Các nhân tố ảnh hưởng đến thành quả dự án công trình ngành điện Việt Nam
Science & Technology Development, Vol 12, No.01 - 2009
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THÀNH QUẢ DỰ ÁN CÔNG TRÌNH
NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM
Vũ Anh Tuấn, Cao Hào Thi
Trường Đại học Bách Khoa, ĐHQG-HCM
TÓM TẮT: Mục tiêu của nghiên cứu là xác định mối quan hệ nhân quả giữa các nhân
tố tác động đến dự án và các tiêu chí thành quả của các dự án trong ngành điện. Nghiên cứu
này phân tích dựa vào 230 dự án điện tại Việt Nam trong vòng 10 năm qua. Các tiêu chí đo
lường Thành quả dự án điện được dựa vào các nghiên cứu trước đây bao gồm chi phí, thời
gian, yêu cầu kỹ thuật và yêu cầu các bên liên quan. Những yếu tố tác động đến Thành quả dự
án điện chủ yếu dựa vào các nghiên cứu của Belassi & Tukel [1], Cao Hào Thi [2] bao gồm
yếu tố về Ổn định môi trường bên ngoài, Năng lực nhà quản lý dự án, Năng lực thành viên
tham gia dự án, Sự hỗ trợ của tổ chức dự án và Đặc trưng dự án. Trong nghiên cứu này đã
đưa thêm các yếu tố vào khảo sát bao gồm yếu tố về Năng lực các bên tham gia dự án và Sự
hỗ trợ ngoài tổ chức. Kết quả nghiên cứu cho thấy các tiêu chí và các nhân tố tác động đến
Thành quả dự án điện đều có mối quan hệ đồng biến và có ý nghĩa thống kê, phù hợp với
nghiên cứu [1], [2]. Kết quả của mô hình nghiên cứu cho thấy các nhân tố tác động đã giải
thích được 56.1% sự biến động của biến phụ thuộc Thành quả dự án điện.
Từ khóa: Các nhân tố ảnh hưởng, Tiêu chí thành công của dự án, Thành quả dự án điện, Dự
án điện tại Việt Nam.
1.GIỚI THIỆU
do có nhiều nguyên nhân khách quan và
chủ quan tác động, song nguyên nhân về
công tác quản lý các dự án công trình điện
chắc chắn là điều cần bàn. Theo như Ông
Hoàng Trung Hải, Bộ trưởng Bộ công
nghiệp, trả lời phỏng vấn trên báo Tiền
Phong ngày 10/04/2007: “Hiện chúng ta
đang triển khai nhiều dự án điện, nhưng
vấn đề lớn nhất là tiến độ triển khai chậm.
Đối với dự án thủy điện nhỏ là do thu xếp
vốn, mua sắm vật tư chậm, các chủ đầu tư
vẫn thiếu tính đồng bộ nên thời gian bị kéo
Trong 10 năm trở lại đây, với tốc độ
phát triển kinh tế của Việt Nam ngày càng
tăng, kéo theo nhu cầu sử dụng năng lượng
điện trong hầu hết các ngành công nghiệp
càng lớn; đặc biệt trong giai đoạn Việt
Nam gia nhập WTO, càng khiến cho ngành
điện đứng trước những thách thức đảm bảo
đủ năng lượng điện phục vụ cho nền kinh
tế quốc gia.
Hiện nay việc thiếu điện đang là vấn đề
bức xúc không chỉ trong và ngoài ngành,
Trang 86
Bản quyền thuộc ĐHQG-HCM
TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 01 - 2009
dài. Năng lực quản lý của chúng ta vẫn yếu
cầu của các bên tham gia, đáp ứng kỳ vọng
người dùng, không ảnh hưởng đến môi
trường xung quanh, đem lại giá trị kinh
doanh và an toàn khi thi công.
và thiếu, nên dù công trình triển khai lớn
nhưng do chậm nên không có nguồn điện
dự phòng”.
Trước những vấn đề trên, nghiên cứu
này sẽ tìm hiểu những yếu tố ảnh hưởng
đến thành quả của dự án điện, thông qua
đó sẽ kiến nghị những vấn đề về quản lý
dự án mà ngành điện cần quan tâm để các
dự án ngày càng tốt hơn.
2.2.Những nhân tố tác động đến dự
án
Trong rất nhiều nghiên cứu trước đây
các tác giả đã đưa ra các kết quả nghiên
cứu về các yếu tố tác động đến sự thành
bại của dự án trong nhiều lĩnh vực khác
nhau. Trong kết quả nghiên cứu của Hughe
[9] tác giả đã kết luận rằng sự thất bại của
dự án tập trung chủ yếu vào sự sai lầm của
hệ thống quản lý, do việc thực hiện sai lầm
các hoạch định, cũng như việc thông tin bị
giới hạn và sai lệch khi truyền đạt mục
tiêu. Tuy nhiên tác giả cũng cho rằng việc
nhận ra những sai lầm này không đảm bảo
cho sự thành công của những dự án trong
tương lai, mà chỉ có thể nâng cao cách
quản lý dự án hiệu quả hơn. Pinto và
Slevin [10] đã khám phá ra mười yếu tố
ảnh hưởng đến kết quả của dự án bao gồm
các yếu tố về nhiệm vụ dự án, sự hỗ trợ
của quản lý cấp cao, công tác lập kế
hoạch/tiến độ dự án, ý kiến khách hàng,
công tác tuyển dụng, công tác kỹ thuật, sự
chấp nhận của khách hàng, giám sát và
phản hồi thông tin, sự giao tiếp truyền đạt
thông tin và khả năng ứng phó của nhà
quản lý. Belassi & Tukel [1] đã chia các
yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công hay
2.CƠ SỞ LÝ THUYẾT
2.1.Những tiêu chí về thành quả dự
án
Tùy theo quan điểm và cách nhìn nhận
khác nhau về sự thành công của dự án mà
mỗi lĩnh vực, mỗi ngành, mỗi loại dự án,
có định nghĩa riêng. Theo Globerson &
Zwikael [3], Thomsett [4] dự án được xem
là thành công phải thỏa ba tiêu chí là chi
phí, thời gian, và yêu cầu kỹ thuật. Tuy
nhiên ba tiêu chí này không đủ để đo lường
một dự án thành công khi mà dự án còn
đòi hỏi về chất lượng trong quá trình quản
lý dự án và thoả mãn yêu cầu của các bên
liên quan (Baccarini [5], Schwalbe [6]).
Pinto và Slevin [7] cũng cho rằng dự án
thành công phải có thêm tiêu chí thỏa mãn
yêu cầu khách hàng và đem lại lợi ích cho
một nhóm khách hàng riêng biệt.
Theo Chan [8] dự án thành công phải
đạt các tiêu chuẩn sau: thời gian, chi phí,
đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, thoả mãn yêu
Bản quyền thuộc ĐHQG-HCM
Trang 87
Science & Technology Development, Vol 12, No.01 - 2009
thất bại của dự án thành các lĩnh vực bao
gồm những yếu tố liên quan đến đặc trưng
của dự án, những yếu tố liên quan đến nhà
quản lý dự án và thành viên nhóm dự án,
những yếu tố liên quan đến tổ chức và
những yếu tố liên quan đến môi trường bên
ngoài dự án.
tham gia vào dự án và Sự hỗ trợ các tổ
chức bên ngoài dự án.
3.1.Yếu tố về môi trường bên ngoài
dự án
Theo nghiên cứu của Pinto và Slevin
[11] cho rằng các yếu tố về môi trường bên
ngoài bao gồm điều kiện tự nhiên, môi
trường chính trị, môi trường xã hội, môi
trường kinh tế, môi trường công nghệ ảnh
hưởng đến dự án trong suốt giai đoạn lập
kế hoạch cho vòng đời dự án. Cao Hào Thi
[2] thì yếu tố pháp luật cũng nằm trong
nhóm yếu tố môi trường bên ngoài tác
động đến thành quả dự án. Dựa vào 06 yếu
tố môi trường bên ngoài bao gồm điều kiện
tự nhiên, môi trường chính trị, môi trường
xã hội, môi trường kinh tế, môi trường
công nghệ và môi trường pháp luật, giả
thuyết của mô hình nghiên cứu là:
2.3 Đặc trưng của dự án công trình
điện
Theo luật điện lực số 28/2004/QH11
[15] điều 3 khoản 16 qui định công trình
điện lực là tổ hợp các phương tiện, máy
móc, thiết bị, kết cấu xây dựng phục vụ
cho hoạt động phát điện, truyền tải điện,
phân phối điện, điều độ hệ thống điện, mua
bán điện, hệ thống bảo vệ công trình điện
lực, hành lang bảo vệ an toàn, lưới điện,
đất sử dụng cho công trình điện, và công
trình phụ trợ khác.
3.CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
Các giả thuyết của nghiên cứu này sẽ
liên quan đến những nhóm yếu tố tác động
đến thành quả dự án đã được đề cập trong
[1] và [2] bao gồm nhóm yếu tố về Ổn
định môi trường bên ngoài dự án, Năng lực
nhà quản lý dự án, Năng lực thành viên
tham gia dự án, Sự hỗ trợ của tổ chức dự
án và Đặc trưng dự án. Riêng đối với
ngành điện Việt Nam, trong nghiên cứu
này sẽ đưa thêm vào các yếu tố được xem
là tác động đến Thành quả dự án điện bao
gồm nhóm yếu tố về Năng lực các tổ chức
H1: Môi trường bên ngoài dự án càng ổn
định thì Thành quả dự án điện trở nên tốt
hơn
3.2.Yếu tố về sự hỗ trợ của các tổ
chức bên ngoài dự án điện
Các chuyên gia làm việc lâu năm trong
các dự án điện tại Việt Nam cho rằng các
yếu tố liên quan đến các tổ chức bên ngoài
ảnh hưởng đáng kể đến thành quả dự án
điện, như các cơ quan chính quyền địa
phương hỗ trợ công tác đền bù đất đai, giải
phóng mặt bằng thi công cho công trình
trong giúp đẩy nhanh tiến độ thi công dự
Trang 88
Bản quyền thuộc ĐHQG-HCM
TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 01 - 2009
án, các đơn vị trong và ngoài ngành cũng
túy hay dạng ma trận, vấn đề nguồn lực
sẵn có để thi công là điều rất quan trọng.
Vì những dạng tổ chức này cùng lúc thực
hiện rất nhiều dự án khác nhau, tiến độ và
khối lượng công việc cũng khác nhau, đòi
hỏi phải có đủ nguồn lực để thi công và ai
cũng đòi phải được ưu tiên, chính vì thế
mà thường xãy ra mâu thuẫn về nguồn lực.
Để giải quyết vấn đề này đòi hỏi nhà quản
lý phải có kỹ năng thương thảo, khả năng
phân chia quyền lực và nguồn lực hợp lý
trong tổ chức để giải quyết các mâu thuẫn
trong tổ chức nhằm tạo điều kiện thuận lợi
cho dự án thành công. Dựa vào 04 yếu tố
liên quan đến tổ chức chủ quản dự án bao
gồm sự hỗ trợ của quản lý cấp cao, sự hỗ
trợ của cơ cấu tổ chức, sự hỗ trợ của nhà
quản lý chức năng và sự hỗ trợ của người
đứng đầu dự án, theo mô hình nghiên cứu
giả thuyết phát biểu là:
hỗ trợ trong công tác giải quyết các thủ tục
liên quan khi triển khai thực hiện dự án.
Dựa vào 03 yếu tố liên quan đến sự hỗ
trợ tổ chức bên ngoài dự án bao gồm sự hỗ
trợ của chính quyền địa phương nơi xây
dựng dự án, sự hỗ trợ của các đơn vị trong
ngành, sự hỗ trợ các bên ngoài ngành liên
quan đến dự án, mô hình nghiên cứu phát
biểu giả thuyết như sau:
H2: Sự hỗ trợ các tổ chức bên ngoài dự án
càng tốt thì Thành quả dự án điện sẽ tốt
hơn
3.3.Yếu tố về sự hỗ trợ của tổ chức
bên trong dự án điện
Theo Belassi & Tukel [1], các yếu tố
thuộc về tổ chức bao gồm sự hỗ trợ của
quản lý cấp cao, sự hỗ trợ của cơ cấu tổ
chức, sự hỗ trợ của nhà quản lý chức năng
và sự hỗ trợ của người đứng dầu dự án.
Tukel và Rom [12] cho rằng một trong
những yếu tố quan trọng nhất để dự án
thành công là sự hỗ trợ nhiệt tình của quản
lý cấp cao.
H3: Sự hỗ trợ của tổ chức chủ quản dự án
càng nhiều thì thành quả dự án điện sẽ tốt
hơn
3.4.Yếu tố về năng lực các tổ chức
tham gia dự án điện
Thành quả dự án thường phụ thuộc rất
nhiều vào cấu trúc tổ chức của dự án, đối
với dự án thuộc cấu trúc tổ chức theo chức
năng thường không có mâu thuẫn về nguồn
lực tuy nhiên dự án mang tính cục bộ,
không phân biệt rõ trách nhiệm cụ thể,
thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên