Luận văn Hoàn thiện chính sách quản lý của Nhà nước về thương mại của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đến 2020

Luận văn nghiên cứu khoa học

Hoàn thiện chính sách quản lý của Nhà nước

về thương mại của nước Cộng hòa Dân chủ

Nhân dân Lào đến 2020

2

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña

riªng t«i. C¸c tµi liÖu trong luËn ¸n lµ trung thùc. Nh÷ng

kÕt luËn nªu trong luËn ¸n ch−a tõng ®−îc c«ng bè ë

bÊt cø c«ng tr×nh trong khoa häc nµo kh¸c.

T¸c gi¶ LuËn ¸n

Bounna Hanexingxay

3

Môc lôc

Lêi cam ®oan.........................................................................................2

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t......................................................................4

Danh môc b¶ng biÓu..............................................................................5

Më ®Çu .................................................................................................6

Ch−¬ng 1: C¬ së khoa häc cña chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc

vÒ th−¬ng m¹i......................................................................12

1.1. B¶n chÊt cña th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ....................12

1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ néi dung cña chÝnh s¸ch qu¶n lý

nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.....................36

1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ

th−¬ng m¹i vµ bµi häc ®èi víi Lµo................................................66

Ch−¬ng 2: ChÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc VÒ th−¬ng m¹i cña n−íc

CHDCND Lµo trong thêi gian qua vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra...84

2.1. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i n−íc Céng hßa D©n

chñ Nh©n d©n Lµo .....................................................................84

2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ë CHDCND Lµo .......102

2.3. §¸nh gi¸ chung vµ mét sè bµi häc kinh nghiÖm cña qu¸ tr×nh ®æi míi

chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña Lµo thêi gian qua ...132

Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch

qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc CHDCND

Lµo ®Õn n¨m 2020 ..........................................................139

3.1. Ph−¬ng h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn th−¬ng m¹i cña Lµo..............139

3.2. Quan ®iÓm, nguyªn t¾c, môc tiªu, ph−¬ng h−íng vµ néi dung hoµn

thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc

CHDCND Lµo ®Õn n¨m 2020 ..................................................151

3.3. Gi¶i ph¸p ®æi míi chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña

n−íc CHDCND lµo ®Õn n¨m 2020............................................172

KÕt luËn ...........................................................................................199

Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................203

Phô lôc

4

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

ASEAN:

AFTA:

APEC:

ADB:

HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam Ch©u ¸

Khu th−¬ng m¹i tù do ASEAN

HiÖp héi kinh tÕ c¸c n−íc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng

Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸

Céng hßa D©n chñ nh©n d©n

Chñ nghÜa x· héi

CHDCND:

CNXH:

CNTB:

CNH:

DNNN:

§VT:

Chñ nghÜa t− b¶n

C«ng nghiÖp hãa

Doanh nghiÖp nhµ n−íc

§¬n vÞ tÝnh

GDP:

Tæng s¶n phÈm quèc néi

Hîp t¸c x·

HTX:

§HBT:

H§H:

IMF:

Héi ®ång Bé tr−ëng

HiÖn ®¹i hãa

Quü tiÒn tÖ quèc tÕ

KTTT:

NDCM:

ODA:

QLTT:

TNHH:

TTTM:

Tr:

Kinh tÕ thÞ tr−êng

Nh©n d©n c¸ch m¹ng

Quü tÝn dông ph¸t triÓn chÝnh thøc

Qu¶n lý thÞ tr−êng

Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n

Thanh tra th−¬ng m¹i

Trang

Tr®:

TriÖu ®ång

TW:

Trung −¬ng

UNDP:

UBND:

XTTM:

XHCN:

XNK:

Tæ chøc ph¸t triÓn cña Liªn hiÖp quèc

Uû ban nh©n d©n

Xóc tiÕn th−¬ng m¹i

X· héi chñ nghÜa

XuÊt nhËp khÈu

FDI:

§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi

Héi tµi trî quèc tÕ NhËt B¶n

Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi

Ng©n hµng thÕ giíi

JICA:

WTO:

WB:

5

danh môc b¶ng biÓu

B¶ng 2.1: C¬ cÊu kinh tÕ Lµo tõ 1985 - 2008......................................................90

B¶ng 2.2: S¶n l−îng n«ng s¶n chñ yÕu cña Lµo ..................................................94

B¶ng 2.3: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu Lµo 1986 - 2007......................................97

B¶ng 2.4: Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu.......................................98

B¶ng 2.5: C¸c thÞ tr−êng xuÊt - nhËp khÈu chñ yÕu cña CHDCND Lµo .............98

B¶ng 2.6: Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Lµo sang c¸c n−íc ASEAN (1991 - 2007)..99

B¶ng 2.7: NhËp khÈu cña Lµo tõ ASEAN (1991 - 2007) ....................................100

B¶ng 2.8: C¸n bé qu¶n lý ngµnh th−¬ng m¹i 2007..............................................131

6

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

C¸c NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII, VIII cña §¶ng Nh©n

d©n C¸ch m¹ng (NDCM) Lµo ®Ò ra ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ ®æi

míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n−íc ®èi víi tÊt c¶ c¸c lÜnh

vùc, c¸c ngµnh, trong ®ã cã ngµnh th−¬ng m¹i nh»m thùc hiÖn môc tiªu chiÕn

l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - xY héi cña Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n (CHDCND)

Lµo ®Õn n¨m 2020.

Hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ lµ hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch

vµ hÖ thèng tæ chøc bé m¸y, n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ bé m¸y qu¶n lý,

®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - xY héi cña

§¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ò ra. V× vËy, ®ßi hái tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n nãi

chung vµ ngµnh th−¬ng m¹i nãi riªng ph¶i ®æi míi chÝnh s¸ch qu¶n lý cho phï

hîp víi ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

Víi c¬ cÊu kinh tÕ "n«ng l©m - c«ng nghiÖp vµ dÞch vô" ë CHDCND Lµo,

ngµnh th−¬ng m¹i cã vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn

kinh tÕ tù nhiªn, tù cung tù cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, gãp phÇn t¨ng

tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thu nhËp d©n c−, n©ng

cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña toµn xY héi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch xãa

®ãi gi¶m nghÌo, ®−a n−íc Lµo tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu.

Thùc hiÖn ®−êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi cña §¶ng NDCM Lµo, tõ

n¨m 1990 ®Õn nay ngµnh th−¬ng m¹i Lµo ®Y cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn, ®¹t

®−îc thµnh tÝch ®¸ng kÓ, gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc thùc hiÖn hai nhiÖm vô

chiÕn l−îc: x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Qu¶n lý nhµ n−íc trong lÜnh vùc

th−¬ng m¹i cã nh÷ng b−íc ®æi míi râ rÖt nhÊt lµ vÒ chÝnh s¸ch thÞ tr−êng, mÆt

hµng vµ ®èi t¸c ngµy cµng ®a d¹ng phong phó. Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu, môc

tiªu vµ nhiÖm vô míi th× tr×nh ®é qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i Lµo hiÖn

7

nay cßn cã nhiÒu bÊt cËp, khiÕm khuyÕt, kÐm hiÖu lùc, hiÖu qu¶, cÇn ph¶i tiÕp

tôc ®æi míi cho ngang tÇm thêi ®¹i héi nhËp.

ThÕ kû XXI, xu thÕ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu, võa hîp t¸c võa

c¹nh tranh gi÷a c¸c n−íc ngµy cµng gia t¨ng. CHDCND Lµo ®Y lµ thµnh viªn

cña HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN), tham gia khu vùc th−¬ng m¹i

tù do ASEAN (AFTA), chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ

giíi (WTO). §Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn më cöa, héi nhËp, thùc hiÖn nghÜa vô

thµnh viªn cña tæ chøc khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN (AFTA - ASEAN

Free Trade Area), tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO - World Trade

Organization) vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ - th−¬ng m¹i quèc tÕ kh¸c, CHDCND

Lµo nhÊt thiÕt ph¶i ®æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nãi

chung, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i nãi riªng. §©y lµ mét vÊn ®Ò thiÕt thùc nh»m

t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i, n¾m b¾t thêi c¬, ph¸t huy néi lùc vµ lîi

thÕ cña ®Êt n−íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa,

ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n cña CHDCND Lµo.

Víi nh÷ng lý do trªn ®©y, ®Ò tµi: Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý cña

Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo ®Õn

n¨m 2020" ®−îc chän lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

VÊn ®Ò ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong

qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung - quan liªu, bao

cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa còng ®Y ®−îc

nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ kinh tÕ vµ nhµ qu¶n lý nghiªn cøu ë Lµo, ViÖt Nam

vµ mét sè n−íc. Cã rÊt nhiÒu bµi viÕt, bµi nghiªn cøu d−íi d¹ng chuyªn ®Ò,

®−îc ®¨ng trªn c¸c b¸o chÝ vµ t¹p chÝ, cã mét sè c«ng tr×nh luËn ¸n tiÕn sÜ:

"Hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ë n−íc CHDCND Lµo" cña

Ch¨n seng Phim Ma V«ng (2003), "TiÕp tôc ®æi míi qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi

ho¹t ®éng th−¬ng m¹i trªn ®Þa bµn tØnh Phó Thä" cña th¹c sÜ Qu¸ch §øc

8

Hïng, (1999), §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Nhµ n−íc "Hoµn thiÖn vµ hoµn

thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng néi ®Þa n−íc ta thêi kú

®Õn n¨m 2020" (2003) cña Bé Th−¬ng m¹i. Mét sè cao häc vµ nghiªn cøu

sinh Lµo t¹i Häc viÖn chÝnh trÞ Quèc gia (CTQG) Hå ChÝ Minh vµ t¹i §¹i häc

KTQD còng ®Y cã ®ãng gãp nghiªn cøu chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ

trªn nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau:

- §Ò tµi vÒ "C«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ë Céng hßa D©n chñ Nh©n

d©n Lµo - Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n t¹o tiÒn ®Ò", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña

Kh¨m Pheng SAY S¤M PHENG, Khoa kinh tÕ chÝnh trÞ xY héi chñ nghÜa

(XHCN), Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh, 2001.

- §Ò tµi vÒ "Ph¸t triÓn thÞ tr−êng n«ng th«n Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n

Lµo", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña Bun Thi Kh−a My Xay, Khoa Kinh tÕ chÝnh

trÞ XHCN, Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh, 1998.

- §Ò tµi vÒ "Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng hµng hãa

n«ng th«n ë Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña

Phonvilay Phªng®arach¨n, Khoa Qu¶n lý kinh tÕ, häc viÖn CTQG Hå ChÝ

Minh, 2002.

- §Ò tµi vÒ "Hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc nh»m ph¸t triÓn ngµnh c«ng

nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë Céng hßa D©n

chñ Nh©n d©n Lµo", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña K«ng Ch¨c NOKEO, Khoa

Qu¶n lý kinh tÕ, Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh, 1998.

- §Ò tµi vÒ "Hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ gi¸ c¶ ë Céng hßa D©n chñ

Nh©n d©n Lµo", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña Liªn Thi KEO, Khoa Kinh tÕ ph¸t

triÓn, Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh, 2001.

- §Ò tµi vÒ "TiÕp tôc ®æi míi qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ n−íc ë Céng hßa

D©n chñ Nh©n d©n Lµo", LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña Kh¨m Phong

BUT§AV¤NG, Khoa Qu¶n lý Kinh tÕ, Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh, 1998.

9

- C¸c luËn v¨n th¹c sÜ vÒ ®æi míi qu¶n lý th−¬ng m¹i trªn ®Þa bµn tØnh

Kh¨m Muén vµ tØnh Viªng Ch¨n cña Bounna Hanexingxay, Vilayx¾c… t¹i

khoa Th−¬ng m¹i - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n.

Tuy nhiªn, ch−a cã c«ng tr×nh khoa häc nµo nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ

thèng vÒ "Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña

CHDCND Lµo ®Õn n¨m 2020" lµm ®Ò tµi nghiªn cøu luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ.

Bëi vËy, t«i chän ®Ò tµi nµy lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña m×nh.

3. Môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhiÖm vô cña luËn ¸n

Môc ®Ých cña luËn ¸n lµ lµm râ mét sè vÊn ®Ò chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ

n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng; ®¸nh

gi¸ thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ë CHDCND

Lµo, tõ ®ã ®Ò xuÊt ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch

qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ë CHDCND Lµo ®Õn n¨m 2020, ®Æc biÖt lµ

c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch, thÞ tr−êng, mÆt hµng vµ ®èi t¸c th−¬ng m¹i trong thêi

®¹i héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

§Ó thùc hiÖn môc ®Ých trªn, luËn ¸n cã mét sè nhiÖm vô cô thÓ sau:

- Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh lý luËn lµm c¬ së khoa häc cho viÖc

hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i.

- X¸c ®Þnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ

th−¬ng m¹i vµ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ

n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng thÕ giíi,

nghiªn cøu kinh nghiÖm cña ViÖt Nam vµ mét sè n−íc trong ®æi míi chÝnh

s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i lµm bµi häc cho CHDCND Lµo.

- §¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ

n−íc vÒ th−¬ng m¹i ë CHDCND Lµo trong thêi kú tõ n¨m 1986 ®Õn nay rót ra

nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm h÷u Ých cho viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý

nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong thêi kú héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

10

- §Ò xuÊt quan ®iÓm, nguyªn t¾c, néi dung, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p

hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc CHDCND

Lµo ®Õn n¨m 2020.

4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:

§èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý

nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i, trong ®ã tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò nh− c¬

së khoa häc cña hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i, thùc

tr¹ng cña chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i Lµo trong qu¸ tr×nh héi

nhËp nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch

qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi c¸c ngµnh kinh

tÕ kh¸c nh−: ®Çu t−, tµi chÝnh ng©n hµng, giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp,

n«ng nghiÖp…

LuËn ¸n giíi h¹n nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng

m¹i cña n−íc CHDCND Lµo, kh«ng nghiªn cøu qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng

m¹i dÞch vô nãi chung. Cø liÖu ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tõ n¨m 1986 ®Õn nay lµ

chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n

lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc CHDCND Lµo ®Õn n¨m 2020.

5. §ãng gãp míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn ¸n

§ãng gãp míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn ¸n lµ gãp phÇn luËn chøng c¬ së

khoa häc vÒ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, vai trß, chøc n¨ng vµ néi dung hoµn thiÖn

chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ

quèc tÕ cña n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt hÖ

quan ®iÓm, nguyªn t¾c, môc tiªu, néi dung, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn

thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i nh»m kh«ng ngõng thóc

®Èy sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ë CHDCND Lµo ®Õn n¨m 2020.

6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:

- VÒ ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu: LuËn ¸n vËn dông nh÷ng quan ®iÓm

vµ ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, nh÷ng häc thuyÕt kinh tÕ vµ

11

khoa häc qu¶n lý hiÖn ®¹i, tham kh¶o kinh nghiÖm ®æi míi cña ViÖt Nam,

Trung Quèc vµ mét sè n−íc ph¸t triÓn.

Dùa vµo nh÷ng quan ®iÓm ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng Nh©n d©n C¸ch

m¹ng Lµo, chñ tr−¬ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ lµm c¬ së khoa häc

cho hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ®Õn n¨m 2020.

LuËn ¸n tham kh¶o, thõa kÕ c¸c c«ng tr×nh, luËn ¸n, chuyªn ®Ò, c¸c bµi

nghiªn cøu trªn c¬ së ph©n tÝch, phª ph¸n, cã chän läc.

- VÒ c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ: LuËn ¸n sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng

ph¸p nghiªn cøu nh−: ph©n tÝch, tæng hîp, hÖ thèng hãa vµ kh¸i qu¸t hãa,

thèng kª, ph©n tÝch, so s¸nh, ph−¬ng ph¸p trõu t−îng hãa.

7. KÕt cÊu cña luËn ¸n:

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn ¸n ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng

nh− sau:

Ch−¬ng 1: C¬ së khoa häc cña chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ

th−¬ng m¹i.

Ch−¬ng 2: ChÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc

CHDCND Lµo trong thêi gian qua vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra.

Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý

nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña n−íc CHDCND Lµo ®Õn

n¨m 2020.

12

Ch−¬ng 1

C¬ së khoa häc cña chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc

vÒ th−¬ng m¹i

1.1. B¶n chÊt cña th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

1.1.1. Kh¸i niÖm cña th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

Th−¬ng m¹i lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi l−u th«ng hµng hãa vµ

xuÊt hiÖn khi l−u th«ng hµng hãa trë thµnh chøc n¨ng ®éc lËp t¸ch khái s¶n

xuÊt hµng hãa. L−u th«ng hµng hãa vµ th−¬ng m¹i lµ c¸c ph¹m trï kinh tÕ

kh¸c nhau, nh−ng l¹i cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. Lµ ngµnh tæ chøc l−u

th«ng hµng hãa, th−¬ng m¹i ®−îc xem nh− mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n

xuÊt xY héi. Lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, th−¬ng m¹i ®−îc hiÓu lµ mét h×nh thøc

ph¸t triÓn cao cña trao ®æi hµng hãa: T - H - T', lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i

s¶n xuÊt xW héi, cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c kh©u kh¸c, t¹o thµnh mèi quan

hÖ gi÷a th−¬ng m¹i víi s¶n xuÊt; th−¬ng m¹i víi ph©n phèi vµ th−¬ng m¹i víi

tiªu dïng.

Lµ mét ngµnh kinh tÕ, th−¬ng m¹i ®−îc tæ chøc thµnh mét ngµnh kinh tÕ

quèc d©n ®éc lËp, cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n.

Th−¬ng m¹i ®−îc coi lµ mét c«ng cô quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t

triÓn, ph¸ vì tÝnh tù cung, tù cÊp; thóc ®Èy qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ;

æn ®Þnh tµi chÝnh quèc gia, c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n, tho¶ mYn nhu cÇu

tiªu dïng ngµy cµng cao cña c¸c tÇng líp d©n c− trong xY héi.

VÒ mÆt häc thuËt, th−¬ng m¹i (TiÕng Anh lµ Trade hoÆc Commerce;

tiÕng Ph¸p lµ Commerce; tiÕng La tinh lµ Commercium; tiÕng Nga lµ

TORGOVLIA) ®Òu ®−îc hiÓu lµ mua b¸n, trao ®æi hµng hãa, ho¹t ®éng

kinh doanh.

Theo nghÜa hÑp, th−¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh mua b¸n hµng hãa, dÞch vô trªn

thÞ tr−êng, lµ lÜnh vùc ph©n phèi vµ l−u th«ng hµng hãa. Theo ph¹m vi ho¹t

13

®éng cã néi th−¬ng vµ ngo¹i th−¬ng. LuËt Th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam n¨m

2005 quan niÖm ho¹t ®éng th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lîi,

bao gåm mua b¸n hµng hãa, cung øng dÞch vô, ®Çu t−, xóc tiÕn th−¬ng m¹i vµ

c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lîi kh¸c. Cô thÓ LuËt Th−¬ng m¹i ViÖt

Nam n¨m 2005 chØ ra 3 nhãm ho¹t ®éng sau:

a. Mua b¸n hµng hãa lµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, theo ®ã bªn b¸n cã nghÜa

vô giao hµng, chuyÓn quyÒn së h÷u hµng hãa cho bªn mua vµ nhËn thanh

to¸n; bªn mua cã nghÜa vô thanh to¸n cho bªn b¸n, nhËn hµng vµ quyÒn së

h÷u hµng hãa theo tháa thuËn.

b. Cung øng dÞch vô lµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, theo ®ã mét bªn (sau ®ay

gäi lµ bªn cung øng dÞch vô) cã nghÜa vô thùc hiÖn dÞch vô cho mét bªn kh¸c

vµ nhËn thanh to¸n; bªn sö dông dÞch vô (sau ®©y gäi lµ kh¸ch hµng) cã nghÜa

vô thanh to¸n cho bªn cung øng dÞch vô vµ sö dông dÞch vô theo tháa thuËn.

c. Xóc tiÕn th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng thóc ®Èy, t×m kiÕm c¬ héi mua b¸n

hµng hãa vµ cung øng dÞch vô, bao gåm ho¹t ®éng khuyÕn m¹i, qu¶ng c¸o

th−¬ng m¹i, tr−ng bµy, giíi thiÖu hµng hãa, dÞch vô vµ héi chî, triÓn lYm

th−¬ng m¹i.

d. C¸c ho¹t ®éng trung gian th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng cña th−¬ng nh©n ®Ó

thùc hiÖn c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i cho mét sè th−¬ng nh©n ®−îc x¸c ®Þnh,

bao gåm ho¹t ®éng ®¹i diÖn cho th−¬ng nh©n, m«i giíi th−¬ng m¹i, uû th¸c

mua b¸n hµng hãa vµ ®¹i lý th−¬ng m¹i.

ë

hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi, kh¸i niÖm "Th−¬ng m¹i" cã néi dung rÊt

réng, bao gåm kh«ng chØ lµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thuÇn tuý mµ cßn c¶ ho¹t

®éng nh− dÞch vô vËn t¶i, hµng h¶i, hµng kh«ng, x©y dùng, du lÞch, tµi chÝnh,

ng©n hµng. Ch¼ng h¹n, Bé luËt Th−¬ng m¹i sè 48 cña NhËt B¶n cã ph¹m vi

®iÒu chØnh kh¸ réng, bao gåm c¸c ho¹t ®éng mua b¸n nh»m môc ®Ých lîi

nhuËn vµ hÇu hÕt c¸c dÞch vô trªn thÞ tr−êng nh− dÞch vô vËn t¶i, cung øng

®iÖn hay khÝ ®èt, uû th¸c, b¶o hiÓm, ng©n hµng. Bé LuËt Th−¬ng m¹i cña Th¸i

Lan còng qui ®Þnh ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i trong tÊt

14

c¶ c¸c lÜnh vùc nh− mua b¸n hµng hãa, thuª tµi s¶n, thuª mua tµi s¶n, tÝn

dông, thÕ chÊp, ®¹i diÖn, m«i giíi, b¶o hiÓm, c«ng ty, hîp danh…

Theo Uû ban Liªn hiÖp quèc vÒ LuËt Th−¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL),

thuËt ng÷ "Th−¬ng m¹i" ®−îc hiÓu theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò n¶y

sinh ra tõ mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th−¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp

®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th−¬ng m¹i (Commercial) bao gåm bÊt

cø giao dÞch th−¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô;

tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th−¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång; cho

thuª dµi h¹n; x©y dùng c«ng tr×nh; t− vÊn; kü thuËt c«ng tr×nh; ®Çu t−, cÊp vèn;

ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai th¸c t« nh−îng; liªn doanh vµ c¸c h×nh

thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh; chuyªn chë hµng hãa hay

hµnh kh¸ch b»ng ®−êng biÓn, ®−êng s¾t hoÆc ®−êng bé.

HiÖn nay, LuËt Th−¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 2005 vµ trong nhiÒu HiÖp

®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng ®−îc ký kÕt mµ ®iÓn h×nh lµ HiÖp ®Þnh th−¬ng

m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, kh¸i niÖm "th−¬ng m¹i" ®Òu ®Y ®−îc hiÓu theo nghÜa

réng, tøc lµ bao gåm th−¬ng m¹i hµng hãa, ®Çu t−, së h÷u trÝ tuÖ, th−¬ng m¹i

dÞch vô, xóc tiÕn th−¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lîi kh¸c.

ViÖc qui ®Þnh nh− vËy lµ phï hîp víi HiÖp ®Þnh thµnh lËp tæ chøc th−¬ng m¹i

thÕ giíi (WTO).

Nh− vËy, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trong

®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa vµ chñ ®éng héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ cÇn thiÕt. HiÓu kh¸i niÖm "th−¬ng m¹i" theo nghÜa réng

(theo c¸ch mµ Mü vµ Tæ chøc th−¬ng m¹i quèc tÕ quan niÖm) chÝnh lµ c¬ së

khoa häc cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc

vÒ th−¬ng m¹i cña Lµo trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng héi nhËp khu vùc

vµ thÕ giíi.

1.1.2. Qu¶n lý th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

Khi ®Y kh¼ng ®Þnh th−¬ng m¹i lµ mét ngµnh kinh tÕ ®éc lËp n»m trong hÖ

thèng kinh tÕ cña ®Êt n−íc th× còng ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ

15

th−¬ng m¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. VÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra tiÕp theo lµ qu¶n lý

theo c¸ch thøc hay ph−¬ng thøc nµo? Trªn thÕ giíi, cuéc tranh luËn gi÷a 2 trao

l−u kinh tÕ häc vÉn ch−a ®i ®Õn håi kÕt gi÷a mét bªn lµ "thuyÕt bµn tay v«

h×nh" cña Adam Smith (1723-1879) víi nguyªn lý "Nhµ n−íc kh«ng can thiÖp

vµo ho¹t ®éng kinh tÕ, viÖc tæ chøc nÒn kinh tÕ hµng hãa cÇn theo nguyªn t¾c

tù do, sù vËn ®éng cña thÞ tr−êng lµ do quan hÖ cung cÇu vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t

cña gi¸ c¶ hµng hãa trªn thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh…" vµ mét bªn lµ John

Meynard Keynes (1884-1946) víi lý thuyÕt "Nhµ n−íc ®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ

tr−êng". Tuy nhiªn, mét sù thùc kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®−îc lµ tÊt c¶ c¸c

nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cña c¸c n−íc ®Y vµ ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã sù qu¶n lý,

®iÒu khiÓn, can thiÖp cña Nhµ n−íc ë c¸c ph¹m vi møc ®é kh¸c nhau vµ b»ng

c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nhau.

Trong qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i còng t−¬ng tù nh− vËy. Tr−êng

ph¸i ñng hé tù do th−¬ng m¹i (Adam Smith, David Ricardo, Heekscher -

Ohlin…) ®Òu ®−a ra c¸c so s¸nh vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ t−¬ng ®èi ®Ó

kh¼ng ®Þnh tù do hãa th−¬ng m¹i cã lîi h¬n so víi h¹n chÕ tù do hãa. Tuy

nhiªn, tù do hãa th−¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu còng mang l¹i nh÷ng hËu

qu¶ kh«n l−êng cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− søc c¹nh tranh thÊp nªn

hµng hãa kh«ng tiªu thô ®−îc, tµi nguyªn bÞ khai th¸c tíi møc kiÖt quÖ, m«i

tr−êng bÞ ph¸ huû… Ngay ë trong mét quèc gia còng cã t×nh h×nh t−¬ng tù

nh− vËy, sù ph©n hãa thu nhËp ®Y dÉn tíi mét sè nhãm ng−êi cã thu nhËp thÊp

kh«ng thÓ mua ®−îc hµng hãa (mÆc dï gi¸ rÎ h¬n so víi tr−íc khi diÔn ra qu¸

tr×nh tù do hãa th−¬ng m¹i), mét sè s¶n phÈm còng sÏ kh«ng thÓ tiªu thô ®−îc

v× gi¸ cao mµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë ®ã kh«ng cho phÐp chuyÓn ®æi sang s¶n

xuÊt ra s¶n phÈm kh¸c.

ë

mét khÝa c¹nh kh¸c, h×nh th¸i ®éc quyÒn Nhµ n−íc

vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c TËp ®oµn, C«ng ty xuyªn quèc gia ®Y vµ sÏ tiÕp tôc

chi phèi thÞ tr−êng thÕ giíi khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp nhá Ýt cã c¬ héi ®Ó

th©m nhËp vµ bµnh tr−íng thÞ tr−êng. Trªn thùc tÕ, nhiÒu nhµ kinh tÕ häc phª

16

ph¸n gay g¾t t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ nhÊn m¹nh ph¶i khuyÕn khÝch c¹nh

tranh b×nh ®¼ng nh−ng ®Ó c¹nh tranh b×nh ®¼ng th× doanh nghiÖp võa vµ nhá

kh«ng thÓ c¹nh tranh ®−îc víi c¸c C«ng ty lín ë hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc vµ

ngµnh nghÒ kinh doanh. Ngay ë trong Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)

t×nh h×nh còng diÔn ra t−¬ng tù nh− vËy, trong héi nghÞ c¸c n−íc ®Òu thèng

nhÊt ph¶i tù do hãa th−¬ng m¹i nh−ng thùc tÕ l¹i t×m kiÕm c¸c hµng rµo b¶o

hé míi tinh vi h¬n, chÆt chÏ h¬n.

VÒ ph−¬ng diÖn lý luËn, còng cßn nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ kinh tÕ

thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng. Mét sè nhµ kinh tÕ cña ViÖt Nam cho r»ng:

"Kinh tÕ hµng hãa ra ®êi th× thÞ tr−êng còng xuÊt hiÖn, nh−ng kh«ng cã nghÜa

®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Víi sù t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ hµng hãa, thÞ

tr−êng ®−îc më réng, phong phó, ®¶m b¶o, c¸c quan hÖ thÞ tr−êng t−¬ng ®èi

hoµn thiÖn th× míi cã kinh tÕ thÞ tr−êng". Kinh tÕ thÞ tr−êng lµ kinh tÕ hµng hãa

ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, khi tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n

xuÊt xY héi ®Òu ®−îc tiÒn tÖ hãa; c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt nh− ®Êt ®ai; tµi

nguyªn, vèn b»ng tiÒn vµ vèn vËt chÊt; søc lao ®éng, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, c¸c

s¶n phÈm dÞch vô ®−îc t¹o ra, chÊt x¸m ®Òu lµ ®èi t−îng mua b¸n, lµ hµng hãa.

C¬ chÕ thÞ tr−êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè, quan hÖ c¬ b¶n vËn ®éng d−íi

sù chi phèi cña c¸c qui luËt thÞ tr−êng trong m«i tr−êng c¹nh tranh, nh»m môc

tiªu lîi nhuËn. Nh©n tè c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr−êng lµ cung - cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ

tr−êng. C¬ chÕ thÞ tr−êng cã nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n sau:

- C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph©n bæ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn s¶n

xuÊt khan hiÕm nh− lao ®éng, vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vÒ c¬ b¶n ®−îc

quyÕt ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan thong qua sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ.

- TÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®−îc tiÒn tÖ hãa.

- §éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ lîi Ých kinh tÕ ®−îc biÓu hiÖn

tËp trung ë møc lîi nhuËn.

17

- Tù do lùa chän viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt,

c¸c nhµ th−¬ng m¹i vµ ng−êi tiªu dïng th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr−êng.

- C¹nh tranh lµ m«i tr−êng vµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thóc

®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng hiÖu qu¶.

VÒ c¬ b¶n, c¬ chÕ thÞ tr−êng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh theo c¸c qui luËt cña

kinh tÕ thÞ tr−êng. V× vËy, sù can thiÖp cña Nhµ n−íc ®¶m b¶o cho sù vËn

®éng cña thÞ tr−êng ®−îc æn ®Þnh, nh»m tèi ®a hãa hiÖu qu¶ kinh tÕ, b¶o ®¶m

®Þnh h−íng chÝnh trÞ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, söa ch÷a, kh¾c phôc nh÷ng

khuyÕt tËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr−êng, t¹o ra nh÷ng c«ng cô quan träng ®iÒu

tiÕt thÞ tr−êng ë tÇm vÜ m«.

Nh×n chung, kh«ng cã qui ®Þnh chuÈn nµo ®Ó x¸c ®Þnh mét c¸ch râ

rµng vµ liÖu mét n−íc cã ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hay kh«ng?

ChÝnh phñ Hoa Kú ®−a ra 6 chØ tiªu ®Ó x¸c ®Þnh mét n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ

tr−êng, ®ã lµ:

- Ph¹m vi mµ ®ång tiÒn n−íc ®ã cã thÓ chuyÓn ®æi sang ®ång tiÒn cña

mét n−íc kh¸c.

- Ph¹m vi vµ møc l−¬ng cña ng−êi lao ®éng ë n−íc ®ã ®−îc x¸c ®Þnh trªn

c¬ së tù do tho¶ thuËn gi÷a ng−êi lao ®éng vµ ng−êi qu¶n lý,

- Ph¹m vi mµ c¸c c«ng ty cña n−íc ngoµi ®−îc liªn doanh vµ ®Çu t− ë

n−íc ®ã,

- Ph¹m vi mµ ChÝnh phñ së h÷u häc kiÓm so¸t ®èi víi ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt,

- Ph¹m vi mµ ChÝnh phñ kiÓm so¸t ®èi víi viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ

c¸c quyÕt ®Þnh vÒ gi¸ vµ s¶n l−îng cña doanh nghiÖp.

- C¸c yÕu tè kh¸c mµ c¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý cho lµ phï hîp.

ë

ViÖt Nam, §¶ng vµ Nhµ n−íc chñ tr−¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n l©u dµi

chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬

chÕ thÞ tr−êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa.

§Æc tr−ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa ®−îc

x¸c ®Þnh nh− sau:

18

- Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng xY héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc

l−îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vÊn ®Ò - kü thuËt cña chñ

nghÜa xY héi; sö dông c¬ chÕ thÞ tr−êng, ¸p dông c¸c h×nh thøc vµ ph−¬ng

ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr−êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tinh thÇn n¨ng

®éng, s¸ng t¹o cña ng−êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, thóc ®Èy c«ng

nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa; lYnh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®óng

h−íng ®i lªn chñ nghÜa xY héi.

- Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së

h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nh−ng së h÷u c«ng céng (toµn d©n vµ tËp thÓ)

dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng, kinh tÕ Nhµ n−íc gi÷ vai trß chñ ®¹o.

- Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ

n−íc, Nhµ n−íc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo

nguyªn t¾c kÕt hîp thÞ tr−êng víi kÕ ho¹ch, ph¸t huy mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ,

kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao

®éng, cña toµn thÓ nh©n d©n.

- Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xY héi chñ nghÜa thùc hiÖn ph©n phèi chñ

yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo

ph−¬ng thøc ®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua

phóc lîi xY héi; t¨ng tr−ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ céng ®ång

xY héi ngay trong tõng b−íc ph¸t triÓn.

Tõ chñ tr−¬ng chung vÒ x©y dùng kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam nh− ®Y

nªu trªn, cho thÊy c¬ chÕ thÞ tr−êng kh«ng ph¶i lµ c¬ chÕ thÞ tr−êng thuÇn tuý

mµ lµ c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc. Mét mÆt, Nhµ n−íc t«n

träng sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.

MÆt kh¸c, Nhµ n−íc cã c¸c ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ c¸c khuyÕt tËt cña

c¬ chÕ thÞ tr−êng. §©y chÝnh lµ c¬ së luËn quan träng ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn

®Ò mÊu chèt cña ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng

m¹i theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. Theo ®Þnh h−íng ®ã, chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc

vÒ th−¬ng m¹i theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ph¶i thÓ hiÖn ®−îc c¸c yªu cÇu sau ®©y:

19

- Thø nhÊt thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i trªn thÞ

tr−êng chñ yÕu b»ng ph¸p luËt, thÓ chÕ, qui ho¹ch, kÕ ho¹ch Nhµ n−íc h−íng

dÉn, hç trî vµ thanh tra, kiÓm so¸t mäi thµnh phÇn kinh tÕ thùc hiÖn thÓ chÕ,

kÕ ho¹ch vµ qui ho¹ch, gi¶m m¹nh sù can thiÖp vµo thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng

th−¬ng m¹i b»ng ph−¬ng ph¸p hµnh chÝnh hoÆc b»ng c¸ch trùc tiÕp tham gia

kinh doanh.

Thø hai, lµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt vµ thÓ chÕ kinh tÕ ®Ó t¹o lËp

®Çy ®ñ vµ ®ång bé c¸c bé phËn cña thÞ tr−êng nh»m ®Èy lïi vµ triÖt tiªu c¸c thÞ

tr−êng ngÇm, h×nh thµnh hÖ thèng thÓ chÕ thÞ tr−êng hoµn chØnh vµ ®ång bé.

- Thø ba, lµ thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i theo

h−íng ph©n cÊp qu¶n lý m¹nh mÏ cho cÊp d−íi ®i ®«i víi gi¸m s¸t, thanh

tra chÆt chÏ cña cÊp trªn, g¾n tr¸ch nhiÖm víi quyÒn lîi vµ c¸c ®iÒu kiÖn

thùc hiÖn.

- Thø t−, lµ x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i thùc sù

th«ng tho¸ng vµ minh b¹ch trªn thÞ tr−êng néi ®Þa nh»m ph¸t huy tèi ®a néi

lùc vµ tËn dông ®−îc c¸c ngo¹i lùc cho sù ph¸t triÓn, b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh

chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

C¬ chÕ thÞ tr−êng lµ c¬ chÕ th«ng qua thÞ tr−êng ®Ó x¸c ®Þnh vÒ mÆt gi¸

trÞ sö dông: s¶n xuÊt cho ai, s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh− thÕ nµo vµ vÒ mÆt gi¸

trÞ: ph¶i tÝnh to¸n hao phÝ bao nhiªu lao ®éng (lao ®éng sèng vµ lao ®éng qu¸

khø). VÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông lµ nh»m ®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng−êi mua.

VÒ mÆt gi¸ trÞ lµ chó ý tíi sù kÕt hîp víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng−êi mua.

Nãi mét c¸ch kh¸c, c¬ chÕ thÞ tr−êng lµ, b¸n c¸i mµ thÞ tr−êng cÇn chø kh«ng

ph¶i b¸n c¸i m×nh cã. TÝn hiÖu râ nhÊt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng lµ gi¸ c¶ thÞ tr−êng,

nh×n vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ lµ thÊy sù biÕn ®éng cña thÞ tr−êng.

C¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc lµ sù ®iÒu tiÕt vÜ m«, thÓ

hiÖn trªn c¸c mÆt sau ®©y:

Mét lµ, Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng ph¸p lý thuËn lîi (vÒ luËt ph¸p vµ thùc

thi luËt ph¸p), gåm 7 nhãm luËt sau: ph¸p luËt vÒ c¸c lo¹i h×nh c«ng ty, ph¸p

20

luËt vÒ hîp ®ång kinh tÕ, ph¸p luËt vÒ ®Çu t− vµ thÞ tr−êng vèn; ph¸p luËt vÒ

tÝn dông vµ ng©n hµng; ph¸p luËt vÒ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ

vÜ m«; ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vµ ph¸ s¶n, vÒ träng tµi kinh tÕ

vµ Tßa ¸n kinh tÕ.

Hai lµ, Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng xY héi æn ®Þnh, b»ng c¸ch x©y dùng kÕt

cÊu h¹ tÇng vÒ kinh tÕ (quan träng nhÊt lµ giao th«ng vËn t¶i vµ th«ng tin liªn

l¹c) vµ kÕt cÊu h¹ tÇng xY héi, trong ®ã nhÊn m¹nh vÒ gi¸o dôc, ®µo t¹o,

c«ng nghÖ…

Ba lµ, Nhµ n−íc so¹n th¶o kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t

triÓn kinh tÕ xY héi vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Ó h−íng c¸c chñ thÓ thùc hiÖn

kÕ ho¹ch, quy ho¹ch vµ c¸c ch−¬ng tr×nh ®ã.

Bèn lµ, khi cÇn thiÕt Nhµ n−íc sö dông nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó

can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i.

1.1.3. Vai trß vµ chøc n¨ng cña th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n (KTQD)

Th−¬ng m¹i lµ mét ngµnh kinh tÕ t−¬ng ®èi ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ

quèc d©n, tuy kh«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, nh−ng th−¬ng m¹i

cã vai trß quan träng thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt më réng cña nÒn kinh tÕ

quèc d©n, g¾n l−u th«ng hµng hãa víi s¶n xuÊt hµng hãa, g¾n s¶n xuÊt víi tiªu

dïng. ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th−¬ng m¹i phô thuéc vµo sù ph©n c«ng

lao ®éng xY héi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt ë tõng giai ®o¹n

lÞch sö nhÊt ®Þnh. Tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, ph©n

c«ng lao ®éng xY héi ngµy cµng s©u s¾c th× ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cµng ph¸t

triÓn, më réng c¶ vÒ ph¹m vi, quy m« vµ c¬ cÊu hµng hãa, dÞch vô.

1.1.3.1. Th−¬ng m¹i cã nh÷ng vai trß sau ®©y:

Thø nhÊt, th−¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng hãa ph¸t

triÓn. Th«ng qua ho¹t ®éng th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng, c¸c chñ thÓ kinh

doanh ®−îc mua b¸n c¸c hµng hãa vµ dÞch vô. §iÒu ®ã ®¶m b¶o cho qu¸

tr×nh t¸i s¶n xuÊt xY héi ®−îc tiÕn hµnh b×nh th−êng, l−u th«ng hµng hãa vµ

dÞch vô th«ng suèt. §iÒu nµy cã ý nghÜa v« cïng quan träng lµ ë chç: NÕu

21

ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kÐm ph¸t triÓn th× chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng hãa

kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®−îc.

Thø hai, th«ng qua viÖc mua b¸n hµng hãa dÞch vô trªn thÞ tr−êng,

th−¬ng m¹i cã vai trß trong viÖc më réng, khuyÕn khÝch, n©ng cao nhu cÇu

tiªu dïng ngµy cµng t¨ng lªn cña toµn xY héi, bao gåm c¸c c¸ nh©n, doanh

nghiÖp; kÝch cÇu vµ lµm t¨ng søc mua cña nh©n d©n - ®©y lµ ®éng lùc thóc

®Èy, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n−íc.

Thø ba, th−¬ng m¹i - ®Æc biÖt lµ th−¬ng m¹i xuÊt nhËp khÈu, trùc tiÕp

thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i më cöa, thùc hiÖn qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ

héi nhËp kinh tÕ trong khu vùc vµ quèc tÕ; g¾n chÆt thÞ tr−êng trong n−íc víi

thÞ tr−êng n−íc ngoµi. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ ngo¹i th−¬ng sÏ ®¶m b¶o më

réng thÞ tr−êng ®Çu vµo c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,

nguyªn nhiªn vËt liÖu thiÕt yÕu mµ trong n−íc kh«ng cã; ®ång thêi còng më

réng thÞ tr−êng ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô; th«ng qua ®ã

ngo¹i th−¬ng t¹o ra nguån tÝch luü vèn ngo¹i tÖ m¹nh, phôc vô ®¾c lùc sù

nghiÖp c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc.

Thø t−, ho¹t ®éng th−¬ng m¹i lu«n lu«n cã sù c¹nh tranh, th«ng qua c¹nh

tranh ®ßi hái c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr−êng ph¶i

hÕt søc n¨ng ®éng s¸ng t¹o vµ nh¹y bÐn; ®ång thêi ph¶i lu«n lu«n kh«ng

ngõng c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p kinh doanh vµ dÞch vô, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh

doanh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng trong n−íc vµ n−íc

ngoµi. §iÒu ®ã gãp phÇn thóc ®Èy lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn phôc vô sù

nghiÖp c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ

trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh vµ dÞch vô th−¬ng m¹i nãi riªng.

1.1.3.2.Th−¬ng m¹i cã c¸c chøc n¨ng sau ®©y:

Mét lµ, tæ chøc vµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh l−u chuyÓn hµng hãa dÞch vô phôc

vô cho s¶n xuÊt vµ phôc vô nhu cÇu ®êi sèng cña nh©n d©n th«ng qua ho¹t

®éng mua b¸n trao ®æi trªn thÞ tr−êng. §©y lµ chøc n¨ng chñ yÕu nhÊt cña

22

th−¬ng m¹i; víi chøc n¨ng nµy, th−¬ng m¹i ph¶i nghiªn cøu vµ n¾m v÷ng nhu

cÇu thÞ tr−êng hµng hãa, dÞch vô; huy ®éng vµ sö dông hîp lý c¸c nguån hµng

nh»m tho¶ mYn mét c¸ch tèi ®a mäi nhu cÇu cña xY héi. ThiÕt lËp hîp lý c¸c

mèi quan hÖ mua, b¸n, dÞch vô trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Hai lµ, th«ng qua qu¸ tr×nh l−u chuyÓn hµng hãa, th−¬ng m¹i thùc hiÖn

chøc n¨ng tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong kh©u l−u th«ng, thùc hiÖn chøc

n¨ng nµy, th−¬ng m¹i ph¶i lµm tèt c«ng t¸c vËn chuyÓn, kho hµng bÕn bYi,

tiÕp nhËn, ®ãng gãi, b¶o qu¶n, ph©n lo¹i hµng hãa… tr−íc khi ®−a tíi c¸c ®èi

t−îng tiªu dïng.

Ba lµ, th«ng qua ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n hµng hãa trong n−íc vµ

ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, th−¬ng m¹i lµm chøc n¨ng g¾n s¶n xuÊt víi thÞ

nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tham gia thùc hiÖn qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ.

Bèn lµ, thùc hiÖn gi¸ trÞ hµng hãa; víi chøc n¨ng nµy th−¬ng m¹i chuyÓn

hãa h×nh th¸i gi¸ trÞ cña hµng hãa tõ hµng thµnh tiÒn, vµ tõ tiÒn thµnh hµng

chÝnh lµ thùc hiÖn môc tiªu cuèi cïng cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt xY héi; ®ång

thêi còng lµ thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh sinh lêi cña th−¬ng m¹i.

N¨m lµ, th−¬ng m¹i thùc hiÖn chøc n¨ng xóc tiÕn ®Çu t− vµo c¸c ngµnh,

tiÕn, qu¶ng b¸ h×nh ¶nh s¶n phÈm, tiÒm n¨ng vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ

cña ®Êt n−íc trong t−¬ng lai. C¸c bé - chî quèc tÕ vµ trong n−íc mµ ngµnh

th−¬ng m¹i tæ chøc lµ nhÞp cÇu nèi liÒn c¸c nhµ ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc ®Ó

lËp kÕ ho¹ch vµ dù b¸o nhu cÇu ®¸p øng c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô trong t−¬ng

lai cho tiªu dïng trong n−íc vµ thÕ giíi.

1.1.3.3. Vai trß cña qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i:

Mét lµ, Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng vµ ®iÒu kiÖn cho th−¬ng m¹i trªn thÞ

m«i tr−êng kinh tÕ, m«i tr−êng v¨n hãa - xY héi vµ m«i tr−êng kü thuËt - c«ng

23

nghÖ. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ ®−îc vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ

ho¹ch hãa, tËp trung quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng chóng ta

th−êng qu¸ nhÊn m¹nh ®Õn m«i tr−êng luËt ph¸p vµ m«i tr−êng kinh tÕ mµ

kh«ng chó ý tíi m«i tr−êng v¨n hãa - xY héi vµ m«i tr−êng kü thuËt - c«ng

nghÖ cho ph¸t triÓn th−¬ng m¹i. Thùc tÕ ®Y chØ ra r»ng, dï cho m«i tr−êng

kinh tÕ vµ luËt ph¸p cã thuËn lîi bao nhiªu nh−ng m«i tr−êng Êy kú thÞ nh÷ng

nhµ kinh doanh vµ xem hä nh− nh÷ng "bän con phe", "kÎ bu«n b¸n, chuyªn

bãc lét c¶ ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng"… th× còng ch¼ng khuyÕn khÝch

®−îc c¸c nhµ kinh doanh d¸m nghÜ, d¸m lµm. Còng gièng nh− nÕu kh«ng ph¸t

triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng nghÖ cho th−¬ng m¹i ®iÖn tö th× cã m«i tr−êng luËt

ph¸p, kinh tÕ vµ v¨n hãa tèt bao nhiªu còng ch¼ng cã ®−îc th−¬ng m¹i ®iÖn tö

trong thùc tiÔn v× c¸c m¸y tÝnh kh«ng thÓ kÕt nèi ®−îc víi nhau. Do vËy, Nhµ

n−íc cÇn tËp trung t¹o lËp c¸c yÕu tè ®ång bé cña m«i tr−êng, kh«ng qu¸ thiªn

lÖch vµ c¾t khóc thµnh c¸c bé phËn rêi r¹c nhau. M«i tr−êng ®ã còng ph¶i lµ

ho¹t ®éng ®−îc mµ kh«ng bÞ kÕt téi v× "lîi dông s¬ hë cña Nhµ n−íc"…

Hai lµ, Nhµ n−íc ®Þnh h−íng cho sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i trªn thÞ

tæ chøc thùc hiÖn c¸c chiÕn l−îc, qui ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. Trong c¸c

v¨n kiÖn cña §¶ng, c¸c môc tiªu dµi h¹n vµ trung h¹n vÒ ph¸t triÓn c¸c ngµnh

dÞch vô ®Y ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng ®èi cô thÓ vµ g¾n liÒn víi c¸c môc tiªu ®ã lµ

ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cña c¸c lÜnh vùc vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c vïng.

§ã lµ nh÷ng ®Þnh h−íng rÊt c¬ b¶n cho ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc, qui ho¹ch, kÕ

ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th−¬ng m¹i. V× vËy, ®Ó thÓ hiÖn tèt vai trß cña

m×nh, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i còng ph¶i chó träng vµ

vµ ngoµi n−íc.

Ba lµ, Nhµ n−íc ®iÒu tiÕt vµ can thiÖp vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th−¬ng

m¹i b»ng c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng ph¸t

24

triÓn kh«ng ®Òu, ë ®Þa bµn thµnh thÞ th× thÞ tr−êng ph¸t triÓn nhanh vµ th−¬ng

m¹i ho¹t ®éng rÊt nhén nhÞp. Bªn c¹nh ®ã, ë n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ë miÒn nói,

vËt chÊt kü thuËt cho ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thiÕu thèn vµ vËn chuyÓn hµng

hãa gÆp nhiÒu khã kh¨n, chi phÝ cao.

§Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng, nhµ n−íc ph¶i can

thiÖp trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th−¬ng m¹i th«ng qua c¸c h×nh thøc hç

chøa ®ùng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tù ph¸t vµ nhiÒu yÕu tè rñi ro, ®Ó thÞ tr−êng

ph¸t triÓn æn ®Þnh cÇn thiÕt ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ n−íc th«ng qua c¸c

c«ng cô vµ biÖn ph¸p kinh tÕ nh− thuÕ, gi¸, tû gi¸, phÝ…

Bèn lµ, Nhµ n−íc thùc hiÖn vai trß kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi c¸c ho¹t

®éng th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng néi ®Þa. Ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra lµ mét

trong nh÷ng chøc n¨ng mµ Nhµ n−íc nµo còng ph¶i thùc hiÖn. Thanh tra

chuyªn ngµnh vÒ th−¬ng m¹i th−êng bao gåm 4 néi dung: kiÓm tra viÖc ®¨ng

ký kinh doanh, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i, ph¸t hiÖn vµ

xö lý c¸c vi ph¹m ph¸p luËt th−¬ng m¹i, kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi

hµnh ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i, kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p

luËt vÒ th−¬ng m¹i. C«ng t¸c thanh tra vµ kiÓm tra sÏ mang l¹i kÕt qu¶ khi g¾n

liÒn víi gi¸o dôc vÒ ph¸p luËt ®Ó ng¨n ngõa vµ xö ph¹t nghiªm minh ®Ó ng¨n

chÆn. Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng néi ®Þa rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p v×

vËy c«ng t¸c thanh tra vµ kiÓm tra còng bao gåm nhiÒu néi dung kh¸c nhau.

lu«n lµ nh÷ng vÊn ®Ò ph¶i xö lý nh»m t¨ng c−êng vai trß qu¶n lý cña Nhµ

n−íc ®èi víi th−¬ng m¹i vµ thÞ tr−êng.

25

1.1.4. Néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i

Néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ ®−îc qui ®Þnh trong nhiÒu Bé luËt

ph¸t triÓn kinh tÕ xY héi cña ®Êt n−íc, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc gia,

quyÕt ®Þnh c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ xY héi, quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr−¬ng,

biÖn ph¸p nh»m ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Þa

ph−¬ng, b¶o ®¶m quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¬ së kinh tÕ theo

chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n−íc, ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nÒn

ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n, 5 n¨m, hµng n¨m ®Ó tr×nh Quèc héi vµ chØ ®¹o thùc

hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ®ã; quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tiÒn

l−¬ng vµ gi¸ c¶, qu¶n lý tµi s¶n Nhµ n−íc; qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi

ngo¹i… ChÝnh phñ cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n… tr×nh dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ

c¸c dù ¸n kh¸c tr−íc Quèc héi vµ Uû ban th−êng vô Quèc héi. LuËt tæ chøc

ChÝnh phñ qui ®Þnh c¸c chøc n¨ng cña ChÝnh phñ trong qu¶n lý nhµ n−íc vÒ

kinh tÕ bao gåm:

- Tham gia quyÒn lËp ph¸p víi t− c¸ch lµ c¬ quan s¸ng kiÕn ph¸p luËt (®Ó

- Thùc hiÖn quyÒn lËp qui víi t− c¸ch lµ c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt, ®−a

c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµo thùc tiÔn ®êi sèng kinh tÕ ®Êt n−íc.

- LYnh ®¹o vµ ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng, ®−êng lèi,

chÝnh s¸ch, c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ xY héi.

26

LuËt Th−¬ng m¹i cña n−íc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 2005 qui ®Þnh:

ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i; Bé Th−¬ng

m¹i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ho¹t

®éng mua b¸n hh vµ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, cô thÓ Bé, c¬ quan ngang Bé,

trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn viÖc

Sau khi LuËt Th−¬ng m¹i n¨m 2005 ra ®êi, ChÝnh phñ n−íc CHXHCN

ViÖt Nam qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Bé C«ng Th−¬ng (NghÞ ®Þnh sè

189/2007/N§-CP) nh− sau.

VÒ chøc n¨ng:

Bé C«ng Th−¬ng lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý

nhµ n−íc vÒ c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i, bao gåm c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc; c¬

khÝ, luyÖn kim, ®iÖn, n¨ng l−îng míi, n¨ng l−îng t¸i t¹o, dÇu khÝ, hãa chÊt,

vËt liÖu næ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp khai th¸c má vµ chÕ biÕn kho¸ng s¶n,

c«ng nghiÖp tiªu dïng, c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn kh¸c,

l−u th«ng hµng hãa trong n−íc; xuÊt nhËp khÈu, qu¶n lý thÞ tr−êng, xóc tiÕn

th−¬ng m¹i, th−¬ng m¹i ®iÖn tö, dÞch vô th−¬ng m¹i, héi nhËp kinh tÕ - th−¬ng

m¹i quèc tÕ, qu¶n lý c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p

tù vÖ, chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp, b¶o vÖ quyÒn lîi ng−êi tiªu dïng;

qu¶n lý nhµ n−íc c¸c dÞch vô c«ng trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc thuéc ph¹m vi

qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé.

VÒ nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n:

Bé C«ng Th−¬ng thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh t¹i NghÞ

®Þnh sè9 178/2007/N§-CP ngµy 03 th¸ng 12 n¨m 2007 cña ChÝnh phñ quy

®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé, c¬ quan

27

1. Tr×nh ChÝnh phñ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh, c¸c dù th¶o nghÞ quyÕt,

nghÞ ®Þnh, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ c¸c ngµnh,

phñ, Thñ t−íng ChÝnh phñ.

2. Tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµ tæ chøc thùc hiÖn chiÕn l−îc,

quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ; chiÕn l−îc, quy ho¹ch ngµnh vµ lÜnh vùc; quy

ho¹ch vïng, lYnh thæ vµ c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn, ch−¬ng tr×nh môc tiªu

quèc gia, ch−¬ng tr×nh kü thuËt - kinh tÕ, c¸c dù ¸n quan träng vµ c¸c v¨n b¶n

quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c trong ph¹m vi c¸c ngµnh, lÜnh vùc do Bé qu¶n lý.

3. Phª duyÖt chiÕn l−îc, quy ho¹ch, c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸c

ngµnh vµ lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé c¸c vïng, lYnh thæ

4. Ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ, th«ng t−; chØ ®¹o, h−íng dÉn, kiÓm

tra vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt thuéc ph¹m vi qu¶n

lý cña Bé; th«ng tin, tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ c«ng

nghiÖp vµ th−¬ng m¹i.

- kü thuËt trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé,

tæ chøc qu¶n lý, h−íng dÉn, kiÓm tra ®èi víi ngµnh nghÒ kinh doanh cã ®iÒu

kiÖn thuéc ngµnh c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i theo danh môc do ChÝnh phñ,

Thñ t−íng ChÝnh phñ quy ®Þnh.

6. Chñ tr× thÈm ®Þnh hoÆc phª duyÖt, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn

c¸c dù ¸n ®Çu t− trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i thuéc ph¹m vi

qu¶n lý cña Bé.

7. Quy ®Þnh viÖc cÊp, ®iÒu hµnh, thu håi, gia h¹n giÊy phÐp vÒ ®iÖn, hãa

chÊt, vËt liÖu næ c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt thuèc l¸ vµ c¸c lo¹i giÊy phÐp, giÊy

chøng nhËn, giÊy ®¨ng ký theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

28

®Þnh cña ChÝnh phñ.

9. VÒ an toµn kü thuËt c«ng nghiÖp:

a. Qu¶n lý, chØ ®¹o, kiÓm tra, chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c

kü thuËt an toµn trong ngµnh c«ng nghiÖp; b¶o vÖ m«i tr−êng c«ng nghiÖp

theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;

b. §Ò xuÊt danh môc m¸y, thiÕt bÞ, vËt t− cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an

toµn lao ®éng thuéc ngµnh, lÜnh vùc qu¶n lý, ®Ò nghÞ Bé Lao ®éng - Th−¬ng

binh vµ XY héi thèng nhÊt ban hµnh;

yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn lao ®éng thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n−íc cña

Bé, sau khi cã ý kiÕn thÈm ®Þnh cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ XY héi;

kiÓm ®Þnh khi thùc hiÖn ho¹t ®éng kiÓm ®Þnh c¸c m¸y, thiÕt bÞ cã yªu cÇu

nghiªm ngÆt vÒ an toµn lao ®éng thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé, sau

khi cã ý kiÕn thÈm ®Þnh cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ XY héi;

®. H−íng dÉn, kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p

luËt vÒ an toµn ®èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t−, cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an

toµn lao ®éng.

10. VÒ c¬ khÝ, luyÖn kim:

ChØ ®¹o vµ kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ

ho¹ch, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ, ngµnh luyÖn kim, ph¸t triÓn c¸c s¶n

phÈm c¬ khÝ, c¬ - ®iÖn tö träng ®iÓm, c¸c s¶n phÈm cã hµm l−îng c«ng nghÖ

cao, kÕt hîp kü thuËt c¬ khÝ, tù ®éng hãa, ®iÖn tö c«ng nghiÖp.

11. VÒ ®iÖn, n¨ng l−îng míi, n¨ng l−îng t¸i t¹o:

a. Phª duyÖt quy ho¹ch ph¸t triÓn ®iÖn lùc c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc

Trung −¬ng; c«ng bè danh môc c¸c c«ng tr×nh ®iÖn thuéc quy ho¹ch ph¸t triÓn

29

b. Phª duyÖt quy ho¹ch bËc thang thuû ®iÖn, quy ho¹ch n¨ng l−îng míi

vµ n¨ng l−îng t¸i t¹o;

c. Tæ chøc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vÒ ®iÖn nguyªn tö, n¨ng

l−îng míi, n¨ng l−îng t¸i t¹o;

d. Ban hµnh quy ®Þnh vÒ lËp, thÈm ®Þnh, lÊy ý kiÕn, tr×nh duyÖt gi¸ b¸n lÎ ®iÖn.

12. VÒ dÇu khÝ:

a. Phª duyÖt kÕ ho¹ch khai th¸c sím dÇu khÝ t¹i c¸c má;

b. QuyÕt ®Þnh thu håi má trong tr−êng hîp nhµ thÇu kh«ng tiÕn hµnh ph¸t

triÓn má vµ khai th¸c dÇu khÝ theo thêi gian quy ®Þnh ®Y ®−îc phª duyÖt;

c. QuyÕt ®Þnh cho phÐp ®èt bá khÝ ®ång hµnh;

d. Tæng hîp, theo dâi, b¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ kÕt qu¶ t×m kiÕm,

th¨m dß, khai th¸c, tiªu thô dÇu khÝ trong n−íc vµ xuÊt khÈu.

13. VÒ c«ng nghiÖp khai th¸c má vµ chÕ biÕn kho¸ng s¶n (trõ kho¸ng s¶n

thÈm quyÒn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ c«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ

biÕn kho¸ng s¶n;

b. ChØ ®¹o, tæ chøc thùc hiÖn quy ho¹ch, kÕ ho¹ch khai th¸c, chÕ biÕn vµ

sö dông kho¸ng s¶n sau khi ®−îc phª duyÖt;

c. Tæ chøc chØ ®¹o, h−íng dÉn, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy

chuÈn, ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt, c«ng nghÖ, an toµn vÖ sinh, b¶o vÖ m«i

tr−êng trong khai th¸c má vµ chÕ biÕn kho¸ng s¶n;

d. Tæ chøc thÈm ®Þnh thiÕt kÕ c¬ së c¸c c«ng tr×nh thuéc dù ¸n ®Çu t−

khai th¸c, chÕ biÕn kho¸ng s¶n;

®. Ban hµnh danh môc, ®iÒu kiÖn vµ tiªu chuÈn kho¸ng s¶n cÊm xuÊt

khÈu, kho¸ng s¶n h¹n chÕ xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

14. VÒ hãa chÊt, vËt liÖu næ c«ng nghiÖp:

a. Theo dâi, chØ ®¹o, h−íng dÉn kiÓm tra, tæng hîp t×nh h×nh ph¸t triÓn

c«ng nghiÖp hãa chÊt;

30

b. C«ng bè danh môc c¸c lo¹i vËt liÖu næ c«ng nghiÖp cÊm, h¹n chÕ sö

dông; kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ s¶n xuÊt, nhËp khÈu, cung øng,

sö dông vËt liÖu næ c«ng nghiÖp.

15. VÒ c«ng nghiÖp tiªu dïng, c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ c«ng nghiÖp

chÕ biÕn kh¸c:

a. KiÓm tra, gi¸m s¸t ®Çu t− ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− thuéc ngµnh c«ng

nghiÖp tiªu dïng vµ thùc phÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;

b. ChØ ®¹o vµ kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ

ho¹ch, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tiªu dïng vµ c«ng nghiÖp

thùc phÈm;

c. H−íng dÉn, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt

vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, an toµn vÖ sinh, m«i tr−êng c«ng nghiÖp;

biÕn thùc phÈm thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé ®Õn tr−íc khi ®−îc

®−a ra thÞ tr−êng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu.

16. VÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i ®Þa ph−¬ng:

quyÒn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c«ng

nghiÖp ë ®Þa ph−¬ng;

b. Tæng hîp chung vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng vµ qu¶n lý c¸c

côm, ®iÓm c«ng nghiÖp ë cÊp huyÖn vµ c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ë ®Þa

ph−¬ng;

c. H−íng dÉn, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy ho¹ch ngµnh,

vïng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i trªn ph¹m vi c¶ n−íc;

d. Ban hµnh c¬ chÕ khuyÕn khÝch hç trî vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng

nghiÖp vµ th−¬ng m¹i ë ®Þa ph−¬ng thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Bé;

®. Tæ chøc phæ biÕn kinh nghiÖm vÒ s¶n xuÊt, qu¶n lý, khoa häc - c«ng

nghÖ, ®Çu t−, ®µo t¹o, cung cÊp th«ng tin, triÓn lYm, héi chî, qu¶ng b¸ s¶n

phÈm cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i ë ®Þa ph−¬ng;