Khóa luận Phương pháp chứng minh không tiết lộ thông tin và ứng dụng trong giao dịch trên mạng máy tính
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ
Vũ Quang Hòa
PHƢƠNG PHÁP CHỨNG MINH KHÔNG TIẾT
LỘ THÔNG TIN VÀ ỨNG DỤNG TRONG
GIAO DỊCH TRÊN MẠNG MÁY TÍNH
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY
Ngành: Công nghệ thông tin
Cán bộ hƣớng dẫn : PGS.TS Trịnh Nhật Tiến
Cán bộ đồng hƣớng dẫn : ThS. Đặng Thu Hiền
HÀ NỘI - 2010
LỜI CẢM ƠN
Trƣớc hết em xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS Trịnh Nhật Tiến, ngƣời thầy đã
hƣớng dẫn em phát triển khóa luận này từ lý thuyết đến ứng dụng. Sự hƣớng dẫn của
thầy đã giúp em có thêm đƣợc những hiểu biết sâu rộng về một số vấn đề liên quan
đến bảo mật thông tin. Qua đó, những lý thuyết bảo mật cũng lôi cuốn em và sẽ trở
thành hƣớng nghiên cứu tiếp của em sau khi tốt nghiệp.
Em xin gửi lời cảm ơn đến cô Đặng Thu Hiền đã giúp em hoàn thành luận văn
một cách tốt nhất. Từ đó, em có đƣợc những hiểu biết mới cũng nhƣ hoàn thành khóa
luận một cách tốt nhất.
Đồng thời em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong bộ môn nói riêng
cũng nhƣ các thầy cô trong khoa Công Nghệ nói chung. Nếu không có các thầy, các cô
và khoa thì em không thể hoàn thành tốt luận văn này đƣợc.
Em xin gửi lời cảm ơn đến các thành viên lớp K51CA, những ngƣời đã tìm hiểu
và cùng em phát triển cơ sở công nghệ để xây dựng nên ứng dụng nêu trong khóa luận
này.
Sau cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã tạo mọi điều kiện để em
xây dựng thành công luận văn này.
Hà Nội, tháng 5 năm 2010
Sinh viên thực hiện
VŨ QUANG HÕA
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................................1
1.1 LÝ THUYẾT MODULO......................................................................................2
1.1.2 Đồng dƣ thức ...............................................................................................2
1.1.3 Không gian Zn..............................................................................................3
*
1.1.4 Nhóm nhân Zn ............................................................................................5
1.1.5 Thặng dƣ......................................................................................................6
1.1.6 Căn bậc Modulo...........................................................................................6
*
1.1.7 Các thuật thoán trong Zn .............................................................................7
*
1.1.8 Tính căn bậc bất kỳ trong Zn ......................................................................9
1.2 VẤN ĐỀ MÃ HÓA.............................................................................................10
1.2.1 Mã hoá đối xứng........................................................................................11
1.2.2 Mã hoá không đối xứng.............................................................................12
1.3.1 Khái niệm ..................................................................................................13
1.3.2 Quá trình tạo ra chữ ký điện tử..................................................................13
1.3.3 Hàm băm sử dụng trong ký điện tử ...........................................................14
1.3.4 Một số hàm băm thƣờng gặp.....................................................................14
1.4 CHỮ KÝ MÙ......................................................................................................15
1.4.1 Khái niệm ..................................................................................................15
2.1.2 Hệ thống chứng minh tƣơng tác ................................................................16
2.2.1 Thiết kế giao thức......................................................................................21
2.2.2 Đề án nhận dạng ........................................................................................21
2.3.1 Các khái niệm ............................................................................................23
2.4.1 Khởi tạo tài khoản .....................................................................................33
2.4.2 Chứng minh đại diện tài khoản..................................................................34
2.4.3 Giao thức rút tiền.......................................................................................35
2.4.4 Giao thức thanh toán..................................................................................37
2.4.5 Giao thức gửi .............................................................................................38
DÒ TỪ XA ....................................................................................................................39
3.1 MÔ TẢ CHƢƠNG TRÌNH ................................................................................39
3.1.1 Giới thiệu...................................................................................................39
MỤC LỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 2 : Quá trình khởi tạo tài khoản ..................................................................33
Hình 5 : Lá phiếu khi đã được TT kiểm tra lại.....................................................41
Hình 6 : TT tính Beta và w2 ..................................................................................42
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Giải thích
Ký hiệu viết tắt
CT
Cử tri
gcd(m, n)
KP
Ƣớc chung lớn nhất
Kiểm phiếu
Prover
TT
Ngƣời chứng minh
Ngƣời trung thực
Ngƣời xác minh
Verifier
LỜI NÓI ĐẦU
Ngày nay Internet đã trở thành một phần không thể thiếu trong mỗi ngƣời dân
Việt Nam nói riêng cũng nhƣ mỗi ngƣời dân trên thế giới nói riêng. Thông tin không
ngừng đƣợc trao đổi, mua bán,…trên mạng Internet, cũng chính vì lý do này mà việc
bảo mật, đảm bảo an toàn thông tin đang là nhu cầu cấp thiết. Trƣớc các yêu cầu cần
thiết đó, lý thuyết về mật mã thông tin đã ra đời nhằm đảm bảo tính an toàn dữ liệu tại
nơi lƣu trữ cũng nhƣ khi dữ liệu đƣợc truyền trên mạng.
Khoá luận này tập trung vào nghiên cứu các khái niệm cơ bản, cơ sở lý thuyết
toán học modulo sử dụng trong bảo mật thông tin, các phƣơng pháp “chứng minh
không tiết lộ thông tin” và đặc biệt là ứng dụng của “chứng minh không tiết lộ thông
tin” trong bỏ phiếu thăm dò từ xa.
Chứng minh không tiết lộ thông tin đã đƣợc nghiên cứu từ những năm 80, là
phƣơng pháp chứng minh không có nghĩa là “không để lộ thông tin” mà “để lộ thông
tin ở mức ít nhất” về sự vật, sự việc cần chứng minh. Với việc “không để lộ” ngƣời
xác minh sẽ không có nhiều hiểu biết về sự vật sự việc, họ chỉ thu đƣợc chút ít thông
tin (coi nhƣ là không) về đặc điểm tính chất của nó.
Ngành mật mã học luôn phát triển không ngừng, trong phạm vi khóa luận này,
chúng tôi chỉ trình bày về một vấn đề nhỏ là phƣơng pháp “chứng minh không tiết lộ
thông tin” đồng thời tìm hiểu một số ứng dụng thực tế của cơ sở lý thuyết này.
1
Chương 1 : CÁC KHÁI NIỆM VÀ THUẬT TOÁN CƠ BẢN
Chƣơng này trình bày các vấn đề cơ bản trong toán học đƣợc ứng dụng nhiều
trong các bài toán an toàn thông tin. Đó là các vấn đề về lý thuyết toán học sử dụng
trong bảo mật và mã hóa thông tin nhƣ : Mã hóa đồng cấu, chữ ký mù, chia sẻ bí mật
ngƣỡng Shamir và mã hóa Elgamal. Thông qua đó hình thành cơ sở lý thuyết cho an
toàn truyền tin trên mạng máy tính.
1.1 LÝ THUYẾT MODULO
1.1.1 Hàm phi Euler
1/ Định nghĩa
Cho n >= 1, Φ(n) đƣợc định nghĩa là số các số nguyên trong khoảng từ [1, n]
nguyên tố cùng nhau với n. Hàm Φ (n) đƣợc gọi là hàm Euler phi.
2/ Tính chất của hàm Euler
Nếu p là số nguyên tố thì Φ (n) = p – 1.
Hàm phi Euler là hàm có tính nhân : Nếu gcd(m, n) = 1 thì Φ(mn) = Φ(m) Φ(n)
(trong đó gcd(m, n) là ký hiệu ƣớc số chung lớn nhất của m và n)
e1 e2
Nếu n = p1 p2 …pkek trong đó p1, p2, ..., pk là các thừa số nguyên tố của n thì:
1
1
1
Φ(n) = n(1 -
)(1 -
)… (1 -
)
p1
p2
pk
1.1.2 Đồng dƣ thức
1/ Định nghĩa
Cho a và b là các số nguyên, a đƣợc gọi là đồng dƣ với b theo modulo n, ký hiệu:
a b (mod n) nếu (a – b) chia hết cho n. Số nguyên n đƣợc gọi là modulus đồng dƣ.
2/ Ví dụ
10 3 (mod 7) vì 10 – 3 = 7 chia hết cho 7
7 -4 (mod 11) vì 7 – (-4) = 11 chia hết cho 11
2
3/ Tính chất của đồng dư
Cho a, a1, b, b1, c Z. Ta có các tính chất sau:
a b (mod n) nếu và chỉ nếu a và b cùng có số dƣ khi chia cho n
a a (mod n) – Tính phản xạ
a b (mod n) thì b a (mod n) – Tính đối xứng
a b (mod n) và b c (mod n) thì a c (mod n) – Tính bắc cầu
nếu a a1 (mod n) và b b1 (mod n) thì :
a + b a1 + b1 (mod n)
a.b a1.b1 (mod n)
Quan hệ “đồng dƣ” theo modulo n trên tập Z (tập các số nguyên) là một quan hệ
tƣơng đƣơng (vì có tính chất phản xạ, đối xứng, bắc cầu), do đó nó tạo ra trên tập một
phân hoạch gồm các lớp tƣơng đƣơng : hai số nguyên thuộc cùng một lớp tƣơng
đƣơng khi và chỉ khi chúng có cùng một số dƣ khi chi cho n.
Mỗi lớp tƣơng đƣơng đại diện bởi một số duy nhất trong tập Zn = {0, 1, 2, … , n-1}
là số dƣ khi chia các số trong lớp cho n, ký hiệu một lớp đƣợc đại diện bởi số a là [a]n:
Nhƣ vậy : [a]n = [b]n tƣơng đƣơng với a b (mod n)
Vì vậy ta có thể đồng nhất Zn với tập các lớp tƣơng đƣơng theo modulo n.
Zn = {0, 1, 2, … , n-1} đƣợc gọi là tập các “thặng dƣ đầy đủ” theo modulo n. Mọi
số nguyên bất kỳ đều có thể tìm đƣợc trong Zn một số đồng dƣ với mình theo
modulo n.
1.1.3 Không gian Zn
1/ Các định nghĩa trong không gian Zn
Các số nguyên theo modul n ký hiệu Zn là tập hợp các số nguyên {0,1,2,…, n-1}.
Các phép toán cộng, trừ, nhân trong Zn đƣợc thực hiện theo modulo n.
2/ Ví dụ
Z25 = {0,1,2,…,24}. Trong Z25 : 13 + 16 = 4, bởi vì: 13 + 16 = 29 4 (mod 25).
Tƣơng tự, 13*16 = 8 trong Z25
- Cho a Zn. Nghịch đảo nhân của a theo modulo n là một số nguyên x Zn sao
cho a*x 1 (mod n). Nếu x tồn tại thì đó là giá trị duy nhất và a đƣợc gọi là khả
nghịch, nghịch đảo của a ký hiệu là a-1.
3
- Cho a, b Zn . Phép chia của a cho b theo modulo n là tích của a và b-1 theo
modulo n, và chỉ dƣợc xác định khi b có nghịch đảo theo modulo n.
3/ Các tính chất trong không gian Zn
- Cho a Zn , a có nghịch đảo khi và chỉ khi gcd(a, n) = 1 trong đó :
gcd(a, n) (greatest common divisor) là ký hiệu ƣớc số chung lớn nhất của a và n
Ví dụ:
Các phần tử khả nghịch trong Z9 là: 1, 2, 4, 5, 7 và 8.
Ví dụ 4-1 = 7 vì 4 .7 1 (mod 9)
Tiếp theo là sự tổng quát hoá của tính chất 1.6
- Giả sử d = gcd(a, n). Phƣơng trình đồng dƣ ax b (mod n) có nghiệm x nếu và
chỉ nếu d chia hết cho b, trong trƣờng hợp các nghiệm d nằm trong khoảng 0 đến
n-1 thì các nghiệm đồng dƣ theo modulo n/d.
4/ Định lý phần dư Trung Hoa CRT
Nếu các số nguyên n1, n2, …, nk là các số nguyên tố cùng nhau từng đôi một thì
hệ phƣơng trình đồng dƣ :
x a1 (mod n1 )
x a2 (mod n2 )
…..
x ak (mod nk )
có nghiệm duy nhất theo modulo n = n1n2 … nk
5/ Thuật toán của Gausse
Nghiệm x trong hệ phƣơng trình đồng dƣ (định lý phần dƣ Trung Hoa) đƣợc tính
nhƣ sau :
k
x =
ai NiMi mod n
i1
trong đó: Ni = n/ni, Mi = Ni-1 mod ni
4
Ví dụ:
Cặp đồng dƣ: x 3 (mod 7) và x 7 (mod 13) có nghiệm duy nhất
x 59 (mod 91)
Tính chất :
Nếu gcd(n1, n2) = 1 thì cặp đồng dƣ x a (mod n1) và x a (mod n2) có nghiệm
duy nhất x a (mod n1n2)
*
1.1.4 Nhóm nhân Zn
1/ Các định nghĩa trong nhóm nhân Z*
n
Nhóm nhân của Zn ký hiệu là Z* = {a Zn | gcd (a, n) = 1}.
n
Đặc biệt, nếu n là số nguyên tố thì Z* = {aZn | 1 ≤ a ≤ n-1}
n
*
Cho aZn . Bậc của a, ký hiệu là ord(a) là số nguyên dƣơng t nhỏ nhất sao cho
at 1 (mod n).
*
2/ Các tính chất trong Zn
- Cho n ≥ 2 là số nguyên :
*
(Định lý Euler) Nếu a Zn thì aΦ(n) 1 (mod n).
Nếu n là tích của các số nguyên tố phân biệt và nếu r s (mod Φ(n))
ar as (mod n) với mọi số nguyên a. Nói cách khác, làm việc với các số theo
modulo nguyên tố p thì số mũ có thể giảm theo modulo Φ(n)
- Cho p là số nguyên tố :
(Định lý Fermat) Nếu gcd(a, p) = 1 thì ap-1 1 (mod p).
Nếu r s (mod p-1) thì ar as (mod p) với mọi số nguyên a. Nói cách khác,
làm việc với các số theo modulo nguyên tố p thì số mũ có thể giảm theo
modulo p-1
Đặc biệt ap a (mod p) với mọi số nguyên a.
5
1.1.5 Thặng dƣ
1/ Định nghĩa thặng dư
*
Cho a Zn . a đƣợc gọi là thặng dƣ bậc 2 theo modulo n hoặc bình phƣơng theo
*
modulo n nếu tồn tại xZn sao cho x2 a (mod n). Nếu không tồn tại x thì a đƣợc gọi
là thặng dƣ không bậc 2 theo modulo n. Tập hợp các thặng dƣ bậc 2 theo modulo n ký
___
hiệu là Qn và tập hợp các thặng dƣ không bậc 2 theo modulo n ký hiệu là
Q
.
n
___
*
Chú ý vì định nghĩa 0 Zn nên 0 Qn và 0
Q
n
2/ Tính chất của thặng dư
*
Cho n là tích của 2 số nguyên tố p và q. Khi đó a Zn là một thặng dƣ bậc 2 theo
modulo n khi và chỉ khi a Qn và a ___
Q
n. Ta có, |Qn| = |Qp|.|Qq| = (p-1)(q-1)/4 và
___
|
Q
n| = 3(p-1)(q-1)/4
3/ Ví dụ
Cho n = 21. Khi đó: Q21 = {1, 4, 16} và
___
Q
21 = {2, 5, 8, 10, 11, 13, 17, 19, 20}
1.1.6 Căn bậc Modulo
1/ Định nghĩa
*
Cho a Qn . Nếu a Zn thoả mãn x2 a (mod n) thì x đƣợc gọi là căn bậc 2 của
a theo modulo n.
2/ Tính chất (Số căn bậc 2)
Nếu p là một số nguyên tố lẻ thì a Qn thì a có chính xác 2 căn bậc 2 theo
modulo p
e1
ek
Tổng quát hơn: cho n = p1 p2 e2…pk trong đó pi là các số nguyên tố lẻ phân
biệt và ei ≥1. Nếu a Qn thì a có chính xác 2k căn bậc 2 theo modulo n.
3/ Ví dụ
Căn bậc 2 của 13 theo modulo 37 là 7 và 30. căn bậc 2 của 121 modulo 315 là
11, 74, 101, 151, 164, 214, 241 và 304.
6
*
1.1.7 Các thuật thoán trong Zn
1/ Định nghĩa
Cho n là số nguyên dƣơng. Nhƣ đã nói ở trƣớc, các phần tử trong Zn sẽ đƣợc thể
hiện bởi các số nguyên {0, 1, 2,…, n-1}. Ta thấy rằng: nếu a, b Zn thì:
a + b nếu a + b < n
(a + b) mod n=
a + b – n nếu a + b ≥ n
Vì vậy, phép cộng modulo (và phép trừ modulo) có thể đƣợc thực hiện mà không
cần thực hiện các phép chia . Phép nhân modulo của a và b có thể đƣợc thực hiện bằng
phép nhân thông thƣờng a với b nhƣ các số nguyên bình thƣờng, sau đó lấy phần dƣ
của kết quả sau khi chia cho n. Phép tính nghịch đảo trong Zn có thể đƣợc thực hiện
nhờ sử dụng thuật toán Euclidean mở rộng nhƣ mô tả sau:
2/Thuật toán tính nghịch đảo nhân trong Zn
INPUT: a Zn
OUTPUT: a-1 mod n nếu tồn tại.
1. Sử dụng thuật toán Euclidean mở rộng sau để tìm các số nguyên x và y
sao cho: ax + ny = d với d = gcd(a, n).
2. Nếu d > 1 thì a-1 mod n không tồn tại. Ngƣợc lại, return (x).
3/ Thuật toán Euclidean mở rộng:
INPUT: 2 số nguyên dƣơng a và b với a ≥ b.
OUTPUT: d = gcd(a, b) và các số nguyên x, y thoả mãn: ax + by = d
1. Nếu b = 0 thì đặt d a, x 1, y 0 và return (d, x, y)
2. Đặt x2 1, x1 0, y2 0, y1 1
3. Khi b > 0 thực hiện:
3.1. q [a/b], r = a – qb, x x2 – qx1, y y2 – qy1
3.2. a b, r b, x2 x1, x1 x, y2 y1, y1 y
4. Đặt d a, x x2, y y2 và return (d, x, y)
7
Số mũ modulo có thể đƣợc tính một các hiệu quả bằng thuật toán bình phƣơng và
nhân liên tiếp, nó đƣợc sử dụng chủ yếu trong nhiều giao thức mã hoá. Một phiên bản
ti0
của thuật toán này nhƣ sau: Giả sử biểu diễn nhị phân của k là
ki {0,1}.
ki2i với
4/ Thuật toán bình phương liên tiếp để tính số mũ modulo trong Zn.
INPUT: a Zn và số nguyên dƣơng 0 ≤ k < n trong đó k có biểu diễn nhị phân
t
là: k =
ki 2i
i0
OUTPUT: ak mod n
1. Đặt b 1. Nếu k = 0 return (b)
2. Đặt A a
3. Nếu k0 = 1 thì đặt b a.
4. For i = 1 to t do
Đặt A A2 mod n
Nếu ki = 1 thì b A . b mod n
5. Return (b).
Ví dụ: (Tính số mũ modulo)
Bảng 1 : Mô tả các bước tính : 5596 mod 1234 = 1013
I
0
0
1
0
2
1
3
0
4
1
5
0
6
1
7
0
8
0
9
1
ki
A
B
5
1
25
1
625 681 1011 369 421 779 947 925
625 625 67 67 1059 1059 1059 1013
8
Độ phức tạp theo bit của các phép toán cơ bản trong Zn đƣợc trình bày trong bảng sau:
Bảng 2 : Độ phức tạp theo bit của các phép toán cơ bản trong Z
Độ phức tạp về bit
Phép toán
Cộng modulo (a + b) mod n
Trừ modulo (a - b) mod n
Nhân modulo (a b) mod n
Nghịch đảo theo modulo a-1 mod n
Số mũ modulo ak mod n, k < n
O(lg n)
O(lg n)
O((lg n)2)
O((lg n)2)
O((lg n)3)
*
1.1.8 Tính căn bậc bất kỳ trong Zn
*
Sử dụng tính chất trong Zn : Nếu n là tích của các số nguyên tố phân biệt và nếu
r s (mod Φ(n)) ar as (mod n) với mọi số nguyên a. Nói cách khác, làm việc với các
số theo modulo nguyên tố p thì số mũ có thể giảm theo modulo Φ(n) để tính căn bậc k
trong Zn :
Giả sử tính
y
trong không gian Zn. Áp dụng công thức
y
= y1/x yz (mod n).
x
x
Theo tính chất trên thì ta phải có 1/x z (mod Φ(n) ). Sử dụng thuật toán Euclidean mở
yz (mod n). Sử dụng
x
rộng để tính nghịch đảo nhân z = 1/x trong ZΦ(n). Do đó:
y
thuật toán bình phƣơng liên tiếp để tính số mũ modulo yz trong Zn.
Ví dụ:
7
Tính
5
trong Z13
(mod 13) 51/7 ( mod 12 ) (mod 13) = 57 (mod 13) = 8
5
= 8
7
7
5
9
1.2 VẤN ĐỀ MÃ HÓA
Mặc dù mã hoá đã đƣợc sử dụng từ rất lâu trong các hoạt động ngoại giao và
quân sự nhƣng chỉ sau khi bài báo "Lý thuyết truyền tin trong các hệ thống bảo mật"
của Claude Shannon [10] ra đời nó mới trở thành một môn khoa học. Trƣớc đó các vấn
đề về mã hoá, mật mã gần nhƣ là một môn "nghệ thuật".
Mã hoá là phần rất quan trọng trong vấn đề bảo mật. Mã hoá ngoài nhiệm vụ
chính là làm cho tài liệu an toàn hơn, nó còn có một lợi ích quan trọng là : thay vì
truyền đi tài liệu thô (không đƣợc mã hoá) trên một đƣờng truyền đặc biệt, đƣợc canh
phòng cẩn mật không cho ngƣời nào có thể “xâm nhập” vào lấy dữ liệu, ngƣời ta có
thể truyền một tài liệu đã đƣợc mã hoá trên bất cứ đƣờng truyền nào mà không lo dữ
liệu bị đánh cắp vì nếu dữ liêu có bị đánh cắp đi nữa thì dữ liệu đó cũng không dùng
đƣợc.
Một số khái niệm liên quan :
- Thuật toán mã hoá/ giải mã : là thuật toán dùng để chuyển thông tin thành dữ
liệu mã hoá hoặc ngƣợc lại.
- Khoá : là thông tin mà thuật toán mã/ giải mã sử dụng để mã hóa/ giải mã thông
tin. Mỗi khi một thông tin đã đƣợc mã hoá thì chỉ có những ngƣời có khoá thích
hợp mới có thể giải mã. Nếu không thì dù dùng cùng một thuật toán giải mã
nhƣng cũng không thể phục hồi lại thông tin ban đầu. Đây là đặc điểm quan
trọng của khoá : mã hoá chỉ phụ thuộc vào khoá mà không phụ thuộc vào thuật
toán mã/ giải mã. Điều này giúp cho một thuật toán mã/ giải mã có thể đƣợc sử
dụng rộng rãi.
Với hình thức khá phổ biến hiện nay là truyền tin qua thƣ điện tử và không sử
dụng các công cụ mã hoá, bảo mật cũng nhƣ chữ ký điện tử thì các tình huống sau có
thể xảy ra :
- Không chỉ nguời nhận mà ngƣời khác có thể đọc đƣợc thông tin.
- Thông tin mà ta nhận đƣợc có thể không phải là của ngƣời gửi đúng đắn.
- Thông tin nhận đƣợc bị ngƣời thứ ba sửa đổi.
- Bị nghe trộm: thông tin đƣợc truyền đi trên đƣờng truyền có thể bị ai đó “xâm
nhập” vào lấy ra, tuy nhiên vẫn đến đƣợc ngƣời nhận mà không bị thay đổi.
10
- Bị thay đổi : thông tin bị chặn lại ở một nơi nào đó trên đƣờng truyền và bị thay
đổi. Sau đó thông tin đã bị thay đổi này đƣợc truyền tới cho ngƣời nhận nhƣ
không có chuyện gì xảy ra.
- Bị lấy cắp : thông tin bị lấy ra nhƣng hoàn toàn không đến đƣợc ngƣời nhận.
Khi đó thì khỏi nói đến thƣơng mại điện tử, chính phủ điện tử với nền quản lý
hành chính điện tử, vv và vv. Để giải quyết vấn đề này, thông tin trƣớc khi truyền đi sẽ
đƣợc mã hoá và khi tới ngƣời nhận, nó sẽ đƣợc giải mã trở lại.
Để đảm bảo rằng chỉ ngƣời cần nhận có thể đọc đƣợc thông tin mà ta gửi khi biết
rằng trên đƣờng đi, nội dung thông tin có thể bị theo dõi và đọc trộm, ngƣời ta sử dụng
các thuật toán đặc biệt để mã hoá thông tin. Trong trƣờng hợp này, trƣớc khi thông tin
đƣợc gửi đi, chúng sẽ đƣợc mã hoá lại và kết quả là ta nhận đƣợc một nội dung thông
tin "không có ý nghĩa". Khi thông điệp bị theo dõi hoặc bị bắt giữ trên đƣờng đi, để
hiểu đƣợc thông tin của bạn, kẻ tấn công phải làm một việc là giải mã nó. Thuật toán
mã hoá càng tốt thì chi phí cho giải mã đối với kẻ tấn công càng cao. Khi chi phí giải
mã cao hơn giá trị thông tin thì coi nhƣ bạn đã thành công trong vấn đề bảo mật.
Các thuật toán mã hoá thông tin khá đa dạng nhƣng có thể chia ra làm hai hƣớng:
1.2.1 Mã hoá đối xứng
Là loại mã hoá chỉ dùng 1 khoá cho cả việc mã hoá và giải mã.
1/ Ưu điểm
- Tốc độ mã/ giải mã nhanh. Đây là ƣu điểm nổi bật của mã đối xứng.
- Sử dụng đơn giản : chỉ cần dùng một khoá cho cả 2 bƣớc mã và giải mã.
2/ Nhược điểm
- Đòi hỏi khoá phải đƣợc 2 bên gửi/ nhận trao tận tay nhau vì không thể truyền
khoá này trên đƣờng truyền mà không đƣợc bảo vệ. Điều này làm cho việc sử
dụng khoá trở nên không thực tế.
- Không an toàn : càng nhiều ngƣời biết khoá thì độ rủi ro càng cao.
- Trong trƣờng hợp khoá mã hoá thay đổi, cần thay đổi đồng thời ở cả ngƣời gửi
và ngƣời nhận, khi đó rất khó có thể đảm bảo đƣợc là chính bản thân khoá không
bị đánh cắp trên đƣờng đi
- Không cho phép ta tạo ra chữ ký điện tử.
11
3/ Một số thuật toán mã hoá đối xứng
- DES : 56 bit, không an toàn. Có thể dễ dàng bị bẻ khoá trong khoảng vài phút.
- Triple DES, DESX, GDES, RDES: mở rộng độ dài của khoá ở mã DES lên tới
168 bit.
- RC2, RC4, RC5: độ dài khoá có thể lên tới 2048 bit.
- IDEA (International Data Encryption Algorithm) : 128 bit, thƣờng dùng trong
các chƣơng trình email.
1.2.2 Mã hoá không đối xứng
Là loại mã hoá dùng một khoá để mã hoá (thƣờng gọi là khoá công khai - public
key) và dùng một khoá khác để giải mã (thƣờng gọi là khoá riêng - private key).
1/ Ưu điểm
Đây là loại mã hoá đƣợc sử dụng chủ yếu trên Internet. Một ngƣời muốn sử dụng
loại mã hoá này cần tạo ra một cặp khoá công khai/ bí mật. Anh ta có thể truyền khoá
công khai của mình tới bất cứ ai muốn giao tiếp với anh ta mà không sợ ngƣời khác
lấy khoá này. Cô ta sẽ mã hoá thông điệp của mình bằng khoá công khai đó và gửi tới
cho anh ta. Dĩ nhiên là chỉ mình anh ta với khoá bí mật của mình mới có thể thấy đƣợc
thông điệp của cô. Nhƣ vậy kẻ tấn công, cho dù có biết nội dung của khoá công khai
và nội dung của thông tin đã bị mã hoá vẫn không thể giải mã đƣợc thông tin. Lý do là
tính ngƣợc khoá bí mật từ khoá công khai hoặc là rất khó, nếu không nói là không thể.
Điều này đạt đựơc trên nguyên tắc sử dụng các hàm một chiều trong toán học khi tính
hàm y=f(x) là đơn giản nhƣng ngƣợc lại việc tính giá trị y khi đã biết x là rất khó khăn.
2/ Nhược điểm
Tốc độ mã hoá chậm : tốc độ mã hoá nhanh nhất của loại mật mã không đối xứng
vẫn chậm hơn nhiều lần so với mật mã đối xứng. Do đó ngƣời ta thƣờng kết hợp 2 loại
mã hoá để nâng tốc độ mã hoá lên.
3/ Một số thuật toán mã hoá không đối xứng
- RSA : Hệ mã này đƣợc dùng nhiều nhất cho web và chƣơng trình email. Độ dài
khoá thông thƣờng là từ 512 đến 1024 bit. [8]
- Elgamal : 512 đến 1024 bit.
12
1.3 VẤN ĐỀ KÝ ĐIỆN TỬ (DIGITAL SIGNATURE)
1.3.1 Khái niệm
Nếu việc sử dụng mật mã đã trở nên phổ biến, không chỉ trong quân đội mà còn
trong thƣơng mại và những mục đích cá nhân thì những đoạn tin và tài liệu điện tử sẽ
cần những chữ ký giống nhƣ các tài liệu giấy.
Cũng giống nhƣ trong thực tế, chữ ký để xác nhận cho ngƣời nhận rằng bức thƣ
đó do ngƣời này gửi mà không phải ai khác. Chữ ký điện tử sử dụng thuật toán mã
không đối xứng để định danh ngƣời gửi. Thông thƣờng, để bảo vệ các văn bản mã hoá
ngƣời ta dùng chữ ký điện tử. Việc ứng dụng chữ ký điện tử cũng nhƣ công nhận giá
trị pháp lý của nó là điều kiện tiên quyết cho thƣơng mại điện tử. Nếu nhƣ việc giả
mạo chữ ký viết tay hoặc con dấu là không đơn giản thì việc làm giả một đoạn thông
tin nào đó là rất dễ dàng. Vì lý do đó, bạn không thể quét chữ ký của mình cũng nhƣ
con dấu tròn của công ty để chứng tỏ rằng tài liệu mà bạn truyền đi đúng là của bạn.
Khi bạn cần "ký " một văn bản hoặc một tài liệu nào đó, thủ tục đầu tiên là tạo ra
chữ ký và thêm nó vào trong thông điệp. Có thể hình dung thủ tục này nhƣ sau. Phần
mềm mã hoá mà bạn sử dụng sẽ đọc nội dung văn bản và tạo ra một chuỗi thông tin
đảm bảo chỉ đặc trƣng cho văn bản đó mà thôi. Bất kỳ một thay đổi nào trong văn bản
sẽ kéo theo sự thay đổi của chuỗi thông tin này. Sau đó phần mềm đó sẽ sử dụng khoá
bí mật của bạn để mã hoá chuỗi thông tin này và thêm nó vào cuối văn bản nhƣ một
động tác ký (Bạn có thể thấy là chúng ta hoàn toàn không mã hoá nội dung văn bản,
chỉ làm động tác ký mà thôi). Khi nhận đƣợc văn bản, ngƣời nhận lặp lại động tác tạo
ra chuỗi thông tin đặc trƣng, sau đó sử dụng khoá công khai mà bạn đã gửi để kiểm tra
chữ ký điện tử có đúng là của bạn không và nội dung thông điệp có bị thay đổi hay
không.
Thuật toán mã hoá không đối xứng đầu tiên và nổi tiếng hơn cả có tên gọi là
RSA (đƣợc ghép từ chữ cái đầu tiên của tên ba tác giả là Rivest, Shamir, Adleman).
Thuật toán RSA cũng đƣợc áp dụng để tạo ra chữ ký RSA.
1.3.2 Quá trình tạo ra chữ ký điện tử
1. Tạo một câu ngắn gọn để nhận dạng – ví dụ nhƣ “Tôi là sinh viên Công Nghệ”
2. Mã hoá nó bằng khoá bí mật của mình tạo ra chữ ký điện tử.
3. Gắn chữ ký này vào thông điệp cần gửi rồi và mã hoá toàn bộ bằng khoá công
khai của ngƣời nhận.
13
4. Gửi thông điệp đi.
Ngƣời nhận sẽ dùng khoá bí mật của mình để giải mã thông điệp và lấy chữ ký
ra. Sau đó họ sẽ giải mã chữ ký này bằng khoá công khai của ngƣời gửi. Chỉ ngƣời gửi
nào có khoá bí mật phù hợp mới có thể tạo ra chữ ký mà ngƣời nhận giải mã thành
công. Do đó ngƣời nhận có thể định danh ngƣời gửi.
Tuy nhiên chữ ký điện tử tạo ra theo cách này vẫn chƣa dùng đƣợc. Nó có thể bị
cắt và dán vào thông điệp khác mà không cần phải biết khoá bí mật.
1.3.3 Hàm băm sử dụng trong ký điện tử
Một thông điệp đƣợc đƣa qua hàm băm sẽ tạo ra một giá trị có độ dài cố định và
ngắn hơn đƣợc gọi là “đại diện” hay “bản tóm tắt”. Mỗi thông điệp đi qua một hàm
băm chỉ cho duy nhất một “đại diện” và ngƣợc lại : rất khó có thể tìm đƣợc hai thông
điệp khác nhau mà có cùng “đại diện” khi đi qua cùng một hàm băm.
Hàm băm thƣờng kết hợp với chữ ký điện tử ở trên để tạo ra một loại chữ ký điện
tử vừa an toàn hơn (không thể cắt/ dán) vừa có thể dùng để kiểm tra tính toàn vẹn của
thông điệp. Các bƣớc để tao ra chữ ký điện tử nhƣ vậy đƣợc trình bày nhƣ sau :
1. Đƣa thông điệp cần gửi qua hàm băm tạo ra đại diện cho thông điệp đó .
2. Mã hoá đại diện bằng khoá bí mật của ngƣời gửi để tạo ra chữ ký điện tử.
3. Mã hoá toàn bộ thông điệp và chữ ký bằng khoá công khai của ngƣời nhận và
gửi đi
Ngƣời nhận sẽ giải mã thông điệp bằng khoá bí mật của mình, giải mã chữ ký
bằng khoá công khai của ngƣời gửi để lấy đại diện ra. Sau đó cho thông điệp qua hàm
băm để tạo lại đại diện của thông điệp rồi so sánh với đại diện nhận đƣợc : nếu giống
nhau thì ngƣời nhận có thể vừa định danh ngƣời gửi vừa kiểm tra tính toàn vẹn của
thông điệp.
1.3.4 Một số hàm băm thƣờng gặp
- MD5 (Message Digest): 128 bit, nhanh, đƣợc sử dụng rộng rãi.
- SHA (Secure Hash Algorithm): 160 bit
14
1.4 CHỮ KÝ MÙ
1.4.1 Khái niệm
Theo phƣơng thức bỏ phiếu truyền thống, cử tri mang chứng minh thƣ và lá
phiếu chƣa có nội dung gì đến bàn đóng dấu. Ở đó ngƣời ta kiểm tra giấy tờ để xác
định quyền bỏ phiếu, sau đó họ đóng dấu xác thực trên lá phiếu. Cử tri cất chứng minh
thƣ vào phòng bỏ phiếu, nhƣ vậy lá phiếu hoàn toàn không có thông tin định danh.
Quá trình bỏ phiếu này đƣợc gọi là “nặc danh”.
1.4.2 Kỹ thuật chữ ký mù RSA
- Giả sử Ban kiểm phiếu (KP) dùng sơ đồ chữ ký RSA (n, p, q, b, a).
Nếu cử tri (CT) chuyển ngay Số định danh x của mình cho Ban KP thì sẽ nhận
đƣợc chữ ký là E(x) = x a (mod n). CT không làm nhƣ vậy !
- Cử tri CT che dấu Số định danh x bằng bí danh y:
y = Blind(x) = x * rb (mod n).
(Trong đó r đƣợc chọn sao cho tồn tại phần tử nghịch đảo r -1 (mod n)).
Cử tri CT gửi bí danh y cho Ban KP.
Ban KP ký trên bí danh y đƣợc chữ ký z:
z = E(y) = E(Blind(x)) = E(x * rb) = (x * rb) a = xa * (rb)a = xa * r .
Ban KP gửi chữ ký z cho cử tri CT.
- Cử tri CT “xoá mù” trên z sẽ nhận đƣợc chữ ký trên Số định danh x:
Unblind(z)=Unblind(E(blind(x)))=Unblind(xa * r)= (xa * r) * r -1 = x a (mod n).
Cử tri CT đã có đƣợc chữ kí của Ban KP trên x, đó là xa (mod n).
15
Chương 2 : PHƢƠNG PHÁP CHỨNG MINH KHÔNG TIẾT LỘ THÔNG
TIN
2.1 KHÁI NIỆM PHÉP CHỨNG MINH KHÔNG TIẾT LỘ THÔNG TIN
2.1.1 Khái niệm phép chứng minh
Trong toán học và cuộc sống, chúng ta thƣờng muốn chứng minh một vấn đề gì
đó cho ngƣời khác hiểu. Điển hình, nếu nhƣ tôi biết X đúng, và tôi muốn chứng minh
điều này cho bạn, tôi cố gắng hết sức để sử dụng những điều đã có và những điều liên
quan để chứng minh rằng X đúng.
Ví dụ : Tôi biết rằng 26781 không là số nguyên tố bởi nó gấp 113 237 lần, để
chứng minh cho bạn thấy điều đó, tôi chỉ ra rằng thực sự 26781 = 113 * 237.
2.1.2 Hệ thống chứng minh tƣơng tác
Theo lý thuyết tính toán phức tạp, một hệ thống chứng minh tƣơng tác là một
máy trừu tƣợng mà các mô hình tính toán nhƣ là việc trao đổi tin nhắn giữa hai bên.
Các bên, có Verifier và Prover (ngƣời xác minh và ngƣời chứng minh), tƣơng tác với
nhau bằng cách trao đổi thông điệp để xác định một chuỗi thuộc về một ngôn ngữ hay
không? Prover là toàn năng và sở hữu không giới hạn nguồn lực tính toán, nhƣng
không thể tin tƣởng đƣợc, trong khi ngƣời xác minh đã bị chặn sức mạnh tính toán.
Thông điệp đƣợc gửi giữa hai bên Verifier và Prover cho đến khi có một câu trả lời
cho vấn đề này và đã “thuyết phục” chính nó nếu nó đúng.
Tất cả các hệ thống chứng minh tƣơng tác gồm có hai yêu cầu :
Đầy đủ : Nếu phát biểu là đúng, việc xác minh trung thực (có nghĩa là, một trong
các giao thức sau đây là đúng) sẽ đƣợc thuyết phục thực tế bởi Prover trung thực.
Hoàn thiện : Nếu phát biểu là sai, không có Prover, ngay cả khi không theo giao
thức, có thể thuyết phục ngƣời xác minh trung thực rằng nó là đúng, trừ với một số xác
suất rất nhỏ.
Chú ý rằng chúng ta không quan tâm tới những gì xảy ra nếu ngƣời xác minh
không trung thực, chúng ta tin vào ngƣời xác minh.
Bản chất cụ thể của hệ thống, và do đó các lớp phực tạp của ngôn ngữ nó có thể
nhận ra, phụ thuộc vào những gì sắp xếp giới hạn đƣợc đặt trên Verifier, cũng nhƣ
những gì mà khả năng của nó mang lại – ví dụ, hầu hết các hệ thống chứng minh
tƣơng tác phụ thuộc vào rất nhiều vào khả năng của Verifier để đƣa ra lựa chọn ngẫu
16
nhiên. Nó cũng phụ thuộc vào bản chất của tin nhắn trao đổi – có bao nhiêu và những
gì chứa bên trong nó. Hệ thống chứng minh tƣơng tác đã tìm thấy một số ý nghĩa sâu
sắc đáng ngạc nhiên cho các lớp truyền thống phức tạp đƣợc xác minh bằng cách sử
dụng chỉ một máy. Các lớp phức tạp của hệ thống chính đƣợc miêu tả bằng hệ thống
chứng minh tƣơng tác là AM và IP. (Arthur – Merlin protocol và Interactive Proof
System)
2.1.3 Phƣơng pháp chứng minh không tiết lộ thông tin
1/ Khái niệm
Một hệ quả tiêu biểu của một phép chứng minh là bạn đã học đƣợc một số hiểu
biết, khác hơn là bạn đang tin rằng phát biểu là đúng sự thật. Trong ví dụ trƣớc chỉ có
bạn biết 26781 không phải là số nguyên tố, nhƣng bạn cũng chỉ ra phân tích nhân của
số đó.
Chứng minh không tiết lộ thông tin cố gắng tránh khỏi điều này. Trong phƣơng
pháp này, Alice muốn chứng minh cho Bob thấy rằng X đúng, Bob sẽ thực sự bị
thuyết phục rằng X là đúng, nhƣng sẽ không học đƣợc bất kỳ điều gì nhƣ là hệ quả của
quá trình này. Rằng Bob không có thêm hiểu biết.
Ta lại xét thêm một ví dụ đơn giản nhƣ thế này :
Giả sử P và V cùng tham gia trò chơi với các quân bài. P đƣa ra 2 quân bài úp và
nói đó là “át” và “2”. P yêu cầu V chọn quân “át”.
Trƣớc khi chọn quân “át”, V muốn kiểm tra chắc chắn rằng 2 quân bài đó đích
thực là “át” và “2”. V yêu cầu P chứng minh điều này. Nếu P lật 2 quần bài đó lên thì
coi nhƣ là một cách chứng minh thì trò chơi kết thúc vì V đã nhìn thấy chúng và dĩ
nhiên là anh ta có thể chọn ngay ra đƣợc quân bài “át”.
Có một cách khách để P chứng minh rằng quân bài đó là “át” và “2” mà không
phải lật 2 quân bài đó lên, tức là không làm lộ thông tin về 2 quân bài trên tay P. Rất
đơn giản, anh ta đƣa 50 quân bài còn lại cho V. Nếu V kiểm tra thấy thiếu một quân
bài “át” và 1 quân bài “2” thì có thể coi quân bài trên tay P đƣa ra đúng nhƣ anh ta nói.
Qua hai ví dụ trên có thể tạm hiểu “Chứng minh không tiết lộ thông tin” không
có nghĩa là “không để lộ thông tin” mà nghĩa là “để lộ thông tin ở mức ít nhất” về sự
vật sự việc cần chứng minh. Với những “thông tin để lộ”, ngƣời xác minh không có
nhiều hiểu biết (knowledge) về sự vật sự việc, họ chỉ thu đƣợc chút ít thông tin (coi
nhƣ “zero knowledge”) về đặc điểm tính chất của nó.
17
Giao thức là giao thức “Hỏi - Đáp” 3 bƣớc để P chứng minh cho V một vấn
đề nào đó.
- P gửi cho V - một giá trị ngẫu nhiên.
- V gửi lại P - một giá trị ngẫu nhiên nhƣ là giá trị dùng để kiểm thử.
- P gửi đáp lại V một giá trị.
Kết quả V thừa nhận hoặc bác bỏ vấn đề P chứng minh.
“Chứng minh không tiết lộ thông tin” đƣợc phát minh bởi Goldwasser, Micali và
Rackoff năm 1981 (đƣợc viết tắt là GMR). Chứng minh không tiết lộ thông tin (và
chứng minh tƣơng tác nói chung) hóa ra là một trong những lý thuyết hay nhất và có
ảnh hƣởng lớn nhất trong khoa học máy tính, với ứng dụng ngày càng tăng trong dự án
chữ ký thực để chứng minh rất nhiều vấn đề NP-complete là khó ngay cả khi xấp xỉ.
2/ Các thành phần bên trong phép chứng minh không tiết lộ thông tin
Có hai nhân vật mà chúng ta thƣờng xuyên phải để nhắc đến trong vấn đề này :
- Peggy, các Prover(ngƣời chứng minh) – Peggy có một số thông tin muốn chứng
minh cho Victor thấy, nhƣng cô ấy lại không muốn nói thẳng bí mật đó cho
Victor.
- Victor, các Verifier(ngƣời xác minh) – Victor hỏi Peggy một loạt các câu hỏi, cố
gắng tìm ra đƣợc là Peggy có thực sự biết đƣợc bí mật đó hay không. Victor
không tiếp thu đƣợc bất cứ điều gì khác từ bí mật đó, ngay cả khi anh ta gian lận
hay không tuân theo chỉ dẫn của giao thức.
3/ Tính chất của giao thức chứng minh không tiết lộ thông tin
Giao thức chứng minh không tiết lộ thông tin có thể đƣợc mô tả nhƣ là các giao
thức mật mã khác có tính năng đặc biệt đƣợc mô tả trong [10] – H. Aronsson. Zero
knowledge protocols and small systems :
- Ngƣời xác minh (verifier) không thể tiếp thu đƣợc bất cứ một điều gì từ giao thức
này : Verifier không học thêm đƣợc bất cứ điều gì từ giao thức này, bởi anh ta
không thể tự mình tìm hiểu mà không có ngƣời chứng minh (prover). Đây chính
là nội dung chính của giao thức chứng minh không tiết lộ thông tin (giống nhƣ
không có tri thức nào đƣợc trao đổi ở đây). Không có thuộc tính này, giao thức
này sẽ đƣợc gọi là giao thức tiết lộ tối thiểu, tức là nó yêu cầu hoàn toàn không
có thông tin nào có thể để lộ trong trƣờng hợp này.
18
- Prover sẽ không gian lận Verifier : Nếu Peggy không biết bí mật đó, rõ ràng xác
suất thành công của cô ấy là rất nhỏ. Sau số vòng lặp tƣơng đối lớn của giao thức
này, tỉ lệ Prover gian lận sẽ đƣợc làm nhỏ nhất khi cần thiết. Giao thức này cũng
đƣợc cắt và chọn lựa, tức là chỉ cần lần đầu tiên Prover thất bại, Victor có thể biết
đƣợc ngay rằng Peggy gian lận. Nhƣ vậy, với mỗi vòng lặp của giao thức này,
xác suất thành công sẽ cao hơn rất nhiều. Giao thức này có thể làm việc tốt ngay
cả khi xác suất may mắn của Prover gian lận cao vì ta có thể tăng số lần vòng lặp
của giao thức. Nói cách khác, khả năng nắm bắt của Verifier rất cao, có thể bảo
vệ bản thân tránh khỏi bị thuyết phục bởi những vấn đề sai (không có vấn đề gì
mà Prover có thể đánh lừa đƣợc Verifier).
- Verifier không thể gian lận Prover đƣợc : Victor không có thêm đƣợc bất cứ
thông tin nào từ giao thức, thậm chí nếu anh ta không tuân theo những chỉ dẫn
đó. Điều duy nhất Victor có thể làm để thuyết phục chính anh ta rằng Peggy biết
bí mật đó. Điều mà Prover tiết lộ chỉ là một giải pháp của trong rất nhiều giải
pháp cho một vấn đề, không bao giờ tất cả những điều ấy kết hợp lại có thể tìm ra
đƣợc bí mật đó.
- Verifier không thể giả làm Prover để chứng minh cho ngƣời thứ ba đƣợc. Bởi vì
không có thông tin rò rỉ từ Peggy cho Victor, Victor không thể thử để thay thể
Peggy cho bên thứ 3 bất kỳ bên ngoài. Với một số giao thức khác, ngƣời trung
gian có thể tấn công là điều có thể, tuy nhiên, điều đó có nghĩa là có ai đó có thể
chuyển tiếp lƣu lƣợng truy cập từ Peggy thật và cố gắng thuyết phục một Victor
khác, thủ phạm, là Peggy. Ngoài ra nếu các bản ghi Verifier khác ghi lại cuộc
đàm thoại giữa anh ta và Prover, thì bản ghi đó cũng không thể đƣợc dùng để
thuyết phục bên thứ ba nào cả. Nó trông giống nhƣ một cuộc trò chuyện giả (ví
dụ: trong đó Verifier và Prover cùng đồng ý bắt tay trƣớc khi yêu cầu Verifier
chọn)
- Victor có thể chứng minh bất cứ một luận điểm đúng nào : Thuộc tính này đƣợc
gọi là hoàn thiện và nó là khả năng nắm bắt cơ bản của một số Prover để thuyết
phục Verifier về luận điểm đúng đó (thuộc về một số định trƣớc của một tập hợp
các luận điểm đúng)
19
Giả sử, Peggy có gắng thuyết phục Victor là cố ấy biết một bí mật có thể chấp
nhận đƣợc của một công thức toán logic φ. Cô ấy có thể làm điều này bằng cách gửi đi
sự chuyển nhƣợng chân lý đáp ứng cho φ tới Victor. Thay vào đó, GMR [8] [6] chuẩn
bị một kịch bản xác suất mà Victor bị thuyết phục bởi Peggy thực sự có một chuyển
nhƣợng cho φ bằng cách trao đổi thật nhiều tin nhắn với anh ta và khẳng định rằng cô
ta biết bí mật. Vì tính hợp lệ và tính đây đủ của phép chứng minh không tiết lộ thông
tin, nếu nhƣ có một chân lý tồn tại, thì Peggy có thể làm nhƣ vậy mà Victor hầu nhƣ
luôn luôn chấp nhận, nhƣung nếu một chân lý nhƣ vậy không tồn tại, thì không có vấn
đề gì mà Peggy làm, Victor chắc chắn sẽ từ chối.
Một ý niệm khác của xác suất đã đề xuất một cách độc lập bởi Babai [3] đƣợc gọi
là giao thức Arthur – Merlin. Nó đã đƣợc hạn chế so với mô hình GMR bởi trong mô
hình này, Verifier đƣợc yêu cầu phải tiết lộ tất cả các bit ngẫu nhiên ngay sau khi kết
thúc giao thức.
20
2.2 PHÂN LOẠI ỨNG DỤNG XUẤT PHÁT TỪ THỰC TIỄN
Chứng minh không tiết lộ thông tin có rất nhiều ứng dụng. Các ứng dụng thực
tiễn nhất đƣợc chia làm hai loại :
2.2.1 Thiết kế giao thức
Một giao thức là một thuật toán cho các bên tƣơng tác để đạt đƣợc một số mục
tiêu. Ví dụ, chúng ta thấy giao thức trao đổi khóa Diffie-Hellman. Trong giao thức
này, chúng ta giả định rằng cả hai bên đều làm theo hƣớng dẫn của giao thức, và điều
duy nhất ta lo lắng là ta đã trở thành một đối thủ thụ động.
Tuy nhiên, trong mật mã học, chúng ta muốn thiết kế các giao thức rằng cần phải
đạt đƣợc bảo mật thậm chí khi một trong các bên “gian lận” và không theo hƣớng dẫn.
Đây là một vấn đề khó khăn kể từ khi chúng ta không có cách để biết chính xác các
bên sẽ “gian lận”.
Tuy nhiên, một cách để tránh gian lận là nhƣ sau : Nếu Alice chạy một giao thức
với Bob, để cho Bob biết rằng Alice không gian lận, cô ấy sẽ gửi toàn bộ dữ liệu đầu
vào cho Bob và sau đó Bob có thể chứng thực điều này.
Tuy nhiên, cách này sẽ không đƣợc chấp nhận nhất là với Alice : lý do duy nhất
là họ đang cùng chạy giao thức này và họ không thể thực sự tin tƣởng đối phƣơng, và
những dữ liệu đầu vào mà cô ấy có là bí mật, và cô ấy không muốn chia sẽ chúng.
Chứng minh không tiết lộ thông tin cung cấp một giải pháp cho vấn đề này. Thay
vì gửi hết các dữ liệu đầu vào của mình, Alice sẽ chứng minh không tiết lộ thông tin
rằng cô ấy đã theo đúng hƣớng dẫn. Bob sẽ bị thuyết phục, nhƣng cũng sẽ không biết
đƣợc bất cứ điều gì về những dữ liệu đầu vào của Alice ngoài những cái anh ấy đã biết
trƣớc kia.
Thực tế, chúng ta sẽ thấy rằng có thể làm điều này một cách chung, áp dung cơ
bản cho tất cả các giao thức mã hóa. Vì thế, một kỹ thuật tổng hợp (phát minh bởi
Goldreich, Micali và Wigderson , GMW) [10] là để thiết kế ra một giao thức mật mã
đầu tiên giả định tất cả mọi ngƣời sẽ phải làm theo hƣớng dẫn và sau đó “yêu cầu” sẽ
bắt họ phải làm theo chỉ dẫn sử dụng hệ thống chứng minh không tiết lộ thông tin.
2.2.2 Đề án nhận dạng
Một phần đơn giản hơn và ứng dụng trực tiếp là đề án nhận dạng. Giả sử rằng
chúng ta muốn kiểm soát truy cập vào các bộ phận khoa học máy tính. Một cách để
21
làm điều đó là cho ngƣời đƣợc ủy quyền (có thẩm quyền) một số bí mật là mã PIN, và
có một ô trên cửa nơi gõ số PIN trên hộp đó. (Một cách thuận tiện hơn, nhƣng về cơ
bản cũng giống nhƣ cách ngƣời đƣợc ủy quyền có thẻ mà truyền số PIN cho hộp).
Một nhƣợc điểm của phƣơng pháp này là hộp vẫn còn ở bên ngoài suốt thời gian
ấy, và nếu có ai đó có thể kiểm tra chiếc hộp, có lẽ họ sẽ có thể xem bộ nhớ của nó và
trích xuất bí mật chìa khóa của tất cả mọi ngƣời. Nhƣ vậy, từ một quan điểm bảo mật,
nó là tốt hơn nếu hộp không chứa thông tin bí mật nào cả, và thậm chí là nếu có ai đã
cài đặt một hộp để giả mạo họ cũng sẽ không biết gì về những bí mật mã PIN.
Chứng minh không tiết lộ thông tin giúp ta theo các cách sau :
Có hộp chứa một thể hiện của vấn đề khó khăn. Ví dụ, hộp có thể chứa n hợp số
mà không cần phân tích nhân của nó.
Cung cấp cho những ngƣời có thẩm quyền giải pháp cho vấn đề này. Ví dụ, họ có
thể nhận phân tích nhân của n để n = p.q
Những ngƣời có thẩm quyền sẽ chứng minh cho họ biết hộp phân tích nhân
không tiết lộ thông tin.
Sau đây chúng tôi sẽ tập trung nghiên cứu một loại ứng dụng là “thiết kế giao
thức” bằng việc đi sâu vào phân tích hai ví dụ nổi bật của loại ứng dụng này.
22
2.3 ỨNG DỤNG TRONG THĂM DÕ TỪ XA
Chúng ta đã biết một số kỹ thuật thăm dò ý kiến từ xa (các kỹ thuật này có trong
bỏ phiếu điện tử - Electronic Voting). Cử tri giữ bí mật lá phiếu khi truyền từ xa tới
ban kiểm phiếu bằng cách mã hoá nội dung lá phiếu. Theo kỹ thuật “mã hoá đồng
cấu”, ban kiểm phiếu có thể tính đƣợc kết quả thăm dò từ xa mà không cần phải giải
mã nội dung lá phiếu. Vấn đề nảy sinh là cử tri phải chứng minh đƣợc với ban kiểm
phiếu rằng lá phiếu của mình là hợp lệ nhƣng nội dung lá phiếu thì không đƣợc
tiết lộ với họ. Để thực hiện điều này, hiện nay ngƣời ta dùng kỹ thuật “Chứng minh
không tiết lộ thông tin” (Zero-knowledge proof). Chúng tôi trình bày ý tƣởng trên để
thực hiện bỏ phiếu loại “Chọn 1 trong k”.
Ở đây chúng ta coi “ngƣời đƣợc thăm dò” là cử tri để dễ xác định hoạt động.
2.3.1 Các khái niệm
1/ Vấn đề bỏ phiếu thăm dò từ xa (Electronic Voting) :
Nghiên cứu về ''Bỏ phiếu thăm dò từ xa'' là một chủ đề quan trọng đóng góp cho
sự tiến bộ của xã hội dân chủ. Nếu một hệ thống bỏ phiếu thăm dò an toàn và tin cậy,
nó sẽ đƣợc sử dụng thƣờng xuyên để thu thập ý kiến của mọi ngƣời cho nhiều quyết
định về chính trị và xã hội thông qua hệ thống tự động hóa. “Bỏ phiếu thăm dò từ xa'”
cũng phải đạt đƣợc các tính chất nhƣ “bỏ phiếu truyền thống” [1]. Một qui trình bỏ
phiếu gồm một số giai đoạn (công đoạn). Hiện nay có nhiều kỹ thuật mật mã để thực
hiện hợp lý trong từng giai đoạn.
Trong luận văn này tôi xin trao đổi về giai đoạn Cử tri (CT) chuyển lá phiếu
thăm dò tới Ban kiểm phiếu (Ban KP) cho sơ đồ bỏ phiếu loại “Chọn 1 trong k”.
Trong giai đoạn này ngƣời ta sử dụng kỹ thuật “Mã hóa đồng cấu - Chia sẻ bí mật”
(Homomorphic Encryption – Secret Sharing) [1], kỹ thuật “Chứng minh không tiết lộ
thông tin” (Zero-knowledge proof).
2/ Giai đoạn cử tri chuyển là phiếu đến ban kiểm phiếu :
Theo suy nghĩ thông thƣờng, khi Cử tri (CT) chuyển lá phiếu tới Ban kiểm phiếu
(Ban KP) thì họ chỉ cần mã hóa nội dung lá phiếu là đủ. Vì tiếp theo Ban KP chỉ cần
giải mã nội dung lá phiếu là tính đƣợc kết quả (kiểm phiếu).
23
Tải về để xem bản đầy đủ
55 trang
25/04/2025
50
Bạn đang xem 30 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Phương pháp chứng minh không tiết lộ thông tin và ứng dụng trong giao dịch trên mạng máy tính", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- khoa_luan_phuong_phap_chung_minh_khong_tiet_lo_thong_tin_va.pdf
