Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của học sinh phổ thông trung học

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHỌN TRƯỜNG ĐẠI HỌC

CỦA HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC.

Trần Văn Quí, Cao Hào Thi

Trường Đại học Bách khoa, ĐHQG-HCM

TÓM TẮT: Thực tế đã ghi nhận có không ít học sinh cuối cấp 3 ở Việt Nam chưa xác

định rõ ngành học và trường mình sẽ dự thi. Theo kết quả khảo sát của Báo Người Lao Động

trên 60% học sinh thừa nhận rằng mình không được hướng nghiệp khi chọn ngành nghề đăng

ký tuyến sinh đại học [1]. Vì vậy, mục tiêu của nghiên cứu là xác định, đánh giá tác động của

các yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của học sinh trung học

phổ thông (THPT). Kết quả phân tích 227 bảng trả lời của học sinh lớp 12 năm học 2008-

2009 của 5 trường THPT tại Quảng Ngãi phản ánh cho thấy 5 yếu tố bao gồm yếu tố cơ hội

việc làm trong tương lai; yếu tố đặc điểm cố định của trường đại học; yếu tố về bản thân cá

nhân học sinh; yếu tố về cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định của học sinh và yếu tố về thông

tin có sẵn ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học. Kết quả phân tích hồi quy đa biến

đã khẳng định mối quan hệ giữa 5 yếu tố trên với quyết định chọn trường đại học của học

sinh THPT với các giả thuyết được ủng hộ ở mức ý nghĩa 5%. Từ kết quả nghiên cứu này, đề

xuất một số kiến nghị nhằm giúp đỡ gia đình, nhà trường và các tổ chức giáo dục có biện pháp

thiết thực nhằm định hướng có phương pháp và tạo điều kiện tốt nhất cho các học sinh THPT

lựa chọn trường một cách tốt nhất có thể

Từ khóa: yếu tố ảnh hưởng quyết định chọn trường, quyết định chọn trường đại học,

học sinh trung học phổ thông, Việt Nam.

nghiệp hàng năm, số thí sinh mỗi năm mỗi

1. GIỚI THIỆU

tăng cao [2]. Bên cạnh đó, theo thống kê

Theo thống kê gần đây mỗi năm có

của Bộ Giáo dục và đào tạo tháng 8 năm

khoảng 1,1 triệu học sinh dự thi tốt nghiệp

2006, có khoảng 37% sinh viên tốt nghiệp

THPT ở Việt Nam nhưng hệ thống các

nhưng không tìm được việc làm [3]. Kết

trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên

quả khảo sát của đề tài trọng điểm cấp Bộ

nghiệp chỉ có thể tiếp nhận khoảng 20%-

do ĐH Sư Phạm TP HCM cho thấy việc

30% số học sinh tốt nghiệp THPT. Tình

học tập không định hướng dẫn đến hơn

hình này dẫn đến áp lực hết sức nặng nề

50% sinh viên tốt nghiệp phải được đào tạo

cho các học sinh trong các kỳ thi tuyển

lại khi được tuyển dụng [4]. Việc định

sinh đại học, cao đẳng và trung học chuyên

Trang 87

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

hướng như thế nào cho các công dân trẻ

tuổi này nhận thấy sự quan trọng của công

việc mình đã chọn, tương lai của họ sẽ như

thế nào với sự lựa chọn đó cũng như tạo ra

một lòng nhiệt tâm trong công việc là một

trong những vấn đề đã và đang tồn tại.

nhất là đặc điểm của gia đình và cá nhân

học sinh. Thứ hai là một số yếu tố bên

ngoài ảnh hưởng cụ thể như các cá nhân

ảnh hưởng, các đặc điểm cố định của

trường đại học và nỗ lực giao tiếp của

trường đại học với các học sinh.

Những câu hỏi lớn được đặt ra là học

sinh đã chọn ngành nghề cho mình như thế

nào? Họ dựa vào đâu để chọn trường đại

học cho mình? Để trả lời các câu hỏi này,

mục tiêu của đề tài nghiên cứu này sẽ xác

định, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các

yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định

chọn trường đại học của học sinh THPT

vừa tốt nghiệp và từ đó giúp các trường

phổ thông hay các trường đại học, cao

đẳng, các tổ chức hỗ trợ cho học sinh, sinh

viên cũng như thầy cô, gia đình, bố mẹ có

biện pháp thiết thực nhằm định hướng và

tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh THPT

lựa chọn trường đại học.

Bên cạnh đó, có rất nhiều nghiên cứu

khác sử dụng kết quả nghiên cứu của D.W.

Chapman [5] và phát triển trên những mô

hình khác để nghiên cứu các yếu tố ảnh

hưởng đến quyết định lựa chọn trường đại

học của học sinh. Cabera và La Nasa (được

bởi trích M. J. Burn [6]) đã nghiên cứu mô

hình 3 giai đoạn lựa chọn trường đại học

của học sinh dựa trên nền tảng của mô hình

chọn trường của D.W.Chapman [5] và K.

Freeman (được trích bởi M. J. Burn [6]) và

từ kết quả nghiên cứu, Cabera và La Nasa

nhấn mạnh rằng những mong đợi về công

việc trong tương lai của học sinh cũng là

một nhóm yếu tố quan trong tác động đến

quyết định lựa chọn trường đại học của học

sinh.

2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT, CÁC GIẢ

THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN

CỨU

M. J. Burn [6] đã ứng dụng các kết quả

từ các nghiên cứu của Chapman (1981) và

Cabera và La Nasa (2000) vào một trường

đại học cụ thể tại Mỹ một lần nữa khẳng

định các kết quả nêu trên, đó là mối quan

hệ giữa các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến

quyết định chọn trường đại học của học

sinh.

2.1. Cơ sở lý thuyết

D.W.Chapman [5] đã đề nghị một mô

hình tổng quát của việc lựa chọn trường

đại học của các học sinh. Dựa vào kết quả

thống kê mô tả, ông cho thấy có 2 nhóm

yếu tố ảnh hưởng nhiều đến quyết định

chọn trường đại học của học sinh. Thứ

Tóm lại, tổng hợp các nhóm yếu tố ảnh

Trang 88

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

hưởng đến quyết định lựa chọn trường đại

Bên cạnh đó, Hossler và Gallagher [7] còn

cho rằng ngoài bố mẹ, anh chị và bạn bè,

các cá nhân tại trường học cũng có ảnh

hưởng không nhỏ đến quyết định chọn

trường của học sinh. Xét trong điều kiện

giáo dục của Việt Nam, cá nhân có ảnh

hưởng lớn đến quyết định chọn trường của

học sinh chính là thầy cô của các học sinh.

học của học sinh đã được tổng quan ở trên

sẽ là cơ sở hình thành mô hình nghiên cứu

của đề tài này.

2.2. Các giả thuyết nghiên cứu

Căn cứ vào các nghiên cứu đã được

thực hiện trước đây, kết hợp với các yếu tố

đặc trưng của học sinh tại Việt Nam,

nghiên cứu đã đề xuất 7 giả thuyết với 32

yếu tố đại diện ảnh hưởng đến quyết định

chọn trường đại học của các học sinh.

Do vậy, gia đình, bố mẹ, anh chị, bạn

thân và các thầy cô phổ thông chính là

những nhân tố ảnh hưởng đến quyết định

của học sinh. Dựa vào nhóm yếu tố về cá

nhân ảnh hưởng này, giả thuyết H1 được

phát biểu như sau:

2.2.1. Yếu tố về cá nhân có ảnh hưởng

đến quyết định của học sinh.

Theo D.W.Chapman [5], trong việc lựa

chọn trường đại học, các học sinh bị tác

động mạnh mẽ bởi sự thuyết phục, khuyên

nhủ của bạn bè và gia đình của chính họ.

Sự ảnh hưởng của các cá nhân này đến các

học sinh có thể được thực hiện theo 3 cách

sau: (1) Ý kiến của họ ảnh hưởng đến

mong đợi về một trường đại học cụ thể nào

đó là như thế nào (2) Họ cũng có thể

khuyên trực tiếp về nơi mà học sinh nên

tham dự thi (3) Trong trường hợp là bạn

thân, thì chính nơi mà bạn thân dự thi cũng

ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của

học sinh.

Giả thuyết H1: Sự định hướng của các

thân nhân của học sinh về việc dự thi vào

một trường đại học nào đó càng lớn, xu

hướng chọn trường đại học đó của học sinh

càng cao.

2.2.2. Yếu tố về đặc điểm của trường đại

học.

Trong nghiên cứu của mình,

D.W.Chapman [5] cho rằng các yếu tố cố

định của trường đại học như học phí, vị trí

địa lý, chính sách hỗ trợ về chi phí hay môi

trường ký túc xá sẽ có ảnh hưởng đến

quyết định chọn trường của học sinh.

M.J. Burns và các cộng sự [6] đã bổ

sung thêm một số các yếu tố về đặc điểm

của trường đại học có ảnh hưởng đến quyết

định chọn trường của học sinh. Cụ thể hơn,

yếu tố về học bổng, sự an toàn trong điều

Trang 89

Theo Hossler và Gallagher [7] một lần

nữa khẳng định ngoài sự ảnh hưởng mạnh

mẽ của bố mẹ, sự ảnh hưởng của bạn bè

cũng là một trong những ảnh hưởng mạnh

đến quyết định chọn trường của học sinh.

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

kiện ký túc xá, chất lượng của sinh viên tại

trường, mức độ nổi tiếng và uy tín của

trường, tỷ lệ chọi đầu vào, điểm chuẩn của

trường và mức độ hấp dẫn của ngành học

sẽ là những yếu tố ảnh hưởng đến quyết

định chọn trường của học sinh.

trong tương lai

D.W.Chapman [5] và Cabrera và La

Nasa (được trích bởi M.J.Burns [6]) đều đã

khảo sát sự ảnh hưởng của sự mong đợi về

học tập trong tương lai đến quyết định

chọn trường của họ.

Dựa vào nhóm yếu tố về đặc điểm của

trường đại học, giả thuyết H2 được phát

biểu như sau:

Dựa trên cơ sở yếu tố mong đợi học

tập trong tương lai của các học sinh, giả

thuyết H4 được phát biểu như sau:

Giả thuyết H2: Đặc điểm của trường

đại học càng tốt, xu hướng lựa chọn trường

đại học đó càng cao.

Giả thuyết H4 : Cơ hội học tập trong

tương lai của học sinh ở một trường đại

học nào đó cao hơn những trường khác,

học sinh có khuynh hướng chọn trường đại

học đó nhiều hơn.

2.2.3. Yếu tố về bản thân cá nhân học

sinh

D.W.Chapman [5] cho rằng, các yếu tố

của tự thân cá nhân học sinh là một trong

những nhóm yếu tố ảnh hưởng lớn đến

quyết định chọn trường của bản thân họ.

Trong những yếu tố đó, yếu tố về năng lực

và sở thích của bản thân học sinh là 2 yếu

tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường

đại học rõ nhất.

2.2.5. Yếu tố về cơ hội việc làm trong

tương lai

Theo Cabera và La Nasa (được trích

bởi M.J.Burns [6]), ngoài mong đợi về học

tập trong tương lai thì mong đợi về công

việc trong tương lai cũng là một trong

những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định

chọn trường của học sinh.

Dựa cơ sở trên 2 yếu tố năng lực và sở

thích của học sinh, giả thuyết H3 được

phát biểu như sau:

S.G.Washburn và các cộng sự [8] còn

cho rằng sự sẵn sàng của bản thân cho

công việc và cơ hội kiếm được việc làm

sau khi tốt nghiệp cũng là những yếu tố

ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của

học sinh.

Giả thuyết H3: Sự phù hợp của ngành

học với khả năng học sinh hay với sở thích

của học sinh càng cao, học sinh sẽ có

khuynh hướng chọn trường đại học đó

càng lớn.

Từ những yếu tố trên dẫn đến giả

thuyết H5 được phát biểu như sau:

Giả thuyết H5: Tỷ lệ có việc làm hoặc

2.2.4. Yếu tố về cơ hội học tập cao hơn

Trang 90

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

cơ hội có việc làm thu nhập cao của sinh

như Website hay các tài liệu in khác sẽ là

một hỗ trợ không nhỏ trong quyết định

chọn trường của học sinh.

viên sau khi tốt nghiệp của các ngành ở

một trường đại học nào đó cao hơn những

trường khác, học sinh chọn trường đại học

đó nhiều hơn.

Dựa trên các yếu tố về nỗ lực giao tiếp

của trường với học sinh như tham quan

trường, tham gia các buổi giới thiệu về

trường, giới thiệu học bổng, quảng cáo trên

báo, tạp chí hay TV và sự đầy đủ và chất

lượng của thông tin được cung cấp trong

các tài liệu có sẵn, giả thuyết H6 được phát

biểu như sau:

2.2.6. Yếu tố về nỗ lực giao tiếp với học

sinh của các trường đại học

D.W.Chapman [5] sau nghiên cứu của

mình cũng đặc biệt nhấn mạnh sự ảnh

hưởng của nỗ lực giao tiếp của các trường

với học sinh đến quyết định chọn trường

của các học sinh. Trong những nỗ lực ấy,

sự cải thiện hình ảnh của trường thông qua

các hoạt động giới thiệu, quảng bá hình

ảnh đến các học sinh; phát triển các chiến

lược thu hút học sinh như giới thiệu học

bổng, học bổng du học hay đăng quảng

cáo, lên tạp chí, TV hoặc thông qua các

hoạt động văn hóa, thể thao để lôi kéo sự

quan tâm của các học sinh và gia đình của

họ.

Giả thuyết H6: Sự nỗ lực trong giao

tiếp của một trường đại học với các học

sinh càng nhiều, học sinh sẽ chọn trường

đó nhiều hơn.

2.2.7. Yếu tố đặc trưng giới tính của học

sinh

Mô hình nghiên cứu của Ruth E. Kallio [9]

còn cho thấy rằng giới tính cũng có tác

động đến quyết định chọn trường. Mức độ

tác động của các nhóm yếu tố trực tiếp sẽ

bị ảnh hưởng không nhỏ của đặc trưng về

giới tính của học sinh. R.E.Kallio [9] cho

rằng giới tính khác nhau sẽ có mức độ tác

động gián tiếp khác nhau lên quyết định

lựa chọn trường đại học của học sinh.

Hossler và Gallagher [7] còn cho rằng

việc tham quan trực tiếp trường học hay

các buổi giới thiệu về trường cũng ảnh

hưởng đến quyết định chọn trường của học

sinh.

D.W.Chapman [5] còn cho rằng, các

tài liệu có sẵn cũng tác động đến quá trình

chọn trường của học sinh. Chọn trường là

một quyết định không đầy đủ thông tin của

học sinh. Vì thế, chất lượng thông tin và sự

sẵn sàng của thông tin trong tài liệu có sẵn

Dựa trên yếu tố đặc trưng giới tính, giả

thuyết H7 được phát biểu như sau:

Giả thuyết H7: Quan hệ giữa đặc trưng

giới tính của học sinh với quyết định lựa

chọn trường đại học của học sinh là quan

Trang 91

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

hệ gián tiếp. Độ mạnh tác động của 6

nhóm yếu tố trên đến quyết định lựa chọn

trường đại học của học sinh sẽ chịu ảnh

hưởng bởi yếu tố đặc trưng về giới tính của

học sinh.

Mô hình nghiên cứu ở Hình 1 được đề xuất

với 7 giả thuyết từ H1 đến H7. Trong đó,

các nhóm yếu tố được giả thuyết từ H1 đến

H6 là các biến độc lập định lượng tác động

trực tiếp đến biến phụ thuộc là quyết định

chọn trường đại học của học sinh. Yếu tố

giới tính trong giả thuyết H7 là biến định

tính sẽ tác động gián tiếp lên mối quan hệ

giữa các biến độc lập nêu trên và biến phụ

thuộc trong mô hình.

2.3. Mô hình nghiên cứu

Dựa trên cơ sở 7 nhóm yếu tố ảnh hưởng

đến quyết định chọn trường đại học của

học sinh với 32 yếu tố đại diện nêu trên.

Hình 1.Mô hình nghiên cứu

tế xã hội và điều kiện giáo dục ở mức khá

phổ biến của các tỉnh thành trong cả nước.

Theo thống kê của Tổng cục Thống kê thì

trung bình từ năm 2001 đến 2007, hằng

năm Quảng Ngãi có 85% học sinh tốt

nghiệp THPT so với tỷ lệ trung bình 89%

3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu chỉ bao gồm các

học sinh phổ thông trung học tại các

trường trung học tại tỉnh Quảng Ngãi bởi

Quảng Ngãi là một tỉnh có điều kiện kinh

Trang 92

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

cả nước và khả năng triển khai khảo sát tại

sử dụng để thu thập dữ liệu. Thang đo

Likert với dãy giá trị 1÷5 được sử dụng để

đo lường cảm nhận của đối tượng khảo sát

về tác động của 6 nhóm yếu tố ảnh hưởng

đến quyết định chọn trường đại học của họ.

Riêng thang đo cho biến phụ thuộc quyết

định chọn trường đại học, trong nghiên cứu

này, thang đo cho sự lựa chọn trường đại

học sẽ là thang đo Likert 5 điểm tùy vào

mức độ mong muốn thi vào trường đại học

mà học sinh cho rằng mình hiểu rõ nhất

trong các trường có dự định thi. 1 điểm là

“chắc chắn không dự thi”, 2 điểm là

“không dự thi”, 3 điểm là “do dự”, 4 điểm

là “dự thi”, 5 điểm tức là mong muốn

“chắc chắn dự thi”.

các trường THPT tại tỉnh Quảng Ngãi lại

tương đối thuận lợi. Các học sinh ở tỉnh

này sẽ thực hiện đăng ký thi đại học năm

2009 vào thời gian tháng 1 và 2/2009 phù

hợp với thời gian thực hiện nghiên cứu 6

tháng từ tháng 1/2009 đến tháng 6/2009.

Nghiên cứu được tiến hành theo 2

bước, đầu tiên là nghiên cứu sơ bộ bằng

định tính rồi nghiên cứu chính thức bằng

định lượng. Thang đo và độ tin cậy của

biến quan sát được đánh giá bằng hệ số

Cronbach’s Alpha và phương pháp phân

tích nhân tố khám phá EFA (exploratory

factor analysis). Yêu cầu để thang đo được

chấp nhận là loại bỏ các biến số có tương

quan biến tổng (item-total correlation) nhỏ

hơn 0.3 và hệ số Cronbach Alpha nhỏ hơn

0.6. Bước cuối cùng là kiểm định mô hình

bằng phương pháp hồi quy đa biến với

mức ý nghĩa từ 5% -10%. Các phân tích

trên được thực hiện với sự hỗ trợ của phần

mềm SPSS.

Nguồn cung cấp dữ liệu gồm dữ liệu

thứ cấp và dữ liệu sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp

tham khảo từ internet, tổng cục thống kê,

website của các trường đại học… nhằm

cung cấp các thông tin về tỷ lệ chọi, tỷ lệ

các học sinh tham gia thi, điểm chuẩn thi

các trường… Đối với dữ liệu sơ cấp, bảng

câu hỏi được gởi trực tiếp đến đối tượng

phỏng vấn tại 5 trường phổ thông tại các

huyện, thành phố tiêu biểu của tỉnh là

huyện Nghĩa Hành, huyện Tư Nghĩa,

huyện Sơn Tịnh và thành phố Quảng Ngãi.

Tỷ lệ hồi đáp trực tiếp là 37.8% tương ứng

có 227 phản hồi có giá trị trên số lượng gởi

là 600.

Theo Hair và các cộng sự [10] thì quy

luật tổng quát cho cỡ mẫu tối thiểu trong

phân tích nhân tố khám phá là gấp 5 lần số

biến quan sát và số lượng mẫu phù hợp cho

phân tích hồi quy đa biến cũng là gấp 5 lần

số biến quan sát. Mô hình nghiên cứu này

ước lượng có 30 biến quan sát như vậy

kích thước mẫu ước lượng tối thiểu sẽ là

150. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được

Trang 93

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

4. CÁC KẾT QUẢ PHÂN TÍCH

THỐNG KÊ

quan với biến phụ thuộc với ý nghĩa ở mức

chấp nhận (p < 0.01 hoặc p < 0.05) và có

mức độ tương quan giữa các biến độc lập

trong cùng một nhóm với biến phụ thuộc

quyết định chọn trường đại học lớn hơn

0.3. Kết quả này chứng tỏ mức độ phù hợp

của các nhóm yếu tố này với công tác phân

tích nhân tố sẽ được thực hiện ở phần tiếp

theo.

4.1. Thống kê mô tả

Trong số 227 bảng khảo sát có giá trị,

đối tượng trả lời phỏng vấn là 89 học sinh

trường THPT chuyên Lê Khiết (39.2%), 75

học sinh trường THPT Trần Quốc Tuấn

(33%), 20 học sinh trường THPT Tư Nghĩa

I (8.8%), 25 học sinh trường THPT Sơn

Tịnh I (11%) và 18 học sinh trường THPT

Nghĩa Hành I (8%).

4.2. Phân tích nhân tố

Kết quả phân tích nhân tố được tổng

hợp và trình bày ở Bảng 1.

Trong tổng số 227 kết quả, có 132 nữ

chiếm 58.1% và 95 nam chiếm 41.9%

tham gia trả lời phỏng vấn. Các bạn học

sinh bắt đầu có sự lựa chọn trường đại học

dự định dự thi ở lớp 12 là 58.3%, từ lớp 11

là 16.7%, từ lớp 10 là 12.7% và trước lớp

10 là 12.3%. 66.7% và 33.3% là hai tỷ lệ

tương ứng cho sự lựa chọn trường đại học

công và trường đại học tư nhận được từ

227 kết quả khảo sát.

Mô hình nghiên cứu ban đầu có 6

nhóm định lượng (với 32 yếu tố) kỳ vọng

ảnh hưởng lên quyết định chọn trường đại

học của học sinh. Tuy nhiên khi đưa vào

phân tích nhân tố thì nhóm biến cơ hội học

tập cao hơn trong tương lai (bao gồm 2 yếu

tố) không có ý nghĩa về mặt thống kê nên

được loại bỏ khỏi phân tích nhân tố và mô

hình hồi quy tiếp sau.

Theo kết quả phân tích tương quan

giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc thì

phần lớn các biến độc lập đều có tương

Trang 94

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

Bảng 1. Kết quả phân tích nhân tố khám phá tổng hợp

Yếu tố

Trực

tiếp

Ý nghĩa

biến quan

sát

Cơ hội

việc

Đặc

điểm

Bản

thân

học

Cá

Uy tín

Thông

tin có

sẵn

Biến

nhân

trường

quan sát

làm

trường

đại học

tham

quan

có ảnh đại học

hưởng

sinh

DDTruong10 Mức độ hấp

0.61

dẫn ngành

cao

CongViec1

CongViec2

CongViec3

CongViec4

Sự sẵn sàng

của bản thân

Cơ hội kiềm

việc làm

0.61

0.60

0.77

0.71

Thu nhập

cao

Việc có vị

trí cao trong

xã hội

DDTruong5

Đạt học

0.65

bổng của

trường

DDTruong6

DDTruong7

DDTruong8

Hỗ trợ chi

phí

0.73

0.59

0.77

Tỷ lệ chọi

đầu vào

Điều kiện ký

túc xá

DDTruong9

YTCaNhan1

Điểm chuẩn

Khả năng

của học sinh

Sở thích của

học sinh

0.80

0.81

YTCaNhan2

NoLuc1

0.55

Tham quan

trực tiếp

0.64

Trang 95

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

trường

NoLuc7

NoLuc8

Tham dự sự

kiện văn

0.77

0.75

hóa, thể thao

của trường

Tham dự

buổi giới

thiệu học

bổng

CaNhanAH2 Bạn bè

CaNhanAH4 Thầy cô

CaNhanAH5 Anh chị

0.69

0.71

0.74

DDTruong1

Trường nổi

0.81

0.82

tiếng

DDTruong3

Sinh viên

của trường

là nổi tiếng

Website của

trường

NoLuc2

0.81

0.85

NoLuc3

Hướng dẫn

tuyến sinh

Eigenvalues

3.84

17.47

2.25

10.21

27.67

1.91

8.69

1.56

7.09

1.49

6.76

1.27

5.77

1.16

5.28

Variance explained %

Cumulative variance

explained %

36.37

43.45

50.21

55.98

61.26

tiếp của trường đại học với học sinh được

tách ra thành làm hai nhân tố. Các giá trị

Eigenvalues đều lớn hơn 1 và độ biến thiên

được giải thích tích lũy là 61.26% cho biết

7 nhóm nhân tố nêu trên giải thích được

61.26% biến thiên của các biến quan sát.

Kết quả phân tích nhân tố cho 5 nhóm

định lượng còn lại (gồm 30 yếu tố) được

tổng hợp và trình bày ở Bảng 1 với những

biến quan sát có trọng số nhỏ hơn 0.45 bị

loại còn lại 22 yếu tố thành phần trích

thành 7 nhóm, trong đó 2 nhóm yếu tố về

đặc điểm của trường đại học và nỗ lực giao

4.3. Hồi quy đa biến

Trang 96

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

Nghiên cứu đã phát triển được 2 mô

hình hồi quy.

Sự tác động gián tiếp của yếu tố giới

tính cũng được xét đến trong quá trình

chạy hồi quy. Cụ thể trong nghiên cứu này,

biến giới tính của học sinh được đưa vào

Mô hình 2 cùng với các biến tương tác

giữa biến giới tính của học sinh và 2 nhân

tố gồm nhóm các yếu tố về cơ hội việc làm

trong tương lai và nhóm các yếu tố về cá

nhân có ảnh hưởng đến quyết định của học

sinh .

Mô hình 1 bao gồm 7 nhân tố ảnh

hưởng thu được từ phần phân tích khám

phá ở trên bao gồm nhân tố về cơ hội việc

làm trong tương lai; nhân tố về đặc điểm

cố định của trường đại học; nhân tố về bản

thân cá nhân học sinh; nhân tố trực tiếp

tham quan, tìm hiểu thông tin; nhân tố về

cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định của

học sinh; nhân tố về uy tín, sự nổi tiếng

của trường đại học và nhân tố về thông tin

có sẵn về trường đại học.

Kết quả phân tích hồi quy của 2 mô

hình nói trên được trình bày tóm tắt ở Bảng

2.

Bảng 2. Kết quả phân tích hồi quy đa biến

Biến

Mô hình 1

Mô hình 2

Biến độc lập:

0.25***

0.11***

0.25***

0.05

0.33***

0.12***

0.24***

0.07

Yếu tố cơ hội việc làm trong tương lai

Yếu tố đặc điểm cố định của trường đại học

Yếu tố bản thân cá nhân học sinh

Yếu tố trực tiếp tham quan, tìm hiểu thông tin tại trường đại

Yếu tố các cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định của học

Yếu tố uy tín, sự nổi tiếng của trường đại học

Yếu tố thông tin có sẵn về trường đại học

0.10**

0.06

0.17***

0.06

0.29***

Biến định tính:

Giới tính của học sinh

Biến tương tác:

0.06

-0.12*

Giới tính * Yếu tố cơ hội việc làm trong tương lai

Giới tính * Yếu tố cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định của

R²-value

23.20%

20.07%

25.00%

21.50%

Adjusted R²-value

*** Có ý nghĩa thống kê ở mức 0.01

** Có ý nghĩa thống kê ở mức 0.05

*

Có ý nghĩa thống kê ở mức 0.10

Trang 97

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

Kết quả có được trong Mô hình 1 là 5

trong 7 nhân tố được trích trong phân tích

nhân tố bao gồm nhân tố về cơ hội việc

làm trong tương lai; nhân tố về đặc điểm

cố định của trường đại học; nhân tố về bản

thân cá nhân học sinh; nhân tố về cá nhân

có ảnh hưởng đến quyết định của học sinh

và nhân tố về thông tin có sẵn về trường

đại học có quan hệ đồng biến với biến lựa

chọn trường đại học của học sinh tương

ứng với các hệ số hồi quy có giá trị dương.

Điều này phù hợp với các giả thuyết của

mô hình.

thích đến 21.5% cho tổng thể sự liên hệ

của 5 nhóm yếu tố bao gồm nhân tố về cơ

hội việc làm trong tương lai; nhân tố về

đặc điểm cố định của trường đại học; nhân

tố về bản thân cá nhân học sinh; nhân tố về

cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định của

học sinh và nhân tố về thông tin có sẵn về

trường đại học với biến lựa chọn trường

đại học của học sinh và 2 biến tương tác

sinh ra từ sự kết hợp của biến giới tính của

học sinh với 2 nhân tố về cơ hội việc làm

trong tương lai và nhân tố về cá nhân có

ảnh hưởng đến quyết định của học sinh .

Kết quả của Mô hình 2 cho thấy 5 biến

có ý nghĩa ở Mô hình 1 cũng có ý nghĩa

trong Mô hình 2, tuy nhiên biến giới tính

của học sinh không tác động trực tiếp đến

quyết định lựa chọn trường của học sinh.

Trong khi đó 2 biến tương tác mới thêm

vào có quan hệ nghịch biến với biến chọn

trường đại học của học sinh nhưng chỉ có ý

nghĩa thống kê ở mức 10%.

Và các hệ số hồi quy còn cho thấy 3

trong 5 nhân tố ảnh hưởng này có mức tác

động lớn nhất đến quyết định lựa chọn

trường đại học, cụ thể là nhân tố về cơ hội

việc làm trong tương lai; nhân tố về bản

thân cá nhân học sinh và nhân tố về thông

tin có sẵn về trường đại học.

5. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ VÀ GIỚI

HẠN CỦA NGHIÊN CỨU

Khi đưa thêm biến vào phương trình

hồi quy ở Mô hình 2, hệ số R²có hiệu

chỉnh thay đổi tăng nhưng không đáng kể,

cụ thể là 21.5% ở Mô hình 2 so với Mô

hình 1 là 20.07%. Điều này cho thấy Mô

hình 2 giải thích tổng thể tốt hơn Mô hình

1 với một khác biệt không đáng kể.

5.1.Kết luận

Nghiên cứu đã xây dựng và kiểm

chứng mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến

quyết định chọn trường đại học của học

sinh với 5 nhân tố đại diện theo mức độ

ảnh hưởng từ mạnh đến yếu là nhân tố về

cơ hội việc làm trong tương lai; nhân tố về

thông tin có sẵn về trường đại học; nhân tố

về bản thân cá nhân học sinh; nhân tố về cá

Theo các phân tích trên đây, kết quả từ

Mô hình 2 sẽ được chọn. Giá trị R²của mô

hình này cho biết rằng mô hình có thể giải

Trang 98

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

nhân có ảnh hưởng đến quyết định của học

quyết định của học sinh trong trường hợp

học sinh Nam sẽ yếu hơn trong trường hợp

học sinh Nữ.

sinh và nhân tố về đặc điểm cố định của

trường đại học.

Mô hình nghiên cứu giải thích được

21.5% cho tổng thể về mối liên hệ của 5

nhân tố trên với biến lựa chọn trường đại

học của học sinh và đồng thời khẳng định

mối quan hệ đồng biến giữa 5 nhân tố này

với biến lựa chọn trường đại học. Điều đó

có nghĩa là khi cơ hội việc làm trong tương

lai, đặc điểm cố định của trường đại học

càng tốt, năng lực của học sinh càng cao,

gia đình và các cá nhân có ảnh hưởng động

viên, khuyến khích và cho lời khuyên càng

giá trị và chất lượng thông tin có sẵn càng

tốt thì quyết định chọn trường của các học

sinh càng có chất lượng.

5.2. Kiến nghị

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số

kiến nghị đề xuất được đề ra căn cứ vào 2

nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất trong mô

hình và có ý nghĩa về mặt quản lý như sau:

Thông tin về trường đại học, ngành

nghề thi hay những đặc điểm cố định khác

của trường đại học là một trong những

nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định thi

của học sinh. Tuy nhiên, thực tế ghi nhận

rằng nhiều bạn học sinh khi muốn tham

khảo thông tin về ngành thi hay các trường

mà mình có dự định dự thi nhưng hầu các

thông tin có sẵn thường chỉ là tập hướng

dẫn tuyển sinh hàng năm với thông tin

ngắn gọn, thiên về hướng dẫn đăng ký

nhiều hơn. Các website của các trường đại

học được xây dựng lên nhưng hầu như

không cung cấp nhiều thông tin cho các

bạn học sinh khi cần tham khảo. Các thông

tin về các đặc điểm về các trường đại học

thì đôi khi được báo chí đề cập đến nhưng

không đầy đủ và không hệ thống. Vì thế,

các trường đại học cao đẳng khi muốn hấp

dẫn nhiều học sinh dự thi hơn hay muốn

nâng cao vị thế, uy tín bằng chất lượng học

sinh đầu vào thì nên bắt tay vào xây dựng

hệ thống cung cấp thông tin cho riêng

mình, cụ thể hơn như nâng cấp website với

Trang 99

Với kết quả từ Mô hình 2 trong phân

tích hồi quy đa biến, 2 biến tương tác có ý

nghĩa ở mức 10% cũng cho thấy tác động

gián tiếp của biến giới tính đến các biến

nhân tố về cơ hội việc làm trong tương lai

và nhân tố về cá nhân có ảnh hưởng đến

quyết định của học sinh. Sự tác động gián

tiếp này thể hiện mối quan hệ nghịch biến

giữa 2 biến tương tác với biến lựa chọn

trường đại học. Với giá trị mã hóa biến

giới tính là Nam = 1, Nữ = 0, thì điều đó

có nghĩa là khi ra quyết định chọn trường

đại học thì ảnh hưởng của 2 nhân tố gồm

nhân tố về cơ hội việc làm trong tương lai

và nhân tố về cá nhân có ảnh hưởng đến

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

nhiều thông tin hơn cho đối tượng học sinh

muốn dự thi, phát triển tập san giới thiệu

về ngành nghề mà trường đào tạo, giới

thiệu cơ hội học bổng cũng như du học tại

trường cũng như điều kiện ký túc xá hay

các hỗ trợ về chi phí hiện tại và đồng thời

cũng thống kê qua nhiều năm về tỷ lệ chọi,

điểm chuẩn hay các tỷ lệ khác về đầu ra

như tỷ lệ tốt nghiệp, tỷ lệ có việc làm của

các sinh viên tốt nghiệp.

ngành mà họ đã chọn, lắng nghe các

chuyên viên tư vấn giải thích về các ngành

học hay tự tham khảo thông tin nghề

nghiệp khi thấy cần trên các phương tiện

sẵn có như tạp chí, tập san hay website là

một trong những cách cung cấp thông tin

tốt nhất để các em học sinh có một lựa

chọn nghề nghiệp phù hợp với khả năng,

sở thích của mình.

Kết quả thống kê mô tả của nghiên cứu

này, cho thấy 75% các em học sinh bắt đầu

lựa chọn trường từ lớp 11, 12. Điều đó

chứng tỏ công tác hướng nghiệp còn ngắn

hạn và chưa có chất lượng. Hướng nghiệp

như thế nào? Khi nào cần hướng nghiệp?

và ai là người có trách nhiệm hướng

nghiệp? Đó là những câu hỏi đặt ra trong

công tác hướng nghiệp. Các trường thường

tổ chức các buổi hướng nghiệp mà chính

xác hơn là các buổi hướng dẫn tuyển sinh

nhằm giải thích cách đăng ký, giải thích

các thắc mắc khi lựa chọn ngành khi đăng

ký hơn là giúp đỡ các em có nhiều kiến

thức hơn khi ra quyết định lựa chọn. Việc

hướng nghiệp nên được xây dựng tổ chức

và tiến hành trong suốt quá trình học tập

hơn là chỉ tổ chức vào cuối cấp 3. Như vậy

bên cạnh trách nhiệm về xây dựng lực

lượng giáo viên có trình độ về hướng

nghiệp của bộ giáo dục thì các trường cũng

nên đưa hướng nghiệp như là một môn học

vào trong chương trình đào tạo hay xem

Bên cạnh đó, việc làm và cơ hội việc

làm trong tương lai là một trong những yếu

tố có ảnh hưởng lớn đến quyết định chọn

trường của học sinh THPT. Thế nhưng khi

hỏi các học sinh rằng các em muốn thi

trường nào và nghề gì các em mong muốn

theo đuổi trong tương lai? Câu trả lời

thường nhận được thường nhận được là

trường mà các em muốn thi còn về ngành

nghề mà các em chọn thường không được

trả lời. Không chỉ với các học sinh mà

ngay cả với các thầy cô, bố mẹ cũng rất

thiếu thông tin về nghề nghiệp khi học trò,

con em mình muốn được tư vấn. Vì thế,

xây dựng thông tin đầy đủ về các ngành

nghề nhằm cung cấp thông tin nhiều chiều

cho các học sinh hoặc tạo điều kiện để các

học sinh được tham khảo, lắng nghe tỉ mỉ

về ngành học là trách nhiệm của ngành

giáo dục, của các trường phổ thông, đại

học, cao đẳng. Tạo điều kiện để các em

được lắng nghe các anh chị đi trước nói về

Trang 100

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009

hướng nghiệp là một trong những tiêu chí

đề nghiên cứu ở mức độ 21.5% khi nhân

rộng ra tổng thể. Nguyên nhân có thể do

kích thước mẫu còn nhỏ so với quy mô

nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu còn hẹp

do chỉ lấy mẫu ở khu vực tỉnh Quảng Ngãi

và nhiều yếu tố chưa được đưa vào khảo

sát trong nghiên cứu này. Việc triển khai

nghiên cứu với mẫu tổng quát hơn là

hướng mở ra cho các nghiên cứu tiếp theo

về lĩnh vực nghiên cứu giáo dục.

hàng đầu trong giáo dục.

5.3. Giới hạn của nghiên cứu

Hạn chế thuộc về mẫu nghiên cứu

được chọn theo phương pháp thuận tiện,

dữ liệu thu thập được có thể bị ảnh hưởng

một phần bởi mẫu chưa mang ý nghĩa tổng

quát cao khi chỉ thực hiện tại 5 trường

THPT tại Quảng Ngãi.

Mô hình chỉ mới giải thích được vấn

FACTORS INFLUENCING THE UNIVERCITY CHOICE DECISIONS OF

HIGH SCHOOL STUDENTS

Tran Van Qui, Cao Hao Thi

University of Technology, VNU-HCM

ABSTRACT: In reality, there are many high school students who do not determine

exactly the career and the university which they want to attend. As the result of an investigate

of Nguoi Lao Dong newspaper, over 60 percents of students admit that they had not have good

vocational guidance when they registered to the university [1]. Therefore, a conceptual model

of factors influencing students' college choice was developed to indentify the key factors and to

evaluate the level of influence of these factors on high school students' university choice

decisions. The result of 227 valid questionares from grade 12 students, school year 2008-2009

at 5 high schools at Quang Ngai province indicated 5 main factors influencing to the students'

college choice including factors on future occupation opportunity; factors on information

available; factors on student characteristics; factors on fixed college characteristisc and

factors significant persons. The result of multiple linear regression model confirmed the

relationship between these five factors above and the high school students' university choice

decisions with the theories are supported at the statistically significant level of 0.05. And from

this result, proposing motions to help families, schools and education organizations have

practical approaches in order to well orient create good conditions for high school students to

Trang 101

Science & Technology Development, Vol 12, No.15 - 2009

have the best university choices.

Keywords: factors influencing college choice; college choice; high school students;

VietNam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Người Lao Động online. Trên 64% người tìm việc không xác định mục tiêu nghề nghiệp

(18.08.2005).

[2]. Nguyễn Phi Yến. Hành vi chọn ngành thi đại học của học sinh lớp 12, Luận văn tốt

nghiệp đại học, Đại học An Giang (6/2006).

[3]. VnExpress online. 37% sinh viên tốt nghiệp không tìm được việc (25.8.2006).

[4]. VnExpress online. Hơn 50% sinh viên tốt nghiệp phải đào tạo lại (6.1.2008).

[5]. Chapman, D. W. A model of student college choice. The Journal of Higher Education,

52(5), 490-505 (1981).

[6]. Marvin J. Burns. Factors influencing the college choice of african-american students

admitted to the college of agriculture, food and natural resources. A Thesis presented to

the Faculty of the Graduate School. University of Missouri-Columbia (2006).

[7]. Hossler, D. and Gallagher, K. Studying college choice: A three-phase model and

implications for policy makers. College and University, Vol 2 207-21 (1987).

[8]. Shannon G. Washburn, Bryan L. Garton and Paul R. Vaughn. Factors Influencing

College Choice of Agriculture Students College-Wide Compared with Students

Majoring in Agricultural Education. University of Florida (2000).

[9]. Ruth E. Kallio, Factors influencing the college choice decisions of graduate students.

Research in Higher Education, Vol. 36, No. 1 (1995).

[10]. J.F. Hair, R.E. Anderson, R.L. Tatham and William C. Black (1998). Multivariate Data

Analysis, Fifth Edition. Prentice-Hall Intenational, Inc.

Trang 102