địa điểm điều tra qua vật chủ trung gian, điều đó chứng tỏ công

(Bảng 3). Tỷ lệ nhiễm chung từ 60-80,4%. Đây tác vệ sinh chuồng trại, vệ sinh thức ăn nước

là một nguyên nhân làm cho lợn còi cọc chậm uống chưa được cải thiện nên mầm bệnh giun

lớn, tiêu tốn thức ăn, giảm sức đề kháng nên dễ tròn vẫn tồn tại ở chuồng trại và môi trường

mắc các bệnh khác. Tỷ lệ này so sánh với kết xung quanh và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể

quả của các tác giả nghiên cứu trước đây vẫn lợn.

chưa được giảm.

3.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ

Tỷ lệ nhiễm sán lá (Trematoda) mà chủ

lệ nhiễm giun sán ở lợn

yếu là sán lá ruột lợn (Fasciolopsis buski) nếu

Từ các số liệu thu được ở trên, phân tích

sự liên quan giữa điều kiện vệ sinh chuồng trại,

vệ sinh thức ăn nước uống đến tỷ lệ nhiễm giun

sán của lợn (Bảng 4) đã cho thấy có sự liên

quan giữa vệ sinh chuồng trại và thức ăn với

tình hình nhiễm giun sán trên đàn lợn. Những

hộ chăn nuôi có chuồng trại và thức ăn không

hợp vệ sinh thì lợn đều có tỷ lệ nhiễm giun sán

cao hơn ở các hộ chăn nuôi khác.

so với nghiên cứu của Phạm Văn Khuê (1982):

lợn vùng đồng bằng sông Hồng nhiễm 53,6%

thì nay đã giảm chỉ còn từ 17,7-32%. Vì đây là

loài nhiễm gián tiếp qua vật chủ trung gian là

ốc nước ngọt và lợn ăn phải nang kén bám ở

các cây rau thuỷ sinh, các địa điểm nghiên cứu

thuộc vùng đồng bằng sông Hồng là vùng

trước đây chủ yếu cho lợn ăn sống các loại

thuỷ sinh, nay thức ăn tổng hợp đang được

người chăn nuôi sử dụng ngày càng nhiều hơn

nên tỷ lệ mắc sán lá ruột giảm đi. Nhưng tỷ lệ

nhiễm giun tròn (Nematoda) vẫn còn cao từ

41,6-72,5%, riêng giun đũa lợn nhiễm 22,4-

37,3%. Nếu so với nghiên cứu của Phạm Văn

Khuê (1982) cho biết lợn nhiễm giun đũa 33,3

Lợn ở chuồng bẩn nhiễm giun sán 100%

trong khi ở chuồng sạch nhiễm 61,5% (xã Tân

Chi). Chuồng bẩn tạo điều kiện cho trứng giun

sán đặc biệt là trứng giun tròn phát triển trực

tiếp thành trứng có ấu trùng gây nhiễm hoặc

ấu trùng gây nhiễm tồn tại lâu dài và xâm

44

C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh nhiÔm giun s¸n trªn ®µn lîn...

nhập vào cơ thể lợn. Tác giả Lê Mạnh Dũng,

Vũ Trọng Bình (1999) nghiên cứu trên đàn lợn

tại Nam Sách (Hải Dương) cho biết lợn ở

chuồng trại bẩn thì mắc các bệnh truyền nhiễm

cao hơn (9,51) so với ở chuồng sạch (3,3%).

Lợn ở chuồng bẩn, tỷ lệ mắc giun sán cao hơn

(8,42%) so với chuồng sạch (31,58%).

Lợn ở nền chuồng ẩm ướt nhiễm giun sán

70,8% trong khi ở nền chuồng khô ráo thì lợn

nhiễm 47,6% (xã Hải Châu). Nền chuồng ẩm

ướt là điều kiện cho trứng giun sán nhanh

chóng nở thành ấu trùng gây nhiễm.

Lợn ở nền chuồng lồi lõm, gồ ghề, tỷ lệ

nhiễm giun sán 78,9% trong khi ở nền

chuồng bằng phẳng lợn chỉ nhiễm 61,3% (xã

Quang Trung). Nền chuồng không bằng

phẳng rất khó khăn cho việc vệ sinh tiêu độc,

quét dọn hàng ngày, khó loại trừ triệt để

mầm bệnh ở chuồng trại.

Nếu hố phân ở trong chuồng, lợn nhiễm

giun sán 76,9% trong khi hố phân ở ngoài

chuồng thì lợn chỉ nhiễm 53,1% (xã Hải Châu)

vì phân lợn chứa nhiều trứng giun sán được tồn

tại lâu dài trong chuồng gần gũi với lợn.

Bảng 4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình nhiễm giun sán ở lợn

Tỷ lệ nhiễm giun sán của lợn (%)

Chỉ tiêu theo dõi

Xã Tân Chi

Xã Quang Trung

Xã Hải Châu

Chuồng sạch

61,5

100,0

77,8

86,7

70,4

91,7

75,0

89,5

79,6

100,0

78,5

82,6

79,5

85,7

76,7

100,0

58,0

70,2

60,8

68,6

61,8

71,4

61,3

78,9

58,9

71,2

58,9

71,1

47,2

70,8

62,5

66.7

56,0

65,0

53,1

76,9

47,6

70,8

57,1

70,0

54,5

75,0

60,0

52,0

70,0

55,3

85,7

Chuồng bẩn

Hố phân ở ngoài chuồng

Hố phân ở trong chuồng

Nền chuồng khô ráo

Nền chuồng luôn ẩm ướt

Nền chuồng bằng phẳng

Nền chuồng lồi lõm, gồ ghề

Thức ăn xanh được nấu chín

Thức ăn xanh cho ăn sống

Thức ăn xanh được tự túc

Thức ăn xanh phải mua từ chợ

Dùng nước giếng cho ăn

Dùng nước ao cho ăn

Lợn được tẩy giun sán định kỳ

Lợn không được tẩy giun sán

Lợn ăn rau sống nhiễm giun sán 75%

trong khi cho ăn chín chỉ nhiễm 54,5% (xã Hải

Châu), vì trong rau sống có chứa nhiều mầm

bệnh giun sán và xâm nhập vào cơ thể lợn. Về

vấn đề này tác giả Phạm Văn Khuê (1982) đã

cho biết lợn ăn sống thì nhiễm sán lá ruột lợn

cao gấp 3-7 lần so với lợn được ăn chín.

sán cho lợn thì lợn chỉ nhiễm 76,7% trong

khi lợn ở các hộ khác nhiễm 100% (xã Tân

Chi); do lợn không được tẩy giun sán thì

hàng ngày trứng giun sán được thải ra theo

phân, làm ô nhiễm chuồng trại và môi trường

xung quanh.

Tuy nhiên sự nhiễm giun sán của lợn phụ

thuộc vào tổng hợp nhiều yếu tố nên người

chăn nuôi cần cố gắng hạn chế các yếu tố nói

trên để không cho mầm bệnh giun sán tồn tại

ở chuồng trại, môi trường xung quanh và xâm

nhập vào cơ thể lợn.

Nếu dùng nước ao để cho lợn ăn và vệ

sinh chuồng trại thì lợn nhiễm giun sán là

70,8% trong khi dùng nước giếng khoan có

tỷ lệ lợn nhiễm là 47,2% (xã Quang Trung).

Những hộ chăn nuôi thường xuyên tẩy giun

45

Trần Văn Quyên, Lại Thị Cúc, Nguyễn Văn Thọ

4. KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Mặc dù vùng đồng bằng sông Hồng là Lê Mạnh Dũng, Vũ Trọng Bình (1999). Bước

đầu thí nghiệm phương pháp phân tích

các yếu tố ảnh hưởng đến dịch bệnh của

gia súc, gia cầm trong điều kiện chăn

nuôi hộ gia đình. Báo cáo chương trình

lưu vực Sông Hồng. Tài liệu hội nghị.

nơi có truyền thống chăn nuôi lợn lâu đời

nhưng còn rất nhiều hộ chăn nuôi chưa đảm

bảo vệ sinh thú y về chuồng trại và thức ăn

cho lợn. Chính do các yếu tố không hợp vệ

sinh đó làm cho đàn lợn hiện tại nhiễm giun

sán với tỷ lệ cao làm giảm khả năng tăng

trọng, tiêu tốn thức ăn, giảm sức đề kháng

nên dễ mắc các bệnh khác, từ đó làm giảm

hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn. Do vậy,

cần làm tốt hơn nữa công tác khuyến nông để

người chăn nuôi được phổ biến và áp dụng

các thành tựu khoa học kỹ thuật vào chăn

nuôi lợn để nâng cao hiệu quả kinh tế trong

chăn nuôi lợn.

Phạm Văn Khuê (1982). Giun sán ký sinh ở

lợn vùng đồng bằng sông Hồng và vùng

đồng bằng sông Cửu Long. Thông tin

Khoa học và kỹ thuật nông nghiệp,

tháng 11, năm 1982.

Phạm Văn Khuê, Phan Văn Lục (1996). Giáo

trình ký sinh trùng và bệnh ký sinh

trùng thú y. Nhà xuất bản Nông nghiệp.

Trang 63-66, 121-125.

Bùi Lập (1965). Về giun sán ở lợn miền Bắc

Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp.

46

T¹p chÝ Khoa häc vµ Ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 47-51

§¹i häc N«ng nghiÖp I

Factors affecting utilization of rice straw and maize stover as feeds for buffaloes

and cattle in North Vietnam

Bùi Quang Tuấn^*, Nguyễn Xuân Trạch^*, Đỗ Đức Lực^*

SUMMARY

A survey was carried out in 4 ecological zones (Northeastern, Northwest, the Red river

delta and North central coast) of Vietnam to examine influence of ecological zone, education

level, extension activity, household economy and herd size on utilization of rice straw and

maize stover as feeds for buffaloes and cattle. A total of 720 households, of which 497 raised

buffaloes and cattle, were interviewed. Results showed that the proportion of household

using rice straw and maize stover as feed was significantly different among ecological zones

and education levels. All of the studied factors, except the economic level, significantly

influenced the utilization of rice straw and maize stover as feeds for buffaloes and cattle.

Keywords: Rice straw, maize stover, feed, cattle, buffaloes, North Vietnam.

Bài báo này nghiên cứu ảnh hưởng của

một số yếu tố đến việc sử dụng rơm và thân

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

cây ngô (phụ phẩm nông nghiệp) làm thức ăn

chăn nuôi cho trâu bò, giúp nâng cao hiệu quả

chuyển giao công nghệ về chế biến, dự trữ và

sử dụng các nguồn phụ phẩm trên.

Các tỉnh miền Bắc nước ta có nguồn phụ

phẩm nông nghiệp phong phú, khối lượng lớn:

hàng triệu tấn rơm, thân cây ngô già sau thu

bắp, ngọn lá mía, dây khoai lang... Nguồn phụ

phẩm này chỉ có sẵn trong thời gian ngắn theo

mùa vụ, tuy nhiên người chăn nuôi chỉ sử

dụng một phần rất nhỏ làm thức ăn cho gia

súc nhai lại, phần còn lại chủ yếu đốt bỏ hoặc

để lãng phí ngoài đồng.

2. VẬT LIỆU, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1 Vùng điều tra và phương pháp chọn

mẫu

Điều tra được tiến hành trên 4 vùng sinh

thái đại diện cho khu vực phía Bắc Việt Nam,

bao gồm Tây Bắc, Đông Bắc, đồng bằng sông

Hồng (ĐBSH) và Bắc Trung Bộ. Trong từng

khu vực sinh thái chọn một tỉnh đại diện, một

Mặc dù các công trình nghiên cứu về phụ

phẩm nông nghiệp có nhiều nhưng lại phân

tán, giới hạn phạm vi nghiên cứu trong phòng

thí nghiệm, các trạm trại thí nghiệm, không

giải quyết trọn vẹn vấn đề nên rất ít được áp huyện đại diện cho tỉnh và chọn 3 xã trong

huyện có mức độ chăn nuôi gia súc đại diện

cho vùng.

dụng rộng rãi trong thực tiễn sản xuất. Các

nghiên cứu mới chỉ tập trung vào khía cạnh

phương pháp và kỹ thuật, thiếu hẳn phần

nghiên cứu các yếu tố kinh tế-xã hội. Chính vì

vậy mà đến nay, hầu hết các nghiên cứu chỉ

mới dừng lại ở mức độ công bố kết quả

nghiên cứu.

Chọn và phỏng vấn ngẫu nhiên 60 hộ đối

với mỗi xã theo nguyên tắc chọn mẫu phân

tầng đảm bảo các hộ phỏng vấn đều có đại diện

của tất cả các thôn trong xã. Mỗi vùng sinh thái

đã tiến hành phỏng vấn 180 hộ theo phiếu điều

^*Khoa Chăn nuôi & Nuôi trồng thuỷ sản, Trường Đại học Nông nghiệp I.

47

Bùi Quang Tuấn, Nguyễn Xuân Trạch, Đỗ Đức Lực

tra lập sẵn. Toàn bộ có 720 hộ được điều tra

phỏng vấn đại diện cho 4 vùng sinh thái.

phân tích phương sai, so sánh cặp bằng phép

thử Tukey (phần mềm SAS 8.1).

Vùng Tây Bắc đã chọn 3 xã nghiên cứu

(Chiềng Mai, Chiềng Mung và Nà Ớt) thuộc

huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La; vùng Đông Bắc

gồm 3 xã (Nhã Nam, Tân Trung và Cao Xá)

huyện Tân Yên tỉnh Bắc Giang; vùng đồng

bằng sông Hồng gồm 3 xã (Đồng Tháp, Song

Phượng và vùng ven thị trấn Phùng) thuộc

huyện Đan Phượng tỉnh Hà Tây; khu vực

Bắc Trung Bộ gồm 3 xã (Nam Thanh, Nam

Nghĩa, Nam Tân) thuộc huyện Nam Đàn tỉnh

Nghệ An.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Ảnh hưởng của vùng sinh thái

Từ 720 hộ điều tra có 497 hộ chăn nuôi

trâu bò chiếm 69,02%. Tỷ lệ số hộ sử dụng

phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi ở các vùng

sinh thái có sự sai khác (P < 0,001). Việc sử

dụng phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn chăn

nuôi bị ảnh hưởng của tập quán chăn nuôi và

điều kiện tự nhiên của từng vùng. Tất cả các

hộ điều tra chăn nuôi trâu bò thuộc vùng

Đông Bắc và Bắc Trung Bộ đã sử dụng rơm

và thân cây ngô làm thức ăn chăn nuôi, tiếp

đến là Tây Bắc 129 hộ (89,23%) và thấp nhất

là đồng bằng sông Hồng 64 hộ (86,49%).

Hai loại phụ phẩm chính được sử dụng là

rơm và thân cây ngô sau thu hoạch bắp. Khối

lượng một số loại phụ phẩm nông nghiệp được

ước tính dựa theo diện tích gieo trồng, hoặc

dựa theo chính phẩm (Vũ Duy Giảng và Tôn

Thất Sơn, 1999; Bùi Văn Chính và Lê Viết Ly,

2001). Cụ thể: tỷ lệ thóc/rơm khô là 1/0,8; 1 ha

trồng ngô cho 15 tấn thân cây ngô sau thu bắp;

1 ha trồng lạc cho 8,5 tấn dây lá lạc.

Tỷ lệ rơm và thân cây ngô được sử dụng

làm thức ăn chăn nuôi ở các vùng sinh thái có

sự sai khác rõ rệt (P < 0,001). Ở vùng Đông

Bắc, rơm được sử dụng với tỷ lệ cao nhất

(98,53%) và thấp nhất ở vùng Bắc Trung Bộ;

đối với thân cây ngô tương ứng là 72,78%

(Tây Bắc) và 17,80% (Bắc Trung Bộ). Bắc

Trung Bộ là địa bàn sử dụng rơm và thân cây

ngô với tỷ lệ thấp nhất vì các loại phụ phẩm

này thường được dùng làm chất đốt hoặc bỏ

đi. Rơm được sử dụng hiệu quả nhất ở vùng

Đông Bắc còn thân cây ngô được sử dụng

hiệu quả nhất ở vùng Tây Bắc (Bảng 1).

2.2. Phân tích số liệu

Đối với từng hộ phỏng vấn, đã hoàn thành

bộ câu hỏi điều tra. Số liệu điều tra được xử lý

sơ bộ bằng phần mềm MS Excel 2003. Xác

định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố nghiên

cứu đến tỷ lệ số hộ sử dụng rơm và thân cây

χ²

,

ngô làm thức ăn chăn nuôi bằng phép thử

phép thử chính xác của Fisher và ảnh hưởng

đến tỷ lệ các phụ phẩm này được sử dụng bằng

Bảng 1. Ảnh hưởng của vùng sinh thái đến việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp¹

Hộ sử dụng phụ phẩm

(Tỷ lệ%)

Số hộ chăn

Tỷ lệ rơm được

sử dụng (%)

Tỷ lệ thân cây ngô

được sử dụng (%)

Vùng sinh thái

Tây Bắc

nuôi

155

113

74

129

(89,23)

113

(71,36^a)

(98,53^b)

(41,37^c)

(32,31^d)

(72,78^a)

(21,80^b)

(46,88^c)

(17,80^d)

Đông Bắc

ĐBSH

(100,00)

64

(86,49)

155

Bắc Trung Bộ

155

497

(100,00)

461

Tổng số

¹: Trong cùng một cột, các giá trị không có chữ cái chung nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

48

Các hộ có trình độ học vấn cao hơn đã sử

3.2. Ảnh hưởng của trình độ học vấn

dụng rơm và thân cây ngô hiệu quả hơn. Tỷ lệ

sử dụng phụ phẩm cao nhất là ở các hộ có

trình độ trung học phổ thông và tỷ lệ này có

sự sai khác so với hai trình độ khác (P < 0,05).

Khi người chăn nuôi có trình độ học vấn cao

hơn, họ đã biết cách sử dụng các phụ phẩm

nông nghiệp tốt hơn.

Kết quả điều tra cho thấy, tỷ lệ số hộ sử

dụng phụ phẩm nông nghiệp ở các trình độ

học vấn có sự sai khác (P <0,001). Tỷ lệ số hộ

sử dụng phụ phẩm ở trình độ trung học cơ sở

và phổ thông trung học cao hơn so với ở trình

độ tiểu học (Bảng 2).

Bảng 2. Ảnh hưởng của trình độ học vấn đến việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp¹

Trình độ học vấn

Số hộ chăn

Hộ sử dụng phụ phẩm

(Tỷ lệ%)

Tỷ lệ rơm được sử

dụng (%)

Tỷ lệ thân cây ngô

được sử dụng (%)

nuôi

Tiểu học

119

272

106

96

(80,67)

264

(49,14^a)

(20,92^a)

Trung học cơ sở

(97,06)

101

(52,96^a)

98

(24,32^a)

76

Trung học phổ

thông

(95,28)

461

(68,13^b)

450

(29,68^b)

349

Tổng số

497

¹: Trong cùng một cột, các giá trị không có chữ cái chung nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

3.3. Ảnh hưởng của công tác tập huấn và 0,05). Công việc tập huấn bước đầu đã giúp

hoạt động của các dự án liên quan

được người chăn nuôi sử dụng phụ phẩm tốt

hơn. Tỷ lệ sử dụng đối với rơm là 54,59-

59,76 và 24,10-31,21 đối với thân cây ngô

(Bảng 3). Kết quả này phù hợp với công bố

của Bùi Quang Tuấn và Nguyễn Xuân Trạch

(2003) khi nghiên cứu việc áp dụng tiến bộ

kỹ thuật tại tỉnh Vĩnh Phúc. Phạm Kim

Đăng và Bùi Quang Tuấn (2004) cũng cho

rằng người tập huấn đã không am hiểu tình

hình thực tế địa bàn, thiếu bước điều tra ban

đầu nên đã dẫn đến tình trạng số hộ chăn

nuôi áp dụng chưa đạt hiệu quả.

Trong 497 hộ điều tra chăn nuôi trâu bò

chỉ có 46 hộ (9,26%) đã tham gia công tác

tập huấn hoặc các dự án liên quan. Tuy

nhiên công tác tập huấn hoặc tham gia các

dự án liên quan đã không làm thay đổi tỷ lệ

số hộ sử dụng phụ phẩm (P > 0,05), nhưng

các hộ tham gia tập huấn có xu hướng tận

dụng phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi cao

hơn. Ở các hộ đã tham gia tập huấn, tỷ lệ

thân cây ngô được sử dụng cao hơn so với

các hộ chưa được tham gia tập huấn (P <

Bảng 3. Ảnh hưởng của tập huấn/dự án đến việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp¹

Hộ sử dụng phụ phẩm

(Tỷ lệ%)

Số hộ chăn

Tỷ lệ rơm được

sử dụng (%)²

Tỷ lệ thân cây ngô

được sử dụng (%)³

Tập huấn / hoạt động

Chưa tham gia

nuôi

451

46

416

(92,24)

45

(54,59^a)

(59,76^a)

(24,10^a)

(31,21^b)

Đã tham gia

Tổng số

(97,83)

461

497

¹: Trong cùng một cột, các giá trị không có chữ cái chung nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

49

Bùi Quang Tuấn, Nguyễn Xuân Trạch, Đỗ Đức Lực

Kết quả điều tra cho thấy, mặc dù các hộ

3.4. Ảnh hưởng của mức kinh tế

có mức kinh tế khác nhau nhưng tỷ lệ rơm và

thân cây ngô được sử dụng làm thức ăn chăn

nuôi như nhau (P > 0,05). Tỷ lệ rơm và thân

cây ngô được sử dụng lần lượt là 55,03-

55,86% và 24,23-24,90% (Bảng 4).

Trong số 497 hộ chăn nuôi trâu bò, số hộ

nghèo chỉ chiếm 5,84% (29 hộ). Với mức kinh

tế trung bình trở lên, tỷ lệ số hộ sử dụng phụ

phẩm là 93,16% cao hơn ở mức kinh tế nghèo

(86,21%), tuy nhiên sự sai khác này không có

ý nghĩa thống kê (P > 0,05).

Bảng 4. Ảnh hưởng của mức kinh tế đến việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp¹

Mức kinh tế

Số hộ chăn

Hộ sử dụng phụ phẩm

(Tỷ lệ%)

Tỷ lệ rơm được

sử dụng (%)

Tỷ lệ thân cây ngô

được sử dụng (%)

nuôi

Nghèo

29

25

(86,21)

436

(55,86^a)

(55,03^a)

(24,23^a)

(24,90^a)

Trung bình trở lên

468

(93,16)

461

Tổng số

497

¹: Trong cùng một cột, các giá trị không có chữ cái chung nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

3.5. Ảnh hưởng của quy mô đàn

Tỷ lệ chăn nuôi động vật nhai lại ở các

quy mô rất khác nhau, song tỷ lệ số hộ sử

dụng phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn chăn

nuôi không có sự sai khác (P > 0,05). Nhưng

ở các quy mô khác nhau việc sử dụng rơm và

thân cây ngô có sự khác nhau (P < 0,05). Đối

với rơm và thân cây ngô, các hộ chăn nuôi với

quy mô lớn hơn đã tận dụng nguồn phụ phẩm

này tốt hơn. Ở các hộ có quy mô chăn nuôi từ

5 con trở lên đã tận dụng thân cây ngô làm

thức ăn rất hiệu quả (53,23%).

Số hộ chăn nuôi trâu bò được chia thành

3 nhóm với các quy mô khác nhau: 1-2 con/

hộ, 3-4 con/hộ và các hộ nuôi từ 5 con/hộ trở

lên. Quy mô chăn nuôi chủ yếu ở các nông hộ

là từ 1-2 con (361 hộ) chiếm 72,64%, tiếp đến

là quy mô 3-4 con chiếm 21,33% (106 hộ) và

thấp nhất là ở quy mô từ 5 con trở lên chiếm

6,04% (30 hộ). Phần lớn các hộ chăn nuôi trâu

bò không phải kinh doanh mà chủ yếu tận

dụng công lao động nhàn rỗi vào những ngày

nông nhàn, tận dụng sức kéo.

Bảng 5. Ảnh hưởng của quy mô chăn nuôi đến việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp¹

Quy mô chăn nuôi

(con/hộ)

Số hộ chăn

Hộ sử dụng phụ phẩm

(Tỷ lệ%)

Tỷ lệ rơm được sử

dụng (%)

Tỷ lệ thân cây ngô

được sử dụng (%)

nuôi

1 - 2

361

106

30

336

(93,07)

97

(52,36^a)

(62,68^b)

(63,77^b)

(22,78^a)

(30,57^b)

(53,23^c)

3 - 4

(91,51)

28

≥ 5

(96,88)

461

Tổng số

497

¹: Trong cùng một cột, các giá trị không có chữ cái chung nhau thì sai khác có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

50

KHKTNN, trường ĐHNN I, tập I, số

4/2003, tr. 303-308

4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

Các yếu tố vùng sinh thái, trình độ học

vấn, tập huấn và quy mô chăn nuôi có ảnh

hưởng rõ rệt đến tỷ lệ sử dụng rơm và thân

cây ngô làm thức ăn chăn nuôi. Riêng mức

kinh tế không có ảnh hưởng đến tỷ lệ sử dụng

những phụ phẩm này

Phạm Kim Đăng, Bùi Quang Tuấn (2004).

Tình hình chăn nuôi bò sữa tại xã Đồng

Tháp, Đan Phượng, Hà Tây. Tạp chí

KHKTNN, trường ĐHNN I, tập II, số

2/2004, tr. 116-121.

Bùi Văn Chính, Lê Viết Ly (2001). Kết quả

nghiên cứu chế biến nâng cao giá trị

dinh dưỡng của một số phụ phẩm nông

nghiệp quan trọng ở Việt Nam cho trâu

bò. Hội thảo dinh dưỡng gia súc nhai

lại. Hà Nội 9-10/1/2001, tr. 31-41.

Để nâng cao việc sử dụng phụ phẩm nông

nghiệp làm thức ăn chăn nuôi cần tổ chức các

lớp tập huấn phù hợp với trình độ học vấn,

quy mô chăn nuôi, điều kiện nông hộ của từng

vùng và mở rộng quy mô chăn nuôi động vật

nhai lại ở các nông hộ.

Vũ Duy Giảng, Tôn Thất Sơn (1999). Điều

tra nguồn phụ phẩm của một số giống

lúa và ngô làm thức ăn cho trâu bò. Kết

quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật Khoa

CNTY (1996-1998). NXB Nông

nghiệp, Hà Nội 1999, tr. 42-46.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Bùi Quang Tuấn, Nguyễn Xuân Trạch (2003).

Tình hình chăn nuôi và áp dụng tiến bộ

kỹ thuật trong nuôi dưỡng trâu bò tại

huyện Vĩnh Tường - Vĩnh Phúc. Tạp chí

51

T¹p chÝ Khoa häc vµ Ph¸t triÓn 2008: TËp VI, Sè 1: 52-55

§¹i häc N«ng nghiÖp I

gi¸ trÞ thøc ¨n ch¨n nu«i cña mét sè gièng cao l−¬ng trong mïa ®«ng

Nutritive values of some sorghum varieties grown in winter in Gia Lam district of Hanoi

Bùi Quang Tuấn^*, Nguyễn Xuân Trạch^*, Phạm Văn Cường^**

SUMMARY

An experiment was carried out on an experimental field of Hanoi University of Agriculture

to determine nutritive values of some selected sorghum varieties grown during the winter

period of the year. Results showed that all the selected sorghum varieties were tolerant to

drought and low temperature condition of winter and gave very high green biomass yield

(97.99-133.99 tons/ha/3 cuts). In addition, the sorghum varieties also gave relatively high seed

yield (1.05-2.43 tons/ha) which can be used as animal feed or human food. The chemical

composition of the sorghum varieties was characterized by low crude protein content (10.08-

11.39%) and high crude fiber (27.03-28.67%). The investigated sorghums contained a

noticeable amount of HCN (17.8-20.8 mg/kg) which is harmfull to animal health. Among the

investigated varieties sorghum S4 (Ban Pho-Tun Chua, Cao Bang) and sorghum S5 (M90386,

imported from India) gave the highest green and seed yield (125.66 &133.99 tons of green

biomass/ha/3 cuts, and 2.12 &2.43 tons of seeds/ha, respectively).

Key words: Sorghum, ruminants, forage crops, nutritive value.

được lựa chọn, có năng suất chất xanh cao,

thích nghi với thời tiết mùa đông của vùng

nghiên cứu.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Hầu hết các giống cây thức ăn chăn nuôi

đang được trồng phổ biến hiện nay ở vùng

châu thổ sông Hồng có năng suất rất thấp

trong mùa đông, chỉ khoảng 30% so với mùa

mưa (Bùi Quang Tuấn, 2005). Hai nguyên

nhân chính dẫn đến năng suất thấp của cây

thức ăn chăn nuôi trong mùa đông là nhiệt độ

và ẩm độ thấp. Để giải quyết vấn đề thiếu thức

ăn xanh trong vụ đông - xuân cho đàn trâu bò,

đặc biệt cho đàn bò sữa và đàn bò thịt nhập

nội, một số giải pháp đã đưa ra: trồng cây ngô

dày, nhập và trồng thử một số giống yến mạch

và cỏ có nguồn gốc ôn đới, sử dụng nước

tưới... Mỗi một giải pháp đều có những hạn

chế nhất định: Cây ngô thì chỉ thu cắt được

một lần; cỏ ôn đới thì năng suất chất xanh

không cao, nhanh chóng bị tàn lụi khi gặp thời

tiết ấm (Bùi Quang Tuấn, 2006a; Bùi Quang

Tuấn, 2006b)... Bài viết này trình bày kết quả

nghiên cứu về một số giống cao lương đã

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Các giống cao lương được trồng tại khu

thí nghiệm của khoa Nông học là 4 giống

tuyển chọn từ các địa phương khác nhau và 1

giống nhập từ Ấn Độ.

S1: Lũng Nặm - Trùng Khánh, Cao Bằng,

hạt đen, nhỏ, hình elíp.

S2: Thái Học - Hà Quảng, Cao Bằng, hạt

đỏ, nhỏ, hình elíp.

S3: Kéo Yên - Hà Quảng, Cao Bằng, hạt

trắng, nhỏ, tròn.

S4: Bản Phố - Tùn Chùa, Cao Bằng, hạt

trắng, nhỏ, bầu dục.

S5: Ấn Độ Sorghum (M90386), hạt trắng,

to, tròn.

* Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng Thuỷ sản, Trường Đại học Nông nghiệp I.

** Khoa Nông học, Trường Đại học Nông nghiệp I.

52

Gi¸ trÞ thøc ¨n ch¨n nu«i cña mét sè gièng cao l−¬ng trong mïa ®«ng...

Khu vực thí nghiệm được chia thành 15

Số liệu thu được được phân tích phương sai,

lô, mỗi lô có diện tích 10m². Mỗi giống cỏ sử dụng bảng tính của Microsoft Excel 2003.

được trồng trong 3 lô. Gieo trồng bằng hạt

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

theo hàng: hàng cách hàng 30 cm, cây cách

cây 15cm, mật độ gieo 10 kg hạt/ha. Phân bón

đồng đều giữa các giống theo công thức:

120kg/ha N_:90kg/ha P₂O₅: 90kg/ha K₂O.

3.1. Độ cao của cây khi thu hoạch

Bảng 1. Độ cao của cây cao lương

khi thu thoạch

Thu hoạch: sau 60 ngày tuổi thu cắt lần

1, sau đó thu lần 2 cách lần 1 là 40 ngày rồi

để cho cây phát triển ra hoa. Bông được thu

lần cuối. Đối với các giống cao lương nghiên

cứu, tuổi cắt lứa đầu là 50 ngày và tuổi tái

sinh là 30 ngày.

Lứa 1

(cm)

Lứa 2

(cm)

Giống

S1

S2

S3

S4

S5

121,33 ± 2,21

103,93 ± 2,67

93,00 ± 0,53

94,27 ± 0,65

112,67 ± 1,19

115,80 ± 1,81

98,33 ± 0,91

99,20 ± 0,96

Các chỉ tiêu theo dõi bao gồm: Tỷ lệ nẩy

mầm được xác định bằng cách gieo hạt trên

bông thấm nước trên đĩa Petri: tiến hành nhắc

lại 3 lần trên mỗi giống rồi lấy kết quả trung

bình. Đo độ cao của cây được xác định bằng

phương pháp vuốt lá được tính từ mặt đất đến

điểm mà 50% số lá đạt được. Năng suất chất

xanh được xác định bằng cách cắt toàn bộ lô,

cắt cách mặt đất 5-7 cm, cân cả cây và cân

ngay tại ruộng bằng cân đồng hồ. Năng suất

hạt được xác định ngay sau khi bông chín đều,

cắt cả bông rồi vò lấy hạt sau đó đem cân.

^117,50± 2,81

115,60 ± 0,92

Các giống cao lương đều có độ cao tương

đương so với cỏ Voi khi thu hoạch (100-120

cm). Độ cao cây lớn sẽ cho năng suất chất

xanh cao (Bảng 1). Ở cả hai lứa cắt các giống

S1, S2 và S5 đều có chiều cao vượt trội hơn

hai giống còn lại là S3 và S4 (P<0,05). Mặc

dù trong điều kiện mùa đông nhưng các giống

cao lương vẫn cho tốc độ sinh trưởng rất cao

(3-4 cm/ngày đêm). Trong khi đó một số cây

thức ăn chăn nuôi hiện đang được trồng phổ

biến ở khu vực như cỏ Voi, cỏ Ghinê, cỏ

Ruzi... phát triển rất chậm trong mùa đông do

khô hạn và nhiệt độ thấp (Dương Quốc Dũng

và cộng sự, 1998; Bùi Quang Tuấn, 2005).

Các cây cỏ có nguồn gốc ôn đới trồng trong

khu vực cũng chỉ có tốc độ sinh trưởng 1-2

cm/ngày đêm (Bùi Quang Tuấn, 2006a; Bùi

Quang Tuấn, 2006b).

Mẫu thức ăn được lấy theo phương pháp

lấy mẫu ngẫu nhiên và phân tích tại Phòng

phân tích thức ăn của Khoa Chăn nuôi & Nuôi

trồng thuỷ sản theo phương pháp của AOAC

(1997). Các chỉ tiêu phân tích bao gồm: chất

khô, protein thô, xơ thô, lipit, dẫn xuất không

nitơ (DXKN) và khoáng tổng số (KTS). Hàm

lượng độc tố HCN được gửi phân tích tại

Phòng phân tích thức ăn của Viện Chăn nuôi.

Giá trị ME của thức ăn được ước tính theo

Wardeh (1981).

Bảng 2. Năng suất chất xanh và năng suất hạt của các giống cao lương

Năng suất chất xanh (tấn/ha)

Năng suất hạt

lứa 3 (tấn/ha)

Giống

Lứa 1

Lứa 2

Lứa 3

Cả vụ

S1

S2

S3

S4

S5

44,00 ± 2,31

38,33 ± 1,66

40,00 ± 2,89

46,33 ± 2,03

49,33 ± 2,33

46,33 ± 1,33

40,00 ± 1,16

42,66 ± 1,45

51,00 ± 2,08

53,00 ± 2,08

22,66 ± 1,20

19,66 ± 0,88

23,33 ± 0,89

28,33 ± 0,88

33,66 ± 0,88

112,99 ± 7,53

97,99 ± 6,52

105,99 ± 6,05

125,66 ± 6,91

133,99 ± 6,59

1,23 ± 0,06

1,05 ± 0,03

1,57 ± 0,09

2,12 ± 0,07

2,43 ± 0,07

53

Bùi Quang Tuấn, Nguyễn Xuân Trạch, Phạm Văn Cường

3.2. Năng suất chất xanh và năng suất hạt

điều kiện tương tự, cỏ ôn đới chỉ cho khối

lượng 33-35 tấn, cỏ Voi cho 69 tấn/ha (Hoàng

Thị Lãng và cộng sự, 2004; Bùi Quang Tuấn,

2006a). Trong các giống cao lương nghiên

cứu, hai giống S4 và S5 có năng suất chất

xanh và năng suất hạt cao hơn so với các

giống còn lại. Hiện nay năng suất chất xanh

cao là một trong những chỉ tiêu quan trọng để

đánh giá, tuyển chọn cây thức ăn chăn nuôi ở

Việt Nam.

Các giống cao lương được tuyển chọn từ

vùng núi phía Bắc (S1, S2, S3, S4) và giống

cao lương nhập từ Ấn Độ có tốc độ sinh

trưởng mạnh, cây cao, thân và lá to nên cho

năng suất chất xanh rất lớn. Các giống cao

lương trên cho 2 lứa cắt chính, lứa 3 để thu

hạt. Ngoài thu hạt, lứa 3 cũng cho phần thân

lá đáng kể có thể sử dụng làm thức ăn thô cho

trâu bò. Khối lượng chất xanh cả vụ của các

giống cao lương nghiên cứu biến động trong

khoảng 97,99-133,99 tấn/ha (Bảng 2). Trong

3.3. Thành phần hoá học của cây cao lương

Bảng 3. Thành phần hoá học của cây cao lương

Protein thô

(% VCK)

Xơ thô

(% VCK)

Lipit

(% VCK)

DXKN

(% VCK)

KTS

ME

Giống

VCK (%)

(% VCK)

(Kcal/kg)

S1

S2

S3

S4

S5

17,04

19,71

17,53

18,87

17,59

11,25

11,39

10,08

10,15

10,80

27,67

27,03

28,43

27,90

28,67

4,94

4,00

4,01

5,52

4,56

44,73

46,15

45,98

46,33

46,10

11,39

11,43

11,50

10,10

9,87

381

426

372

414

384

Chú thích: VCK: Vật chất khô.

Thông thường các cây thức ăn chăn nuôi

Các giống cao lương tuyển chọn trong

có thân, lá to, sinh khối chất xanh cao thì giá nước có tỷ lệ nảy mầm không cao (42-50%),

trị dinh dưỡng không cao. Các cây cao lương thấp hơn rõ rệt so với giống cao lương nhập

trên cũng không nằm ngoài ngoại lệ, có giá trị từ Ấn Độ (90,7%). Đối với giống S5, lượng

dinh dưỡng trung bình, tương đương so với cỏ hạt giống gieo cho 1 ha là 10 kg, trong khi đó

Voi. Tỷ lệ protein thô khoảng 10-11%, xơ thô đối với các giống cao lương còn lại do tỷ lệ

hơi cao 27-28% (Bảng 3). Đối với bò sữa, bò nảy mầm thấp nên lượng hạt giống gieo tăng

thịt cao sản khi sử dụng cây cao lương làm lên 20 kg/ha. Mặc dù vậy, hệ số nhân giống

nguồn thức ăn xanh chính trong khẩu phần của các giống cao lương là rất cao (Bảng 4).

cần chú ý kết hợp với thức ăn giàu protein để Điều này rất thuận lợi cho việc mở rộng diện

đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho gia súc.

tích gieo trồng cao lương trong vụ đông khi

cần thiết.

3.4. Hệ số nhân giống

Bảng 4. Tỷ lệ nẩy mầm và hệ số nhân giống của các giống cao lương

Trồng để thu chất xanh và thu hạt

Năng suất hạt

Tỷ lệ nẩy mầm (%)

Lượng hạt gieo

Giống

(kg/ha)

(n=3)

Hệ số nhân giống

(tấn/ha/vụ)

S1

S2

S3

S4

S5

20

10

1,23

61,5

52,5

45,33 ± 2,91

42,00 ± 1,53

50,00 ± 2,89

45,00 ± 2,89

90,70 ± 5,36

1,05

1,57

78,5

2,12

106,0

243,0

2,43

54