Báo cáo Nghiên cứu, xây dựng giải pháp bảo mật thông tin trong thương mại điện tử

BAN CƠ YẾU CHÍNH PHỦ

BÁO CÁO ĐỀ TÀI NHÁNH

“NGHIÊN CỨU, XÂY DỰNG GIẢI PHÁP

BẢO MẬT THÔNG TIN TRONG

THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ”

SẢN PHẨM SỐ 3: AN TOÀN THÔNG TIN CHO CƠ SỞ DỮ LIỆU

Thuộc đề tài : “Nghiên cứu một số vấn đề kỹ thuật, công nghệ chủ yếu trong

thương mại điện tử và triển khai thử nghiệm – Mã số KC.01.05”

Hà nội, tháng 9 năm 2004

néi dung

Tæng quan vÒ an toµn c¬ së d÷ liÖu .....................................................1

1. Giíi thiÖu.........................................................................................1

2. Mét sè kh¸i niÖm CSDL ..................................................................2

3.VÊn ®Ò an toµn trong CSDL..............................................................7

4. KiÓm so¸t an toµn ............................................................................12

5. ThiÕt kÕ CSDL an toµn.....................................................................30

ThiÕt kÕ CSDL an toµn.........................................................................34

1. Giíi thiÖu.........................................................................................34

2. ThiÕt kÕ DBMS an toµn....................................................................35

Gi¶i ph¸p b¶o vÖ d÷ liÖu CSDL ...........................................................88

M« h×nh WinSock................................................................................89

1. Winsock Model ...............................................................................89

2. X©y dùng DLL trªn c¸c Winsock...................................................92

3. Sù liªn kÕt gi÷a Client vµ Server trong m« h×nh Winsock...............93

4. C¸c tr¹ng th¸i cña socket.................................................................94

X©y dùng Socket an toµn .....................................................................99

1. C¸c yªu cÇu khi thiÕt kÕ...................................................................99

2. KiÕn tróc ..........................................................................................100

3. Thùc hiÖn .........................................................................................101

4. Tho¶ thuËn .......................................................................................104

Ch−¬ng tr×nh thö nghiÖm.....................................................................107

1

Tæng quan vÒ

an toμn th«ng tin trong c¬ së d÷ liÖu

1 Giíi thiÖu

Sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña c«ng nghÖ th«ng tin trong nh÷ng n¨m qua ®· dÉn ®Õn

sö dông réng r·i hÖ thèng m¸y tÝnh trong mäi tæ chøc c¸ nh©n vµ c«ng céng, ch¼ng

h¹n nh− ng©n hµng, tr−êng häc, tæ chøc dÞch vô vµ s¶n xuÊt. §é tin cËy cña phÇn

cøng, phÇn mÒm ngµy mét ®−îc n©ng cao cïng víi viÖc liªn tôc gi¶m gi¸, t¨ng kü

n¨ng chuyªn m«n cña c¸c chuyªn viªn th«ng tin vµ sù s½n sµng cña c¸c c«ng cô trî

gióp ®· gãp phÇn khuyÕn khÝch viÖc sö dông dÞch vô m¸y tÝnh mét c¸ch réng r·i.

V× vËy, d÷ liÖu ®−îc l−u gi÷ vµ qu¶n lý trong c¸c hÖ thèng m¸y tÝnh nhiÒu h¬n. C¬

së d÷ liÖu sö dông c¸c hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu ®· ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ l−u

gi÷ vµ qu¶n lý d÷ liÖu.

NhiÒu ph−¬ng ph¸p luËn thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu ®· ®−îc ph¸t triÓn nh»m hç trî

c¸c yªu cÇu th«ng tin kh¸c nhau vµ c¸c m«i tr−êng lµm viÖc cña øng dông. C¸c m«

h×nh d÷ liÖu kh¸i niÖm vµ l«gÝc ®· ®−îc nghiªn cøu, cïng víi nh÷ng ng«n ng÷

thÝch hîp, c¸c c«ng cô ®Þnh nghÜa d÷ liÖu, thao t¸c vµ hái ®¸p d÷ liÖu. Môc tiªu lµ

®−a ra c¸c DBMS cã kh¶ n¨ng qu¶n trÞ vµ khai th¸c d÷ liÖu tèt.

Mét ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña DBMS lµ kh¶ n¨ng qu¶n lý ®ång thêi nhiÒu giao diÖn

øng dông. Mçi øng dông cã mét c¸i nh×n thuÇn nhÊt vÒ c¬ së d÷ liÖu, cã nghÜa lµ cã

c¶m gi¸c chØ m×nh nã ®ang khai th¸c c¬ së d÷ liÖu. §©y lµ mét yªu cÇu hÕt søc

quan träng ®èi víi c¸c DBMS, vÝ dô c¬ së d÷ liÖu cña ng©n hµng víi c¸c kh¸ch

hµng trùc tuyÕn cña nã; hoÆc c¬ së d÷ liÖu cña c¸c h·ng hµng kh«ng víi viÖc ®Æt vÐ

tr−íc.

Xö lý ph©n t¸n ®· gãp phÇn ph¸t triÓn vµ tù ®éng ho¸ c¸c hÖ thèng th«ng tin.

Ngµy nay, ®¬n vÞ xö lý th«ng tin cña c¸c tæ chøc vµ c¸c chi nh¸nh ë xa cña nã cã

thÓ giao tiÕp víi nhau mét c¸ch nhanh chãng th«ng qua c¸c m¹ng m¸y tÝnh, v× vËy

cho phÐp truyÒn t¶i rÊt nhanh c¸c khèi d÷ liÖu lín.

ViÖc sö dông réng r·i c¸c c¬ së d÷ liÖu ph©n t¸n vµ tËp trung ®· ®Æt ra nhiÒu yªu

cÇu nh»m ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng th−¬ng m¹i vµ an toµn d÷ liÖu. Trong thùc tÕ, c¸c

sù cè trong m«i tr−êng c¬ së d÷ liÖu kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn tõng ng−êi sö dông

2

hoÆc øng dông, mµ cßn ¶nh h−ëng tíi toµn bé hÖ thèng th«ng tin. C¸c tiÕn bé trong

kü thuËt xö lý th«ng tin (c¸c c«ng cô vµ ng«n ng÷) ®· ®¬n gi¶n ho¸ giao diÖn gi÷a

ng−êi vµ m¸y phôc vô cho viÖc t¹o ra c¸c c¬ së d÷ liÖu ®¸p øng ®−îc cho nhiÒu

d¹ng ng−êi dïng kh¸c nhau; V× vËy ®· n¶y sinh thªm nhiÒu vÊn ®Ò vÒ an toµn.

Trong c¸c hÖ thèng th«ng tin, m¸y tÝnh, kü thuËt, c«ng cô vµ c¸c thñ tôc an toµn

®ãng vai trß thiÕt yÕu, ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc vµ tin cËy cña hÖ thèng, b¶o vÖ d÷ liÖu

vµ c¸c ch−¬ng tr×nh kh«ng bÞ x©m nhËp, söa ®æi, ®¸nh c¾p vµ tiÕt lé th«ng tin tr¸i

phÐp.

An toµn th«ng tin trong c¬ së d÷ liÖu

An toµn th«ng tin trong c¬ së d÷ liÖu bao gåm 3 yÕu tè chÝnh: tÝnh bÝ mËt, toµn

vÑn vµ s½n sµng. Trong tµi liÖu nµy, c¸c thuËt ng÷ nh− g¸n quyÒn, b¶o vÖ vµ an toµn

sÏ ®−îc sö dông ®Ó diÔn ®¹t cïng mét néi dung trong c¸c ng÷ c¶nh kh¸c nhau.

ChÝnh x¸c h¬n, thuËt ng÷ g¸n quyÒn ®−îc sö dông trong c¸c hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu,

thuËt ng÷ b¶o vÖ th−êng sö dông khi nãi vÒ hÖ ®iÒu hµnh, cßn thuËt ng÷ an toµn

®−îc sö dông chung.

B¶o mËt lµ ng¨n chÆn, ph¸t hiÖn vµ x¸c ®Þnh nh÷ng tiÕp cËn th«ng tin tr¸i phÐp.

Nãi chung, b¶o mËt lµ b¶o vÖ d÷ liÖu trong c¸c m«i tr−êng cÇn b¶o mËt cao, vÝ dô

nh− c¸c trung t©m qu©n sù hay kinh tÕ quan träng. TÝnh riªng t− (privacy) lµ thuËt

ng÷ chØ ra quyÒn cña mét c¸ nh©n, mét nhãm ng−êi, hoÆc mét tæ chøc ®èi víi c¸c

th«ng tin, tµi nguyªn nµo ®ã. TÝnh riªng t− ®−îc luËt ph¸p cña nhiÒu quèc gia b¶o

®¶m. BÝ mËt lµ yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong c¸c m«i tr−êng, c¶

qu©n sù lÉn th−¬ng m¹i. §¶m b¶o tÝnh toµn vÑn cã nghÜa lµ ng¨n chÆn, ph¸t hiÖn vµ

x¸c ®Þnh c¸c söa ®æi th«ng tin tr¸i phÐp. §¶m b¶o tÝnh s½n sµng cã nghÜa lµ ng¨n

chÆn, ph¸t hiÖn vµ x¸c ®Þnh c¸c tõ chèi truy nhËp chÝnh ®¸ng vµo c¸c dÞch vô mµ hÖ

thèng cung cÊp.

2. Mét sè kh¸i niÖm CSDL

C¬ së d÷ liÖu lµ mét tËp hîp d÷ liÖu kh«ng nhÊt thiÕt ®ång nhÊt, cã quan hÖ víi

nhau vÒ mÆt l«gÝc vµ ®−îc ph©n bè trªn mét m¹ng m¸y tÝnh.

HÖ thèng phÇn mÒm cho phÐp qu¶n lý, thao t¸c trªn c¬ së d÷ liÖu, t¹o ra sù trong

suèt ph©n t¸n víi ng−êi dïng gäi lµ hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu (DBMS).

3

Trong thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu, chóng ta cÇn ph©n biÖt pha quan niÖm vµ pha l«gÝc.

C¸c m« h×nh quan niÖm vµ l«gÝc t−¬ng øng th−êng dïng ®Ó m« t¶ cÊu tróc cña c¬

së d÷ liÖu. Trong c¸c m« h×nh nµy, m« h×nh l«gÝc phô thuéc vµo hÖ qu¶n trÞ c¬ së

d÷ liÖu, cßn m« h×nh quan niÖm th× ®éc lËp víi hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu. M« h×nh

quan hÖ thùc thÓ lµ mét trong c¸c m« h×nh quan niÖm phæ biÕn nhÊt, ®−îc x©y

dùng dùa trªn kh¸i niÖm thùc thÓ. Thùc thÓ ®−îc xem nh− lµ líp c¸c ®èi t−îng cña

thÕ giíi hiÖn thùc ®−îc m« t¶ bªn trong c¬ së d÷ liÖu vµ quan hÖ m« t¶ mèi liªn hÖ

gi÷a hai hay nhiÒu thùc thÓ.

Trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ l«gÝc, l−îc ®å kh¸i niÖm ®−îc chuyÓn sang l−îc ®å

l«gÝc, m« t¶ d÷ liÖu theo m« h×nh l«gÝc do DBMS cung cÊp. C¸c m« h×nh ph©n cÊp,

m¹ng vµ quan hÖ lµ c¸c m« h×nh l«gÝc do c«ng nghÖ DBMS truyÒn thèng qu¶n lý.

C¸c ng«n ng÷ s½n cã trong DBMS bao gåm ng«n ng÷ ®Þnh nghÜa d÷ liÖu (DDL),

ng«n ng÷ thao t¸c d÷ liÖu (DML) vµ ng«n ng÷ hái (QL). DDL hç trî ®Þnh nghÜa

l−îc ®å c¬ së d÷ liÖu l«gÝc. C¸c phÐp to¸n trªn d÷ liÖu ®−îc x¸c ®Þnh th× sö dông

DDL, hoÆc QL. C¸c thao t¸c trªn c¬ së d÷ liÖu bao gåm t×m kiÕm, chÌn, xo¸ vµ cËp

nhËt. §Ó sö dông DML, yªu cÇu hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ m« h×nh, l−îc ®å logÝc vµ

DML ®−îc nh÷ng ng−êi dïng ®Æc biÖt sö dông, ch¼ng h¹n nh− c¸c nhµ ph¸t triÓn

øng dông. QL th× ng−îc l¹i, nã lµ ng«n ng÷ khai b¸o hç trî cho ng−êi dïng cuèi.

Ng«n ng÷ DML cã thÓ nhóng trong mét ng«n ng÷ lËp tr×nh th«ng th−êng, gäi lµ

ng«n ng÷ nhóng. V× vËy, c¸c øng dông sö dông ng«n ng÷ lËp tr×nh cã thÓ ®−a vµo

c¸c c©u lÖnh cña DML cho c¸c phÐp to¸n h−íng d÷ liÖu.

2.1 C¸c thµnh phÇn cña DBMS

Mét DBMS th«ng th−êng bao gåm nhiÒu m«®un t−¬ng øng víi c¸c chøc n¨ng

sau:

•

§Þnh nghÜa d÷ liÖu - DDL

Thao t¸c d÷ liÖu - DML

Hái ®¸p c¬ së d÷ liÖu - QL

Qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu - DBMS

Qu¶n lý file

TËp hîp d÷ liÖu hç trî c¸c m«®un nµy lµ:

4

•

C¸c b¶ng m« t¶ c¬ së d÷ liÖu

C¸c b¶ng trao quyÒn

C¸c b¶ng truy nhËp ®ång thêi

Ng−êi dïng cuèi hoÆc c¸c ch−¬ng tr×nh øng dông cã thÓ sö dông d÷ liÖu trong c¬

së d÷ liÖu, th«ng qua c¸c c©u lÖnh DML hoÆc QL. Sau ®ã, DBMS sÏ biªn dÞch c¸c

c©u lÖnh nµy th«ng qua bé xö lý DML vµ QL. KÕt qu¶ lµ ®−a ra c¸c c©u hái tèi −u

theo l−îc ®å c¬ së d÷ liÖu (®· ®−îc tr×nh bµy trong c¸c b¶ng m« t¶ c¬ së d÷ liÖu).

Nh÷ng b¶ng nµy ®−îc ®Þnh nghÜa th«ng qua c¸c c©u lÖnh cña DDL vµ ®−îc tr×nh

biªn dÞch DDL biªn dÞch. C¸c c©u hái tèi −u ®−îc bé qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu xö lý vµ

chuyÓn thµnh c¸c thao t¸c trªn c¸c file d÷ liÖu vËt lý.

Bé qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu còng kiÓm tra l¹i quyÒn cña ng−êi dïng vµ c¸c ch−¬ng

tr×nh khi truy nhËp d÷ liÖu, th«ng qua b¶ng trao quyÒn truy nhËp. C¸c thao t¸c

®−îc phÐp ®−îc göi tíi bé qu¶n lý file. Bé qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu còng chÞu tr¸ch

nhiÖm qu¶n lý truy nhËp d÷ liÖu ®ång thêi. Bé qu¶n trÞ file sÏ thùc hiÖn c¸c thao t¸c

nµy.

5

Vïng lµm viÖc cña

c¸c tr×nh øng dông

C¸c tr×nh øng dông

----------------------

C¸c lÖnh DML

Thñ tôc cña DBMS

C¬ së

d÷ liÖu

----------------------

--------------------

Vïng lµm viÖc cña

DBMS

H×nh 1 T−¬ng t¸c gi÷a tr×nh øng dông vµ c¬ së d÷ liÖu

H×nh 1 minh ho¹ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c ch−¬ng tr×nh øng dông (cã chøa c¸c c©u

lÖnh DML) vµ c¬ së d÷ liÖu. Thùc hiÖn mét c©u lÖnh DML t−¬ng øng víi mét thñ

tôc cña DBMS truy nhËp c¬ së d÷ liÖu. Thñ tôc lÊy d÷ liÖu tõ c¬ së d÷ liÖu ®−a tíi

vïng lµm viÖc cña øng dông (t−¬ng øng víi c©u lÖnh retrieval), chuyÓn d÷ liÖu tõ

vïng lµm viÖc vµo c¬ së d÷ liÖu (t−¬ng øng víi c¸c c©u lÖnh insert, update), hay

xo¸ d÷ liÖu khái c¬ së d÷ liÖu (c©u lÖnh delete).

2.2 C¸c møc m« t¶ d÷ liÖu

DBMS m« t¶ d÷ liÖu theo nhiÒu møc kh¸c nhau. Mçi møc cung cÊp mét møc

trõu t−îng vÒ c¬ së d÷ liÖu. Trong DBMS cã thÓ cã c¸c møc m« t¶ sau:

Khung nh×n logÝc (Logical view)

ViÖc x©y dùng c¸c khung nh×n tuú thuéc c¸c yªu cÇu cña m« h×nh logÝc vµ c¸c

môc ®Ých cña øng dông. Khung nh×n l«gÝc m« t¶ mét phÇn l−îc ®å c¬ së d÷ liÖu

l«gÝc. Nãi chung, ng−êi ta th−êng sö dông DDL ®Ó ®Þnh nghÜa c¸c khung nh×n

l«gÝc, DML ®Ó thao t¸c trªn c¸c khung nh×n nµy.

6

L−îc ®å d÷ liÖu l«gÝc

ë møc nµy, mäi d÷ liÖu trong c¬ së d÷ liÖu ®−îc m« t¶ b»ng m« h×nh l«gÝc cña

DBMS. C¸c d÷ liÖu vµ quan hÖ cña chóng ®−îc m« t¶ th«ng qua DDL cña DBMS .

C¸c thao t¸c kh¸c nhau trªn l−îc ®å l«gÝc ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua DML cña

DBMS ®ã.

L−îc ®å d÷ liÖu vËt lý

Møc nµy m« t¶ cÊu tróc l−u tr÷ d÷ liÖu trong c¸c file trªn bé nhí ngoµi. D÷ liÖu

®−îc l−u tr÷ d−íi d¹ng c¸c b¶n ghi (cã ®é dµi cè ®Þnh hay thay ®æi) vµ c¸c con trá

trá tíi b¶n ghi.

Trong m« t¶ d÷ liÖu, DBMS cho phÐp c¸c møc kh¸c nhau hç trî ®éc lËp l«gÝc vµ

®éc lËp vËt lý. §éc lËp l«gÝc cã nghÜa lµ: mét l−îc ®å l«gÝc cã thÓ ®−îc söa ®æi mµ

kh«ng cÇn söa ®æi c¸c ch−¬ng tr×nh øng dông lµm viÖc víi l−îc ®å nµy. Trong

tr−êng hîp nµy, mäi thay ®æi trªn l−îc ®å l«gÝc cÇn ®−îc thay ®æi l¹i trªn c¸c

khung nh×n l«gÝc cã liªn quan víi l−îc ®å ®ã.

§éc lËp vËt lý cã nghÜa lµ: mét l−îc ®å vËt lý cã thÓ ®−îc thay ®æi mµ kh«ng cÇn

ph¶i thay ®æi c¸c øng dông truy nhËp d÷ liÖu ®ã. §«i khi, cßn cã nghÜa lµ: c¸c cÊu

tróc l−u tr÷ d÷ liÖu vËt lý cã thÓ thay ®æi mµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn viÖc m« t¶

l−îc ®å d÷ liÖu l«gÝc.

3. VÊn ®Ò an toµn trong c¬ së d÷ liÖu

3.1 C¸c hiÓm ho¹ ®èi víi an toµn c¬ së d÷ liÖu

Mét hiÓm ho¹ cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh khi ®èi ph−¬ng (ng−êi, hoÆc nhãm ng−êi) sö

dông c¸c kü thuËt ®Æc biÖt ®Ó tiÕp cËn nh»m kh¸m ph¸, söa ®æi tr¸i phÐp th«ng tin

quan träng do hÖ thèng qu¶n lý.

C¸c x©m ph¹m tÝnh an toµn c¬ së d÷ liÖu bao gåm ®äc, söa, xo¸ d÷ liÖu tr¸i

phÐp. Th«ng qua nh÷ng x©m ph¹m nµy, ®èi ph−¬ng cã thÓ:

Khai th¸c d÷ liÖu tr¸i phÐp th«ng qua suy diÔn th«ng tin ®−îc phÐp.

Söa ®æi d÷ liÖu tr¸i phÐp.

Tõ chèi dÞch vô hîp ph¸p.

7

C¸c hiÓm ho¹ an toµn cã thÓ ®−îc ph©n líp, tuú theo c¸ch thøc xuÊt hiÖn cña

chóng, lµ hiÓm ho¹ cã chñ ý vµ v« ý (ngÉu nhiªn).

HiÓm ho¹ ngÉu nhiªn lµ c¸c hiÓm ho¹ th«ng th−êng ®éc lËp víi c¸c ®iÒu khiÓn

g©y ph¸ háng c¬ së d÷ liÖu, chóng th−êng liªn quan tíi c¸c tr−êng hîp sau:

C¸c th¶m ho¹ trong thiªn nhiªn, ch¼ng h¹n nh− ®éng ®Êt, ho¶ ho¹n, lôt léi...

cã thÓ ph¸ háng c¸c hÖ thèng phÇn cøng, hÖ thèng l−u gi÷ sè liÖu, dÉn ®Õn

c¸c x©m ph¹m tÝnh toµn vÑn vµ s½n sµng cña hÖ thèng.

C¸c lçi phÇn cøng hay phÇn mÒm cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch

an toµn kh«ng ®óng, tõ ®ã cho phÐp truy nhËp, ®äc, söa ®æi d÷ liÖu tr¸i phÐp,

hoÆc tõ chèi dÞch vô ®èi víi ng−êi dïng hîp ph¸p.

C¸c sai ph¹m v« ý do con ng−êi g©y ra, ch¼ng h¹n nh− nhËp d÷ liÖu ®Çu vµo

kh«ng chÝnh x¸c, hay sö dông c¸c øng dông kh«ng ®óng, hËu qu¶ còng t−¬ng

tù nh− c¸c nguyªn nh©n do lçi phÇn mÒm hay lçi kü thuËt g©y ra.

Nh÷ng x©m ph¹m trªn liªn quan ®Õn hai líp ng−êi dïng sau:

Ng−êi dïng ®−îc phÐp lµ ng−êi cã thÓ l¹m dông quyÒn, sö dông v−ît qu¸

quyÒn h¹n ®−îc phÐp cña hä.

§èi ph−¬ng lµ ng−êi, hay nhãm ng−êi truy nhËp th«ng tin tr¸i phÐp, cã thÓ lµ

nh÷ng ng−êi n»m ngoµi tæ chøc hay bªn trong tæ chøc. Hä tiÕn hµnh c¸c hµnh

vi ph¸ ho¹i phÇn mÒm c¬ së d÷ liÖu hay phÇn cøng cña hÖ thèng, hoÆc ®äc

ghi d÷ liÖu tr¸i phÐp. Trong c¶ hai tr−êng hîp trªn, hä ®Òu thùc hiÖn víi chñ ý

râ rµng.

3.2 C¸c yªu cÇu b¶o vÖ c¬ së d÷ liÖu

B¶o vÖ c¬ së d÷ liÖu khái c¸c hiÓm ho¹, cã nghÜa lµ b¶o vÖ tµi nguyªn, ®Æc biÖt lµ

d÷ liÖu khái c¸c th¶m ho¹, hoÆc truy nhËp tr¸i phÐp. C¸c yªu cÇu b¶o vÖ c¬ së d÷

liÖu gåm:

B¶o vÖ chèng truy nhËp tr¸i phÐp

§©y lµ mét vÊn ®Ò c¬ b¶n, bao gåm trao quyÒn truy nhËp c¬ së d÷ liÖu cho

ng−êi dïng hîp ph¸p. Yªu cÇu truy nhËp cña øng dông, hoÆc ng−êi dïng ph¶i ®−îc

DBMS kiÓm tra. KiÓm so¸t truy nhËp c¬ së d÷ liÖu phøc t¹p h¬n kiÓm so¸t truy

8

nhËp file. ViÖc kiÓm so¸t cÇn tiÕn hµnh trªn c¸c ®èi t−îng d÷ liÖu ë møc thÊp h¬n

møc file (ch¼ng h¹n nh− c¸c b¶n ghi, c¸c thuéc tÝnh vµ c¸c gi¸ trÞ). D÷ liÖu trong c¬

së d÷ liÖu th−êng cã quan hÖ víi nhau vÒ ng÷ nghÜa, do ®ã cho phÐp ng−êi sö dông

cã thÓ biÕt ®−îc gi¸ trÞ cña d÷ liÖu mµ kh«ng cÇn truy nhËp trùc tiÕp, b»ng c¸ch suy

diÔn tõ c¸c gi¸ trÞ ®· biÕt.

B¶o vÖ chèng suy diÔn

Suy diÔn lµ kh¶ n¨ng cã ®−îc c¸c th«ng tin bÝ mËt tõ nh÷ng th«ng tin kh«ng bÝ

mËt. §Æc biÖt, suy diÔn ¶nh h−ëng tíi c¸c c¬ së d÷ liÖu thèng kª, trong ®ã ng−êi

dïng kh«ng ®−îc phÐp dß xÐt th«ng tin cña c¸c c¸ thÓ kh¸c tõ c¸c d÷ liÖu thèng kª

®ã.

B¶o vÖ toµn vÑn c¬ së d÷ liÖu

Yªu cÇu nµy b¶o vÖ c¬ së d÷ liÖu khái c¸c truy nhËp tr¸i phÐp mµ cã thÓ dÉn ®Õn

viÖc thay ®æi néi dung d÷ liÖu. C¸c lçi, virus, háng hãc trong hÖ thèng cã thÓ g©y

háng d÷ liÖu. DBMS ®−a ra d¹ng b¶o vÖ nµy, th«ng qua c¸c kiÓm so¸t vÒ sù ®óng

®¾n cña hÖ thèng, c¸c thñ tôc sao l−u, phôc håi vµ c¸c thñ tôc an toµn ®Æc biÖt.

§Ó duy tr× tÝnh t−¬ng thÝch cña c¬ së d÷ liÖu, mçi giao t¸c ph¶i lµ mét ®¬n vÞ tÝnh

to¸n tin cËy vµ t−¬ng thÝch.

HÖ thèng kh«i phôc (recovery system) sö dông nhËt ký. Víi mçi giao t¸c, nhËt

ký ghi l¹i c¸c phÐp to¸n ®· ®−îc thùc hiÖn trªn d÷ liÖu (ch¼ng h¹n nh− read, write,

delete, insert), còng nh− c¸c phÐp to¸n ®iÒu khiÓn giao t¸c (ch¼ng h¹n nh− commit,

abort), c¶ gi¸ trÞ cò vµ míi cña c¸c b¶n ghi kÐo theo. HÖ thèng phôc håi ®äc file

nhËt ký ®Ó x¸c ®Þnh gi¸o t¸c nµo bÞ huû bá vµ giao t¸c nµo cÇn ph¶i thùc hiÖn l¹i.

Huû mét giao t¸c cã nghÜa lµ phôc håi l¹i gi¸ trÞ cò cña mçi phÐp to¸n trªn b¶n ghi

kÐo theo. Thùc hiÖn l¹i giao t¸c cã nghÜa lµ cËp nhËt gi¸ trÞ míi cña mçi phÐp to¸n

vµo b¶n ghi kÐo theo.

C¸c thñ tôc an toµn ®Æc biÖt b¶o vÖ d÷ liÖu kh«ng bÞ truy nhËp tr¸i phÐp. X©y

dùng m« h×nh, thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc nµy lµ mét trong c¸c môc tiªu an

toµn c¬ së d÷ liÖu.

Toµn vÑn d÷ liÖu thao t¸c

9

Yªu cÇu nµy ®¶m b¶o tÝnh t−¬ng thÝch l«gÝc cña d÷ liÖu khi cã nhiÒu giao t¸c

thùc hiÖn ®ång thêi.

Bé qu¶n lý t−¬ng tranh trong DBMS ®¶m b¶o tÝnh chÊt kh¶ tuÇn tù vµ c« lËp cña

c¸c giao t¸c. Kh¶ tuÇn tù cã nghÜa lµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn ®ång thêi mét tËp

hîp c¸c giao t¸c gièng víi viÖc thùc hiÖn tuÇn tù c¸c giao t¸c nµy. TÝnh c« lËp ®Ó

chØ sù ®éc lËp gi÷a c¸c giao t¸c, tr¸nh ®−îc hiÖu øng Domino, trong ®ã viÖc huû bá

mét giao t¸c dÉn ®Õn viÖc huû bá c¸c giao t¸c kh¸c (theo kiÓu th¸c ®æ).

VÊn ®Ò ®¶m b¶o truy nhËp ®ång thêi vµo cïng mét thùc thÓ d÷ liÖu, tõ c¸c giao

t¸c kh¸c nhau, nh−ng kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh t−¬ng thÝch cña d÷ liÖu, ®−îc

gi¶i quyÕt b»ng c¸c kü thuËt kho¸.

C¸c kü thuËt kho¸ vµ gi¶i phãng kho¸ ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: kho¸ c¸c

môc d÷ liÖu trong mét kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn phÐp to¸n vµ gi¶i

phãng kho¸ khi phÐp to¸n ®· hoµn tÊt. Tuy nhiªn kü thuËt nµy kh«ng ®¶m b¶o tÝnh

kh¶ tuÇn tù. Nh−îc ®iÓm nµy ®−îc kh¾c phôc b»ng c¸ch sö dông kü thuËt kho¸ hai

pha.

Toµn vÑn ng÷ nghÜa cña d÷ liÖu

Yªu cÇu nµy ®¶m b¶o tÝnh t−¬ng thÝch l«gÝc cña c¸c d÷ liÖu bÞ thay ®æi, b»ng

c¸ch kiÓm tra c¸c gi¸ trÞ d÷ liÖu cã n»m trong kho¶ng cho phÐp hay kh«ng. C¸c h¹n

chÕ (trªn c¸c gi¸ trÞ d÷ liÖu) ®−îc biÓu diÔn nh− lµ c¸c rµng buéc toµn vÑn. C¸c rµng

buéc cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trªn toµn bé c¬ së d÷ liÖu hoÆc lµ cho mét sè c¸c giao

t¸c.

Kh¶ n¨ng l−u vÕt vµ kiÓm tra

Yªu cÇu nµy bao gåm kh¶ n¨ng ghi l¹i mäi truy nhËp tíi d÷ liÖu (víi c¸c phÐp

to¸n read vµ write). Kh¶ n¨ng kiÓm tra vµ l−u vÕt ®¶m b¶o tÝnh toµn vÑn d÷ liÖu vËt

lý vµ trî gióp cho viÖc ph©n tÝch d·y truy nhËp vµo c¬ së d÷ liÖu.

X¸c thùc ng−êi dïng

Yªu cÇu nµy thùc sù cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh duy nhÊt cña ng−êi dïng. §Þnh

danh ng−êi dïng lµm c¬ së cho viÖc trao quyÒn. Ng−êi dïng ®−îc phÐp truy nhËp

d÷ liÖu, khi hÖ thèng x¸c ®Þnh ®−îc ng−êi dïng nµy lµ hîp ph¸p.

10

Qu¶n lý vµ b¶o vÖ d÷ liÖu nh¹y c¶m

Cã nh÷ng c¬ së d÷ liÖu chøa nhiÒu d÷ liÖu nh¹y c¶m (lµ nh÷ng d÷ liÖu kh«ng

nªn ®−a ra c«ng bè c«ng khai). Cã nh÷ng c¬ së d÷ liÖu chØ chøa c¸c d÷ liÖu nh¹y

c¶m, ch¼ng h¹n nh− d÷ liÖu qu©n sù, cßn cã c¸c c¬ së d÷ liÖu mang tÝnh c«ng céng,

ch¼ng h¹n nh− c¸c c¬ së d÷ liÖu cña th− viÖn.

C¸c c¬ së d÷ liÖu bao gåm c¶ th«ng tin nh¹y c¶m vµ th«ng tin th−êng cÇn ph¶i

cã c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý phøc t¹p h¬n. Mét môc d÷ liÖu lµ nh¹y c¶m khi chóng

®−îc ng−êi qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu (DBA) khai b¸o lµ nh¹y c¶m.

KiÓm so¸t truy nhËp vµo c¸c c¬ së d÷ liÖu bao hµm: b¶o vÖ tÝnh tin cËy cña d÷

liÖu nhËy c¶m vµ chØ cho phÐp ng−êi dïng hîp ph¸p truy nhËp vµo. Nh÷ng ng−êi

dïng nµy ®−îc trao mét sè quyÒn thao t¸c nµo ®ã trªn d÷ liÖu vµ kh«ng ®−îc phÐp

lan truyÒn chóng. Do vËy, ng−êi dïng cã thÓ truy nhËp vµo c¸c tËp con d÷ liÖu nh¹y

c¶m.

B¶o vÖ nhiÒu møc

B¶o vÖ nhiÒu møc bao gåm mét tËp hîp c¸c yªu cÇu b¶o vÖ. Th«ng tin cã thÓ

®−îc ph©n lo¹i thµnh nhiÒu møc kh¸c nhau, vÝ dô c¸c c¬ së d÷ liÖu qu©n sù cÇn

®−îc ph©n lo¹i chi tiÕt h¬n (mÞn h¬n) c¸c c¬ së d÷ liÖu th«ng th−êng, cã thÓ cã

nhiÒu møc nh¹y c¶m kh¸c nhau. Môc ®Ých cña b¶o vÖ nhiÒu møc lµ ph©n lo¹i c¸c

môc th«ng tin kh¸c nhau, ®ång thêi ph©n quyÒn cho c¸c møc truy nhËp kh¸c nhau

vµo c¸c môc riªng biÖt. Mét yªu cÇu n÷a ®èi víi b¶o vÖ nhiÒu møc lµ kh¶ n¨ng g¸n

møc cho c¸c th«ng tin.

Sù h¹n chÕ

Môc ®Ých cña viÖc h¹n chÕ lµ tr¸nh chuyÓn c¸c th«ng tin kh«ng mong muèn gi÷a

c¸c ch−¬ng tr×nh trong hÖ thèng, vÝ dô chuyÓn d÷ liÖu quan träng tíi c¸c ch−¬ng

tr×nh kh«ng cã thÈm quyÒn. C¸c kªnh ®−îc phÐp cung cÊp th«ng tin th«ng qua c¸c

ho¹t ®éng ®−îc phÐp, nh− so¹n th¶o hay biªn dÞch mét file. Kªnh bé nhí lµ c¸c

vïng bé nhí, n¬i mét ch−¬ng tr×nh cã thÓ l−u gi÷ d÷ liÖu, c¸c ch−¬ng tr×nh kh¸c

còng cã thÓ ®äc d÷ liÖu nµy. Kªnh ngÇm lµ kªnh truyÒn th«ng dùa trªn viÖc sö dông

tµi nguyªn mµ kh«ng cã ý ®Þnh truyÒn th«ng gi÷a c¸c tiÕn tr×nh cña hÖ thèng.

4. KiÓm so¸t an toµn

11

Cã thÓ b¶o vÖ ®−îc c¬ së d÷ liÖu th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p an toµn sau:

KiÓm so¸t luång

KiÓm so¸t suy diÔn

KiÓm so¸t truy nhËp

Víi c¸c kiÓm so¸t nµy, kü thuËt mËt m· cã thÓ ®−îc ®−a vµo ®Ó m· ho¸ d÷ liÖu

víi kho¸ m· bÝ mËt. Th«ng qua kü thuËt nµy, bÝ mËt cña th«ng tin ®−îc b¶o ®¶m,

b»ng c¸ch t¹o ra d÷ liÖu mµ ai còng cã thÓ nh×n ®−îc nh−ng chØ ng−êi dïng hîp

ph¸p míi hiÓu ®−îc .

4.1 KiÓm so¸t luång

C¸c kiÓm so¸t luång ®iÒu chØnh ph©n bè luång th«ng tin gi÷a c¸c ®èi t−îng cã

kh¶ n¨ng truy nhËp. Mét luång gi÷a ®èi t−îng X vµ ®èi t−îng Y xuÊt hiÖn khi cã

mét lÖnh ®äc (read) gi¸ trÞ tõ X vµ ghi (write) gi¸ trÞ vµo Y. KiÓm so¸t luång lµ

kiÓm tra xem th«ng tin cã trong mét sè ®èi t−îng cã ch¶y vµo c¸c ®èi t−îng cã

møc b¶o vÖ thÊp h¬n hay kh«ng.

C¸c chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång cÇn ph¶i chØ ra c¸c luång cã thÓ ®−îc chÊp nhËn,

hoÆc ph¶i ®iÒu chØnh.

Th«ng th−êng, trong kiÓm so¸t luång ng−êi ta ph¶i tÝnh ®Õn viÖc ph©n lo¹i c¸c

phÇn tö cña hÖ thèng, ®ã lµ c¸c ®èi t−îng vµ chñ thÓ. C¸c phÐp to¸n ®−îc phÐp

(read vµ write) dùa trªn quan hÖ gi÷a c¸c líp. PhÐp to¸n read ®èi t−îng cã møc b¶o

vÖ cao h¬n bÞ kiÓm so¸t nhiÒu h¬n. KiÓm so¸t luång ngÆn chÆn viÖc chuyÓn th«ng

tin vµo c¸c møc dÔ truy nhËp h¬n. VÊn ®Ò cña chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång ®−îc gi¶i

quyÕt b»ng c¸ch x¸c ®Þnh c¸c phÐp to¸n cho phÐp chuyÓn th«ng tin tíi c¸c møc

thÊp h¬n mµ vÉn gi÷ nguyªn ®−îc møc nh¹y c¶m cña nh÷ng ®èi t−îng nµy.

4.2 KiÓm so¸t suy diÔn

KiÓm so¸t suy diÔn nh»m môc ®Ých b¶o vÖ d÷ liÖu kh«ng bÞ kh¸m ph¸ gi¸n tiÕp.

Kªnh suy diÔn lµ kªnh mµ ë ®ã ng−êi dïng cã thÓ t×m thÊy môc d÷ liÖu X, sau ®ã

sö dông X ®Ó suy ra môc d÷ liÖu Y, th«ng qua Y=f(X).

C¸c kªnh suy diÔn chÝnh trong hÖ thèng lµ:

12

(1) Truy nhËp gi¸n tiÕp: ®iÒu nµy x¶y ra khi ng−êi (kh«ng ®−îc trao quyÒn)

kh¸m ph¸ ra bé d÷ liÖu Y th«ng qua c¸c c©u hái truy vÊn ®−îc phÐp trªn d÷ liÖu X,

cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn Y.

(2) D÷ liÖu t−¬ng quan: D÷ liÖu t−¬ng quan lµ mét kªnh suy diÔn ®Æc tr−ng, x¶y

ra khi d÷ liÖu cã thÓ nh×n thÊy ®−îc X vµ d÷ liÖu kh«ng thÓ nh×n thÊy ®−îc Y kÕt

nèi víi nhau mÆt ng÷ nghÜa. KÕt qu¶ lµ cã thÓ kh¸m ph¸ ®−îc th«ng tin vÒ Y nhê

®äc X.

(3) ThiÕu d÷ liÖu: Kªnh thiÕu d÷ liÖu lµ mét kªnh suy diÔn mµ qua ®ã, ng−êi

dïng cã thÓ biÕt ®−îc sù tån t¹i cña mét tËp gi¸ trÞ X. §Æc biÖt, ng−êi dïng cã thÓ

t×m ®−îc tªn cña ®èi t−îng, mÆc dï hä kh«ng ®−îc phÐp truy nhËp vµo th«ng tin

chøa trong ®ã.

Suy diÔn thèng kª lµ mét khÝa c¹nh kh¸c cña suy diÔn d÷ liÖu. Trong c¸c c¬ së

d÷ liÖu thèng kª, ng−êi dïng kh«ng ®−îc phÐp truy nhËp vµo c¸c d÷ liÖu ®¬n lÎ, chØ

®−îc phÐp truy nhËp vµo d÷ liÖu th«ng qua c¸c hµm thèng kª. Tuy nhiªn víi mét

ng−êi cã kinh nghiÖm, anh ta vÉn cã thÓ kh¸m ph¸ ®−îc d÷ liÖu th«ng qua c¸c

thèng kª ®ã.

4.3 KiÓm so¸t truy nhËp

KiÓm so¸t truy nhËp trong c¸c hÖ thèng th«ng tin lµ ®¶m b¶o mäi truy nhËp trùc

tiÕp vµo c¸c ®èi t−îng cña hÖ thèng tu©n theo c¸c kiÓu vµ c¸c quy t¾c ®· ®−îc x¸c

®Þnh trong chÝnh s¸ch b¶o vÖ. Mét hÖ thèng kiÓm so¸t truy nhËp (h×nh 2) bao gåm

c¸c chñ thÓ (ng−êi dïng, tiÕn tr×nh) truy nhËp vµo ®èi t−îng (d÷ liÖu, ch−¬ng tr×nh)

th«ng qua c¸c phÐp to¸n read, write, run.

Truy nhËp bÞ

tõ chèi

Truy nhËp

®−îc phÐp

Yªu cÇu

truy nhËp

C¸c thñ tôc

kiÓm so¸t

Söa ®æi

yªu cÇu

C¸c quy

t¾c truy

nhËp

C¸c chÝnh

s¸ch an toµn

13

H×nh 2 HÖ thèng kiÓm so¸t truy nhËp

XÐt vÒ mÆt chøc n¨ng, nã bao gåm hai thµnh phÇn:

1) TËp c¸c chÝnh s¸ch vµ quy t¾c truy nhËp: bao gåm c¸c th«ng tin vÒ chÕ ®é

truy nhËp mµ c¸c chñ thÓ cã thÓ cã ®−îc khi truy nhËp c¸c ®èi t−îng.

2) TËp c¸c thñ tôc kiÓm so¸t (c¸c kü thuËt an toµn): KiÓm tra c¸c c©u hái (c¸c

yªu cÇu truy nhËp) dùa vµo c¸c quy t¾c ®· ®−îc x¸c ®Þnh (qu¸ tr×nh phª

chuÈn c©u hái); c¸c c©u hái nµy cã thÓ ®−îc phÐp, bÞ tõ chèi hoÆc bÞ söa ®æi.

C¸c chÝnh s¸ch an toµn

ChÝnh s¸ch an toµn cña hÖ thèng lµ c¸c h−íng dÉn ë møc cao, cã liªn quan ®Õn

viÖc thiÕt kÕ vµ qu¶n lý hÖ thèng trao quyÒn. Nh×n chung, chóng biÓu diÔn c¸c lùa

chän c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o môc tiªu an toµn d÷ liÖu. ChÝnh s¸ch an toµn ®Þnh

nghÜa c¸c nguyªn t¾c, trong ®ã quy ®Þnh truy nhËp nµo ®−îc trao hoÆc bÞ tõ chèi.

C¸c quy t¾c trao quyÒn (quy t¾c truy nhËp) lµ c¸c biÓu diÔn cña chÝnh s¸ch an

toµn; Chóng quyÕt ®Þnh hµnh vi cña hÖ thèng trong thêi gian ch¹y. C¸c chÝnh s¸ch

an toµn nªn x¸c ®Þnh: lµm thÕ nµo ®Ó qu¶n lý ®−îc tËp c¸c quy t¾c quyÒn (chÌn vµ

söa ®æi). Sau ®©y lµ mét vÝ dô vÒ chÝnh s¸ch an toµn.

Trong vÊn ®Ò giíi h¹n truy nhËp, mét c©u hái ®Æt ra lµ "Mçi chñ thÓ cã ®−îc

phÐp truy nhËp bao nhiªu th«ng tin". Chóng ta cã hai chÝnh s¸ch sau ®©y:

1) ChÝnh s¸ch ®Æc quyÒn tèi tiÓu: cßn ®−îc gäi lµ chÝnh s¸ch "cÇn - ®Ó - biÕt"

(need-to-know). Theo chÝnh s¸ch nµy, c¸c chñ thÓ cña hÖ thèng nªn sö dông

mét l−îng th«ng tin tèi thiÓu cÇn cho ho¹t ®éng cña chóng. §«i khi, viÖc −íc

tÝnh l−îng th«ng tin tèi thiÓu nµy lµ rÊt khã. §iÓm h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch nµy

®−a ra c¸c h¹n chÕ kh¸ lín vµ v« Ých ®èi víi c¸c chñ thÓ v« h¹i.

2) ChÝnh s¸ch ®Æc quyÒn tèi ®a: dùa vµo nguyªn t¾c "kh¶ n¨ng s½n sµng tèi ®a"

cña d÷ liÖu, v× vËy møc ®é chia xÎ lµ cùc ®¹i. ChÝnh s¸ch nµy phï hîp víi c¸c

m«i tr−êng (ch¼ng h¹n nh− tr−êng ®¹i häc, trung t©m nghiªn cøu), viÖc b¶o

vÖ nghiªm ngÆt t¹i nh÷ng n¬i nµy thùc sù kh«ng cÇn thiÕt, do c¸c yªu cÇu vÒ

®é tin cËy ng−êi dïng vµ trao ®æi d÷ liÖu.

14

Trong mét hÖ thèng khÐp kÝn, chØ cho phÐp c¸c truy nhËp ®−îc phÐp. Trong mét

hÖ thèng më, cho phÐp c¸c truy nhËp kh«ng bÞ cÊm.

ChÝnh s¸ch cña mét hÖ thèng khÐp kÝn chØ râ, víi mçi chñ thÓ: c¸c quy t¾c trao

quyÒn hiÖn cã x¸c ®Þnh c¸c ®Æc quyÒn truy nhËp mµ chñ thÓ ®ã cã ®−îc trªn c¸c

®èi t−îng cña hÖ thèng. §©y lµ nh÷ng quyÒn mµ chñ thÓ ®−îc trao, th«ng qua c¬

chÕ kiÓm so¸t. ChÝnh s¸ch cña mét hÖ thèng më chØ râ, ®èi víi mçi chñ thÓ: c¸c

quy t¾c trao quyÒn hiÖn cã x¸c ®Þnh c¸c ®Æc quyÒn mµ chñ thÓ kh«ng n¾m gi÷ trªn

c¸c ®èi t−îng cña hÖ thèng. §©y lµ nh÷ng quyÒn mµ chñ thÓ bÞ tõ chèi, th«ng qua

c¬ chÕ kiÓm so¸t.

Khi viÖc quyÕt ®Þnh dùa vµo c¸c chiÕn l−îc an toµn, sù lùa chän phô thuéc vµo

c¸c ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña m«i tr−êng, ng−êi dïng, øng dông,.v.v. Mét hÖ thèng

khÐp kÝn tu©n theo chÝnh s¸ch ®Æc quyÒn tèi thiÓu, trong khi ®ã hÖ thèng më tu©n

theo chÝnh s¸ch ®Æc quyÒn tèi ®a. ViÖc b¶o vÖ trong c¸c hÖ thèng khÐp kÝn cao h¬n.

C¸c lçi (ch¼ng h¹n nh− mét quy t¾c thiÕu) cã thÓ tõ chèi truy nhËp ®−îc phÐp,

nh−ng ®iÒu nµy kh«ng g©y thiÖt h¹i, ng−îc l¹i trong c¸c hÖ thèng më, ®iÒu nµy cã

thÓ dÉn ®Õn viÖc trao c¸c truy nhËp tr¸i phÐp.

C¸c hÖ thèng khÐp kÝn cho phÐp ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng trao quyÒn dÔ dµng h¬n, v×

c¸c ®Æc quyÒn do ng−êi dïng n¾m gi÷, chÝnh v× vËy, kiÓu hÖ thèng nµy th−êng

®−îc lùa chän nhiÒu h¬n. Tuy nhiªn, viÖc chän lùa còng phô thuéc vµo d¹ng m«i

tr−êng vµ c¸c yªu cÇu b¶o vÖ.

C¸c kiÓm so¸t truy nhËp (tïy thuéc vµo chÝnh s¸ch cña c¸c hÖ thèng khÐp kÝn vµ

më) ®−îc minh ho¹ trong h×nh 3 vµ 4.

15

Yªu cÇu

truy nhËp

C¸c quy

t¾c: c¸c

Cã quy t¾c cho phÐp

truy nhËp?

truy nhËp

®−îc phÐp

Kh«ng

Cã

Truy nhËp

®−îc phÐp

Truy nhËp

bÞ tõ chèi

H×nh 3 KiÓm so¸t truy nhËp trong c¸c hÖ thèng khÐp kÝn

Trong mét hÖ thèng an toµn, viÖc ®Þnh nghÜa c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý quyÒn lµ

x¸c ®Þnh "ai" cã thÓ trao quyÒn hoÆc huû bá quyÒn truy nhËp.

ViÖc trao vµ huû bá kh«ng ph¶i lóc nµo còng thuéc quyÒn cña ng−êi trao quyÒn

hoÆc nh©n viªn an ninh. §«i khi, viÖc qu¶n lý trao quyÒn ®ßi hái sù tham gia cña

nhiÒu ng−êi kh¸c nhau. §©y lµ mét ®Æc thï cña hÖ thèng ph©n t¸n, trong ®ã c¸c hÖ

thèng côc bé kh¸c nhau th−êng ®−îc qu¶n lý tù trÞ. §iÒu nµy còng x¶y ra trong c¸c

hÖ th«ng tin lín, c¬ së d÷ liÖu ®−îc ph©n ho¹ch l«gÝc thµnh c¸c c¬ së d÷ liÖu kh¸c

nhau, mçi phÇn ®−îc mét DBA ®Þa ph−¬ng qu¶n lý.

Yªu cÇu

truy nhËp

16

C¸c quy

Cã quy t¾c tõ chèi

t¾c: c¸c

truy nhËp?

truy nhËp

bÞ cÊm

Kh«ng

Cã

H×nh 4 KiÓm so¸t truy nhËp trong c¸c hÖ thèng më

Sù lùa chän gi÷a qu¶n lý tËp trung vµ phi tËp trung lµ mét chÝnh s¸ch an toµn.

Tuy nhiªn, cã thÓ cã c¸c chÝnh s¸ch trung gian, vÝ dô:

• Trao quyÒn phi tËp trung ph©n cÊp: trong ®ã, ng−êi trao quyÒn trung t©m cã

tr¸ch nhiÖm chia nhá tr¸ch nhiÖm qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu cho nh÷ng ng−êi

qu¶n trÞ cÊp d−íi. VÝ dô, ng−êi trao quyÒn trung t©m cã thÓ chØ ®Þnh hoÆc

kh«ng sö dông ng−êi qu¶n trÞ cÊp d−íi cña anh ta.

• QuyÒn së h÷u : ng−êi t¹o ra ®èi t−îng (vÝ dô, mét b¶ng trong c¬ së d÷ liÖu

quan hÖ) lµ ng−êi së h÷u ®èi t−îng ®ã (®iÒu nµy lµ mÆc ®Þnh). Do vËy, anh ta

cã quyÒn trao hoÆc huû bá truy nhËp tíi ®èi t−îng ®ã, ®«i khi cÇn cã sù ®ång

ý cña ng−êi qu¶n trÞ trung t©m.

• QuyÒn hîp t¸c: ViÖc trao c¸c quyÒn ®Æc biÖt trªn mét sè tµi nguyªn nµo ®ã

kh«ng thÓ chØ do mét ng−êi quyÕt ®Þnh mµ ph¶i cã sù ®ång ý cña mét nhãm

ng−êi dïng x¸c ®Þnh.

C¸c chÝnh s¸ch kiÓm so¸t truy nhËp: x¸c ®Þnh c¸ch thøc nhãm c¸c chñ thÓ vµ

c¸c ®èi t−îng cña hÖ thèng ®Ó chia xÎ c¸c chÕ ®é truy nhËp tuú thuéc vµo c¸c

quyÒn vµ c¸c quy t¾c ®Þnh tr−íc. H¬n n÷a, chÝnh s¸ch x¸c ®Þnh c¸c quyÒn truy nhËp

cã thÓ ®−îc chuyÓn vµ chuyÓn nh− thÕ nµo.

Nh÷ng ng−êi dïng (trong cïng mét nhãm, hoÆc cïng møc ph©n lo¹i) cã mét sè

®Æc quyÒn, hoÆc tµi nguyªn (cã c¸c yªu cÇu b¶o vÖ chung) ®¬n gi¶n ho¸ viÖc ®Æc t¶

c¸c chÝnh s¸ch an toµn vµ viÖc thùc thi c¸c c¬ chÕ an toµn. V× vËy, ng−êi ta ®· ®Ò

xuÊt nhiÒu tiªu chuÈn nhãm kh¸c nhau, ch¼ng h¹n nh−:

17

- Møc thiÕt kÕ: ph©n ho¹ch ng−êi dïng.

- Møc thùc thi: c¸ch thøc qu¶n lý viÖc chuyÓn ng−êi dïng gi÷a c¸c møc kh¸c

nhau.

C¸c kiÓm so¸t truy nhËp ®−îc ¸nh x¹ vµo c¸c kiÓm so¸t luång th«ng tin gi÷a c¸c

møc kh¸c nhau. Thñ tôc nµy ®−îc sö dông réng r·i trong c¸c hÖ thèng an toµn ®a

møc trong qu©n sù, trong ®ã c¸c chÝnh s¸ch kiÓm so¸t truy nhËp thùc chÊt lµ c¸c

chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång th«ng tin.

C¸c hÖ thèng ®a møc ®· thµnh c«ng, do chóng ®−îc x©y dùng trªn c¸c m« h×nh

an toµn ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ mÆt lý thuyÕt.

KiÓm so¸t truy nhËp b¾t buéc (MAC) h¹n chÕ truy nhËp cña c¸c chñ thÓ vµo c¸c

®èi t−îng, b»ng c¸ch sö dông c¸c nh·n an toµn. KiÓm so¸t truy nhËp tuú ý (DAC)

cho phÐp lan truyÒn c¸c quyÒn truy nhËp tõ chñ thÓ nµy ®Õn chñ thÓ kh¸c.

ChÝnh s¸ch b¾t buéc trong kiÓm so¸t truy nhËp ®−îc ¸p dông cho c¸c th«ng tin

cã yªu cÇu b¶o vÖ nghiªm ngÆt, trong c¸c m«i tr−êng mµ ë ®ã d÷ liÖu hÖ thèng cã

thÓ ®−îc ph©n lo¹i vµ ng−êi dïng ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng. ChÝnh s¸ch b¾t buéc còng

cã thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ mét chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång, bëi v× nã ng¨n chÆn

dßng th«ng tin ch¶y vµo c¸c ®èi t−îng cã møc ph©n lo¹i thÊp h¬n. ChÝnh s¸ch b¾t

buéc quyÕt ®Þnh truy nhËp vµo d÷ liÖu, th«ng qua viÖc ®Þnh nghÜa c¸c líp an toµn

cña chñ thÓ vµ ®èi t−îng. Hai ®Æc ®iÓm chÝnh cña líp ®èi t−îng an toµn lµ: møc

ph©n lo¹i ph¶n ¸nh th«ng tin cã trong ®ã vµ lo¹i (vïng øng dông) mµ th«ng tin ®èi

t−îng ®Ò cËp ®Õn. VÝ dô, c¸c møc ph©n lo¹i nh− sau:

0= Th«ng th−êng

1= MËt

2= TuyÖt mËt

3= Tèi mËt

Lo¹i ph¶n ¸nh c¸c vïng cña hÖ thèng, hoÆc c¸c bé phËn cña tæ chøc. Víi m vïng

hÖ thèng, cã thÓ chia tèi ®a thµnh 2^mlo¹i.

Mçi chñ thÓ vµ ®èi t−îng ®−îc g¸n mét líp an toµn, bao gåm mét møc nh¹y c¶m

vµ mét tËp hîp c¸c lo¹i. Ph©n lo¹i c¸c chñ thÓ ph¶n ¸nh møc ®é tin cËy cã thÓ ®−îc

18

g¸n cho chñ thÓ ®ã vµ vïng øng dông mµ nã lµm viÖc. Ph©n lo¹i ®èi t−îng ph¶n

¸nh møc ®é nh¹y c¶m cña th«ng tin cã trong ®èi t−îng.

Mét tËp hîp c¸c tiªn ®Ò x¸c ®Þnh c¸c quan hÖ ®−îc kiÓm tra gi÷a líp chñ thÓ vµ

líp ®èi t−îng, cho phÐp c¸c chñ thÓ truy nhËp vµo c¸c ®èi t−îng theo tiªu chuÈn an

toµn. Nh÷ng quan hÖ nµy phô thuéc vµo chÕ ®é truy nhËp.

VÒ viÖc chuyÓn giao quyÒn truy nhËp, kh«ng thÓ thay ®æi c¸c quyÒn ®· ®−îc

g¸n, mäi thay ®æi chØ ®−îc phÐp khi cã sù ®ång ý cña ng−êi trao quyÒn. §iÒu nµy

cã nghÜa lµ, ng−êi trao quyÒn kiÓm so¸t toµn bé hÖ thèng trao quyÒn. KiÓm so¸t

truy nhËp th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc ®−îc minh ho¹ trong h×nh 5.

19

C¸c tiªn ®Ò

an toµn

Yªu cÇu truy

nhËp

Yªu cÇu tho¶ m·n c¸c

tiªn ®Ò cña chÝnh s¸ch

b¾t buéc?

C¸c líp an

toµn cña

chñ thÓ/®èi

t−îng

Cã

Kh«ng

Truy nhËp

bÞ tõ chèi

Truy nhËp

®−îc phÐp

H×nh 5 KiÓm so¸t truy nhËp b¾t buéc

ChÝnh s¸ch tïy ý chØ râ nh÷ng ®Æc quyÒn mµ mçi chñ thÓ cã thÓ cã ®−îc trªn c¸c

®èi t−îng cña hÖ thèng. C¸c yªu cÇu truy nhËp ®−îc kiÓm tra, th«ng qua mét c¬

chÕ kiÓm so¸t tuú ý, truy nhËp chØ ®−îc trao cho c¸c chñ thÓ tho¶ m·n c¸c quy t¾c

trao quyÒn hiÖn cã (h×nh 6).

Yªu cÇu truy

nhËp

C¸c quy t¾c

trao quyÒn

Yªu cÇu tho¶ m·n c¸c

quy t¾c trao quyÒn?

Cã

Kh«ng

T©n tõ 'P' cña

quy t¾c ®−îc

tho¶ m·n?

Truy nhËp

®−îc phÐp

Cã

Kh«ng

Truy nhËp

bÞ tõ chèi

Truy nhËp

®−îc phÐp

H×nh 6 KiÓm so¸t truy nhËp tuú ý

20

ChÝnh s¸ch tuú ý dùa vµo ®Þnh danh cña ng−êi dïng cã yªu cÇu truy nhËp. §iÒu

nµy ngÇm ®Þnh r»ng, viÖc ph©n quyÒn kiÓm so¸t dùa vµo quyÒn së h÷u. Tuy nhiªn,

chÝnh s¸ch tuú ý còng phï hîp víi qu¶n trÞ tËp trung. Trong tr−êng hîp nµy, quyÒn

®−îc ng−êi qu¶n trÞ hÖ thèng qu¶n lý: qu¶n trÞ phi tËp trung ý muèn nãi ®Õn c¸c

chÝnh s¸ch kiÓm so¸t tuú ý. ChÝnh s¸ch tuú ý cÇn c¸c c¬ chÕ trao quyÒn phøc t¹p

h¬n, nh»m tr¸nh mÊt quyÒn kiÓm so¸t khi lan truyÒn quyÒn tõ ng−êi trao quyÒn,

hoÆc nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm kh¸c.

Sù thu håi quyÒn ®· ®−îc lan truyÒn lµ mét vÊn ®Ò kh¸c. Víi mçi quyÒn bÞ thu

håi, ng−êi dïng (ng−êi ®· ®−îc trao hoÆc nhËn quyÒn ®ã) ph¶i ®−îc hÖ thèng nhËn

d¹ng (x¸c ®Þnh). HiÖn tån t¹i nhiÒu chÝnh s¸ch thu håi kh¸c nhau cho môc ®Ých

nµy. DAC cã nh−îc ®iÓm sau: nã cho phÐp ®äc th«ng tin tõ mét ®èi t−îng vµ

chuyÓn ®Õn mét ®èi t−îng kh¸c mµ cã thÓ ®−îc ghi bëi chñ thÓ;

C¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc vµ tuú ý lµ kh«ng lo¹i trõ lÉn nhau. Chóng cã thÓ ®−îc

kÕt hîp víi nhau: chÝnh s¸ch b¾t buéc ®−îc ¸p dông cho kiÓm so¸t trao quyÒn,

trong khi ®ã chÝnh s¸ch tuú ý ®−îc ¸p dông cho kiÓm so¸t truy nhËp.

C¸c quy t¾c trao quyÒn

Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, nhiÖm vô cña ng−êi cÊp quyÒn lµ chuyÓn ®æi c¸c yªu

cÇu vµ c¸c chÝnh s¸ch an toµn thµnh c¸c quy t¾c trao quyÒn. Th«ng th−êng, tæ chøc

x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu an toµn vµ ng−êi dïng nhËn biÕt chóng th«ng qua kinh

nghiÖm cña hä.

C¸c quy t¾c trao quyÒn ®−îc biÓu diÔn ®óng víi m«i tr−êng phÇn mÒm/phÇn

cøng cña hÖ thèng b¶o vÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch an toµn ®−îc chÊp thuËn. Qu¸ tr×nh

thiÕt kÕ mét hÖ thèng an toµn ph¶i ®−a ra ®−îc mét m« h×nh vµ m« h×nh nµy hç trî

ng−êi trao quyÒn khi ¸nh x¹ c¸c yªu cÇu vµo c¸c quy t¾c, tuú theo c¸c chÝnh s¸ch

an toµn cÇn quan t©m (H×nh 7).

21

C¸c yªu cÇu vµ

chÝnh s¸ch an

toµn

M« h×nh an

toµn

M«i tr−êng

øng dông

C¸c quy t¾c

trao quyÒn

H×nh 7 ThiÕt kÕ c¸c quy t¾c trao quyÒn

Mét vÝ dô vÒ ma trËn quyÒn ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 1, trong ®ã R= Read, W=

so¸t truy nhËp ®¬n gi¶n dùa vµo tªn ®èi t−îng, ®−îc gäi lµ truy nhËp phô thuéc tªn

(name-dependent access). C¸c quyÒn cã thÓ bao gåm nhiÒu quy t¾c an toµn phøc

t¹p h¬n, chóng x¸c ®Þnh c¸c rµng buéc truy nhËp gi÷a chñ thÓ vµ ®èi t−îng.

thèng, ch¼ng h¹n nh− ngµy, giê vµ nguån truy vÊn, v× vËy ®· thiÕt lËp c¬ së cho

kiÓm so¸t phô thuéc ng÷ c¶nh (context- dependent control). Mét vÝ dô vÒ kiÓm so¸t

mét ®¨ng nhËp tõ xa (remote login), hoÆc chØ cËp nhËt th«ng tin vÒ l−¬ng vµo thêi

®iÓm cuèi cña n¨m. KiÓm so¸t phô thuéc néi dung (content-dependent control)

n»m ngoµi ph¹m vi cña c¸c hÖ ®iÒu hµnh, do DBMS cung cÊp. Víi kiÓm so¸t phô

thuéc ng÷ c¶nh (context-dependent control), mét phÇn do hÖ ®iÒu hµnh cung cÊp,

mét phÇn do DBMS cung cÊp.

22

B¶ng 1 Ma trËn quyÒn

§èi t−îng

Chñ thÓ

File F1

File F2

File F3

EXEC

CR, DEL

-

Ng−êi dïng 1

R,W

-

EXEC

Ng−êi dïng 2

-

Ch−¬ng tr×nh P1

R,W

R

C¸c quy t¾c an toµn còng nªn x¸c ®Þnh c¸c kÕt hîp d÷ liÖu kh«ng ®−îc phÐp, cÇn

ph¶i xem ®é nh¹y c¶m cña d÷ liÖu cã t¨ng lªn sau khi kÕt hîp hay kh«ng. VÝ dô,

riªng lÎ, nh−ng kh«ng ®−îc phÐp ®äc kÕt hîp "tªn - l−¬ng", nÕu kh«ng hä cã thÓ

ViÖc truy nhËp vµo c¸c ch−¬ng tr×nh xö lý d÷ liÖu (vÝ dô, mét sè ch−¬ng tr×nh hÖ

thèng hoÆc øng dông) còng cÇn ®−îc kiÓm so¸t. C¸c vÊn ®Ò vµ c¬ chÕ liªn quan ®Õn

viÖc b¶o vÖ d÷ liÖu cÇn ®−îc më réng, nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n vÒ

b¶o vÖ logÝc tÊt c¶ tµi nguyªn hÖ thèng. Víi c¸c chÝnh s¸ch tuú ý, viÖc trao hoÆc

huû bá quyÒn truy nhËp phô thuéc vµo mét vµi ng−êi trao quyÒn, mét quy t¾c an

toµn cã thÓ lµ bé 6 { a, s, o, t, p ,f}, trong ®ã a lµ ng−êi trao quyÒn, s lµ chñ thÓ ®−îc

trao quyÒn {o, t, p}, f lµ cê sao chÐp (copy flag) m« t¶ kh¶ n¨ng s chuyÓn quyÒn {o,

t, p} cho c¸c chñ thÓ kh¸c. C¸c chÝnh s¸ch an toµn (liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn

quyÒn truy nhËp) quyÕt ®Þnh sù xuÊt hiÖn cña cê nµy, còng nh− viÖc sö dông nã. VÝ

dô trong mét vµi hÖ thèng, cê ®−îc x¸c lËp l¹i sau n lÇn trao, v× vËy cho phÐp

C¬ chÕ an toµn

HÖ thèng kiÓm so¸t truy nhËp dùa vµo c¸c c¬ chÕ an toµn lµ c¸c chøc n¨ng thùc

hiÖn c¸c quy t¾c vµ chÝnh s¸ch an toµn. C¸c c¬ chÕ an toµn liªn quan ®Õn viÖc ng¨n

chÆn truy nhËp tr¸i phÐp (c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t truy nhËp) vµ ph¸t hiÖn truy nhËp

tèt ®ßi hái c¸c c¬ chÕ x¸c thùc tèt. C¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t truy nhËp ®−îc chän lùa

nhiÒu h¬n. §«i khi, ph¸t hiÖn lµ mét tuú chän, vÝ dô kh¶ n¨ng gi¶i tr×nh viÖc sö

23

dông ®óng ®¾n c¸c ®Æc quyÒn, hoÆc chèng l¹i viÖc söa ®æi c¸c th«ng b¸o trªn

m¹ng.

C¸c c¬ chÕ an toµn cã thÓ ®−îc thùc thi th«ng qua phÇn cøng, phÇn mÒm hoÆc

th«ng qua c¸c thñ tôc qu¶n lý. Khi ph¸t triÓn hÖ thèng an toµn, c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬

chÕ nªn ®−îc t¸ch rêi ®Ó cã thÓ:

Th¶o luËn (mét c¸ch ®éc lËp) c¸c quy t¾c truy nhËp vÒ c¸c c¬ chÕ thùc hiÖn.

§iÒu nµy cho phÐp c¸c nhµ thiÕt kÕ tËp trung vµo tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c yªu

cÇu an toµn, còng nh− tÝnh t−¬ng thÝch cña c¸c chÝnh s¸ch an toµn.

So s¸nh c¸c chÝnh s¸ch kiÓm so¸t truy nhËp kh¸c nhau, hoÆc c¸c c¬ chÕ thùc

hiÖn kh¸c nhau cho cïng mét chÝnh s¸ch.

ThiÕt kÕ c¸c c¬ chÕ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhau. §iÒu

nµy cÇn thiÕt khi c¸c chÝnh s¸ch cÇn thay ®æi ®éng, tuú thuéc vµo sù thay ®æi

cña m«i tr−êng øng dông vµ c¸c yªu cÇu b¶o vÖ. ChÝnh s¸ch an toµn nªn cã

quan hÖ chÆt chÏ víi c¬ chÕ thùc hiÖn. Mäi thay ®æi cña chÝnh s¸ch ph¶i phï

hîp víi hÖ thèng kiÓm so¸t.

mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Trong thùc tÕ, viÖc thùc hiÖn kh«ng ®óng mét chÝnh s¸ch an

toµn dÉn ®Õn c¸c quy t¾c truy nhËp kh«ng ®óng, hoÆc hç trî kh«ng ®Çy ®ñ chÝnh

s¸ch b¶o vÖ. Hai kiÓu lçi hÖ thèng c¬ b¶n cã thÓ xuÊt ph¸t tõ viÖc thùc thi kh«ng

®óng:

(1) Tõ chèi truy nhËp ®−îc phÐp

(2) Cho phÐp truy nhËp ®· bÞ cÊm

C¸c c¬ chÕ bªn ngoµi

Chóng bao gåm c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t vËt lý vµ qu¶n lý, cã thÓ ng¨n ngõa truy

nhËp tr¸i phÐp vµo tµi nguyªn vËt lý (phßng, thiÕt bÞ ®Çu cuèi, c¸c thiÕt bÞ kh¸c), v×

vËy chØ cho phÐp c¸c truy nhËp ®−îc phÐp. Ngoµi ra cßn cã c¸c thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng

b¶o vÖ chèng l¹i c¸c hiÓm ho¹. Tuy nhiªn, ®Ó cã ®−îc b¶o vÖ ®Çy ®ñ lµ kh«ng thÓ,

gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu c¸c thiÖt h¹i. §iÒu nµy cã nghÜa lµ:

24

Gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu c¸c thiÖt h¹i;

Cung cÊp c¸c thñ tôc kh«i phôc.

C¸c c¬ chÕ bªn trong

C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®−îc ¸p dông khi ng−êi dïng bá qua, hoÆc nhËn ®−îc

quyÒn truy nhËp th«ng qua c¸c kiÓm so¸t bªn ngoµi. X¸c thùc ng−êi dïng vµ kiÓm

tra tÝnh hîp ph¸p cña c¸c hµnh ®éng ®−îc yªu cÇu, tuú thuéc vµo quyÒn cña ng−êi

dïng, lµ c¸c ho¹t ®éng c¨n b¶n. ViÖc b¶o vÖ bªn trong bao gåm 3 c¬ chÕ c¬ b¶n

sau:

1) X¸c thùc (authentication): C¬ chÕ nµy ng¨n chÆn ng−êi dïng tr¸i phÐp,

b»ng c¸ch sö dông mét hÖ thèng kiÓm tra ®Þnh danh ng−êi dïng, tõ:

• Nh÷ng thø ®· quen thuéc víi ng−êi dïng (ch¼ng h¹n nh− mËt khÈu, m·);

• Nh÷ng thø mµ ng−êi dïng së h÷u ( ch¼ng h¹n nh− thÎ tõ, phï hiÖu);

giäng nãi);

2) C¸c kiÓm so¸t truy nhËp (access controls): Víi kÕt qu¶ x¸c thùc lµ hîp lÖ,

thuéc vµo c¸c quyÒn mµ ng−êi dïng hiÖn cã.

3) C¸c c¬ chÕ kiÓm to¸n (auditing mechanisms): gi¸m s¸t viÖc sö dông tµi

nguyªn hÖ thèng cña ng−êi dïng. C¸c c¬ chÕ nµy bao gåm hai giai ®o¹n:

®Òu ®−îc ghi l¹i;

• Giai ®o¹n b¸o c¸o: c¸c b¸o c¸o cña giai ®o¹n tr−íc ®−îc kiÓm tra, nh»m

C¸c c¬ chÕ kiÓm to¸n thÝch hîp cho viÖc b¶o vÖ d÷ liÖu, bëi v× chóng hç trî:

25

• §¸nh gi¸ ph¶n øng cña hÖ thèng ®èi víi mét sè d¹ng hiÓm häa. §iÒu nµy

còng gióp Ých cho viÖc ph¸t hiÖn c¸c ®iÓm yÕu cña hÖ thèng.

vÊn.

cã ý thøc trong viÖc sö dông c¸c thñ tôc kiÓm to¸n (cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t mäi ho¹t

®éng).

H×nh 8 minh ho¹ cÊu tróc cña mét DBMS cã c¸c ®Æc tÝnh an toµn, víi c¸c m«®un

vµ ng−êi dïng. Gi¶ thiÕt r»ng, viÖc truy nhËp d÷ liÖu ®−îc b¶o vÖ chØ th«ng qua c¸c

hái truy nhËp c¬ së d÷ liÖu (®−îc t¹o ra tõ mét tr×nh øng dông) ®−îc dµn xÕp, th«ng

qua c¸c thñ tôc cña hÖ thèng trao quyÒn (AS). Chóng tham chiÕu vµo c¸c file quy

®−îc AS ghi trong mét file nhËt ký cïng víi c¸c tham chiÕu (vÝ dô ngµy, giê, ng−êi

dïng). Ng−êi cã tr¸ch nhiÖm sÏ kiÓm tra file nµy mét c¸ch ®Þnh kú, ph¸t hiÖn ra c¸c

Mét chuyªn gia, ng−êi qu¶n trÞ an toµn cã tr¸ch nhiÖm ®Þnh nghÜa c¸c quy t¾c

trao quyÒn, xuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu an toµn cña tæ chøc. Ng−êi trao quyÒn còng cã

thÓ lµ ng−êi kiÓm to¸n vµ/ hoÆc DBA.

tõ th− viÖn øng dông, sau ®ã ®−îc bé qu¶n lý giao t¸c xö lý vµ chuyÓn thµnh c¸c

yªu cÇu truy nhËp d÷ liÖu (do bé qu¶n lý d÷ liÖu xö lý). H¬n n÷a, hÖ ®iÒu hµnh vµ

phÇn cøng cã thÓ ®−a ra c¸c kiÓm so¸t (ch¼ng h¹n nh− kiÓm so¸t truy nhËp file) ®Ó

®¶m b¶o r»ng d÷ liÖu ®−îc chuyÓn chÝnh x¸c tíi vïng ng−êi dïng yªu cÇu. Kü

thuËt mËt m· vµ c¸c b¶n sao dù phßng lµ ph−¬ng tiÖn th−êng ®−îc sö dông khi b¶o

vÖ hÖ thèng l−u gi÷ ch−¬ng tr×nh vµ d÷ liÖu vËt lý.

26

Profile cña

§¨ng nhËp

X¸c thùc

ng−êi dïng

Ng−êi dïng

File nhËt

ký

truy vÊn trùc tuyÕn

KiÓm to¸n viªn

HÖ thèng

trao quyÒn

C¸c quy

t¾c trao

quyÒn

C¸c tiªn

®Ò an

toµn

DBA

C¸c l−îc ®å c¬ së

d÷ liÖu :

• C¸c khung

nh×n

Ng−êi qu¶n trÞ

an toµn (ng−êi

trao quyÒn)

• L−îc ®å l«gÝc

• L−îc ®å bªn

trong

Bé qu¶n

lý d÷ liÖu

Bé qu¶n lý

giao t¸c

Ng−êi lËp

tr×nh øng dông

C¸c ch−¬ng tr×nh

øng dông

Ng−êi qu¶n lý

øng dông

HÖ thèng file

C¸c kiÓm so¸t

cña OS

C¬ së

d÷ liÖu

File thùc

hiÖn

C¸c kiÓm so¸t

cña phÇn cøng

H×nh 8. KiÕn tróc cña mét DBMS cã c¸c ®Æc tÝnh an toµn

27

trao quyÒn (cho kiÓm so¸t tuú ý) vµ c¸c tiªn ®Ò an toµn (cho c¸c kiÓm so¸t b¾t

buéc). AS sö dông mét, hoÆc c¶ hai, tuú thuéc vµo c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ cña hÖ

thèng. Trong cïng mét m«®un cã thÓ cã nhiÒu l−îc ®å DB, v× chóng còng lµ c¸c

®èi t−îng cÇn ®−îc b¶o vÖ.

Qu¶n lý hÖ thèng an toµn cã c¸c vai trß sau:

• Ng−êi qu¶n lý øng dông: cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc ph¸t triÓn vµ duy tr×,

hoÆc c¸c ch−¬ng tr×nh th− viÖn;

• DBA: qu¶n lý c¸c l−îc ®å kh¸i niÖm vµ l−îc ®å bªn trong cña c¬ së d÷ liÖu;

qua c¸c quy t¾c trong mét ng«n ng÷ thÝch hîp (cã thÓ lµ DLL, hoÆc DML);

5. ThiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu an toµn

Nh− chóng ta ®· biÕt, an toµn c¬ së d÷ liÖu bao gåm:

(1) Møc ngoµi: kiÓm so¸t truy nhËp vËt lý vµo hÖ thèng xö lý, b¶o vÖ hÖ thèng xö

(2) Møc trong: chèng l¹i c¸c tÊn c«ng cã thÓ x¶y ra ®èi víi hÖ thèng, xuÊt ph¸t

ng−êi trong hoÆc bªn ngoµi hÖ thèng.

toµn vËt lý ®−îc chó ý nhiÒu h¬n c¶, v× xÐt theo gãc ®é b¶o vÖ chung, nã lµ mét

"qu¸ tr×nh kho¸" tµi nguyªn hÖ thèng trong m«i tr−êng vËt lý an toµn. Kh«ng thÓ

®¶m b¶o an toµn ch¾c ch¾n nÕu chØ dùa vµo b¶o vÖ vËt lý. Trong thùc tÕ, ng−êi

quyÒn. Do vËy, quyÒn truy nhËp th«ng tin "nhËy c¶m" chØ nªn trao cho nh÷ng

ng−êi dïng ®−îc chän lùa, tïy thuéc vµo chÕ ®é truy nhËp ®· chän vµ tËp giíi h¹n

c¸c môc d÷ liÖu.

28

Nãi chung, c¸c yªu cÇu b¶o vÖ cña mét hÖ thèng g¾n liÒn víi m«i tr−êng (n¬i hÖ

thèng ®−îc sö dông) vµ t×nh tr¹ng kinh tÕ. C¸c ®Æc tÝnh an toµn lµm t¨ng chi phÝ vµ

gi¶m hiÖu n¨ng. Chóng cßn lµm t¨ng ®é phøc t¹p cña hÖ thèng, lµm gi¶m tÝnh mÒm

víi phÇn mÒm vµ phÇn cøng. Tuy nhiªn, hiÖn nay chóng ta cßn thiÕu c¸c biÖn ph¸p

an toµn th«ng qua ph¸t hiÖn c¸c rñi ro cã chi phÝ kh¾c phôc hÖ thèng háng rÊt lín.

CÇn ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c sù rñi ro, dùa trªn lo¹i h×nh m«i tr−êng vµ ng−êi dïng.

thèng th«ng tin cña chÝnh phñ cã sù kh¸c nhau.

5.1 C¬ së d÷ liÖu trong c¸c c¬ quan chÝnh phñ

th«ng tin thiÕt yÕu lµ th«ng tin cÇn thiÕt cho an ninh quèc gia vµ th«ng tin kh«ng

thiÕt yÕu lµ th«ng tin ®−îc biÕt, dùa vµo c¸c kiÓm so¸t hoÆc quyÒn thÝch hîp.

mËt, tuyÖt mËt), tuú theo møc nhËy c¶m cña nã. Truy nhËp ®−îc trao chÝnh x¸c cho

ng−êi dïng vµ giao dÞch, tuú theo møc an toµn ®Þnh tr−íc.

c¸c c«ng cô tinh vi kh«ng ®Ó l¹i dÊu vÕt. TÝnh toµn vÑn th«ng tin vµ tõ chèi dÞch vô

(ng¨n chÆn ng−êi dïng hîp ph¸p sö dông tµi nguyªn hÖ thèng) lµ c¸c vÊn ®Ò trong

kiÓu c¬ së d÷ liÖu nµy.

5.2 C¸c c¬ së d÷ liÖu th−¬ng m¹i

Tr−íc hÕt, viÖc ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i trong c¸c hÖ thèng th«ng tin cña c¸c tæ chøc

th−¬ng m¹i kh¸ dÔ dµng. Møc ®é nhËy c¶m cña d÷ liÖu do tæ chøc c«ng bè, b»ng

thiÕt kÕ an toµn trong c¸c c¬ së d÷ liÖu th−¬ng m¹i rÊt Ýt khi ®−îc xem lµ mèi quan

Trong c¸c m«i tr−êng nµy, c¸c vÊn ®Ò an toµn xuÊt ph¸t tõ ng−êi dïng hîp ph¸p;

Thùc tÕ, viÖc kiÓm tra s¬ bé ®é tin cËy cña ng−êi dïng cßn láng lÎo. C¸c thñ tôc

29