Đề tài Hợp tác nghiên cứu để phát triển các giải pháp xử lý nước thải đô thị nhằm tái sử dụng cho mục địch nông nghiệp

Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

ViÖn Khoa häc Thuû Lîi

-----o0o-----

b¸o c¸o tæng kÕt

§Ò tµi hîp t¸c nghiªn cøu theo nghÞ ®Þnh th− vÒ KHCN n¨m 2005

Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc

th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Chñ nhiÖm dù ¸n: PGS. TS. NguyÔn ThÕ Qu¶ng

6725

28/01/2008

Hµ néi, 2006

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Môc lôc

Më ®Çu ............................................................................................................... 4

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ

vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp................................................... 6

I.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i ..................................................6

I.1.1. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc ..................................................7

I.1.2. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ - lý: ..............................................7

I.1.3. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh học ...............................................8

I.1.4. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp...............................................8

I.2. C¬ së vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i phï hîp............11

I.2.1. Thµnh phÇn cña n−íc th¶i ........................................................................11

I.2.2. TÝnh chÊt cña n−íc th¶i:...........................................................................13

I.2.3. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nhxö lý n−íc th¶i (XLNT)..........16

I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ ngoµi n−íc ........17

I.3.1. Ngoµi n−íc................................................................................................17

I.3.2. Trong n−íc................................................................................................20

I.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp trªn

thÕ giíi vµ trong n−íc .............................................................................................22

I.4.1. Tæng quan vÒ sù cÇn thiÕt cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i:.......................22

I.4.2. Yªu cÇu vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông cho n«ng nghiÖp.................24

I.4.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi ......................25

I.4.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam .......................26

I.5. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu Kü thuËt M«i

tr−ßng ICIM – Bucarest :.......................................................................................29

I.5.1. Giíi thiÖu vÒ ®Êt n−íc Rumani..................................................................29

I.5.2. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM............................................................................29

1.5.3. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc

th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn......................................29

I.5.4. Mét sè nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®−îc ViÖn

ICIM trao ®æi víi ViÖn KHTL ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi ........30

Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn Lim – huyÖn Tiªn Du

- tØnh B¾c Ninh)............................................................................................... 34

II.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn thÞ trÊn Lim - huyÖn Tiªn Du ...........................................34

II.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trÊn Lim..............................34

II.1.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi............................................................34

II.1.3. H¹ tÇng c¬ së:..........................................................................................37

II.1.4. Quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020...................................39

II.2. §Æc ®iÓm vïng x©y dùng m« h×nh (th«n Lòng Giang)...................................41

II.2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn....................................................................................41

II.2.2. T×nh h×nh d©n sinh kinh tÕ, x· héi ...........................................................42

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

1

II.3. HiÖn tr¹ng chÊt l−îng m«i tr−êng thÞ trÊn Lim...............................................43

II.3.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc ....................................................................43

II.3.1.1. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i ®« thÞ...................................................44

II.3.1.2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc trªn c¸c kªnh t−íi tiªu vµ ao hå khu vùc thÞ

trÊn Lim..............................................................................................................49

II.3.1.3. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim ...................54

II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ......................................................57

II.3.3. HiÖn tr¹ng sö dông ph©n bãn vµ ho¸ chÊt BVTV....................................58

II.3.4. HiÖn tr¹ng chÊt th¶i r¾n thÞ trÊn Lim......................................................58

II.4. HiÖn tr¹ng qu¶n lý m«i tr−êng thÞ trÊn lim.....................................................59

II.4.1. HiÖn tr¹ng c¬ cÊu tæ chøc vµ m« h×nh qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc...............59

II.4.2. M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc vµ qu¶n lý ®éi vÖ sinh cña thÞ trÊn....................60

Ch−¬ng III: Quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho th«n

Lòng Giang – thÞ trÊn Lim............................................................................. 62

III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim -

tØnh B¾c Ninh..........................................................................................................62

III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vùc m« h×nh............................62

III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP c¬ häc...............62

III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP sinh häc ............65

III.1.4. So s¸nh lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang...............70

III.1.5. ThuyÕt minh thiṌt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang...77

III.2. VËn hµnh vµ b¶o d−ìng m« h×nh tho¸t n−íc vµ sö lý n−íc th¶i:...................82

Ch−¬ng IV: Quy ho¹ch m«i tr−êng vµ x©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý m«i

tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - tØnh B¾c Ninh ............ 83

IV.1. HiÖn tr¹ng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i ......................................................83

IV1.1 HiÖn tr¹ng nguån n−íc th¶i vµ h×nh thøc tiªu tho¸t n−íc........................83

IV.1.2. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng tho¸t n−íc tíi vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng....86

IV.2. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i.....................................................86

IV.2.1. Môc tiªu..................................................................................................86

IV.2.2. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch.............................................................................87

IV.3. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt ....................................................................89

IV.3.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i................................................89

IV.3.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch........................................................89

VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch ................................................................................92

IV.4. X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang....................................93

Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n Lòng

Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh ............................................................ 95

V.1. Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý

chÊt th¶i...................................................................................................................95

V.1.1. Môc tiªu nghiªn cøu.................................................................................95

V.1.2. Néi dung nghiªn cøu................................................................................95

V.2. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ c¬ së lùa chän m« h×nh qu¶n lý..............................95

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

2

V.2.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý.......................95

V.2.2. Yªu cÇu ®èi víi m« h×nh qu¶n lý..............................................................96

V.2.3. C¬ së ®Ó lùa chän m« h×nh qu¶n lý ........................................................96

V.3. M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ......................................97

V.3.1. C¸c b−íc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý......................................................967

V.3.2. X©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp

trung th«n Lòng Giang .....................................................................................967

V.3.3. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ......968

V.3.1. H−íng dÉn qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang

..........................................................................................................................968

V.4. NhËn xÐt chung.............................................................................................102

Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau xö lý, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ diÔn

biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n Lòng Giang............................................... 103

VI.1. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr−êng .........................................................103

VI.1.1. §¸nh gi¸ diÔn biÕn chÊt l−îng ®Êt, n−íc .............................................103

IV.1.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i .......................................................111

VI.2. §¸nh gi¸ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i.....................................................116

VI.3. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn nÕp sèng, ý thøc céng ®ång....117

Ch−¬ng VII: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña viÖc t¸i sö dông n−íc

th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp ........................................................... 118

VII.1. T×nh h×nh sö dông gièng lóa, ph©n bãn, s©u bÖnh xuÊt hiÖn vµ thuèc diÖt

s©u bÖnh ë khu thÝ nghiÖm................................................................................118

VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®·

xö lý vµ n−íc th−êng.........................................................................................118

VII.3. NhËn xÐt ................................................................................................119

KÕt luËn - KiÕn nghÞ...................................................................................... 120

1. KÕt luËn.............................................................................................................120

2. KiÕn nghÞ ..........................................................................................................121

Tµi liÖu tham kh¶o........................................................................................ 122

Phô lôc: Tµi liÖu tËp huÊn h−íng dÉn vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc th¶i vµ

n©ng cao nhËn thøc céng ®ång .................................................................... 124

Phô lôc 1: Tê r¬i h−íng dÉn qu¶n lý hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho

khu d©n c− th«n Lòng Giang – thÞ trÊn Lim – tØnh B¾c Ninh...............................125

Phô lôc 2: C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i s¶n xuÊt, sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i b»ng bÓ

biogas....................................................................................................................128

Phô lôc 3: Xö lý ph©n chuång vµ r¸c th¶i SH b»ng c«ng nghÖ ñ hîp vÖ sinh ......133

Phô lôc 4: Quy tr×nh t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t b»ng biÖn ph¸p

bæ sung chÕ phÈm vi sinh......................................................................................136

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

3

më ®Çu

MÆc dï thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò xö lý n−íc th¶i ®· b¾t ®Çu ®−îc sù quan t©m

cña c¸c c¬ quan nghiªn cøu, cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp nh−ng vÊn ®Ò n−íc th¶i vµ xö

lý n−íc th¶i vÉn lµ vÊn ®Ò næi cém ë n−íc ta. N−íc th¶i ®« thÞ, n−íc th¶i sinh ho¹t,

n−íc th¶i tõ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, n«ng thuû s¶n

kh«ng ®−îc xö lý x¶ th¼ng ra m«i tr−êng ®ang hµng ngµy hµng giê ¶nh h−ëng ®Õn

m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn sèng vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n. V× vËy, viÖc xö lý n−íc th¶i

rÊt cÇn sù phèi hîp tham gia cña nhiÒu c¬ quan. Bªn c¹nh ®ã, víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt

cña ViÖt Nam, trong n¨m thêi kú kh« h¹n th−êng kÐo dµi tõ 3-5 th¸ng, vÊn ®Ò hiÓu vµ

t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trë nªn v« cïng thiÕt thùc. N−íc

th¶i, ®Æc biÖt lµ n−íc th¶i ®« thÞ, n−íc th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n sau khi ®−îc xö lý

l¹i trë thµnh nguån dinh d−ìng quý b¸u cho c©y trång, vµ gãp phÇn tiÕt kiÖm ®−îc

ph©n bãn vµ n−íc t−íi cho nhµ n«ng.

§Ò tµi hîp t¸c nghiªn cøu theo nghÞ ®Þnh th− vÒ khoa häc c«ng nghÖ n¨m 2005

víi chÝnh phñ Rumani “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc

th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” còng nh»m môc ®Ých xö lý

n−íc th¶i ®« thÞ ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn m«i tr−êng bÒn v÷ng vµ t¸i sö dông n−íc th¶i

®· xö lý cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

* Môc tiªu cña ®Ò tµi:

- Hîp t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i ®«

thÞ vµ c«ng nghiÖp ®¹t yªu cÇu tiªu chuÈn n−íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

- øng dông ®−îc c¸c gi¶i ph¸p tæng hîp ®Ó t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ cho n«ng

nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã phæ biÕn réng r·i cho vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù vµ ®µo t¹o

n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ trong lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i.

* Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- Nghiªn cøu tæng quan:

Thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu, c¸c kÕt qu¶ ®· nghiªn cøu trong vµ

ngoµi n−íc vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ c¸c gi¶i ph¸p t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ

vµ c«ng nghiÖp nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, c¸c h¹n chÕ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, tÝnh thùc

tÕ vµ phï hîp trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.

- §iÒu tra kh¶o s¸t:

+ §iÒu tra, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ë c¸c ®«

thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp võa vµ nhá vïng §ång b»ng s«ng Hång.

+ Lùa chän ®Þa ®iÓm ®Ó nghiªn cøu chi tiÕt vµ x©y dùng m« h×nh mÉu

- Qui ho¹ch tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho ®iÓm lùa chän:

+ §iÒu tra, kh¶o s¸t c¸c yÕu tè phôc vô c«ng t¸c qui ho¹ch: D©n c− vµ ph©n bè

d©n c−, c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi, hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, t×nh h×nh

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

4

s¶n xuÊt, thµnh phÇn vµ khèi l−îng n−íc th¶i, kh¶ n¨ng t¸i sö dông n−íc th¶i

trong n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ®iÓm lùa chän x©y dùng m« h×nh (thÞ trÊn Lim).

+ Qui ho¹ch xö lý n−íc th¶i cho khu ®« thÞ theo kiÓu ph©n t¸n nhá

+ Qui ho¹ch khu t¸i sö dông n−íc th¶i:

- Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ:

+ Lùa chän c¸c lo¹i c«ng nghÖ xö lý phï hîp víi tõng lo¹i n−íc th¶i dùa trªn

nguyªn t¾c: c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, dÔ qu¶n lý, vËn hµnh vµ tËn dông tèi

®a c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã cña ®Þa ph−¬ng.

+ Nghiªn cøu t¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi: s¬ ®å t−íi, kü thuËt t−íi, qu¶n lý chÊt

l−îng nguån n−íc t−íi

- X©y dùng m« h×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ:

+ X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i qui m« nhá c«ng suÊt 30 m3/ngµy ®ªm

b»ng hÖ thèng bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim.

+ KÌ bê khu vùc ao C¸c Cô - th«n Lòng Giang t¹o m«i tr−êng c¶nh quan s¹ch

®Ñp vµ t¹o thµnh hå sinh häc tù nhiªn xö lý n−íc th¶i sau khi qua bÓ xö lý.

+ X©y hÖ thèng kªnh hai bªn bê ao C¸c Cô ®Ó dÉn n−íc vµo bÓ xö lý.

+ L¾p ®Æt bé cöa van cèng ®iÒu tiÕt ®Ó ®iÒu tiÕt n−íc th¶i vµo « ruéng thÝ nghiÖm

t−íi lóa.

- X©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i:

+ Tæ chøc thùc hiÖn, x©y dùng c¸c m« h×nh

+ Tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh, ®iÒu hµnh khu t−íi n−íc th¶i

+ Söa ch÷a vµ b¶o d−ìng c¸c m« h×nh

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c m« h×nh:

+ T¸c dông c¶i thiÖn m«i tr−êng, diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i trong khu vùc

+ N©ng cao ý thøc céng ®ång

+ TËn dông nguån n−íc, nguån dinh d−ìng cho c©y trång

- ChuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu:

+ Më c¸c líp tËp huÊn, vËn ®éng sù tham gia cña céng ®ång, chuyÓn giao kÕt

qu¶ nghiªn cøu cho ®Þa ph−¬ng, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ nh÷ng ®¬n vÞ liªn

quan.

+ Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù.

- Trao ®æi hîp t¸c víi chuyªn gia RUMANI:

+ Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t

c¸c khu ®« thÞ vµ ven ®«.

+ Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña dù ¸n cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng

tù ë RUMANI vµ ViÖt Nam.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

5

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu Tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i

®« thÞ vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp

I.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i

§Ó xö lý n−íc th¶i, tuú theo ®Æc ®iÓm, thµnh phÇn, tÝnh chÊt cña n−íc th¶i, cÇn

cã c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý kh¸c nhau (xem h×nh 1.1). Trªn thùc tÕ, ba ph−¬ng ph¸p

sau ®©y th−êng ®−îc øng dông: c¬ häc, ho¸-lý, sinh ho¸ (hoÆc sinh häc). §Ó lo¹i trõ

c¸c vi khuÈn g©y bÖnh trong n−íc th¶i cÇn tiÕn hµnh khö trïng n−íc tr−íc khi x¶ ra

s«ng, hå...

T¸ch c¸c chÊt

h÷u c¬ trong

n−íc th¶i nhê

sinh vËt, vi sinh

vËt (ph−¬ng

T¸ch c¸c chÊt

kh«ng hoµ tan

ph©n t¸n th«

(Ph−¬ng ph¸p

c¬ häc hoÆc ho¸

lý)

T¸ch c¸c chÊt dinh

d−ìng N,P (b»ng

c¸c biÖn ph¸p sinh

häc hoÆc ho¸ häc)

N−íc th¶i

ph¸p sinh häc)

Khö

trïng

(clo,

æn ®Þnh bïn

cÆn (Ph−¬ng

ph¸p lªn men

kþ khÝ hoÆc

æn ®Þnh hiÕu

khÝ)

oz«n...)

Bïn thø cÊp

X¶ ra nguån

(T¨ng c−êng

kh¶ n¨ng tù

lµm s¹ch

CÆn s¬ cÊp

Lµm kh« bïn cÆn (BiÖn ph¸p

träng lùc, Ðp läc hoÆc läc

ch©n kh«ng)

nguån n−íc)

Sö dông bïn cÆn

lµm ph©n bãn...

H×nh 1.1. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

6

I.1.1. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc

Xö lý c¬ häc lµ lo¹i c¸c t¹p chÊt kh«ng hoµ tan ra khái n−íc th¶i b»ng c¸ch

g¹n läc, l¾ng vµ läc. C¸c lùc träng tr−êng, lùc ly t©m ®−îc ¸p dông ®Ó t¸ch c¸c t¹p

chÊt kh«ng hoµ tan ra khái n−íc th¶i. Ph−¬ng ph¸p xö lý c¬ häc th−êng ®¬n gi¶n, rÎ

tiÒn, cã hiÖu qu¶ xö lý chÊt r¾n l¬ löng cao. C¸c c«ng tr×nh, thiÕt bÞ xö lý c¬ häc

th−êng dïng nh− song ch¾n, l−íi ch¾n r¸c, bÓ l¾ng, bÓ läc...

Xö lý c¬ häc ®Ó t¸ch cÆn l¾ng trong n−íc th¶i bằng song ch¾n r¸c, c¸c bÓ l¾ng

c¸t, l¾ng ®ît I, bÓ l¾ng 2 vá, bÓ tù ho¹i, bÓ biogas (trong ph¹m vi hé gia ®×nh - xö lý

t¹i chç kiÓu ph©n t¸n).

Song ch¾n r¸c ®Ó lo¹i c¸c lo¹i r¸c vµ c¸c t¹p chÊt cã kÝch th−íc lín h¬n 5 mm,

c¸c t¹p chÊt nhá h¬n 5 mm th−êng øng dông l−íi ch¾n.

BÓ l¾ng c¸t ®Ó lo¹i c¸c t¹p chÊt v« c¬ vµ chñ yÕu lµ c¸t trong n−íc th¶i.

BÓ vít mì, dÇu, dÇu mì: C¸c lo¹i c«ng tr×nh nµy th−êng ®−îc øng dông khi xö

lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp, nh»m ®Ó lo¹i c¸c t¹p chÊt nhÑ h¬n n−íc: mì, dÇu má... vµ

tÊt c¶ c¸c d¹ng chÊt næi kh¸c.

BÓ l¾ng ®Ó lo¹i c¸c chÊt l¬ löng cã tû träng lín hoÆc nhá h¬n tû träng n−íc.

BÓ läc ®Ó lo¹i c¸c chÊt ë tr¹ng th¸i l¬ löng kÝch th−íc nhá bÐ b»ng c¸ch läc

chóng qua l−íi läc ®Æc biÖt hoÆc qua líp vËt liÖu läc.

I.1.2. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ - lý:

§©y lµ ph−¬ng ph¸p sö dông c¸c ph¶n øng ho¸ häc ®Ó xö lý n−íc th¶i. Thùc

chÊt cña ph−¬ng ph¸p ho¸ häc lµ ®−a vµo n−íc th¶i chÊt ph¶n øng nµo ®ã. ChÊt nµy

t¸c dông víi c¸c t¹p chÊt bÈn chøa trong n−íc th¶i vµ cã kh¶ n¨ng lo¹i chóng ra khái

n−íc th¶i d−íi d¹ng cÆn l¾ng hoÆc d−íi d¹ng hoµ tan kh«ng ®éc h¹i. ThÝ dô ph−¬ng

ph¸p trung hßa n−íc th¶i chøa a xit vµ kiÒm, ph−¬ng ph¸p o xy ho¸...

C¸c qu¸ tr×nh hãa - lý sÏ hîp khèi c¸c phÇn tö chÊt bÈn l¹i víi nhau, chuyÓn

hãa c¸c hîp chÊt hßa tan trong n−íc thµnh c¸c chÊt kh«ng tan, cã kh¶ n¨ng keo tô,

qua ®ã t¨ng kÝch th−íc vµ träng l−îng dÉn ®Õn t¨ng c−êng kh¶ n¨ng l¾ng cña chóng,

(vÝ dô: chÊt kÕt tña cã thÓ sö dông ®Ó lo¹i bá phètpho), hoÆc tiªu diÖt c¸c vi khuÈn

g©y bÖnh (vÝ dô: khö trïng b»ng clo).

C¸c c«ng tr×nh xö lý ho¸ häc và hãa lý th−êng kÕt hîp víi xö lý c¬ häc. C¸c

ph−¬ng ph¸p ho¸ lý th−êng øng dông ®Ó xö lý n−íc th¶i lµ: ph−¬ng ph¸p keo tô, hÊp

phô, trÝch ly, c« bay h¬i, tuyÓn næi...

Ph−¬ng ph¸p ho¸ häc vµ ho¸ lý ®−îc øng dông chñ yÕu ®Ó xö lý n−íc th¶i

c«ng nghiÖp vì nó cã hiÖu qu¶ xö lý cao, tuy nhiªn rẾt ®¾t tiÒn vµ th−êng t¹o thµnh

c¸c lo¹i s¶n phÈm phô ®éc h¹i hoÆc s¶n phÈm phô d¹ng r¾n, bÒn v÷ng trong m«i

tr−êng, khã xö lý hoµn toµn. Phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng vµ møc ®é cÇn thiÕt

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

7

xö lý mµ ph−¬ng ph¸p xö lý ho¸ häc hay ho¸ lý lµ giai ®o¹n cuèi cïng (nÕu nh− møc

®é xö lý ®¹t yªu cÇu cã thÓ x¶ n−íc ra nguån) hoÆc chØ lµ giai ®o¹n s¬ bé (thÝ dô khö

mét vµi c¸c liªn kÕt ®éc h¹i ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é lµm viÖc b×nh th−êng cña c¸c c«ng

tr×nh xö lý).

I.1.3. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc

Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ t¸ch c¸c hîp chÊt h÷u c¬ nhê ho¹t ®éng cña

c¸c vi sinh vËt hiÕu khÝ hoÆc yÕm khÝ. Thùc chÊt cña ph−¬ng ph¸p sinh ho¸ lµ qu¸

tr×nh kho¸ng ho¸ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ chøa trong n−íc th¶i ë d¹ng hoµ tan, keo vµ

ph©n t¸n nhá nhê c¸c qu¸ tr×nh sinh ho¸ dùa vµo sù ho¹t ®éng cña vi sinh vËt cã kh¶

n¨ng tiêu thụ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ chøa trong n−íc th¶i.

C¸c qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh häc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña

hÖ c¸c vi sinh vËt trong n−íc th¶i vµ trong tù nhiªn. C¸c vi sinh vËt nµy sÏ tiªu thô vµ

chuyÓn hãa c¸c t¹p chÊt h÷u c¬ vµ s¶n sinh ra c¸c hîp chÊt ®¬n gi¶n h¬n (vÝ dô:

®i«xit c¸cbon (CO₂) vµ mª tan (CH₄)). C¸c vi sinh vËt nµy ph¸t triÓn m¹nh trong c¸c

m«i tr−êng hoÆc hiÕu khÝ, hoÆc kþ khÝ, hoÆc thiÕu « xy. VÝ dô, c¸c vi sinh vËt hiÕu

khÝ « xy hãa chÊt h÷u c¬ cã chøa Nit¬ vµ Am«ni¾c (NH₃) thµnh nitrit (NO₂^-) vµ nitrat

-

(NO₃). C¸c vi sinh vËt kh¸c cã thÓ chuyÓn hãa theo h−íng kþ khÝ - biÕn Nitrat thµnh

Nit¬ (N₂). Tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn lµm tho¸ng, ph−¬ng ph¸p xö lý sinh học ®−îc chia

lµm 2 d¹ng:

- D¹ng thø nhÊt gåm c¸c c«ng tr×nh mµ qu¸ tr×nh lµm tho¸ng gÇn nh− trong tù

nhiªn: c¸nh ®ång t−íi, c¸nh ®ång läc, hå sinh vËt... Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu n−íc ta,

c¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc tù nhiªn cã mét ý nghÜa lín. Thø nhÊt nã gi¶i quyÕt vÊn

®Ò lµm s¹ch n−íc th¶i ®Õn møc ®é cÇn thiÕt, thø hai nã phôc vô t−íi ruéng, lµm mÇu

mì ®Êt ®ai vµ nu«i c¸, cuèi cïng, chi phÝ vËn hµnh c¸c c«ng tr×nh nµy th−êng thÊp

h¬n so víi c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c.

- D¹ng thø hai gåm c¸c c«ng tr×nh lµm tho¸ng ®−îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn

nh©n t¹o: bÓ läc sinh häc nhá giät (bi«phin nhá giät), bÓ läc sinh häc cao t¶i, aªr«ten,

hå sinh häc lµm tho¸ng nh©n t¹o.

I.1.4. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp

Tïy theo yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng n−íc, b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n, thµnh

phÇn, tÝnh chÊt c¸c lo¹i n−íc th¶i cÇn xö lý vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi - tù nhiªn

kh¸c mµ tÊt c¶ hoÆc mét phÇn c¸c ph−¬ng ph¸p trªn ®−îc thùc hiÖn ®ång thêi nh»m

xö lý triÖt ®Ó c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong n−íc th¶i víi møc chi phÝ hîp lý. S¬ ®å

trªn h×nh 2.1 lµ mét vÝ dô vÒ XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp.

Khử trùng:

Giai ®o¹n khö trïng ®Ó tiªu diÖt vi khuÈn g©y h¹i tr−íc khi x¶ n−íc vµo nguån.

C¸c ho¸ chÊt dïng ®Ó khö trïng nh−: h¬i clo, Hypoclorit-canxi Ca(ClO)₂, n−íc javen

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

8

NaClO₂, ozon, tia cùc tÝm. §©y lµ c«ng viÖc tèn kÐm nªn chóng th−êng ®−îc ¸p dông

ë nh÷ng khu vùc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã thÓ ®¸p øng chi phÝ x©y dùng vµ

vËn hµnh, hay do yªu cÇu chÊt l−îng n−íc ®−îc xö lý ë møc cao ®Ó b¶o vÖ nguån

n−íc vµ khu vùc nh¹y c¶m m«i tr−êng.

X¶ n−íc th¶i vµo nguån tiÕp nhËn

N−íc th¶i sinh ho¹t sau khi ®· thu gom vËn chuyÓn vÒ tr¹m xö lý khi ®· ®−îc

xö lý sinh häc, n−íc th¶i ®−îc x¶ ra nguån tiÕp nhËn. §èi víi ®Þa bµn nghiªn cøu th×

nguån tiÕp nhËn chñ yÕu lµ c¸c s«ng, m−¬ng, ao, hå, ®Çm vµ c¸c c¸nh ®ång canh t¸c

n«ng nghiÖp.

Cã 3 ph−¬ng ph¸p x¶ n−íc vµo nguån tiÕp nhËn:

• X¶ n−íc th¶i vµo c¸nh ®ång t−íi: Lµ ph−¬ng ph¸p dïng hÖ thèng m−¬ng ®Êt dÉn

n−íc th¶i ra ®ång ruéng, cho ph©n t¸n n−íc th¶i ra nhiÒu nh¸nh. Mét phÇn n−íc sÏ

bay h¬i, mét phÇn ngÊm vµo ®Êt t¹o ®é ¶m vµ cung cÊp mét phÇn dinh d−ìng cho c©y

trång. Ph¹m vi ¸p dông ë nh÷ng n¬i cã l−îng n−íc th¶i nhá, vïng ®Êt kh« c»n n»m xa

khu d©n c−, ®é bèc h¬i cao vµ ®Êt lu«n thiÕu Èm. C¸nh ®ång t−íi kh«ng ®−îc trång

rau xanh vµ c©y thùc phÈm ¨n trùc tiÕp v× mÇm bÖnh vµ kim lo¹i nÆng ch−a ®−îc lo¹i

bá hÕt.

• X¶ n−íc th¶i vµo giÕng thÊm hay b·i thÊm: Dïng khi n−íc th¶i cã l−u l−îng nhá,

®Êt cã hÖ sè thÊm thÝch hîp, ë khu vùc kh«ng dïng giÕng kh¬i, n−íc th¶i kh«ng chøa

ho¸ chÊt ®éc h¹i. Ph−¬ng ph¸p nµy gäi lµ qu¸ tr×nh lµm s¹ch b»ng thÊm läc tù nhiªn

trong ®Êt.

• X¶ n−íc th¶i vµo s«ng, hå, ao, ®Çm: §©y lµ ph−¬ng ph¸p x¶ n−íc th¶i sau khi ®· xö

lý s¬ bé vµo vùc n−íc tù nhiªn s½n cã (hå, ao…) hay nh©n t¹o, ®ãng vai trß nh− c¸c

hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i. T¹i ®©y ng−êi ta tËn dông kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña

vùc n−íc tù nhiªn hay nh©n t¹o (s«ng, hå), n¬i x¶y ra ®ång thêi c¸c qu¸ tr×nh: pha

lo·ng n−íc th¶i víi n−íc nguån, «xy ho¸ c¸c chÊt nhiÔm bÈn h÷u c¬ hoµ tan nhê c¸c

vi sinh vËt hiÕu khÝ (sö dông «xy hoµ tan trong n−íc) ë tÇng n−íc mÆt vµ ph©n huû kÞ

khÝ (kh«ng cã «xy) c¸c cÆn l¾ng tÇng d−íi. ë t©ng n−íc gi÷a lµ c¸c nhãm vi sinh vËt

tuú tiÖn ho¹t ®éng. §èi víi hå sinh häc nh©n t¹o, chiÒu s©u hå th−êng tõ 0,5 - 1,5 m.

Hå sinh häc th−êng ®−îc chia lµm nhiÒu ng¨n (bËc). C¸c ng¨n cuèi n«ng h¬n c¸c

ng¨n ®Çu. Cã thÓ trång, th¶ c¸c c©y thuû sinh (bÌo, dong, ngæ, cá nÕn, sËy, l¸c, …) ®Ó

t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xö lý. Cã thÓ nu«i c¸ ë c¸c ng¨n sau cña chuçi hå sinh häc.

Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ:

- Lîi dông ao hå cã s½n ë ®Þa ph−¬ng, kh«ng ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t−

- C«ng t¸c vËn hµnh b¶o d−ìng ®¬n gi¶n, kh«ng cÇn tr«ng nom th−êng xuyªn

- Cã thÓ kÕt hîp ®Ó nu«i trång thuû s¶n.

Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

9

NÕu l−îng chÊt th¶i (chÊt h÷u c¬, chÊt dinh d−ìng) qu¸ cao, sÏ lµm cho hÖ

sinh vËt hiÕu khÝ trong hå ho¹t ®éng m¹nh, lÊy hÕt «xy hoµ tan trong n−íc, dÉn ®Õn

kh«ng ®éng vËt nµo sèng næi. MÆt kh¸c, t¶o sÏ ph¸t triÓn m¹nh khi hå bÞ phó d−ìng.

§Õn khi hÕt nguån dinh d−ìng th× c¸c hÖ sinh vËt, ®Æc biÖt lµ t¶o bÞ chÕt hµng lo¹t,

khi ®ã n−íc hå sÏ bÞ « nhiÔm nÆng, g©y mïi h«i thèi (hå chÕt).

Xö lý bï̀n, cÆn cña n−íc th¶i:

Trong qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i, b»ng bÊt kú ph−¬ng ph¸p nµo còng t¹o nªn

mét l−îng cÆn ®¸ng kÓ. C¸c chÊt kh«ng hoµ tan ë bÓ l¾ng ®ît I ®−îc gäi lµ cÆn t−¬i.

Cßn cÆn l¾ng sau giai ®o¹n xö lý sinh häc ®−îc gäi lµ mµng vi sinh (nÕu dïng

bi«phin) vµ bïn ho¹t tÝnh (nÕu dïng aªr«ten), cÆn l¾ng sau c¸c c«ng tr×nh xö lý sinh

häc hay bÞ gi÷ l¹i ë bÓ l¾ng ®ît II.

Nãi chung, c¸c lo¹i cÆn trªn ®Òu cã mïi h«i thèi khã chÞu (nhÊt lµ cÆn t−¬i) vµ

®ã lµ sù biÓu hiÖn tr¹ng th¸i nguy hiÓm vÒ ph−¬ng diÖn vÖ sinh. Do vËy mµ cÆn nhÊt

thiÕt ph¶i ®−îc xö lý thÝch ®¸ng. §Ó gi¶m hµm l−îng c¸c chÊt h÷u c¬ trong cÆn vµ ®Ó

®¹t ®−îc c¸c chØ tiªu vÒ mÆt vÖ sinh trong thùc tÕ ng−êi ta th−êng øng dông ph−¬ng

ph¸p xö lý sinh häc yÕm khÝ trong c¸c c«ng tr×nh t−¬ng øng: bÓ tù ho¹i, bÓ l¾ng hai

vá vµ bÓ mªtan.

¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc lµ tËn dông ®−îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn,

gi¶m chi phÝ n¨ng l−îng vµ hãa chÊt, ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn h¬n so víi ph−¬ng ph¸p hãa

- lý vµ cã kh¶ n¨ng tËn dông c¸c s¶n phÈm phô nh− thu håi khÝ ®èt vµ bïn lµm ph©n

bãn.

§¸y c¸c bÓ xö lý sinh häc hay c¸c bÓ l¾ng n−íc th¶i cã c¸c chÊt kh«ng hoµ tan

nh− r¸c, l¾ng cÆn s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh «xy ho¸…chñ yÕu lµ c¸t, thµnh phÇn v« c¬,

tû träng lín ®−îc ®Þnh kú vít lªn ph¬i kh« ®æ san nÒn hoÆc chÕ biÕn thµnh ph©n bãn,

c¸c lo¹i r¸c ®−îc vít lªn ®−a vÒ b·i ch«n lÊp r¸c th¶i. C¸c lo¹i cÆn l¾ng cÆn ë hè ga

gia ®×nh, nhÊt lµ sau c¸c chuång tr¹i, cã hµm l−îng h÷u c¬ cao, cã thÓ vít lªn ñ víi

bïn trong bÓ xö lý sinh häc lµm ph©n vi sinh.

T¸i sö dông n−íc th¶i vµ bïn cÆn trong n«ng nghiÖp:

N−íc th¶i sinh ho¹t chøa hµm l−îng lín Nit¬, Phètpho, Kali lµ nh÷ng chÊt cÇn

thiÕt cho c©y trång. V× vËy xu thÕ sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi c©y vµ bïn cÆn cña nã

lµm ph©n bãn ngµy cµng t¨ng.

N−íc th¶i sau khi l¾ng s¬ bé cã thÓ sö dông t−íi cho c©y trång. C−êng ®é t−íi

phụ thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Êt, c©y trång vµ nång ®é c¸c chÊt trong n−íc th¶i vµ dao

®éng tõ 0,1 ®Õn 0,2 m/m²/n¨m (1.000m³/ha ®Õn 2.000m³/ha/n¨m ). Ph−¬ng ph¸p t−íi

lµ t−íi ngËp hoÆc t−íi phun khi dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi s¶n l−îng c©y trång sÏ t¨ng

thªm 20% ®Õn 30%. Qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t sÏ t¹o nªn l−îng lín bïn cÆn

(b»ng kho¶ng 1% thÓ tÝch n−íc th¶i xö lý).

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

10

Bïn cÆn n−íc th¶i chøa phÇn lín c¸c chÊt h÷u c¬, Nit¬ vµ ph«t pho. Hµm

l−îng kali t−¬ng ®èi thÊp nªn ng−êi ta th−êng bæ sung thªm kali ®Ó trén cïng bïn

cÆn lµm ph©n bãn. Ngoµi ra hµm l−îng CaO trong bïn cÆn cao nªn nã thÝch hîp trong

viÖc c¶i t¹o ®Êt chua phÌn.

Trong n−íc th¶i vµ bïn cÆn cña nã cã chøa c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, trøng

giun s¸n. Trong 1 gam bïn cÆn chøa tõ 5 ®Õn 67 trøng giun s¸n. Trøng giun s¸n cã

thÓ tån t¹i trong ®Êt ®Õn 1,5 n¨m. V× vËy nªn h¹n chÕ t−íi n−íc th¶i trong mïa thu

ho¹ch. §èi víi c¸c lo¹i rau ¨n sèng th× kh«ng ®−îc t−íi trùc tiÕp n−íc th¶i lªn c©y

rau.

I.2. C¬ së vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i

phï hîp

ViÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho khu vùc nghiªn cøu cÇn dùa trªn

c¸c c¬ së sau:

- §iÒu kiÖn s¶n xuÊt, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, ph−¬ng h−íng qui ho¹ch sö dông ®Êt ë

khu vùc nghiªn cøu...

- Nguån gèc c¸c lo¹i n−íc th¶i, l−îng n−íc th¶i ph¸t sinh

- Thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i

- §Æc ®iÓm cña c¸c nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i (yªu cÇu vÖ sinh, ®Æc ®iÓm thuû v¨n...)

- §iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh, ®Þa chÊt thuû v¨n, kh¶ n¨ng cung cÊp vËt t− thiÕt bÞ.

- C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn m«i tr−êng kh¸c cña ®Þa ph−¬ng.

I.2.1. Thµnh phÇn cña n−íc th¶i

N−íc th¶i hay chÊt th¶i láng lµ n−íc ®· ®−îc sö dông cho nhu cÇu sinh ho¹t,

s¶n xuÊt vµ c¸c môc tiªu kh¸c. Sau khi sö dông n−íc bÞ nhiÔm bÈn hay « nhiÔm ®ång

thêi cã chøa nhiÒu vi trïng vµ c¸c chÊt ®éc h¹i kh¸c. V× vËy n−íc th¶i tr−íc khi x¶

vµo s«ng, hå (nguån n−íc) cÇn ph¶i ®−îc xö lý ®Ó ®¶m b¶o tho¶ m·n yªu cÇu b¶o vÖ

m«i tr−êng. Møc ®é xö lý phô thuéc vµo nång ®é bÈn cña n−íc th¶i; kh¶ n¨ng pha

lo·ng gi÷a n−íc th¶i víi n−íc nguån, kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nguån n−íc vµ c¸c

yªu cÇu vÒ mÆt vÖ sinh. §Ó thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i, tr−íc tiªn cÇn ph¶i

biÕt ®Æc ®iÓm vÒ thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña chóng.

a. Thµnh phÇn c¬ b¶n cña n−íc th¶i vÒ mặt vËt lý :

N−íc th¶i chøa c¸c chÊt r¾n cã c¸c kÝch th−íc kh¸c nhau víi xuÊt xø kh¸c

nhau. Kho¶ng mét phÇn ba ®Õn mét nöa khèi l−îng chÊt r¾n ë d¹ng l¬ löng kh«ng tan

cßn l¹i phÇn lín ë d¹ng tan vµ mét Ýt ë d¹ng keo. C¸c h¹t rÊt nhá m¾t th−êng khã

ph©n biÖt vµ lµm cho n−íc ®ôc. Chóng th−êng lµ c¸c s¶n phÈm ph©n huû cña c¸c vËt

chÊt h÷u c¬. Ngoµi c¸c h¹t nhá, n−íc th¶i cßn chøa c¸c h¹t sái c¸t lín, c¸c mÈu rau,

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

11

hoa qu¶, v¶i - giÎ, giÊy vôn, c¸c m¶nh chÊt dÎo... N−íc th¶i tõ hÖ thèng tho¸t n−íc

chung, khi cã lÉn c¶ n−íc m−a, cã cuèn theo nhiÒu cÆn l¾ng, ®Êt, c¸t, sái h¬n.

b. Thµnh phÇn c¬ b¶n cña n−íc th¶i vÒ mặt ho¸ häc :

C¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i bao gåm: c¸c chÊt bÈn h÷u c¬, v« c¬, vi sinh vËt

vµ sinh vËt. Khi xÐt vÒ thµnh phÇn cña n−íc th¶i cÇn ph¶i biÕt ®−îc nång ®é chÊt bÈn

cña nã. Nång ®é bÈn cña n−íc th¶i lµ l−îng chÊt bÈn chøa trong 1 ®¬n vÞ thÓ tÝch

nước thải ®−îc tÝnh b»ng mg/l hoÆc g/m³.

Ngoµi ra ng−êi ta cßn dïng kh¸i niÖm t¶i l−îng chÊt bÈn hay t¶i l−îng «

nhiÔm. §ã lµ l−îng chÊt bÈn tÝnh theo ®¬n vÞ khèi l−îng trªn mét ®¬n vÞ thêi gian

(g/s, kg/h, kg/ngµy, tÊn/n¨m).

c. C¸c t¹p chÊt kh«ng hoµ tan trong n−íc th¶i

§Ó nghiªn cøu c¸c chÊt kh«ng hoµ tan trong n−íc th¶i th−êng ph¶i tiÕn hµnh

ph©n tÝch chóng b»ng c¸ch läc qua giÊy läc. PhÇn c¸c chÊt kh«ng hoµ tan bÞ gi÷ l¹i ë

giÊy läc ®−îc gäi lµ chÊt l¬ löng. Hµm l−îng chÊt l¬ löng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh sau

khi ®· sÊy kh« ë nhiÖt ®é 105⁰C.

Tïy theo kÝch th−íc h¹t, träng l−îng riªng cña chóng vµ tèc ®é cña dßng ch¶y

mµ c¸c chÊt l¬ löng cã thÓ l¾ng xuèng ®¸y, næi lªn mÆt n−íc hoÆc ë tr¹ng th¸i l¬

löng. C¸c chÊt l¬ löng ®−îc chia lµm 2 lo¹i: chÊt l¬ löng kh«ng l¾ng ®−îc vµ chÊt l¬

löng l¾ng ®−îc.

Ngoµi c¸c chÊt l¾ng ®−îc, trong n−íc th¶i cßn chøa c¸c t¹p chÊt næi cã träng

l−îng riªng nhá h¬n träng l−îng riªng cña n−íc (mì, dÇu, dÇu má...). Khi l¾ng, c¸c

chÊt nµy næi lªn bÒ mÆt c«ng tr×nh.

d. C¸c chÊt keo, c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i

- C¸c chÊt keo: HÖ keo trong n−íc th¶i chia ra hai lo¹i: keo −a n−íc vµ keo kþ n−íc.

Keo −a n−íc: §−îc ®Æc tr−ng b»ng kh¶ n¨ng liªn kÕt cña c¸c h¹t ph©n t¸n víi

ph©n tö n−íc (m«i tr−êng ph©n t¸n). Chóng th−êng lµ nh÷ng liªn kÕt h÷u c¬ cã träng

l−îng ph©n tö lín: Hydratcacbon (xenlul«, tinh bét), c¸c pr«tit (anbumin,

hem«gl«bin, cazein cña s÷a, keo ®éng vËt vµ keo c¸), xµ phßng, phÇn lín c¸c chÊt

nhuém h÷u c¬, c¸c vi sinh vËt...

Keo kþ n−íc: kh«ng cã kh¶ n¨ng liªn kÕt gi÷a c¸c h¹t ph©n t¸n víi ph©n tö

n−íc. VÝ dô c¸c keo kþ n−íc th−êng gÆp: ®Êt sÐt, hydr«xit s¾t, nh«m, silic...

- C¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i:

Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¸c chÊt keo vµ c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i chÞu

¶nh h−ëng rÊt lín cña c¸c chÊt pr«tit, chÊt bÐo vµ hydratcacbon cña thùc phÈm. Ngoµi

ra chóng chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c bicacbonat, sunphat, clorua chøa trong n−íc cÊp.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

12

L−îng keo chøa trong n−íc th¶i sinh ho¹t chiÕm kho¶ng 30-40 % l−îng c¸c chÊt l¬

löng.

e. Sinh vËt vµ vi sinh vËt trong n−íc th¶i hay « nhiÔm sinh häc :

Nhãm sinh vËt quan träng nhÊt trong n−íc th¶i míi x¶ ra lµ nh÷ng vi khuÈn ®i

theo ph©n ng−êi. §a sè trong chóng lµ nh÷ng loµi kh«ng cã h¹i mµ cã lîi, chóng lµ

nh÷ng loµi ph©n huû thøc ¨n trong ruét giµ. C¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh th−êng gÆp

trong n−íc th¶i sinh ho¹t lµ: Vi khuÈn th−¬ng hµn, lþ, c¸c vi khuÈn g©y bÖnh ®−êng

ruét vµ c¶ trøng giun s¸n do qu¸ tr×nh bµi tiÕt cña ng−êi vµ ®éng vËt.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm bÈn cña n−íc th¶i do c¸c vi khuÈn g©y bÖnh, ng−êi

ta ®¸nh gi¸ qua mét lo¹i nhãm trùc khuÈn ®−êng ruét ®iÓn h×nh lµ vi khuÈn c«-li

trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch n−íc (chØ sè c« li). ChØ sè c« li lµ sè l−îng trùc khuÈn

®−êng ruét (c«li) trong mét lÝt chÊt láng.

Ngoµi vi khuÈn ra, trong n−íc th¶i cßn cã c¸c lo¹i nÊm men, nÊm mèc, rong

t¶o vµ mét sè lo¹i thuû sinh kh¸c... chóng lµm cho n−íc th¶i bÞ nhiÔm bÈn sinh häc.

I.2.2. TÝnh chÊt cña n−íc th¶i:

a. TÝnh chÊt vËt lý cña n−íc th¶i :

NhiÖt ®é cña n−íc th¶i th−êng cao h¬n nhiÖt ®é n−íc cÊp v× cã thªm n−íc

nãng tõ c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp.

MÇu vµ mïi: biÓu thÞ tuæi cña n−íc th¶i. N−íc th¶i míi x¶ ra th−êng cã mµu

x¸m nhÑ. Khi thêi gian trong hÖ thèng tho¸t n−íc t¨ng lªn t¹o thµnh ®iÒu kiÖn kþ khÝ,

mµu n−íc th¶i sÏ thay ®æi vµ chuyÓn tõ x¸m thµnh x¸m tèi vµ thµnh ®en. Mïi cña

n−íc th¶i sinh ho¹t th−êng do c¸c lo¹i khÝ t¹o ra khi ph©n huû chÊt h÷u c¬. N−íc th¶i

míi x¶ ra th−êng cã mïi khã chÞu, nã còng kh¸c mïi cña n−íc th¶i ®· ®Ó l©u qua

ph©n huû kþ khÝ. Mïi ®Æc tr−ng cña n−íc th¶i æn ®Þnh hoÆc ®· ph©n huû lµ mïi cña

khÝ H₂S - hydro sulfur, t¹o ra do vi sinh vËt kþ khÝ vµ khö sulphat thµnh sulphit.

§é ®ôc: §é ®ôc cña n−íc th¶i ®Æc tr−ng cho c¸c t¹p chÊt nhá d¹ng keo vµ

huyÒn phï - chÊt l¬ löng kh«ng tan cã nguån gèc h÷u c¬ hoÆc v« c¬. Nguyªn nh©n

t¹o cho n−íc bÞ ®ôclµ sù tån t¹i c¸c lo¹i bïn, axit silic, hy®roxÝt nh«m, keo h÷u c¬, vi

sinh vËt, phï du sinh vËt...

b. TÝnh chÊt ho¸ häc cña n−íc th¶i:

ChÊt h÷u c¬: Trong n−íc th¶i víi nång ®é bÈn trung b×nh cã kho¶ng 75% chÊt

r¾n l¬ löng, 40% chÊt r¾n tan chui qua giâý läc lµ chÊt h÷u c¬. Nh÷ng chÊt r¾n h÷u c¬

nµy cã xuÊt xø tõ ®éng, thùc vËt.

Nh÷ng chÊt ho¹t tính bÒ mÆt lµ nh÷ng chÊt bÈn g©y « nhiÔm ®iÓn h×nh, c¸c hîp

chÊt h÷u c¬ bay h¬i volatile, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u trong n«ng nghiÖp .v.v. Ngµy nay

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

13

nhiÒu hîp chÊt nh− vËy lµ c¸c chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö ®−îc tæng hîp vµ sö dông víi

sè l−îng vµ chñng lo¹i t¨ng lªn theo thêi gian.

C¸c chÊt ®¹m (Proteins) lµ thµnh phÇn cÊu t¹o chÝnh cña c¬ thÓ ®éng vËt. ë

thùc vËt th× c¸c chÊt nµy Ýt h¬n. TÊt c¶ thøc ¨n t−¬i tõ ®éng vËt, thùc vËt ®Òu chøa c¸c

chÊt ®¹m. C¸c chÊt ®¹m vÒ cÊu tróc ho¸ häc lµ nh÷ng phøc chÊt, kh«ng æn ®Þnh vµ lµ

®èi t−îng cho nhiÒu lo¹i sinh vËt ph©n huû. Mét sè chÊt tan trong n−íc vµ còng nhiÒu

chÊt kh«ng tan trong n−íc.

Hydrat cacbon lµ nh÷ng chÊt kh¸ phæ biÕn trong thiªn nhiªn vµ bao gåm

®−êng, tinh bét, xenlul«, sîi gç. TÊt c¶ c¸c chÊt nµy ®Òu cã trong n−íc th¶i. Hydrat

cacbon chøa c¸c nguyªn tè cacbon, hydro vµ «xy.

ChÊt bÐo, dÇu, mì lµ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ æn ®Þnh - bÒn v÷ng vµ kh«ng dÔ bÞ

ph©n huû bëi vi sinh vËt. NÕu mì kh«ng ®−îc t¸ch ra khái n−íc th¶i tr−íc khi x¶ ra

ngoµi, nã sÏ t¹o mµng, v¸ng næi trªn mÆt n−íc vµ g©y t¸c ®éng ng¨n c¶n ®èi víi c¸c

qu¸ tr×nh sinh häc.

C¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt lµ c¸c chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö, hoµ tan yÕu trong

n−íc vµ t¹o bät trong c¸c tr¹m xö lý n−íc th¶i hoÆc trªn mÆt n−íc khi x¶ n−íc th¶i

vµo nguån. C¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt cã xu h−íng tËp trung ë biªn giíi ph©n chia

khÝ - n−íc. Trong qu¸ tr×nh lµm tho¸ng - sôc khÝ n−íc th¶i, c¸c chÊt nµy cã xu h−íng

tËp trung trªn bÒ mÆt c¸c bät khÝ vµ t¹o líp bät bÒn v÷ng, æn ®Þnh.

C¸c hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i (VOCs) cã ®iÓm s«i d−íi 100⁰C vµ ¸p suÊt bay

h¬i v−ît h¬n 1mmHg ë 25⁰C nãi chung ®−îc coi lµ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i

(VOCs). Khi c¸c hîp chÊt ®ã ë tr¹ng th¸i h¬i th× chóng rÊt c¬ ®éng vµ do ®ã rÊt dÔ

gi¶i phãng, lan to¶ vµo m«i tr−êng.

C¸c chÊt trõ s©u, diÖt cá vµ ho¸ chÊt dïng trong n«ng nghiÖp lµ nh÷ng chÊt

®éc ®èi víi sinh vËt vµ lµ nh÷ng chÊt « nhiÔm nguån n−íc mÆt. Nh÷ng ho¸ chÊt nµy

lµ thµnh phÇn chñ yÕu theo n−íc m−a tõ c¸c khu ®Êt n«ng nghiÖp, khu tr¹i nghØ, c«ng

viªn.

B¶ng 1.1 giíi thiÖu tæng qu¸t vÒ ®Æc tÝnh lý - ho¸ - sinh cña n−íc th¶i vµ

nguån gèc cña tõng ®Æc tÝnh ®ã.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

14

B¶ng 1.1: §Æc tÝnh lý - ho¸ - sinh cña n−íc th¶i

§Æc tÝnh

TÝnh chÊt vËt lý:

- Mµu

Nguån gèc

N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp, chÊt h÷u c¬ thèi r÷a

tù nhiªn.

- Mïi

N−íc th¶i bÞ ph©n huû, n−íc th¶i c«ng nghiÖp

CÊp n−íc sinh ho¹t, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp,

n−íc m−a, xãi mßn ®Êt, n−íc ngÇm x©m nhËp vµo èng

tho¸t n−íc.

- ChÊt r¾n

- NhiÖt ®é

N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp

Thµnh phÇn ho¸ häc:

ChÊt h÷u c¬ :

- Hydrat cacbon

- DÇu, mì

N−íc th¶i sinh ho¹t, dÞch vô vµ c«ng nghiÖp

N−íc th¶i n«ng nghiÖp

- Thuèc trõ s©u

- Phenols

N−íc th¶i c«ng nghiÖp

- ChÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp

- Nh÷ng chÊt kh¸c

ChÊt v« c¬ :

- KiÒm

ChÊt h÷u c¬ thèi r÷a tù nhiªn

ChÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc cÊp sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y

vµo

- Clorua

N−íc cÊp sinh ho¹t, chÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y

vµo, chÊt lµm mÒm n−íc

- Nit¬

N−íc th¶i n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t

N−íc th¶i c«ng nghiÖp

- pH

- Ph«tpho

- Sunphua

- ChÊt ®éc

KhÝ

N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp,

N−íc cÊp sinh ho¹t, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp

N−íc th¶i c«ng nghiÖp

- H₂S

Sù ph©n huû cña n−íc th¶i sinh ho¹t

N−íc cÊp sinh ho¹t, chÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y

vµo

- CH₄

- O₂

Thµnh phÇn sinh häc:

- §éng vËt

Kªnh, m−¬ng, cèng hë, s«ng vµ nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i

N−íc th¶i sinh ho¹t, nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i

N−íc th¶i sinh ho¹t

- Thùc vËt

- Sinh vËt nguyªn sinh

- Vi rót

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

15

I.2.3. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nh xử lý nước th¶i (XLNT)

Tõ c¸c c¬ së trªn, c¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ ®−îc ®Ò xuÊt vµ lùa chän theo c¸c

tiªu chÝ nh− sau:

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i ®¶m b¶o chÊt l−îng n−íc sau xö lý ®¹t tiªu chuÈn x¶ vµo

nguån tiÕp nhËn. N−íc sau xö lý cã thÓ dïng cho trång trät, nu«i trång thuû s¶n.

N−íc th¶i sau xö lý ph¶i ®¹t tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN 5945-1995, TCVN 6772-

2000…).

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh , cã tÝnh æn ®Þnh cao, vèn ®Çu t− vµ chi

phÝ qu¶n lý ph¶i thÊp, tËn dông triÖt ®Ó c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã.

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i cã kh¶ n¨ng tËn thu, t¸i chÕ, t¸i sö dông c¸c nguån chÊt th¶i

nh− n¨ng l−îng (thu håi khÝ ®èt), ph©n bãn, t−íi ruéng…

- Ph¶i phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi vÒ tµi chÝnh (c¶ khi ®Çu t− x©y dùng còng nh− khi vËn

hµnh, b¶o d−ìng).

- §¬n gi¶n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph−¬ng: sö dông ®Êt, tËp qu¸n sinh ho¹t,

ch¨n nu«i, trång trät... Phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng. Kh«ng lµm

¶nh h−ëng ®Õn c¶nh quan kiÕn tróc chung vµ m«i tr−êng cña khu vùc.

ViÖc lùa chän d©y chuyÒn c«ng nghÖ và c«ng tr×nh XLNT lµ bµi to¸n kinh tÕ,

kü thuËt phøc t¹p. C¸c ph−¬ng ph¸p d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ c¸c c«ng tr×nh XLNT

trong ®ã ph¶i ®−îc lùa chän trªn c¸c c¬ së sau:

- Quy m« (c«ng suÊt) vµ ®Æc ®iÓm ®èi t−îng tho¸t n−íc (l−u vùc ph©n t¸n cña

®« thÞ, khu d©n c−, bÖnh viÖn).

- §Æc ®iÓm nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i vµ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nã.

- Møc ®é vµ c¸c giai ®o¹n xö lý n−íc th¶i cÇn thiÕt.

- §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc: ®Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Þa h×nh, ®Þa chÊt

thuû v¨n.

- §iÒu kiÖn cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Ó xö lý n−íc th¶i t¹i ®Þa ph−¬ng.

- Kh¶ n¨ng sö dông n−íc th¶i cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng (nu«i

c¸, t−íi ruéng gi÷ mùc n−íc t¹o c¶nh quan ®« thÞ).

- §iÒu kiÖn ®Êt ®ai cã thÓ sö dông x©y dùng tr¹m xö lý n−íc th¶i.

- Nguån tµi chÝnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c.

C¸c tr¹m xö lý n−íc th¶i c«ng suÊt nhá vµ võa ph¶i ®¶m b¶o mét lo¹t c¸c yªu

cÇu nh− x©y dùng ®¬n gi¶n, dÔ hîp khèi c¸c c«ng tr×nh, diÖn tÝch chiÕm ®Êt nhá, dÔ

qu¶n lý vµ vËn hµnh vµ kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng kh«ng lín. YÕu tè hîp khèi c«ng

tr×nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n khi x©y dùng c¸c tr¹m xö lý c«ng suÊt nhá vµ

võa ë ®iÒu kiÖn n−íc ta. C¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc hîp khèi sÏ h¹n chÕ

®−îc viÖc g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, diÖn tÝch x©y dùng nhá ®¶m b¶o mü

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

16

quan ®« thÞ. N−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ xö lý t¹i chç trong c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch s¬

bé (t¸ch dÇu mì, t¸ch vµ xö lý cÆn trong ^‘’n−íc ®en^’’), c«ng tr×nh xö lý côc bé ®èi víi

hÖ thèng tho¸t n−íc ®éc lËp hoÆc xö lý tËp trung t¹i tr¹m xö lý khu vùc .

NhËn xÐt s¬ bé vÒ kh¶ n¨ng øng dông trong ®iÒu kiÖn c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, ®« thÞ

nhá ViÖt Nam: C«ng nghÖ phï hîp nªn ®−îc xem xÐt, ¸p dông réng r·i víi møc ®é

xö lý s¬ bé hoÆc ®Õn bËc hai dùa trªn c¸c c¬ së vµ tiªu chÝ ®· nªu trªn nh− sau:

- Xö lý c¬ häc ®Ó t¸ch cÆn l¾ng trong n−íc th¶i bằng song ch¾n r¸c, c¸c bÓ l¾ng c¸t,

l¾ng ®ît I, bÓ l¾ng 2 vá, bÓ tù ho¹i, bÓ biogas (trong ph¹m vi hé gia ®×nh - xö lý t¹i

chç kiÓu ph©n t¸n)

- Xö lý sinh häc trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− hå sinh häc, xö lý yÕm khÝ víi dßng

h−íng lªn b»ng bÓ tự ho¹̣i c¶̉i tiṌn, xö lý trªn vïng ®Êt ngËp n−íc (wetland)

- Khö trïng tr−íc khi x¶ ra nguån n−íc tiÕp nhËn ®−îc dïng cho môc ®Ých vui ch¬i

gi¶i trÝ vµ ¨n uèng sinh ho¹t.

- TËn dông n−íc th¶i sau xö lý ®Ó t−íi ruéng hoÆc nu«i c¸.

I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ

ngoµi n−íc

I.3.1. Ngoµi nước

Sù ph¸t triÓn mau chãng cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi,

cïng víi sù më réng cña c¸c ®« thÞ mét c¸ch nhanh chãng ®· t¹o ra nh÷ng nguån

chÊt th¶i lµm « nhiÔm nÆng nÒ m«i tr−êng n−íc vµ nã ngµy cµng trë nªn vÊn ®Ò cÊp

b¸ch mang tÝnh toµn x· héi. C¸c n−íc tiªn tiÕn ë ch©u ¢u (Anh, Ph¸p, §øc....), Mü,

Canada ®· ph¸t triÓn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i, gi¶i quyÕt tèt m«i tr−êng. N−íc céng

hoµ Rumani - ®èi t¸c hîp t¸c nghiªn cøu còng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ

c«ng nghiÖp ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn. C¸c n−íc trong khu vùc nh− Singapore, Th¸i Lan

viÖc øng dông c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i rÊt m¹nh mÏ.

Tuy vËy, c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i lµ c«ng viÖc phøc t¹p tèn kÐm, ®ßi hái ph¶i

th−êng xuyªn thay ®æi c«ng nghÖ, quy tr×nh nh»m gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, phï hîp

víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tËp qu¸n cña mçi n−íc vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn nay

®ang ®−îc nghiªn cøu trªn thÕ giíi. T¸c dông cña ruéng ®−îc t−íi n−íc th¶i lµ t¸i sö

dông n−íc th¶i lµm gi¶m khèi l−îng n−íc th¶i x¶ vµo nguån vµ gi¶m nång ®é chÊt «

nhiÔm trong n−íc th¶i mµ kh«ng tèn nhiÒu kinh phÝ ®Çu t− nh− c¸c c«ng tr×nh xö lý

nh©n t¹o. VÒ ¶nh h−ëng cña viÖc dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi ®èi víi sóc vËt vµ con ng−êi

cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu trong mét thêi gian dµi, trªn ph¹m vi réng víi nhiÒu ®iÒu

kiÖn kh¸c nhau vµ ph¶i theo dâi ¶nh h−ëng cña nhiÒu thÕ hÖ. Mét sè c«ng tr×nh

nghiªn cøu vÒ xö lý n−íc th¶i vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi

®−îc tæng kÕt nh− sau:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

17

- Tripathi, Ên §é (1991) ®· thÝ nghiÖm dïng vi t¶o víi thùc vËt thuû sinh lµm s¹ch

n−íc th¶i thµnh phè. ThÝ nghiÖm sau 29 ngµy cã thÓ lµm gi¶m 78,1% thÓ r¾n huyÒn

3-

phï; 89,2% PO₄, 81,7% NO₃, 95,1% NH₄; 7,9% COD; DO t¨ng ®Õn 70%.

-

+

- M.Aaiz (Singapore) sö dông thiÕt bÞ t¶o ho¹t ho¸ lµm s¹ch n−íc th¶i sinh ho¹t vµ

c«ng nghiÖp tõ tr¹i ch¨n nu«i lîn vµ nhµ m¸y dÇu cä. Sau 15 ngµy lo¹i bá ®−îc 80-

88% BOD; 70-82% COD; 60-70% N; 50-60% P. §©y lµ hÖ thèng ®¬n gi¶n thÝch hîp

víi n−íc th¶i chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ vµ chÊt dinh d−ìng.

- S.G Bharati, Ên §é (1992) ®· dïng t¶o xö lý « nhiÔm n−íc th¶i nhµ m¸y giÊy chøa

lignin. Møc lignin gi¶m tõ 93 mg/l xuèng cßn 25 mg/l ®èi víi t¶o Chrrocucus

minutus vµ 25,5 mg/l ®èi víi Phorindium ambiguum.

- Sun-Kee Han and Hang-Sik Shin - Khoa x©y dùng d©n dông vµ m«i tr−êng - ViÖn

nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ Daejeon - Nam TriÒu Tiªn Nghiªn cøu vÒ ho¹t

®éng cña hÖ thèng xö lý yÕm khÝ hai giai ®o¹n ®Ó xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn thùc

phÈm, hÖ thèng ho¹t ®éng víi t¶i träng 11,9 kg (VS) chÊt h÷u c¬ bay h¬i vµ ®¹t hiÖu

suÊt 72,5%, khi t¶i träng chÊt h÷u c¬ gi¶m xuèng 5.4 kg/m³-ngµy th× hiÖu suÊt xö lý

COD t¨ng ®Õn 95%, thêi gian l−u thuû lùc lµ 0,57 ngµy vµ hiÖu suÊt thu khÝ lµ 0,21

m3/ kg VS.

- Tongkasame (1968) nghiªn cøu xö lý chÊt h÷u c¬ b»ng c¸c hå kþ khÝ vµ bÓ mª

ten ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt khi pH trong hå ®iÒu chØnh trong kho¶ng gi¸ trÞ tõ 6,5 - 8,0.

- Trªn thÕ giíi, nh÷ng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc ®· ®−îc nghiªn

cøu vµ ®−a vµo øng dông tõ thÕ kû 19. Sau nh÷ng n¨m 1950, nh÷ng nghiªn cøu vÒ hå

sinh häc ®· ®−îc c«ng bè réng r·i nh− c¸c c«ng tr×nh cña Gotastal (1954), Hermann

vµ Gloyna (1958), Wenstrom (1955), Town (1957)... Theo tµi liÖu cña Porges vµ

Mackenchun th× tèc ®é ph¸t triÓn hå sinh vËt rÊt nhanh, vµo n¨m 1957 ë Mü chØ cã

631 hå th× ®Õn n¨m 1962 cã tíi 1.647 hå. ë Ên §é, hiÖn nay cã 35 tr¹m xö lý n−íc

b»ng hå sinh häc, mçi hå phôc vô cho mét khu d©n c− tõ 5.000 ®Õn 10.000 d©n, hiÖu

suÊt xö lý BOD₅cña hå ®¹t tíi 85%. ë ¸o trong n¨m 1947 cã tõ 28.000 ®Õn 90.000

m³n−íc th¶i ®−îc xö lý b»ng hå sinh vËt, hiÖu suÊt xö lý BOD₅®¹t tõ 70% ®Õn 85%.

- ë Hµn Quèc vµ Trung Quèc ng−êi ta ®· ¸p dông cã kÕt qu¶ kh¶ quan m« h×nh

"§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng" (xem h×nh 1.2).

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

18

H×nh 1.2: Minh häa m« h×nh “§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng” ë Hµn Quèc

“§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng” lµ mét cÊu tróc sinh th¸i ®a n¨ng ®Ó b¶o vÖ

hÖ sinh th¸i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c loµi c¸, sinh vËt phï du sinh tr−ëng, ph¸t triÓn t¹o

c¶nh quan hå n−íc ®Ñp, s¹ch, th«ng qua sù ph©n ly chÊt h÷u c¬ nhê vi sinh vËt kÕt

dÝnh víi chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt nh©n t¹o ë líp d−íi vµ ë líp trªn th× cã líp c©y trång

hÊp thô chÊt dinh d−ìng lµm s¹ch n−íc.

Nh÷ng −u ®iÓm næi bËt cña ®¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng:

- Víi viÖc dÝnh kÕt vi sinh ë phÝa líp ®¸y th× chØ mét l−îng sinh vËt n−íc Ýt nhÊt còng

lµm t¨ng kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch n−íc.

- Cã thÓ t¹o ®−îc ®¶o trång thùc vËt n−íc quy m« lín nhÊt ®Õn hµng ngµn mÐt vu«ng

(vÝ dô nh− ë hå Dao Cheng – Céng hßa TriÒu tiªn (Hµn Quèc).

- Cã thÓ chÞu ®ùng æn ®Þnh khi cã lôt léi hoÆc b·o lín

- Cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi biÕn ®éng vÞ trÝ trªn n−íc nhê cã sö dông hÖ thèng gi»ng,

nÐo phï hîp.

- Cã thÓ thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o vÒ sinh th¸i häc, quan s¸t c¸c tr¹ng th¸i d−íi n−íc nhê

hÖ thèng quay phim d−íi n−íc.

HiÖu qu¶ cña ®¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng:

- Qu¶n lý, kiÓm so¸t hÖ sinh th¸i vµ b¶o vÖ loµi c¸ b»ng c¸ch sö dông chÊt tiÕp xóc vi

sinh vËt lµm gièng nh©n t¹o mµ t¹o ®−îc n¬i sinh sèng cho c¸c loµi c¸ vµ sinh vËt phï

du, ng¨n ®−îc ¸nh s¸ng mÆt trêi, h×nh thµnh cÊu tróc sinh th¸i do sù lªn xuèng cña

sinh vËt phï du, do thñy triÒu.

- Lo¹i trõ ®−îc c¸c lo¹i muèi phó d−ìng nhê thùc vËt, nhê Enzim s¶n sinh ra do vi

sinh vËt dÝnh kÕt vµo chÊt tiÕp xóc, vi sinh vËt vµ rÔ c©y mµ lµm chuyÓn hãa chÊt h÷u

c¬ thµnh chÊt v« c¬ dÔ hÊp phô, mµ hÊp phô bëi N, P lµ nguyªn nh©n lµm phï d−ìng

n−íc hå ao vµ kiÓm so¸t ®−îc sù sinh tr−ëng mµu xanh.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

19

- Lµm s¹ch n−íc nhê chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt, vi sinh vËt cã trong hå ao dÝnh kÕt vµo

.

chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt nh©n t¹o mµ lµm ph©n ly chÊt h÷u c¬ thµnh CO₂

- T¹o nªn c¶nh quan ®Ñp nhê thùc vËt: h×nh thµnh c¶nh quan ®Ñp cña hå vµ cã thÓ t¹o

nªn c«ng viªn sinh th¸i tù nhiªn, lµm n¬i nghØ ng¬i gi¶i trÝ cho nh©n d©n.

I.3.2. Trong n−íc

TÊt c¶ c¸c ®« thÞ võa vµ nhá, thÞ trÊn, thÞ tø ë ViÖt Nam ®Òu thiÕu hÖ thèng

tho¸t n−íc vµ kh«ng cã hÖ thèng xö lÝ n−íc th¶i tËp trung. N−íc th¶i ®−îc x¶ trùc tiÕp

ra c¸c vïng l©n cËn ®· g©y « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng, t¸c ®éng xÊu ®Õn søc

kháe, t©m lý nh©n d©n vµ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖn nay hÖ thèng

n−íc th¶i ®« thÞ ViÖt Nam phÇn lín lµ hÖ thèng tho¸t n−íc chung c¶ n−íc th¶i sinh

ho¹t, n−íc th¶i c«ng nghiÖp vµ n−íc m−a.

KÕt qu¶ ®iÒu tra c¸c ®« thÞ ë ®ång b»ng B¾c Bé, cã kho¶ng 20% l−îng n−íc th¶i

®−îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thñy s¶n, sè cßn l¹i ch¶y trùc

tiÕp vµo hÖ thèng s«ng hå c¸c vïng l©n cËn g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng sinh

th¸i vµ søc khoÎ céng ®ång. NhiÒu bÖnh tËt, ngé ®éc g©y ra do nguån n−íc th¶i «

nhiÔm g©y dÞch bÖnh ë ng−êi, gia sóc, gia cÇm vµ t«m c¸.

Tuy ®· cã mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Nhµ n−íc, cÊp Bé ®ang gi¶i quyÕt vÊn

®Ò nµy nh−ng vÉn ë giai ®o¹n khuyÕn nghÞ vµ ¸p dông quy m« nhá. ViÖc nghiªn cøu

xö lý n−íc th¶i ®« thÞ cÇn cã c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phï hîp, nh»m më réng t¸i sö dông

trong n«ng nghiÖp sÏ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ nh− tËn dông ®−îc nguån n−íc t¹i chç, tËn

dông ®−îc chÊt dinh d−ìng ng¨n ngõa « nhiÔm, bæ sung d−ìng chÊt cho ®Êt c©y trång

phôc håi c¸c vi sinh vËt. §ã lµ gi¶i ph¸p vÖ sinh sinh th¸i ®−îc c¸c n−íc trªn thÕ giíi

quan t©m vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ xö lý vµ

t¸i sö dông n−íc th¶i cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong n−íc nh− sau:

- Theo PGS. TS.TrÇn HiÒu NhuÖ (1998), nªn dïng c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch sau cho

viÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t:

+Khi xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc víi l−îng n−íc:

a) D−íi 25 m³/ngµy ®ªm (cã thÓ 50 m³/ngµy ®ªm): dïng bÓ tù ho¹i vµ nªn khö

trïng b»ng clorua v«i.

b) D−íi 5000 m³/ngµy ®ªm: dïng song ch¾n r¸c, bÓ l¾ng c¸t, bÓ l¾ng 2 vá hoÆc

bÓ l¾ng trong kÕt hîp lªn men cÆn. Khö trïng b»ng clo hoÆc n−íc clorua v«i

vµ c«ng tr×nh ®Ó xö lý cÆn (sµn ph¬i bïn).

c) D−íi 10.000 m³/ngµy ®ªm: dïng song ch¾n r¸c, bÓ l¾ng c¸t, bÓ l¾ng ®øng,

tr¹m clo ®Ó khö trïng, bÓ tiÕp xóc, c«ng tr×nh ®Ó xö lý cÆn (bÓ mªtan vµ s©n

ph¬i bïn) hoÆc c«ng tr×nh xö lý cÆn b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc.

BÓ l¾ng ly t©m nªn dïng khi l−u l−îng n−íc th¶i trªn 20.000 m³/ngµy ®ªm.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

20

+ Khi xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc: ngoµi c¸c c«ng tr×nh xö lý c¬ häc

vµ xö lý cÆn ë trªn, cßn ph¶i thªm mét trong nh÷ng c«ng tr×nh sau:

a) D−íi 25 m3/ngµy ®ªm (cã thÓ 50 m3/ngµy ®ªm): dïng c¸nh ®ång läc ngÇm,

xö lý trªn ®Êt −ít (wetland), hå sinh vËt, hay bÓ läc sinh vËt.

b) D−íi 5000 m3/ngµy ®ªm: c¸nh ®ång t−íi, c¸nh ®ång läc, bÓ läc sinh vËt cao

t¶i, m−¬ng oxy ho¸ tuÇn hoµn hay Aeroten.

c) Trªn 5000 m3/ngµy ®ªm: dïng m−¬ng oxy ho¸ tuÇn hoµn, läc sinh vËt cao t¶i,

bÓ aeroten.

- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vïng §ång

b»ng B¾c Bé vµ cho r»ng: Xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t qua c¸c bÓ l¾ng ngang, hiÖu suÊt

lo¹i chÊt l¬ löng tõ 39,78-50,47%, BOD₅tõ 16,7-26,25%, COD tõ 12,82-23,00% vµ

+

NH₄tõ 11,68-21,78%. KÕt hîp xö lý c¬ häc qua c¸c bÓ l¾ng ngang víi hå sinh häc,

hiÖu suÊt lo¹i chÊt l¬ löng tõ 62,43-78,647%, BOD₅tõ 76,45-93,78%, COD tõ 69,01-

82,41% vµ Coliform gi¶m 85,46-96,53%. T¸c gi¶ còng nhÊn m¹nh r»ng: hiÖu suÊt xö

lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ t¶i träng

c¸c chÊt « nhiÔm vµo hå.

- ViÖn Khoa häc Thuû Lîi (2002) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t cho côm d©n

c− x· VÜnh Quúnh cho thÊy: Gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i theo kiÓu ph©n t¸n cã rÊt nhiÒu

−u ®iÓm ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ c¶i thiÖn m«i tr−êng, ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh thu

hót ®−îc sù tham gia cña céng ®ång, gi¶i ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c thÞ trÊn,

thÞ tø, c¸c vïng n«ng th«n tËp trung, c¸c lµng nghÒ...

- Cao V¨n Sung vµ céng sù (1996) ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p sinh häc ®Ó xö lý n−íc

ng©m ®ay b»ng ba b−íc nh−: B−íc 1: xö lý kþ khÝ vµ ®−a thªm mét sè chñng lo¹i

ph©n huû lignin ®Ó rót ng¾n thêi gian ng©m ®ay; b−íc 2: xö lý hiÕu khÝ ®Ó gi¶m BOD

vµ COD; b−íc 3: dïng vi t¶o hçn hîp Chlorella vµ thùc vËt thuû sinh xö lý giai ®o¹n

cuèi cïng tr−íc khi x¶ vµo nguån nhËn n−íc th¶i.

- §Æng XuyÕn Nh− vµ céng sù khi nghiªn cøu kh¶ n¨ng xö lý cña t¶o Chlorela trong

xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp cho thÊy: kh¶ n¨ng lo¹i

bá c¸c chÊt h÷u c¬ cña t¶o ®· lµm gi¶m hµm l−îng BOD, COD tõ 80 ®Õn 90% trong

kho¶ng thêi gian 6-7 ngµy; gi¶m 60-70% l−îng BOD vµ COD trong n−íc th¶i sinh

+

ho¹t lÉn n−íc th¶i nhµ m¸y cao su vµ xµ phßng; kh¶ n¨ng lo¹i bá N-NH₄trong mÉu

n−íc th¶i sinh ho¹t ®¹t tíi 99% so víi ngµy ®Çu thÝ nghiÖm, víi n−íc th¶i sinh ho¹t

3-

trén lÉn n−íc th¶i c«ng nghiÖp ®¹t tíi 73%. §èi víi PO₄kh¶ n¨ng hÊp thô cña t¶o

Chlorella trong n−íc th¶i sinh ho¹t lµ 98%, víi n−íc th¶i sinh ho¹t trén lÉn n−íc th¶i

c«ng nghiÖp lµ 80%.

th¶i lµng nghÒ chÕ biÕn bón - b¸nh Phó §«, ngo¹i thµnh Hµ Néi b»ng kªnh oxy ho¸

håi l−u, bÓ läc sinh häc, hå sinh vËt ®¹t tiªu chuÈn n−íc th¶i x¶ vµo nguån.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

21

- §Ò tµi KH 07-16 do ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn Khoa häc VËt liÖu - Trung

víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« võa vµ nhá.

- Vâ Kim Long (1978) ®· nghiªn cøu dïng hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i cña

x−ëng chÕ biÕn thÞt cho thÊy sau khi xö lý kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p ®iÖn ho¸ víi thêi

gian l−u n−íc 15 ngµy, hiÖu qu¶ xö lý COD lµ 76,2%, vi khuÈn gi¶m 86,8% ®Õn

99,4%, chØ sè coliform gi¶m 91,2 - 99,9%.

- GS.TS. Trần Hiếu Nhuệ và các cộng sự (DEWAST, 2002-2004) nghiªn cøu xö lý

n−íc th¶i sinh ho¹t theo mô hình phân tán cho thÊy: Gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i theo

®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh thu hót ®−îc sù tham gia cña céng ®ång, gi¶i ph¸p nµy cã thÓ

I.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt

trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc

I.4.1. Tæng quan vÒ sù cÇn thiÕt cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i:

CËn §«ng lµ mét vïng rÊt khan hiÕm n−íc, v× vËy vÊn ®Ò sö dông l¹i n−íc th¶i

nh− nhiÖt ®éc cao, m−a Ýt, bÒ mÆt ®Êt chñ yÕu lµ c¸t lµm h¹n chÕ nguån cung cÊp

n−íc thiªn nhiªn ë c¸c vïng cña CËn §«ng. Robert vµ Banks (1977) ®· ®Ò cËp ®Õn

gi¶i ph¸p kü thuËt trong thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng cÊp n−íc vµ ®Ò xuÊt sö dông n−íc th¶i

h−ëng xÊu tíi søc khoÎ con ng−êi.

Cillie vµ Stander (1974) (Nam Phi) ®· nªu c¸c tÝnh chÊt −u viÖt cña qu¸ tr×nh

sö dông n−íc tuÇn hoµn, v× ë Nam Phi tµi nguyªn n−íc rÊt khan hiÕm. ViÖc sö dông

l¹i n−íc th¶i ngoµi môc ®Ých chÝnh lµ t¨ng thªm nguån n−íc cung cÊp cho mét sè

ngµnh trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, cßn cã vai trß lµm gi¶m thiÓu qu¸ tr×nh «

nhiÔm m«i tr−êng. N¨m 1976 Cillie giíi thiÖu thùc tÕ sö dông n−íc th¶i, c¸c qu¸

tr×nh ®Ó lµm míi n−íc th¶i vµ nãi lªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu tiÕp.

Trong c«ng tr×nh nµy, t¸c gi¶ cßn nªu lªn c¸c vÊn ®Ò h¹n chÕ sö dông trùc tiÕp nguån

n−íc th¶i ®· xö lý, m« t¶ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc víi môc ®Ých kh¸c nhau nh− khö

c¸c hîp chÊt bÐo, phètpho, kim lo¹i nÆng, chÊt cÆn... Ch¼ng h¹n t¹i b¸n ®¶o Cape nÕu

dïng c¸c bån c¸t tù nhiªn chøa n−íc th¶i ®· xö lý th× sÏ rÊt hiÖu qu¶ cho c¸c thêi gian

bÞ h¹n, vµ nÕu c«ng nghÖ xö lý ®¶m b¶o c¶ vÒ kü thuËt lÉn gi¸ thµnh th× t¹i b¸n ®¶o

nµy cã thÓ hoµ vµo m¹ng cung cÊp n−íc tõ 50.000 m³/ngµy ®ªm l−îng n−íc th¶i ®·

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

22

xö lý ®¹t chÊt l−îng ¨n uèng trong n¨m 1978 ®Õn 425.000 m³/ng® tíi n¨m 2000, tøc

lµ kho¶ng 50% nhu cÇu n−íc s¹ch cña b¸n ®¶o nµy sÏ ®−îc gi¶i quyÕt.

Iriarry (1976) ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu tæng quan c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn

viÖc sö dông n−íc th¶i t¹i Puerto Rico. Trong ch−¬ng tr×nh qu¶n lý tµi nguyªn n−íc

khu vùc Ponce, mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a chÝnh phñ Puerto Rico vµ C«ng ty c¸c

T¹i 14 khu ®« thÞ víi tæng diÖn tÝch 1.900 km², c¸c vÊn ®Ò vÒ sö dông n−íc ®· xö lý

lÇn 2 ®Ó t−íi, bæ cËp cho n−íc d−íi ®Êt, sö dông n−íc th¶i cho c¸c môc ®Ých c«ng

nghiÖp, sö dông n−íc th¶i ®Ó chèng nhiÔm mÆn... ®· ®−îc ®¸nh gi¸.

ë Céng hoµ Liªn bang §øc, viÖc sö dông n−íc tuÇn hoµn vµ sö dông l¹i n−íc

thùc hiÖn, cã n¬i n−íc th¶i xö lý ®¹t yªu cÇu chÊt l−îng cho ¨n uèng, sinh ho¹t.

T¹i Mü l−îng n−íc ngät sö dông trong n¨m 1975 chiÕm 50,9% vµ tíi n¨m

2000 lµ 54,4% trong tæng nhu cÇu n−íc quèc gia, trong sè ®ã tíi 99% dïng ®Ó t−íi.

V× vËy, n−íc trong n«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng to lín trong gi÷ g×n nguån n−íc tù nhiªn

vµ sö dông l¹i n−íc th¶i.

N¨m 1975, t¹i Mü cã kho¶ng 0,2% tæng nhu cÇu n−íc ®−îc sö dông tõ nguån

n−íc th¶i (trong 0,4% tæng l−îng n−íc th¶i cã thÓ sö dông l¹i), n¨m 2000 l−îng n−íc

th¶i sö dông lµ 1,7% (trong 4% tæng l−îng n−íc th¶i cã thÓ sö dông l¹i).

Mét khèi l−îng lín n−íc th¶i ®· xö lý ®−îc sö dông trong t−íi n«ng nghiÖp vµ

®Êt c¶nh quan t¹i Arizon, California vµ Texas. C«ng ty Irvince ë h¹ Orange,

California sö dông n−íc th¶i chiÕm 12% nhu cÇu n−íc cña c«ng ty ®Ó t−íi cam,

bãn mµ c«ng ty cÇn dïng. T¹i Barkersfield, California, n−íc th¶i sinh ho¹t ®· xö lý s¬

bé ®−îc sö dông cho t−íi tõ n¨m 1912. Trong n¨m 1972 cã 971 km²diÖn tÝch trång

ng«, lóa m¹ch, cñ c¶i, cá linh l¨ng, ®ay ®−îc t−íi theo luèng b»ng 45.360 m³/ng®

n−íc th¶i tõ hai nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i thµnh thÞ bªn c¹nh. Trong mïa hÌ, 33% nhu

cÇu n−íc cña c¸nh ®ång ph¶i t−íi b»ng n−íc ngÇm v× n−í th¶i ®· xö lý kh«ng ®ñ tho¶

m·n nhu cÇu vÒ khèi l−îng. Mét ch−¬ng tr×nh næi tiÕng sö dông n−íc th¶i trong t−íi

tiªu lµ dù ¸n Colorado Springs, b¾t ®Çu tõ n¨m 1960. Trong 75.600 m³/ng® ®· xö lý

lÇn thø hai sÏ cho kho¶ng 18.900 m³/ng® sau khi läc, sÏ ®−îc khö b»ng clo vµ chøa

trong mét lo¹t c¸c bÓ chøa. Sau ®ã n−íc nµy sÏ ®−îc b¬m theo hÖ thèng èng ®Ó t−íi

cho c¸c c«ng viªn, c¸c khu v−ên, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ, khu c«ng nghiÖp vµ nghÜa

trang. C¸c hÖ thèng xö lý ®Êt ®«i khi còng hîp t¸c víi viÖc sö dông n−íc th¶i nh− mét

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

23

phÇn cña qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i. Ch¼ng h¹n ë h¹t Muskegon, Michigan n−íc th¶i

tõ 15 khu thÞ trÊn vµ 5 nhµ m¸y ®· xö lý b»ng xôc khÝ, chøa l¹i vµ sau ®ã xö lý thªm

b»ng c¸ch t−íi cho kho¶ng 2.226 m²®Êt n«ng nghiÖp. N−íc th¶i ®· xö lý ®−îc sö

golf, c«ng viªn vµ c¸c lo¹i ®Êt c¶nh quan kh¸c. N−íc th¶i ®· xö lý lÇn 2 ®−îc sö dông

tõ n¨m 1932 ®Ó cung cÊp cho kho¶ng 1/3 nhu cÇu n−íc trong t−íi c«ng viªn Cæng

Vµng ë San Francisco, California.

VÊn ®Ò t¸i sö dông n−íc th¶i cho n«ng nghiÖp d−íi d¹ng sö dông nguån th¶i

tr−íc khi ch¶y vµo hå ao, s«ng suèi lµ rÊt cã ý nghÜa vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ còng nh−

Héi nghÞ m«i tr−êng thÕ giíi t¹i Belagio lµ kh«ng coi chÊt th¶i lµ nguån phÕ th¶i vøt

bá mµ ph¶i ®¸nh gi¸ nã lµ nguån nguyªn liÖu sö dông cho c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c

(hay cßn ®−îc gäi lµ nguyªn t¾c Belagio). Trong qu¸ tr×nh nµy c¸c ®èi t−îng lµ c¸nh

®ãng vai trß lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i. ViÖc nghiªn cøu sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi

®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n−íc nghiªn cøu.

I.4.2. Yªu cÇu vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông cho n«ng nghiÖp

ChÊt l−îng n−íc th¶i dïng cho môc ®Ých t−íi cho n«ng nghiÖp cã nhiÒu th«ng

sè nh− nång ®é muèi, hÖ sè hÊp thô natri, chÊt bo vµ c¸c kim lo¹i nÆng, ngoµi ra c¸c

nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông. N−íc sö dông cã

thÝch hîp hay kh«ng cßn phô thuéc vµo ¶nh h−ëng cña c¸c vËt chÊt cã trong n−íc cña

kh¸c sÏ quyÕt ®Þnh chÊt l−îng n−íc th¶i ph¶i xö lý tr−íc khi t¸i sö dông.

HiÖn kh«ng cã mét h−íng dÉn hoÆc chØ tiªu quèc tÕ nµo vÒ sè l−îng vi sinh

tÕ ThÕ giíi (WHO) ®· ®−a ra mét sè chØ tiªu ®èi víi tæng sè Coliform trong n−íc th¶i

1989 c¸c nhµ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vÒ bÖnh dÞch lµ thÊp h¬n so víi suy

nghÜ tr−íc n¨m 1973, nh−ng c¸c chuyªn gia l¹i lo l¾ng h¬n vÒ kh¶ n¨ng bÞ bÖnh b¹i

c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu cña FAO, c¸c h−íng dÉn vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i sö

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

24

dông trong t−íi cã thay ®æi nhê c¸c sè liÖu kh¶o s¸t vµ n¨m 1989 FAO ®· ®−a ra

h−íng dÉn vÒ hµm l−îng vi sinh vËt trong n−íc th¶i dïng ®Ó t−íi.

B¶ng 1.2: C¸c h−íng dÉn vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i sö dông trong n«ng nghiÖp theo

vi sinh vËt (^a) (Westcot, 1997)

Lo¹i §iÒu kiÖn Nhãm

sö dông l¹i ng−êi

Giun trßn Coliform

trong ruét nguån gèc th¶i cÇn xö dông

KiÓu xö lý n−íc

TB

trong 1l)

céng trong 100

ml (^c))

A

B

C

T−íi

qu¶

rau Ng−êi lao

¨n ®éng,

Mét d·y c¸c bån

n−íc lµm æn ®Þnh

®Ó ®¹t ®−îc nång

®é vi sinh nh− ý,

hoÆc c¸c biÖn ph¸p

xö lý t−¬ng ®−¬ng

≤ 1

≤ 1000

c«ng viªn chóng

(^d)

Ngò cèc, Ng−êi lao

cá

Kh«ng tån Gi÷ l¹i trong bån

tiªu chøa æn ®Þnh 8-10

ngµy hoÆc khö

≤ 1

ch¨n ®éng

t¹i

chuÈn

nu«i vµ c©y

(^e)

giun

coliform

®−¬ng

s¸n

vµ

t−¬ng

T−íi côc Kh«ng cã Kh«ng

Kh«ng

thÝch hîp

TiÒn xö lý nh−

c«ng nghÖ t−íi yªu

cÇu, nh−ng kh«ng

kÐm h¬n kiÓu lµm

l¾ng ®äng s¬ bé

bé cá mÌo ng−êi

(nh− B nÕu

kh«ng cã

ng−êi)

thÝch hîp

Nguån: Bïi Häc, NguyÔn V¨n Hoµng (B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ MT toµn quèc – 1996)

Ghi chó: (a) – Trong c¸c tr−êng hîp cô thÓ ph¶i chó ý ®Õn c¸c yÕu tè vÒ dÞch bÖnh,

v¨n ho¸ x· héi vµ m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng vµ c¸c h−íng dÉn ph¶i ®−îc thay ®æi t−¬ng

øng; (b) Giun ®òa, giun xo¾n vµ giun mãc; (c) – Trong thêi gian t−íi; (d) – Yªu cÇu

tiªu thô qu¶ r¬i d−íi ®Êt vµ nªn dïng b×nh t−íi phun.

I.4.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi

c¸nh ®ång chuyªn t−íi n−íc th¶i, tr−íc ®ã cã xö lý c¬ häc. Sang ®Çu thÕ kû thø 20,

trong ®ã trung b×nh mçi ngµy sö dông 40-100m³n−íc th¶i cho mçi ha.

30 - 40 kg/ha, v«i vµ Kali lµ 60kg/ha. Tuy vËy, yÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó t¨ng

(1995) ®· chØ râ nång ®é cña c¸c nguyªn tè dinh d−ìng N, P, K trong n−íc th¶i tuú

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

25

còng chØ sö dông mét phÇn c¸c chÊt dinh d−ìng nµy trong n−íc th¶i. Do ®ã, viÖc

nghiªn cøu c«ng nghÖ t−íi hîp lý b»ng n−íc th¶i lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tËn dông

th−êng cao h¬n yªu cÇu xö lý khi t−íi ruéng, nh− vËy ®Çu t− cho c¸c c«ng tr×nh xö lý

tr−íc t−íi cã quy m« nhá h¬n v× vËy sÏ kinh tÕ h¬n.

- T¹i Ba Lan, c¸c nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông n−íc th¶i cho môc ®Ých n«ng

nghiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c c¬ së (xÝ nghiÖp) s¶n xuÊt tinh bét. L−îng n−íc th¶i

nµy ®−îc th¶i ra c¸nh ®ång vµ kÕt qu¶ cho thÊy lµ l−îng BOD vµ COD ®· gi¶m

xuèng râ rÖt trong c¶ hÖ thèng m−¬ng m¸ng, cô thÓ lµ kho¶ng 97% vµ 98%, vµ hÖ

tr¸nh viÖc sö dông n−íc th¶i cã nhiÒu tinh bét ®Ó t−íi

- Theo Wimvander Hoek, IWMI (2001), t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng

nghiÖp cã thÓ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých: tiÕt kiÖm n−íc, tËn dông ®−îc n¬i chøa n−íc

th¶i víi gi¸ thµnh rÎ, gi¶m « nhiÔm n−íc s«ng vµ n−íc mÆt, tËn dông ®−îc nguån

Tuy nhiªn, bªn c¹nh c¸c mÆt tÝch cùc còng cã rÊt nhiÒu mÆt tiªu cùc nÕu t¸i sö dông

bëi nitrat, tÝch luü « nhiÔm c¸c chÊt ho¸ häc, ®Æc biÖt lµ kim lo¹i nÆng trong ®Êt, t¹o

®iÒu kiÖn cho c¸c sinh vËt truyÒn bÖnh nh− muçi ph¸t triÓn

nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng. Khi ®Êt ®−îc bãn bïn th¶i cã thÓ

bÞ tÝch luü kim lo¹i nÆng nh−: Cd, Cu, Pb vµ Zn.

- Chang vµ CTV (1987) ®· nghiªn cøu vµ cho thÊy: Bãn bïn th¶i chøa c¸c kim

cho ng−êi tiªu dïng.

häc.

I.4.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam

- Dai Peters (CIP - Hµ néi) vµ §ç §øc Ng·i (ViÖn Sinh th¸i Tµi nguyªn Sinh

vËt) ®· lµm thÝ nghiÖm dïng n−íc th¶i cña lµng nghÒ chÕ biÕn tinh bét dong, s¾n x·

D−¬ng LiÔu vµ x· Minh Khai ®Ó t−íi lóa cho kÕt qu¶ nh− sau: dïng 80% n−íc th¶i ®Ó

t−íi cho n¨ng suÊt lóa cao nhÊt so víi c¸c tû lÖ dïng n−íc th¶i kh¸c; dïng n−íc th¶i

®Ó t−íi trong 6 tuÇn ®Çu cã n¨ng suÊt cao h¬n 6 tuÇn cuèi cña thêi vô gieo trång;

dïng n−íc th¶i t−íi 1 lÇn/tuÇn cho n¨ng suÊt cao h¬n t−íi th−êng xuyªn; vµ dïng

n−íc th¶i ch−a xö lý cho n¨ng suÊt cao h¬n dïng n−íc th¶i ®· qua l¾ng. ThÝ nghiÖm

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

26

còng cho thÊy ®èi víi lóa ®−îc t−íi b»ng n−íc th¶i ®−îc cÊy víi mËt ®é cao (60

gèc/m²) sÏ cho n¨ng suÊt cao nhÊt (so víi 35 hay 40 gèc/m²).

- H.T.L Trµ (2001) ®· nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông bïn th¶i ®Õn

nghiªn cøu cho thÊy: Víi thµnh phÇn cÆn th¶i pH=7,5; C._TS= 52; Nit¬. _TS= 2,82 vµ

30%.

- ViÖn nghiªn cøu Khoa häc thuû lîi (1984) ®· nghiªn cøu chÊt l−îng n−íc

n−íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi tíi gÇn 120 triÖu m³/n¨m, nÕu tËn dông 50% l−îng

n−íc th¶i ®Ó t−íi cho lóa víi tÇn suÊt m−a 75% vµ møc t−íi 6.000 m3/ha sÏ t−íi ®−îc

kalisunfat. KÕt qu¶ nghiªn cøu cßn cho thÊy n−íc th¶i kh«ng nh÷ng chØ cung cÊp chÊt

trong thêi gian nµy nh÷ng nghiªn cøu vÒ tiªu chuÈn t−íi n−íc th¶i vµ nång ®é chÊt «

nhiÔm trong n−íc th¶i ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn.

- ViÖn khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), ®¸nh gi¸ t¸c ®éng

cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ven ®« cho thÊy: HuyÖn Thanh Tr× sö

dông n−íc th¶i thµnh phè Hµ Néi (70% n−íc th¶i sinh ho¹t vµ 30% n−íc th¶i c«ng

nghiÖp) ®Ó canh t¸c th× chi phÝ cho 1 sµo trång lóa gi¶m 15-20%, mçi sµo lóa chØ cÇn

bãn 2-3 kg ®¹m urª, trong khi ë c¸c n¬i kh¸c ph¶i bãn tõ 6-8 kg urª/sµo lóa. Hµm

l−îng chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i trung b×nh lµ: 15mg N/l vµ 7mg P2O5/l (gÇn

- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) cho r»ng: Trong 1.000 m3 n−íc th¶i sinh ho¹t

®· qua xö lý b»ng c¬ häc kÕt hîp hå sinh häc cã chøa 52,9 kg N; 13,9 kg P2O5 vµ 28

−u, vÝ dô ®èi víi lóa cÇn 2.563,6 m3/ha (b»ng 47,6% tæng nhu cÇu n−íc trong mét

m3/ha (34,2% nhu cÇu n−íc)...

- Tû lÖ gi÷a c¸c nguyªn tè dinh d−ìng cÇn cho thùc vËt N:P:K trong n−íc th¶i

bãn cã hµm l−îng nit¬ cao, thÝch hîp víi sù ph¸t triÓn cña thùc vËt.

- Trong thµnh phÇn cÆn l¾ng cña n−íc th¶i cã chøa nit¬, kali, phèt pho, canxi,

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

27

cÆn cã chøa tÊt c¶ c¸c chÊt cÇn thiÕt cho thùc vËt vµ víi ®é Èm 90-95% ®Êt ®ai dÔ

®ång ho¸ c¸c chÊt ®ã.

- NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng, c¸c yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh hoÆc lo¹i trõ, hoÆc

gi¶m nhÑ ¶nh h−ëng xÊu cña n−íc th¶i ®Õn m«i tr−êng lµ chÕ ®é t−íi. Møc hoµn

qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ gãp phÇn sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Êt,

n−íc, søc lao ®éng...) vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®Òu cho thÊy: Sö dông n−íc th¶i

dông ®−îc nguån n−íc, nguån dinh d−ìng trong n−íc th¶i, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt,

rÊt khã kh¨n. T¸c h¹i cña viÖc sö dông n−íc th¶i kh«ng qua xö lý sÏ thÓ hiÖn trong

nhiÒu lÜnh vùc nh−:

- Lµm « nhiÔm m«i tr−êng, « nhiÔm ®Êt, n−íc vµ kh«ng khÝ do n−íc th¶i cã

mïi h«i thèi, chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬, c¸c ®éc tè, c¸c lo¹i kim lo¹i nÆng vµ c¸c vi

- ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm: T−íi qu¸ nhiÒu n−íc th¶i

Nam ch−a nhiÒu vµ mang tÝnh ®¬n lÎ ë tõng lÜnh vùc víi c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau.

t¸c dông. N−íc th¶i cña c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ®−îc x¶ trùc tiÕp vµo c¸c ao

hå, hÖ thèng thuû n«ng cña c¸c vïng phô cËn. Nh÷ng n¨m 90 trë vÒ tr−íc, møc ®é «

nhiÔm ch−a nhiÒu nªn sö dông n−íc th¶i ®−îc coi lµ nguån lîi ®èi víi ng−êi s¶n xuÊt.

Do nhu cÇu ph¸t triÓn, tèc ®é ®« thÞ ho¸ ngµy cµng t¨ng nhanh, c¸c khu c«ng nghiÖp

ngµy cµng më réng th× « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ngµy cµng

trÇm träng, nhiÒu n¬i ®· ë møc b¸o ®éng, ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng, søc khoÎ céng

®ång vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

28

I.5. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu

Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest:

I.5.1. Giíi thiÖu vÒ ®Êt n−íc Rumani

gi÷a Bulgari vµ Ukraine. Tæng diÖn tÝch kho¶ng 237.000 km²víi bê biÓn dµi 225 m.

th−êng xuyªn, mïa hÌ nhiÒu n¾ng hay cã m−a rµo vµ d«ng. Cã hai con s«ng ch¶y qua

®Êt n−íc Rumani lµ s«ng Danube vµ s«ng Prut. §Þa h×nh ®ång b»ng vµ miÒn nói, tæng

Thñ ®« cña Rumani lµ thµnh phè Bucarest, c¸c thµnh phè lín cã Constanta,

Brasov, Timisoara…

Rumani lµ mét n−íc c«ng nghiÖp, nÒn n«ng nghiÖp ®ãng gãp 18% tæng GDP

víi 28% lùc l−îng lao ®éng. N«ng nghiÖp cña Rumani chñ yÕu lµ s¶n xuÊt lóa m×,

thÞt, nho. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kh¸ lín, trªn 15 triÖu ha, trong ®ã 1,5 triÖu ha lµ

®Êt ®−îc t−íi.

Trong khu«n khæ hîp t¸c theo nghÞ ®Þnh th− gi÷a Bé Khoa häc C«ng nghÖ

ViÖt Nam vµ Bé Tµi nguyªn M«i tr−êng Rumani, ViÖn Khoa häc Thñy Lîi ViÖt Nam

®· hîp t¸c víi ®èi t¸c lµ ViÖn Nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−êng Rumani (ICIM).

I.5.2. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM

- ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani ®−îc thµnh

lËp n¨m 1952, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh bao gåm: KÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi, kü

thuËt m«i tr−êng, kü thuËt vÖ sinh (xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i r¾n...), gi¸m s¸t m«i

khu mÉu, ®µo t¹o, kiÓm ®Þnh c¸c phßng thÝ nghiÖm cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ MT.

- C¸c lÜnh vùc gi¸m s¸t m«i tr−êng cña ViÖn bao gåm: Gi¸m s¸t tæng hîp c¸c

thµnh phÇn m«i tr−êng, kü thuËt cÊp n−íc, kiÓm so¸t « nhiÔm n−íc, ®a d¹ng sinh häc

vµ sinh th¸i n−íc, sinh th¸i vµ kü thuËt ®« thÞ, qu¶n lý chÊt th¶i r¾n, t¸c ®éng m«i

thèng kª m«i tr−êng, « nhiÔm c«ng nghiÖp.

®Õn lÜnh vùc qui ho¹ch vµ xö lý m«i tr−êng kÕt hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c trong

n−íc vµ quèc tÕ nh−: (i) Qu¶n lý hÖ thèng Quèc gia c¸c th«ng tin vÒ ph¸t th¶i chÊt «

nhiÔm vµo kh«ng khÝ. (ii) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p cÊp n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho

kho¶ng 20 thÞ trÊn. (iii) Nghiªn cøu kiÓm to¸n t¸c ®éng m«i tr−êng c¸c ho¹t ®éng cña

I.5.3. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc

th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

29