Báo cáo Đề tài Khảo sát, đánh giá thực trạng về chuyển giao công nghệ và đề xuất các giải pháp thúc đẩy trong ngành công nghiệp hóa chất và dầu khí

Bé c«ng th−¬ng

trung t©m th«ng tin khkt hãa chÊt

b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi kh&cn cÊp bé

kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ chuyÓn

giao c«ng nghÖ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p

thóc ®Èy chuyÓn giao c«ng nghÖ

trong ngµnh ho¸ chÊt vµ dÇu khÝ phï hîp

víi ®iÒu kiÖn viÖt nam

chñ nhiÖm ®Ò tµi: ts. trÇn kim tiÕn

7073

04/01/2009

Hµ néi - 2008

Tæng c«ng ty hãa chÊt viÖt nam

Trung t©m Th«ng tin KHKT Hãa chÊt

_____________________________________________________

B¸o c¸o ®Ò tµi cÊp Bé n¨m 2008

Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ chuyÓn

giao c«ng nghÖ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p

thóc ®Èy trong chuyÓn giao c«ng nghÖ

trong ngµnh c«ng nghiÖp hãa chÊt vµ dÇu

khÝ

phï hîp víi ®iÒu kiÖn viÖt nam

C¬ quan chñ qu¶n: Bé C«ng Th−¬ng

C¬ quan thùc hiÖn: Trung t©m th«ng tin KHKT Hãa chÊt

Chñ nhiÖm §Ò tµi: TS. TrÇn Kim TiÕn

Hµ Néi - 2008

1

Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh

Chñ nhiÖm §Ò tµi:

Chøc vô:

TS. TrÇn Kim TiÕn

Gi¸m ®èc Trung t©m Th«ng tin KHKT Hãa chÊt

Nh÷ng ng−êi cïng tham gia thùc hiÖn:

STT

Hä vµ tªn

Häc vÞ

KS

C¬ quan c«ng t¸c

Trung t©m Th«ng tin KHKT HC

- nt-

1

2

3

4

5

NguyÔn Ngäc S¬n

§Æng Hoµng Anh

Vò Quang Trinh

Chö V¨n Nguyªn

Hoµng V¨n Thø

KS

TS

C«ng ty TPC Vina

TS

Ban Kü thuËt, TCty Ho¸ chÊt ViÖt Nam

C«ng ty CMS

KS

Thêi gian thùc hiÖn §Ò tµi: 12 th¸ng (tõ 1/2008 ®Õn 12/2008)

2

Môc lôc

Trang

5

I. Më ®Çu

II. Tæng Quan

7

II.1. C¬ së ph¸p lý vµ vµ giíi h¹n §Ò tµi

II.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò cGCN

II.3. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña CNHC vµ CNDK t¹i ViÖt Nam

II.3.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña CNHC t¹i ViÖt Nam

II.3.1.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö

7

8

II.3.1.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn CNHC

18

32

37

41

43

II.3.1.3. §Þnh h−íng vµ triÓn väng ph¸t triÓn CNHC

II.3.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña C«ng nghiÖp DÇu khÝ t¹i ViÖt Nam

II.3.2.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö

II.3.2.2. HiÖn tr¹ng vµ triÓn väng ph¸t triÓn CNDK ViÖt Nam

II.3.2.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn CNDK ViÖt Nam

III. Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng chuyÓn giao c«ng nghÖ trong

cNHC vµ CNdK viÖt nam

44

45

56

III.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn c¸c nguån c¬ së d÷ liÖu

III.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong cNHC

viÖt nam

III.2.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong CNHC

III.2.2. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c«ng nghÖ mét sè ngµnh s¶n xuÊt chÝnh

trong CNHC

III.2.2.1. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt ph©n bãn

57

58

59

61

62

III.2.2.2. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt thuèc BVTV

III.2.2.3. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cao su

III.2.2.4. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt hãa chÊt c¬ b¶n

III.2.2.5. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®iÖn hãa

III.2.2.6. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm giÆt röa

III.2.2.7. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hãa dÇu

3

III.2.2.8. Nhãm c«ng nghÖ khai th¸c quÆng nguyªn liÖu

III.2.2.9. Nhãm c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¬n, vµ vËt liÖu hµn

III.2.3. Yªu cÇu c«ng nghÖ trong CNHC

62

63

64

65

66

III.3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong CNDK

III.3.1. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ

III.3.2. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ läc- hãa dÇu

III.3.3. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghÖ mét sè ngµnh s¶n xuÊt

chÝnh trong CNDK

68

III.3.3.1. C«ng nghÖ th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ

III.3.3.2. C«ng nghÖ chÕ biÕn dÇu khÝ

68

69

III.4. ®Æc ®iÓm chuyÓn giao c«ng nghÖ trong cNHC vµ

69

CNDK ë n−íc ta

III.4.1. Trong CNHC

III.4.2. Trong CNDK

69

73

IV. vÊn ®Ò hç trî vµ thóc ®Èy c«ng t¸c chuyÓn giao

c«ng nghÖ trong cNHC vµ CNdK phï hîp víi ®iÒu kiÖn

viÖt nam

75

IV.1. §èi víi CNHC

75

76

78

IV.2. §èi víi CNDK

IV.3. Vai trß cña Nhµ n−íc trong ®Èy m¹nh CGCN

V. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

Tµi liÖu tham kh¶o

Phô Lôc

79

4

I. Më ®Çu

Lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµph¶i tr¶i qua mét thêi gian dµi chiÕn

tranh, nªn tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, trong ®ã cã

C«ng nghiÖp Hãa chÊt (CNHC) vµ C«ng nghiÖp DÇu khÝ (CNDK) ë n−íc ta nh×n

chung ®Òu t−¬ng ®èi thÊp.

CNHC n−íc ta ra ®êi ®· trªn 50 n¨m, tõ mét nÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt ban

®Çu hÕt søc th« s¬, l¹c hËu. Sau hßa b×nh lËp l¹i, miÒn B¾c ph¸t triÓn theo ®Þnh

h−íng lèi x· héi chñ nghÜa (XHCN) víi sù gióp ®ì cña c¸c n−íc XHCN anh em

nªn CNHC cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¶ vÒ quy m« s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é c«ng

nghÖ. Tuy nhiªn trong thêi gian chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña Mü, nhiÒu c¬ së c«ng

nghiÖp, trong ®ã cã c¸c c¬ së s¶n xuÊt thuéc CNHC l¹i bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ.

CNDK ViÖt Nam lµ ngµnh ®−îc ®Æt nÒn mãng và ph¸t triÓn t−¬ng ®èi muén

h¬n. tõ khi §oµn §Þa chÊt 36 thuéc Tæng côc §Þa chÊt ®−îc thµnh lËp (n¨m

1961) ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô t×m kiÕm, th¨m dß dÇu khÝ t¹i ViÖt Nam. Song

ngµnh nµy còng bÞ ®×nh trªn trong thêi gian chiÕn tranh.

ChØ sau khi gi¶i phãng miÒn Nam vµ thèng nhÊt ®Êt n−íc, CNHC vµ CNDK

ViÖt Nam míi cã c¬ héi ph¸t triÓn m¹nh.

Tuy nhiªn sù tr× trÖ trong t− duy bao cÊp vµ trong c¸ch thùc hiÖn ph¸t triÓn

s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80 cña ThÕ kû tr−íc, c¸c

ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp n−íc ta, trong ®ã cã CNHC vµ CNDK, ®· tr¶i qua

mét thêi kú khã kh¨n víi nhiÒu th¸ch thøc lín.

ChØ tõ n¨m 1986 trë ®i, khi c¶ n−íc thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi vµ ph¸t

triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng XHCN, CNHC ®· cã b−íc

ph¸t triÓn míi vÒ quy m« vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tõng b−íc ®i vµo héi nhËp kinh

tÕ quèc tÕ vµ ®· thu ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng.

§èi víi CNDK, sù thay ®æi m¹nh mÏ nhÊt lµ sau khi cã sù ®æi míi vÒ tæ

chøc vµ qu¶n lý, thµnh lËp Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam (PetroVietnam) vµo

n¨m 1990.

§Õn nay, CNHC vµ CNDK n−íc ta ®· nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp

lín, chiÕm vÞ trÝ quan träng cña nÒn kinh tÕ c¶ n−íc. Trong ®ã CNHC s¶n xuÊt

vµ cung cÊp ph©n bãn vµ nhiÒu s¶n phÈm kh¸c, gãp phÇn phôc vô s¶n xuÊt, ®¶m

b¶o an ninh l−¬ng thùc vµ phôc vô ®êi sèng nh©n d©n; CNDK th¨m dß, khai th¸c

5

c¸c s¶n phÈm dÇu khÝ, ®ång thêi tham gia triÓn khai c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt dÞch

vô liªn quan (cung øng ph©n bãn, s¶n xuÊt n¨ng l−îng) vµ cã kim ng¹nh xuÊt

khÈu lín nhÊt trong sè c¸c ngµnh kinh tÕ n−íc ta.

Tuy nhiªn trõ mét sèc«ng tr×nh míi ®· hoÆc ®ang ®−îc ®Çu t− hiÖn ®¹i, th×

trong nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt cña hai ngµnh c«ng nghiÖp kÓ trªn, h¹ tÇng c¬ së

vÒ c«ng nghÖ hiÖn vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ vÊn ®Ò ®Çu t− n©ng cÊp ®æi

míi c«ng nghÖ/ thiÕt bÞ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt nµy vÉn ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp

thiÕt.

Theo TTXVN ngµy 27/5/2008, kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i 1.200 doanh nghiÖp

ViÖt Nam cña Tæ chøc hîp t¸c kü thuËt Céng hoµ liªn bang §øc (GTZ) cho thÊy

chØ cã kho¶ng 0,1% doanh thu hµng n¨m cña doanh nghiÖp ®−îc dµnh cho ®æi

míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ. ViÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ hµng n¨m cña c¸c doanh

nghiÖp ViÖt Nam còng chØ d−íi 10% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu c¶ n−íc vµ chØ

b»ng 1/4 tû lÖ nhËp khÈu c«ng nghÖ cña c¸c n−íc ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n lµ do

nhËn thøc vÒ héi nhËp cña doanh nghiÖp ch−a ®Çy ®ñ, tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n

bé qu¶n lý vµ ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cßn thÊp, thiÕu vèn cho ®æi

míi c«ng nghÖ vµ néi dung vÒ ®æi míi c«ng nghÖ cßn ch−a râ rµng. V× h¹n chÕ

trong ®æi míi c«ng nghÖ/thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕt

bÞ/c«ng nghÖ l¹c hËu. HËu qu¶ lµ s¶n phÈm kÐm ®a d¹ng, tiªu tèn nguyªn liÖu,

g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe céng ®ång. Mét trong nh÷ng

nguyªn nh©n h¹n chÕ qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ lµ cã nh÷ng bÊt

cËp vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ ( CGCN).

§Ó b−íc ®Çu cã c¸i nh×n tæng thÓ vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ CGCN s¶n xuÊt

cña CNHC vµ CNDK n−íc ta, §Ò tµi cÊp Bé “Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ

chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy trong chuyÓn giao

c«ng nghÖ trong ngµnh c«ng nghiÖp hãa chÊt vµ dÇu khÝ phï hîp víi ®iÒu kiÖn

ViÖt Nam” ®−îc ®Æt ra víi môc tiªu nghiªn cøu vµ ®−a ra mét sè th«ng tin liªn

quan ®Õn vÊn ®Ò CGCN s¶n xuÊt thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· nªu, ®ång thêi

cã c¸c ®Ò xuÊt liªn quan nh»m thóc ®Èy vµ ph¸t triÓn CGCN.

§Ò tµi ®−îc thùc hiÖn theo c¸c ph−¬ng ph¸p sau:

- Thu thËp c¬ së d÷ liÖu (CSDL) vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c

doanh nghiÖp thuéc CNHC vµ CNDK ë n−íc ta.

- Thu thËp CSDL vÒ t×nh h×nh h×nh ¸p dông c«ng nghÖ vµ CGCN trong s¶n

xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp thuéc CNHC vµ CNDK ë n−íc ta.

- Thu thËp CSDL vÒ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn CGCN.

- Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy c«ng t¸c CGCN.

6

II. Tæng Quan

II.1. C¬ së ph¸p lý vµ vµ giíi h¹n §Ò tµi

§Ò tµi “Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®Ò xuÊt

c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy trong chuyÓn giao c«ng nghÖ trong ngµnh c«ng nghiÖp

hãa chÊt vµ dÇu khÝ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam”®−îc triÓn khai thùc hiÖn

trªn c¬ së:

- QuyÕt ®Þnh sè 1999/Q§-BCT, ngµy 03 th¸ng 12 n¨m 2007 cña Bé tr−ëng

Bé C«ng Th−¬ng vÒ viÖc giao kÕ ho¹ch khoa häc vµ c«ng nghÖ n¨m 2008;

- Hîp ®ång Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sè 195.08-

RD/H§-KHCN ngµy 03 th¸ng 3 n¨m 2008 gi÷a Bé C«ng Th−¬ng (bªn giao) vµ

Trung t©m Th«ng tin KHKT Ho¸ chÊt (bªn nhËn).

Trong khu«n khæ §Ò tµi nµy, chóng t«i chØ giíi h¹n viÖc tr×nh bµy c¸c vÊn

®Ò liªn quan ®Õn CGCN s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm chÝnh, chñ lùc thuéc ngµnh

CNHC vµ CNDK mµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c biÖn ph¸p

kinh doanh, më réng thÞ tr−êng, më réng thÞ phÇn hoÆc c¸c lÜnh vùc kinh tÕ,

chÝnh trÞ liªn qua ®Õn 2 ngµnh c«ng nghiÖp ®· nªu.

II.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò cGCN

Tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y, Nhµ n−íc vµ c¸c bé, ngµnh liªn quan ®· ban hµnh

mét sè v¨n b¶n chÝnh thøc liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ CGCN sau ®©y (xem toµn

v¨n t¹i phÇn Phô lôc):

1/ NGHÞ §ÞNH Cña CHÝNH PHñ Quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chuyÓn giao

c«ng nghÖ (Sè: 45/1998/N§-CP) do ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 01 th¸ng 7 n¨m

1998

2/ TH«NG T− LiªN TÞCH H−íng dÉn chÕ ®é thu, qu¶n lý vµ sö dông

phÝ thÈm ®Þnh, lÖ phÝ ®¨ng ký hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ (Sè:

139/1998/TTLT/BTC-BKHCN) do do Bé Tµi chÝnh, Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ

M«i tr−êng ban hµnh ngµy 23 th¸ng 10 n¨m 1998

3/ TH«NG T− H−íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 45/1998/N§-CP

ngµy 1/7/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ (Sè:

1254/1999/TT-BKHCNMT) do Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ban

hµnh ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 1999

4/ QuyÕT §ÞNH Cña Bé TR−ëNG Bé KHCNMT VÒ viÖc ban hµnh

quy chÕ thÈm ®Þnh hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ (Sè: 1693/1999/Q§-

7

BKHCNMT) do Bé Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ban hµnh ngµy 1

th¸ng 10 n¨m 1999

5/ NGHÞ §ÞNH Quy ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc

qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ (Sè: 16/2000/N§-CP) do ChÝnh

phñ ban hµnh ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 2000

6/ LuËT ChuyÓn giao c«ng nghÖ (Sè: 80/2006/QH11) do Quèc héi N−íc

Céng hßa X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 29 th¸ng 11 n¨m 2006

II.3. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña CNHC vµ CNDK t¹i ViÖt Nam

II.3.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña CNHC t¹i ViÖt Nam

II.3.1.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö

Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña CNHC tr−íc n¨m 1960

CNHC n−íc ta ®· ®−îc h×nh thµnh tõ trong cuéc tr−êng kú kh¸ng chiÕn

chèng Ph¸p víi nhiÒu thµnh tÝch trong s¶n xuÊt c¸c lo¹i hãa chÊt, vËt liÖu phôc

chiÕn ®Êu vµ s¶n xuÊt.

Trong thêi kú nµy, CNHC ho¹t ®éng d−íi d¹ng c¸c c«ng binh x−ëng, c¸c xÝ

nghiÖp s¶n xuÊt nhá t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng hoÆc t¹i an toµn khu (ATK) ViÖt B¾c vµ

phôc vô nhu cÇu kh¸ng chiÕn víi 3 môc tiªu quan träng (quèc phßng, n«ng

nghiÖp vµ d©n sinh). S¶n phÈm s¶n xuÊt bao gåm thuèc næ, ngßi næ vµ c¸c hãa

chÊt liªn quan (axit sunfuric, than cèc, phèt ph¸t nghiÒn, v.v...) cïng mét sè mÆt

hµng tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô bé ®éi vµ nh©n d©n nh− xµ phßng, diªm, thuèc

®¸nh r¨ng, quÆng phèt ph¸t nghiÒn, giÊy, mùc in, v.v...

Ngay sau ngµy hßa b×nh lËp l¹i (n¨m 1954), CNHC chØ bao gåm mét sè Ýt

ái c¸c c¬ së rÊt l¹c hËu, trong ®ã cã 6 xÝ nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt xi m¨ng vµ

phèt ph¸t nghiÒn quy m« nhá, mét sè c¬ së t− nh©n s¶n xuÊt xµ phßng, thuèc

®¸nh r¨ng, s¬n dÇu. Tr−íc nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ ph©n bãn cho n«ng nghiÖp, Nhµ

n−íc ®· quyÕt ®Þnh lÊy CNHC lµm ®éng lùc ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn n«ng

nghiÖp. Trong thêi kú nµy, Má apatit Lµo Cai ®· ®−îc kh«i phôc s¶n xuÊt vµ

ngay tõ n¨m 1955.

Trong giai ®o¹n c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp (1958 -1960), CNHC tiÕp

tôc ®−îc h−íng vµo phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. N¨m 1959, Nhµ m¸y Supe

phèt ph¸t L©m Thao - con chim ®Çu ®µn cña ngµnh ho¸ chÊt thêi kú ®ã- ®· ®−îc

khëi c«ng x©y dùng. Th¸ng 4/1962, Nhµ m¸y nµy ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng

vµ cã s¶n phÈm supe phèt ph¸t ®¬n xuÊt x−ëng.

8

Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cña CNHC (bao gåm c¶ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y

dùng) trong thêi kú nµy lµ:

- S¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u phôc vô n«ng nghiÖp.

- Ph¸t triÓn m¹nh vËt liÖu x©y dùng ®¸p øng nhu cÇu x©y dùng.

- §Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm (¾c qui, h¬i kü nghÖ, g¹ch chÞu löa,

v.v...) phôc vô c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c.

- S¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm tiªu dïng ®¸p øng nhu cÇu d©n sinh.

Trong giai ®o¹n nµy, CNHC lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã tèc

®é t¨ng tr−ëng cao nhÊt.

VÒ ph©n bãn, tõ s¶n l−îng 6 ngh×n tÊn quÆng phèt ph¸t n¨m 1955 th× n¨m

1960 ®· ®¹t 541,4 ngh×n tÊn (trong ®ã apatit lµ 490 ngh×n tÊn vµ phèt ph¸t nghiÒn

lµ 49,7 ngh×n tÊn).

VÒ xi m¨ng, tõ 8,4 ngh×n tÊn n¨m 1955, s¶n l−îng n¨m 1960 ®· ®¹t 407,9

ngh×n tÊn.

§Æc biÖt cuèi thêi kú nµy, CNHC ®· b¾t ®Çu ®−a ra thÞ tr−êng hai mÆt hµng

tiªu dïng míi, ®ã lµ s¨m lèp xe ®¹p, ®å dïng b»ng nhùa vµ thuèc trõ s©u.

§Æc ®iÓn cña CNHC thêi kú nµy lµ bªn c¹nh vai trß chñ ®¹o cña c¸c c¬ së

quèc doanh trung −¬ng ®−îc kh«i phôc hoÆc thµnh lËp míi, th× CNHC t¹i c¸c ®Þa

ph−¬ng còng cã mét vai trß rÊt quan träng trong viÖc ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt

c¸c nhu yÕu phÈm phôc vô nh©n d©n (xµ phßng, thuèc ®¸nh r¨ng, s¬n) vµ tham

gia phôc vô n«ng nghiÖp. Hµng chôc tÊn thuèc trõ s©u ®Çu tiªn lµ do c«ng nghiÖp

®Þa ph−¬ng s¶n xuÊt ngay tõ n¨m 1960.

Ngoµi s¶n xuÊt, khu vùc nghiªn cøu còng ®−îc h×nh thµnh. Trong ngµnh cã

mét c¬ quan nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ lµ ViÖn Ho¸ häc C«ng nghiÖp ®·

®−îc thµnh lËp n¨m 1955.

Tõ n¨m 1960, mét sè c¬ së nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt thuéc CNHC ®−îc kh«i

phôc ho¹t ®éng hoÆc thµnh lËp míi, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ 5 n¨m lÇn

thø nhÊt ë miÒn B¾c.

Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1961 - 1965)

Trong kú kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1961 - 1965), CNHC ®· cã b−íc

ph¸t triÓn m¹nh. Lóc nµy nhiÒu nhµ m¸y míi trong ngµnh ®· b¾t ®Çu ®−îc x©y

dùng vµ ®i vµo s¶n xuÊt trªn c¬ së c«ng nghÖ s¶n xuÊt lu«n ®i kÌm víi thiÕt bÞ do

c¸c n−íc trong phe XHCN anh em viÖn trî. Trong kú ®· h×nh thµnh 3 khu CNHC

tËp trung ë c¸c khu vùc : Hµ Néi, Phó Thä (ViÖt Tr×, L©m Thao) vµ H¶i Phßng vµ

9

®©y chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt tËp trung c¸c s¶n phÈm cña ngµnh

CNHC sau nµy. T¹i c¸c khu c«ng nghiÖp trªn, hµng lo¹t nhµ m¸y lín cña CNHC

®· ®−îc ®Çu t− x©y dùng nh− : Nhµ m¸y Ho¸ chÊt ViÖt Tr× (Phó Thä, n¨m 1961),

Ph©n ®¹m Hµ B¾c (B¾c Giang, n¨m 1960), ¾c quy Tam B¹c (H¶i Phßng, n¨m

1960 ), Pin V¨n §iÓn ( Hµ Néi, n¨m 1960), Ph©n l©n nung ch¶y V¨n §iÓn (Hµ

Néi, n¨m 1963), Xµ phßng Hµ Néi (Hµ Néi, n¨m 1960), Cao su Sao Vµng (Hµ

Néi, n¨m 1960 ), v.v...

Nhê cã c¸c nhµ m¸y ph©n bãn míi x©y dùng, kÓ tõ n¨m 1962 lÇn ®Çu tiªn

n−íc ta ®· s¶n xuÊt ®−îc ph©n l©n chÕ biÕn vµ ®¹t s¶n l−îng hµng tr¨m ngh×n tÊn

vµo n¨m 1964. S¶n l−îng apatit nguyªn khai còng t¨ng nhanh chãng lªn ®Õn møc

cao nhÊt vµo n¨m 1964 (®¹t 864 ngh×n tÊn), trong ®ã cã hµng ngh×n tÊn ®−îc

nghiÒn lµm ph©n bãn trùc tiÕp.

Ngµnh hãa chÊt c¬ b¶n còng b¾t ®Çu h×nh thµnh víi c¸c s¶n phÈm nh− axit

sunfuric, xót - clo vµ c¸c s¶n phÈm dÉn xuÊt liªn quan. Tõ ®©y, CNHC còng b¾t

®Çu s¶n xuÊt thuèc trõ s©u 666, chÊt dÎo PVC tõ axªtylen quy m« nhá.

Ngµnh s¶n xuÊt nguån ®iÖn hãa (pin ®iÖn, ¾c quy), chÊt giÆt röa vµ mét sè

ngµnh hµng kh¸c còng b¾t ®Çu ph¸t triÓn, ®¸p øng c¸c s¶n phÈm cho quèc phßng,

c¸c ngµnh kinh tÕ vµ nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n.

Ngµnh c«ng nghiÖp cao su b¾t ®Çu s¶n xuÊt ®−îc lèp «t« víi s¶n l−îng ban

®Çu lµ 22,5 ngh×n bé (n¨m 1964), 29 ngh×n bé (n¨m 1965), ch−a kÓ mét sè l−îng

lín lèp ®¾p, phôc vô kÞp thêi cho chiÕn ®Êu vµ s¶n xuÊt.

Trong lÜnh vùc vËt liÖu x©y dùng, s¶n l−îng xi m¨ng còng t¨ng ®¸ng kÓ.

KÕt qu¶ vÒ ®Çu t− x©y dùng cña CNHC thêi kú nµy ®èi víi mét ®Êt n−íc

võa tho¸t khái nh÷ng n¨m dµi chiÕn tranh lµ rÊt to lín vµ CNHC ®· gãp phÇn lµm

cho ph¸t triÓn kinh tÕ chung c¶ n−íc ®¹t ®−îc “®Ønh cao mu«n tr−îng” (th¬ Tè

H÷u) vµo n¨m 1961.

Nh−ng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt 5 n¨m chØ ®−îc thùc hiÖn kh«ng ®Çy 4 n¨m trong

hoµ b×nh. N¨m 1964 miÒn B¾c ph¶i ®−¬ng ®Çu víi cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña

kh«ng qu©n Mü. MÆc dï phÇn lín c¸c c¬ së CNHC ë miÒn B¾c n−íc ta ®Òu bÞ

®¸nh ph¸ vµ ph¶i chuyÓn h−íng cho phï hîp víi hoµn c¶nh chiÕn tranh, nh−ng

c¸c thµnh qu¶ thu ®−îc vÉn ®¸ng kÓ: CNHC vÉn cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao h¬n

c¶ ngµnh §iÖn lùc vµ C¬ khÝ. Trong thêi kú nµy, CNHC chiÕm 9,5% gi¸ trÞ tæng

s¶n l−îng toµn ngµnh C«ng nghiÖp.

KÕt thóc kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt, mÆc dï chÞu nhiÒu tæn thÊt do chiÕn

tranh ph¸ ho¹i cña Mü, nh−ng CNHC vµ vËt liÖu x©y dùng vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn

víi c¬ cÊu ngµnh cã nhiÒu thay ®æi. LÜnh vùc s¶n xuÊt vµ sè ngµnh hµng t¨ng

10

nhanh. Trong kú, trong CNHC ®· h×nh thµnh mét sè ngµnh hµng chuyªn biÖt nh−

“hãa chÊt v« c¬ c¬ b¶n”, “ph©n bãn”, vµ “nguån ®iÖn ho¸”, v.v...

Thêi kú 10 n¨m chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña kh«ng qu©n Mü (1965 -

1975)

Trong thêi kú nµy, miÒn B¾c n−íc ta ph¶i tr¶i qua hai lÇn bÞ bom Mü ®¸nh

ph¸ nÆng nÒ. §©y còng lµ thêi kú CNHC cã mét b−íc biÕn chuyÓn míi : Ngµy

19 th¸ng 8 n¨m 1969 Nhµ n−íc ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp Tæng côc Hãa chÊt trùc

thuéc Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ ChÝnh phñ), ®ång thêi ®©y còng lµ thêi kú mµ

c¸c c¬ së CNHC miÒn B¾c ph¶i võa chiÕn ®Êu võa s¶n xuÊt. MÆc dï gÆp rÊt

nhiÒu khã kh¨n do hai cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i g©y ra, nh−ng nh×n chung

CNHC vÉn b¶o ®¶m cã tèc ®é t¨ng tr−ëng. Gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng n¨m 1975 t¨ng

gÊp 1,65 lÇn so víi n¨m 1965.

Trong kú, trõ Nhµ m¸y Que hµn ®iÖn ViÖt §øc t¹i Th−êng TÝn (Hµ T©y

tr−íc ®©y) ®−îc x©y dùng míi vµo n¨m 1967, Nhµ m¸y S¬n tæng hîp Hµ Néi vµo

n¨m 1971 vµ Nhµ m¸y Ph©n ®¹m Hµ B¾c (®¹t c«ng suÊt 100 ngh×n tÊn urª/n¨m)

®−îc kh«i phôc ho¹t ®éng vµo c¸c n¨m 1973-1977, v.v..., CNHC hÇu nh− kh«ng

cã thªm c¬ së ®Çu t− míi nµo. Lóc nµy c¸n bé c«ng nh©n viªn (CBCNV) trong

ngµnh chñ yÕu tËp trung söa ch÷a, hoÆc di dêi (s¬ t¸n) c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Ó ®¶m

b¶o duy tr× s¶n xuÊt phôc vô chiÕn ®Êu vµ ®êi sèng nh©n d©n. S¶n phÈm quan

träng nhÊt trong thêi kú nµy lµ c¸c lo¹i ph©n l©n chÕ biÕn.

Ngoµi s¶n xuÊt, khu vùc nghiªn cøu thiÕt kÕ phôc vô CNHC còng ®−îc h×nh

thµnh, trong ®ã cã ViÖn ThiÕt kÕ Ho¸ chÊt ®−îc thµnh lËp n¨m 1967.

§¸nh gi¸ l¹i b−íc ph¸t triÓn cña CNHC trong 20 n¨m x©y dùng vµ ph¸t

triÓn (tõ hßa b×nh lËp l¹i ®Õn n¨m 1975), cã thÓ thÊy CNHC ®· cã b−íc ph¸t triÓn

rÊt to lín, ®· h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt quan träng trong

nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ c¸c ngµnh:

- C«ng nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn;

- C«ng nghiÖp s¶n xuÊt thuèc trõ dÞch h¹i vµ c¸c ho¸ chÊt phôc vô n«ng

nghiÖp;

- C«ng nghiÖp má phôc vô ngµnh ho¸ chÊt;

- C«ng nghiÖp cao su;

- C«ng nghiÖp ho¸ chÊt c¬ b¶n;

- C«ng nghiÖp pin - ¾cquy;

- C«ng nghiÖp xµ phßng vµ chÊt giÆt röa; v.v...

11

Trong kú, CNHC cßn bao trïm c¶ lÜnh vùc vËt liÖu gåm c¸c ph©n ngµnh

nh−: silicat (chñ yÕu lµ s¶n xuÊt xi m¨ng), vËt liÖu chÞu löa, c¸c mÆt hµng gèm

sø, thuû tinh, v.v... §Æc ®iÓm cña CNHC thêi kú nµy lµ c¸c c¬ së quèc doanh

(thuéc së h÷u Nhµ n−íc) ®ãng vai trß trô cét, b¶o ®¶m gÇn 70% gi¸ trÞ tæng s¶n

l−îng toµn ngµnh. ViÖc s¶n xuÊt ph©n l©n chÕ biÕn, c¸c hãa chÊt v« c¬ c¬ b¶n,

nhÊt lµ c¸c ho¸ chÊt vµ s¶n phÈm phôc vô quèc phßng, v.v... hoµn toµn do c¸c c¬

së quèc doanh thuéc Tæng côc Hãa chÊt ®¶m nhiÖm theo kÕ ho¹ch vµ ®¸p øng

c¸c yªu cÇu cô thÓ.

Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 – 1980

§Êt n−íc thèng nhÊt vµ gi¶i phãng miÒn Nam. Trong thêi kú nµy CNHC ®·

tiÕp qu¶n hµng lo¹t xÝ nghiÖp thuéc CNHC ë miÒn Nam, trong ®ã chñ yÕu lµ xÝ

nghiÖp nhá. CNHC lµ ngµnh cã tû träng ®Çu t− cao nhÊt trong c¸c ngµnh c«ng

nghiÖp miÒn Nam khi ®ã vµ tËp trung vµo c¸c s¶n phÈm tiªu dïng nh−: s¶n xuÊt

ph©n bãn (phètphorit nghiÒn, ph©n trén), s¶n xuÊt hãa chÊt (axit sunfuric, phÌn

nh«m), s¶n xuÊt s¶n phÈm cao su (s¨m lèp xe ®¹p vµ xe m¸y), s¶n xuÊt nguån

®iÖn (pin, ¾c quy), s¶n xuÊt c¸c chÊt giÆt röa vµ mü phÈm (thuèc ®¸nh r¨ng, xµ

phßng, bét giÆt vµ mü phÈm), s¶n xuÊt vËt liÖu (s¬n, que hµn, oxy...) vµ gia c«ng

hµng nhùa (chÊt dÎo), v.v... Trong ®ã, nhiÒu nhãm ngµnh hµng cã møc ph¸t triÓn

víi tr×nh ®é c«ng nghÖ kh¸, t−¬ng ®−¬ng sù ph¸t triÓn cïng kú cña khu vùc (nhÊt

lµ nhãm gia c«ng hµng chÊt dÎo), nh−ng lÜnh vùc s¶n xuÊt ph©n bãn l¹i cã c«ng

nghÖ l¹c hËu vµ ph¸t triÓn chËm.

Trong thêi kú nµy trong CNHC, mét mÆt Nhµ n−íc ta thùc hiÖn c¶i t¹o c«ng

th−¬ng nghiÖp miÒn Nam, s¸p nhËp nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt nhá thµnh c¸c c«ng ty

së h÷u Nhµ n−íc lín h¬n, mÆt kh¸c thµnh lËp nhiÒu c«ng ty míi thuéc nh÷ng

ph©n ngµnh thuéc quyÒn qu¶n lý cña Tæng côc Hãa chÊt.T¹i miÒn B¾c, nhiÒu

nhµ m¸y ho¸ chÊt còng ®−îc c¶i t¹o, më réng hoÆc x©y dùng míi. §Æc biÖt, ®Ó

thùc hiÖn môc tiªu 1,3 triÖu tÊn ph©n hãa häc theo kÕ ho¹ch 5 n¨m, trong kú

Tæng côc Hãa chÊt ®· nhanh chãng x©y dùng nhiÒu c¬ së nghiÒn apatit ®Ó dïng

trùc tiÕp lµm ph©n bãn. KÕt qu¶ lµ tõ n¨m 1976 ®Õn 1980, sè xÝ nghiÖp do Tæng

côc Hãa chÊt qu¶n lý ®· t¨ng tõ 71 lªn 111.

Cuèi giai ®o¹n nµy, Liªn X« còng viÖn trî x©y dùng Nhµ m¸y TuyÓn quÆng

apatit t¹i T»ng Loáng (Lµo Cai) ®Ó thu håi tinh quÆng apatit tõ quÆng apatit lo¹i

3. Ngoµi ra, Nhµ m¸y Ph©n l©n Ninh B×nh ®−îc ®Çu t− x©y dùng vµ ®i vµo s¶n

xuÊt (n¨m 1977). Tuy nhiªn, do t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc phøc t¹p, bªn c¹nh

viÖc Mü vµ mét sè n−íc ph−¬ng T©y thi hµnh chÝnh s¸ch cÊm vËn ®èi víi n−íc

ta, cßn x¶y ra chiÕn tranh biªn giíi phÝa B¾c.

12

Tõ n¨m 1978, s¶n l−îng toµn ngµnh CNHC gi¶m sót nhanh, nhiÒu c«ng

tr×nh ®Çu t− kh«ng thùc hiÖn ®−îc hoÆc ph¶i dë dang, trong ®ã cã Nhµ m¸y

TuyÓn Apatit T»ng Loáng. CNHC n»m trong bèi c¶nh chung cña ®Êt n−íc, céng

thªm sù gi¶m sót vÒ nguyªn liÖu nhËp khÈu, nªn chóng ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã

kh¨n. V× vËy, trong n¨m 1980 chØ sè ph¸t triÓn cña CNHC ®· gi¶m, chØ cßn b»ng

94% so víi n¨m 1976.

Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m 1981 - 1985

CNHC lµ mét trong sè nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã tèc ®é t¨ng tr−ëng

t−¬ng ®èi cao trong kú kÕ ho¹ch nµy. Gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng n¨m 1985 gÊp 1,8

lÇn n¨m 1980. CNHC còng lµ mét trong nh÷ng ngµnh chiÕm tû träng cao nhÊt

trong toµn ngµnh c«ng nghiÖp, tíi 10,6% vµo n¨m 1985.

Trong kú kÕ ho¹ch nµy, Nhµ m¸y Supe phèt ph¸t L©m Thao tiÕp tôc ®−îc

më réng, ®−a c«ng suÊt lªn 300 ngh×n tÊn/n¨m, nªn s¶n l−îng ph©n l©n chÕ biÕn

n¨m 1985 ®· t¨ng gÊp 1,5 lÇn so víi n¨m 1980. S¶n l−îng vµ sè mÆt hµng cña

nhiÒu s¶n phÈm kh¸c (thuèc trõ s©u, hãa chÊt v« c¬ c¬ b¶n, s¨m lèp xe ®¹p, pin,

bét giÆt, v.v...) ®Òu t¨ng m¹nh. Tuy nhiªn, s¶n l−îng c¸c s¶n phÈm phô thuéc vµo

nguyªn liÖu nhËp khÈu nh− lèp « t«, v.v...l¹i gi¶m.

Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m 1986 – 1990

B¾t ®Çu tõ kú kÕ ho¹ch nµy, c¶ n−íc b−íc vµo thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ

theo NghÞ QuyÕt BCH Trung −¬ng khãa VI (n¨m 1986). Nhê cã nh÷ng ®æi míi

trong chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ cña Nhµ n−íc vµ do c¸c c¬ së h¹ tÇng s¶n xuÊt (ph©n

bãn, s¶n phÈm cao su, hãa chÊt, chÊt giÆt röa, tuyÓn quÆng apatit, v.v…) ®−îc

®Çu t− chiÒu s©u hoÆc ®Çu t− míi, nªn nh×n chung s¶n xuÊt cña CNHC cã tèc ®é

t¨ng tr−ëng cao, thùc sù ®· cã b−íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt. Trong 3 n¨m ®Çu, tèc

®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t kho¶ng 6%, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp

ngoµi quèc doanh thuéc c¸c ngµnh hµng nh− xµ phßng, thuèc ®¸nh r¨ng, s¨m lèp

xe ®¹p... còng cã møc ph¸t triÓn kh¸. Song v× cã nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt phô thuéc

m¹nh vµo nguyªn liÖu nhËp khÈu nªn CNHC trong kú chÞu t¸c ®éng m¹nh cña c¬

chÕ hai gi¸ vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng. S¶n

l−îng cña mét sè ngµnh hµng trong CNHC ®· bÞ ¶nh h−ëng. Tuy nhiªn khu vùc

quèc doanh, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc Tæng côc Hãa chÊt, ®· nhanh

chãng v−ît qua nhiÒu thö th¸ch vµ vÉn gi÷ ®−îc vai trß chØ ®¹o trong qu¸ tr×nh

ph¸t triÓn chung cña CNHC.

Thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 – 1995

Cã thÓ nãi kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 - 1995 lµ kú kÕ ho¹ch ®Çu tiªn mµ s¶n xuÊt

cña CNHC ®−îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa cã tÝnh ®Þnh h−íng, trong

13

®ã quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) ®−îc giao cho c¸c doanh nghiÖp,

ngo¹i trõ mét sè s¶n phÈm ®Æc biÖt trong ngµnh s¶n xuÊt ph©n bãn lµ ®−îc giao

theo chØ tiªu ph¸p lÖnh.

B−íc vµo kú kÕ ho¹ch nµy vÒ tæ chøc còng cã mét sè thay ®æi: Bé C«ng

nghiÖp nÆng ®−îc thµnh lËp l¹i; Tæng côc Hãa chÊt chÊm døt sù tån t¹i vµ trªn c¬

së c¬ chÕ qu¶n lý míi, Nhµ n−íc ®· thµnh lËp 2 Tæng C«ng ty qu¶n lý c¸c doanh

nghiÖp thuéc Tæng côc Hãa chÊt tr−íc ®©y: 1/ Tæng C«ng ty Ph©n bãn vµ Hãa

chÊt C¬ b¶n; 2/ Tæng C«ng ty Hãa chÊt C«ng nghiÖp vµ Hãa chÊt Tiªu dïng.

Trong thêi kú nµy, CNHC ®· ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng rÊt cao, b×nh qu©n hµng n¨m

®¹t møc gÇn 20% (cao h¬n tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n toµn ngµnh C«ng

nghiÖp) trong suèt kú kÕ ho¹ch.

Trong nöa ®Çu thËp kû 1990, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh

thuéc lÜnh vùc CNHC ph¸t triÓn nhanh. §· xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng ty liªn doanh

s¶n xuÊt chÊt tÈy röa nh− P&G ViÖt Nam, Unilever Haso, Unilever Viso, hoÆc

c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt

hãa chÊt, ¾c quy, s¬n, v.v…víi c¸c ®èi t¸c n−íc ngoµi lµ nh÷ng tËp ®oµn xuyªn

quèc gia m¹nh trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng lÜnh vùc nµy, c¸c xÝ nghiÖp quèc

doanh ë c¸c ®Þa ph−¬ng vµ t− doanh còng ph¸t triÓn kh¸. Trong lÜnh vùc chÊt

(BVTV)..., ®Òu cã c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− cña n−íc ngoµi. Trªn thÞ tr−êng cña

nhiÒu ngµnh hµng thuéc CNHC, ngoµi c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) cßn

cã thªm c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh míi.

Sù ra ®êi cña Tæng C«ng ty Hãa chÊt ViÖt Nam

Nhu cÇu kh¸ch quan ®· ®Æt ra vÊn ®Ò h×nh thµnh mét tæng c«ng ty ®ñ m¹nh

®Ó ®¶m b¶o søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, ®ñ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, ®æi míi

c«ng nghÖ vµ nhÊt lµ ®Çu t− vµo nh÷ng c«ng tr×nh träng yÕu cã quy m« lín vµ

c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.

Trªn c¬ së QuyÕt ®Þnh sè 835/TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, ngµy 20 th¸ng

12 n¨m 1995, Tæng C«ng ty Hãa chÊt ViÖt Nam (VINACHEM) theo m« h×nh

bãn vµ Hãa chÊt c¬ b¶n víi Tæng C«ng ty Hãa chÊt c«ng nghiÖp vµ Hãa chÊt tiªu

dïng. Trong thµnh phÇn tæ chøc ®Çu tiªn khi thµnh lËp, VINACHEM bao gæm

44 DNNN thµnh viªn (trong ®ã cã 2 doanh nghiÖp h¹ch to¸n phô thuéc), 6 ®¬n

vÞ sù nghiÖp vµ 14 doanh nghiÖp liªn doanh.

Sau khi VINACHEM ®−îc thµnh lËp, hÇu hÕt c¸c nhµ m¸y lín thuéc c¸c

ngµnh s¶n xuÊt quan träng cña CNHC n−íc ta ®Òu do VINACHEM qu¶n lý vµ

14

®−îc s¾p xÕp l¹i. Sè l−îng c¸c doanh nghiÖp còng ®−îc thu gän: N¨m 1995

CNHC cã 1729 xÝ nghiÖp, sau 5 n¨m (n¨m 2000) sè l−îng xÝ nghiÖp chØ cßn

1947.

XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ trong n−íc vµ xu h−íng héi nhËp víi kinh tÕ

thÕ giíi, trong kú kÕ ho¹ch 5 n¨m ®Çu tiªn sau ngµy thµnh lËp (1996-2000),

VINACHEM ®· ®Ò ra c¸c môc tiªu chiÕn l−îc:

- Ph¸t triÓn s¶n xuÊt trªn c¬ së tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ nh»m gi¶m tiªu

c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng trong n−íc vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.

- TËp trung vµo nh÷ng lÜnh vùc cã tÝnh chÊt then chèt víi nÒn kinh tÕ quèc

chÊt vµ s¶n phÈm phôc vô n«ng nghiÖp; 2/ S¶n xuÊt s¶n phÈm cao su; 3/ S¶n

xuÊt c¸c hãa chÊt c¬ b¶n.

Liªn tôc trong nh÷ng n¨m sau ngµy thµnh lËp, trõ mét sè n¨m cã khã kh¨n

®Æc biÖt vÒ thêi tiÕt hoÆc khñng ho¶ng kinh tÕ cña khu vùc, tèc ®é t¨ng tr−ëng

hµng n¨m cña VINACHEM ®Òu ®¹t kh¸ (11-16%), thuéc lo¹i cao trong toµn

ngµnh c«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, Tæng C«ng ty ®· thùc hiÖn nh÷ng

gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn l−îc quan träng:

Mét lµ lÊy thÞ tr−êng trong n−íc lµm môc tiªu phôc vô chñ yÕu, ®ång thêi

chó träng ®Èy m¹nh thÞ tr−êng xuÊt khÈu, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ

thÕ giíi.

Hai lµ trªn c¬ së n¾m v÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, ®¸nh gi¸ ®óng chu kú

tËp trung vµ døt ®iÓm cho c¸c dù ¸n −u tiªn.

Ba lµ lÊy viÖc ®æi míi c«ng nghÖ lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña doanh

nghiÖp.

Bèn lµ sù chØ ®¹o tËp trung cña Tæng C«ng ty vµ sù phèi hîp, gióp ®ì lÉn

nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp ®Ó toµn Tæng C«ng

ty ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.

VINACHEM ®· x¸c ®Þnh ph¸t triÓn mét sè ngµnh hµng quan träng nhÊt

s¶n phÈm nh− nguån ®iÖn (pin, ¾c quy), khai kho¸ng (chñ yÕu lµ khai th¸c vµ chÕ

còng ®−îc chó ý ph¸t triÓn.

15

Trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt chñ yÕu t¹i c¸c doanh nghiÖp cña Tæng C«ng

ngµnh hµng trong ®iÓm, nh−:

c«ng suÊt lß cao lªn 100 ngh×n tÊn/ lß/n¨m, vµ ¸p dông nhiÒu c¶i tiÕn kü thuËt

(sö dông than antraxit thay than cèc nhËp ngo¹i, tËn dông nguyªn liÖu vôn, d−íi

cì), trªn c¬ së ®ã ®−a c«ng suÊt PLNC toµn Tæng C«ng ty lªn 600 ngh×n

ngh×n (thùc tÕ ®¹t 180 ngh×n) tÊn urª/n¨m trªn c¬ së nguån vèn hç trî trªn 32

triÖu USD cña ChÝnh phñ Trung Quèc (n¨m 2000-2003), v.v…

Do ®Çu t− cã träng ®iÓm, kÕt hîp võa s¶n xuÊt võa c¶i t¹o vµ më réng, ®ång

thêi nhanh chãng ®−a c¸c c«ng tr×nh vµo khai th¸c ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ ®Çu t−,

thô ®· t¨ng m¹nh, tõ 1,08 triÖu tÊn vµo n¨m 1995 lªn trªn 4,0 triÖu tÊn/n¨m (n¨m

c«ng suÊt hiÖn ®¹t 2,8 triÖu tÊn/n¨m, chÊt l−îng vµ chñng lo¹i ®−îc t¨ng, chi phÝ

VINACHEM hoµn toµn cã thÓ cung cÊp ®ñ cho nhu cÇu trong n−íc vµ mét phÇn

§×nh Vò (H¶i Phßng) do Tæng C«ng ty lµm chñ ®Çu t− còng ®ang trong qu¸ tr×nh

hoµn thiÖn. Dù kiÕn ®Çu n¨m 2009 Nhµ m¸y sÏ ®i vµo ho¹t ®éng.

C«ng ty ®· chØ ®¹o vµ tæ chøc më réng khai th¸c quÆng apatit vµ hoµn thiÖn c¸c

nhµ m¸y tuyÓn quÆng apatit t¹i Lµo Cai, ®¸p øng ®ñ nhu cÇu quÆng apatit cho

C«ng ty chó ý, chuyÓn tõ chç chñ yÕu s¶n xuÊt thñ c«ng vµ c«ng suÊt thÊp sang

c¬ khÝ hãa vµ tù ®éng hãa mét phÇn víi nhiÒu thiÕt bÞ chuyªn dïng hiÖn ®¹i,

®ång thêi ®Çu t− c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt mét sè nguyªn liÖu ho¹t chÊt nh−

cacbofuran, validamyxin, v.v…

s¨m lèp xe ®¹p, xe m¸y vµ lèp « t« ë c¶ ba c«ng ty cao su thµnh viªn cña Tæng

16

C«ng ty (gåm C«ng ty CP Cao su Sao Vµng- SRC t¹i Hµ Néi, C«ng ty CP Cao su

§µ N½ng- DRC t¹i §µ N½ng vµ C«ng ty CP C«ng nghiÖp Cao su miÒn Nam –

CASUMINA t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh) ®Òu ®−îc ®Çu t− thªm thiÕt bÞ, ®æi míi

c«ng nghÖ, ®æi míi mÉu m· vµ quy c¸ch s¶n phÈm, nªn ®· s¶n xuÊt vµ ®−a ra thÞ

tr−êng nhiÒu lo¹i s¶n phÈm míi, chÊt l−îng cao nh− lèp « t« radial b¸n thÐp vµ

toµn thÐp, lèp « t« siªu träng, v.v… C¸c s¶n phÈm s¨m lèp kh«ng nh÷ng ®¸p øng

yªu cÇu trong n−íc mµ cßn ®−îc xuÊt khÈu.

cÊp 2 c¬ së s¶n xuÊt xót-clo t¹i ViÖt Tr× vµ Biªn Hßa, ®−a c«ng suÊt tæng céng

s¶n xuÊt lªn trªn 400 ngh×n tÊn axit sunfuric/n¨m t¹i 3 c¬ së s¶n xuÊt cña Tæng

C«ng ty. C¸c ®¬n vÞ thµnh viªn s¶n xuÊt hãa chÊt cña Tæng C«ng ty ®· ®Çu t−

m¹nh vÒ s¶n xuÊt axit phètphoric (c«ng suÊt 30 ngh×n tÊn/n¨m), c¸c muèi gèc

phèt ph¸t, vµ ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt phèt pho vµng (8-10 ngh×n tÊn/n¨m), gãp phÇn

quan träng vµo viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ph¶i nhËp khÈu toµn bé nguyªn liÖu

phèt pho vµ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông tµi nguyªn quÆng apatit Lµo Cai.

- LÜnh vùc ®iÖn hãa còng lµ lÜnh vùc quan träng ®−îc Tæng C«ng ty quan

PiNaCo, JP, §ång Nai ®· thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu l« s¶n phÈm ¾c

quy ®· ®−îc xuÊt khÈu sang c¸c n−íc trong khu vùc.

Trong c«ng t¸c th−¬ng hiÖu, trong 10 n¨m qua bªn c¹nh viÖc ®Çu t− cã

träng ®iÓm h−íng tíi c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chñ chèt, viÖc kh¼ng ®Þnh

vµ ph¸t triÓn th−¬ng hiÖu còng ®· ®−îc VINACHEM vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh

viªn rÊt chó träng. §Õn nay c¸c doanh nghiÖp cña Tæng C«ng ty ®Òu ®· ®¨ng ký

th−¬ng hiÖu vµ nh·n hiÖu s¶n phÈm. NhiÒu th−¬ng hiÖu vµ nh·n hiÖu s¶n phÈm

cña Tæng C«ng ty ®· trë nªn quen thuéc víi kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n−íc. Cã

nh÷ng s¶n phÈm nhiÒu n¨m liÒn ®¹t danh hiÖu Hµng ViÖt Nam chÊt l−îng cao

Th¬ (CFC); S¨m lèp “SRC” cña Cao su Sao Vµng, “DRC” cña Cao su §µ N½ng,

“CaSuMiNa” cña C«ng nghiÖp Cao su miÒn Nam; ¾c quy “JP”, “PiNaCo”,

“§ång Nai”, Pin “Con ã” cña Pin – ¾c quy miÒn Nam; Pin “ Con Thá” cña Pin

Hµ Néi; Xµ phßng, bét giÆt nh·n hiÖu “LiX”, “NeT” cña LiXCo vµ NeTCo,

v.v...

ViÖc qu¶ng b¸ th−¬ng hiÖu ®−îc thùc hiªn trªn nÒn t¶ng chÊt l−îng s¶n

phÈm cña c¸c doanh nghiÖp thuéc Tæng C«ng ty ngµy cµng cao vµ æn ®Þnh, kÕt

17

hîp víi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ phÇn vµ thÞ tr−êng. C¸c doanh nghiÖp trong

Tæng C«ng ty, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thuéc c¸c ngµnh

hµng chñ lùc, ®· gãp phÇn rÊt lín ®Ó gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ doanh thu

c¸c ngµnh hµng träng ®iÓm lu«n chiÕm trªn 70 % tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng

42%; s¶n phÈm cao su 20-22 % vµ s¶n phÈm hãa chÊt c¬ b¶n trªn 10 %.

Tõ n¨m 2007, theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ, VINACHEM ®· ho¹t ®éng

tin b−íc vµo héi nhËp kinh tÕ vµ gãp phÇn quan träng ®−a CNHC ViÖt Nam tham

gia tiÕn tr×nh C«ng nghiÖp hãa- HiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc.

II.3.1.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn CNHC

1. Quy m« vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt

Trong nhiÒu n¨m qua, tû träng cña CNHC n−íc ta lu«n chiÕm kho¶ng trªn

10% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp toµn ngµnh C«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh s¶n

xuÊt ®· ®−îc ®Þnh h×nh lµ:

1,4 triÖu tÊn/n¨m gåm:

* Supe phèt ph¸t ®¬n: HiÖn ®−îc s¶n xuÊt t¹i 2 c¬ së thuéc VINACHEM

víi n¨ng lùc s¶n xuÊt tæng céng kho¶ng 1 triÖu tÊn/n¨m: LAFCHEMCO cã n¨ng

lùc s¶n xuÊt trªn 750 ngh×n tÊn/n¨m vµ Nhµ m¸y Supe phèt ph¸t Long Thµnh

thuéc SFC cã n¨ng lùc s¶n xuÊt trªn 200 ngh×n tÊn/n¨m. Khi cã nhu cÇu tiªu thô

cã thÓ t¨ng thªm c«ng suÊt.

thuéc VINACHEM, n¨ng lùc s¶n xuÊt cã thÓ ®Õn 600 ngh×n tÊn/n¨m. Song hiÖn

t¹i c«ng suÊt thùc hiÖn tæng céng chØ cì 400 ngh×n tÊn/n¨m. VAFCO cã n¨ng lùc

s¶n xuÊt lín nhÊt, ®Õn 400 ngh×n tÊn/ n¨m. NIFERCO cã n¨ng lùc s¶n xuÊt

kho¶ng 300 ngh×n tÊn/n¨m.

18

(thuéc VINACHEM) víi n¨ng lùc s¶n xuÊt 180 ngh×n tÊn urª/n¨m ®i tõ nguyªn

urª/n¨m (do VINACHEM ®Çu t−) sÏ ®i vµo ho¹t ®éng n¨m 2011.

NPK, trong ®ã 55% n¨ng lùc s¶n xuÊt thuéc vÒ trªn 20 doanh nghiÖp lín thuéc

c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau (DNNN, cæ phÇn vµ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi)

víi n¨ng lùc s¶n xuÊt tæng céng ®Õn 4,0 triÖu tÊn NPK/n¨m, trong ®ã riªng

VINACHEM cã thÓ s¶n xuÊt trªn 2,8-3,0 triÖu tÊn/n¨m. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng

v.v... ®−îc s¶n xuÊt vµ cung cÊp ra thÞ tr−êng.

SXKD. Q§ sè 40/2004/Q§-BNN, ngµy 19/8/2004, Bé NN vµ PTNT ®· ®−a ra

®iÒu hoµ sinh tr−ëng vµ 7 lo¹i chÊt hç trî c¶i t¹o ®Êt ®−îc ®¨ng ký s¶n xuÊt kinh

- Nhãm s¶n phÈm thuèc BVTV

S¶n xuÊt trong lÜnh vùc thuèc BVTV (víi n¨ng lùc s¶n xuÊt 50-100 ngh×n

tÊn/n¨m) hiÖn t¹i chñ yÕu vÉn d−íi h×nh thøc gia c«ng. Cã mét sè c¬ së liªn

doanh cña VINACHEM ®· s¶n xuÊt ®−îc mét sè hãa chÊt trõ nÊm bÖnh (nh−

cacbofuran, validamyxin vµ mét sè ho¹t chÊt kh¸c) víi c«ng suÊt nhá.

§Õn nay c¶ n−íc cã trªn hµng tr¨m c¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng thuèc BVTV.

Trong sè nµy hÇu hÕt lµ c¬ së nhá ®· ®−îc cæ phÇn hãa, 9 c¬ së cã vèn ®Çu t−

n−íc ngoµi. VINACHEM cã 1 c«ng ty thµnh viªn chuyªn s¶n xuÊt thuèc BVTV

lµ C«ng ty cæ phÇn Thuèc S¸t trïng ViÖt Nam (VIPESCO). VIPESCO hiÖn

chiÕm kho¶ng 10% thÞ phÇn cña s¶n phÈm thuèc BVTV c¶ n−íc. 3 c¬ së liªn

doanh cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña VIPESCO lµ KOSVIDA (chuyªn s¶n xuÊt

c¸c c¸c phô gia ho¹t ®éng bÒ mÆt phôc vô gia c«ng thuèc BVTV vµ c¸c ho¹t chÊt

thuèc BVTV nh− cacbofuran , BPMC, excelBasa, glyphosate, perfect ,

isoprothiolane, difenoconazole, propiconazole, v.v…víi n¨ng lùc s¶n xuÊt 2.000

tÊn ho¹t chÊt / n¨m), vµ VIGUATO chuyªn s¶n xuÊt ho¹t chÊt trõ nÊm

validamyxin (n¨ng lùc s¶n xuÊt 3.000 tÊn/n¨m) vµ MOSFLY ViÖt Nam chuyªn

s¶n xuÊt h−¬ng (nhang) trõ muçi vµ c¸c chÕ phÈm diÖt c«n trïng gia dông.

19

- Nhãm s¶n phÈm cao su

HiÖn t¹i n¨ng lùc s¶n xuÊt toµn ngµnh cao su thuéc CNHC lµ: lèp xe ®¹p 30

triÖu lèp/n¨m; lèp xe m¸y15 triÖu lèp/n¨m; lèp «t« - m¸y kÐo kho¶ng 2-3 triÖu

bé/n¨m. Ngoµi ra, CNHC cßn cã thÓ s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm cao su c«ng

nghiÖp nh− : èng b¬m n−íc, g¨ng tay, ñng cao su... C¸c s¶n phÈm cao su chñ yÕu

®−