Luận văn Phân tích định lượng về tác động của chính sách tiền tệ tới một số nhân tố vĩ mô của Việt Nam trong thời kỳ đổi mới

Luận văn nghiên cứu khoa học:

Phân tích định lượng về tác động của chính

sách tiền tệ tới một số nhân tố vĩ mô của

Việt Nam trong thời kỳ đổi mới

Môc lôc

Trang

Lêi giíi thiÖu

1

Tæng quan c¸c nghiªn cøu ®ꢀ cã

4

Ch−¬ng 1: Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch cung tiÒn

víi mét sè nh©n tè vÜ m«

1.1 Ph©n tÝch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c m« h×nh

cho tiÒn c¬ së kh¶ dông

7

1.2 Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ vµ thu nhËp

21

1.3 Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ vµ gi¸ c¶

27

30

41

1.4 Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ vµ c¸n c©n thanh to¸n

1.5 Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a tiÒn tÖ vµ c¸c nh©n tè vÜ m«

Ch−¬ng 2: Ph©n tÝch ®Þnh l−îng ¶nh h−ëng cña chÝnh

s¸ch cung tiÒn tíi mét sè nh©n tè vÜ m« cña

viÖt nam trong giai ®o¹n gÇn ®©y

52

56

2.1 Kinh tÕ ViÖt nam vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n 1995- 2006

2.1 Ph©n tÝch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c m« h×nh cho tiÒn c¬ së

2.3 ¶nh h−ëng cña l−îng cung tiÒn tíi thu nhËp

2.4 ¶nh h−ëng cña tiÒn tÖ ®Õn gi¸ c¶

77

94

2.5 ¶nh h−ëng cña tiÒn tÖ ®Õn c¸n c©n thanh to¸n

Ch−¬ng 3: Tæng kÕt vµ c¸c kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao

hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

111

131

3.1 Tæng kÕt

131

137

3.2 C¸c kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

KÕt luËn

142

144

145

156

219

Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

MôC LôC CHI TIÕT

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

ViÕt t¾t

Nguyªn v¨n tiÕng ViÖt

Nguyªn v¨n tiÐng Anh

Br

Khèi l−îng tiÒn vay tõ Commercial Banks’ borowing from

NHTW

ther Central Bank

BP

C¸n c©n thanh to¸n

Khèi l−îng tiÒn mÆt

TÝn dông cña c¸c NHTM

Balance of Payment

Curency

C

CB

Credit of Commercial Banks

Credit to Deposit Money Bank

CDMB

CE

TÝn dông cho c¸c doanh Credit to Government Enterprises

nghiÖp Nhµ n−íc

CGG

CP

Khèi l−îng tiÒn theo yªu Claims on General Government

cÇu ChÝnh phñ

TÝn dông cho khu vùc t− Credit to Private Sector

nh©n

CPI (P)

ChØ sè gi¸ tiªu dïng cña Consumer Price Index

ViÖt Nam (TÝnh theo n¨m

1994 = 100%)

CSTT

D

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ

Tæng d− nî cña c¸c NHTM Total Deposit at Commercial Banks

TÝn dông trong n−íc Domestic Credit

Monetary Policy

DC

DD

Tæng tiÒn göi kh«ng kú h¹n Demand Deposit

ChØ sè gi¸ DGDP (GDP Deflator GDP

deflator)(N¨m 1994=100%)

DGDP

Dir

LZi suÊt chiÕt khÊu cña Discount Interest Rates

NHTW

DMB

Dr

TiÒn c¬ së kh¶ dông

Disposable High Powered Money

LZi suÊt tiÒn göi cã kú h¹n 3 Deposit Interest Rates

th¸ng

ER

Tæng tiÒn dù tr÷ v−ît tréi Excess

Reserves

Held

by

cña c¸c NHTM

Commercial Banks

GD

Nî cña ChÝnh phñ

GDP

Tæng s¶n phÈm quèc néi Gross Domestic Product (at Market

cña ViÖt Nam (TÝnh theo Price)

gi¸ hiÖn hµnh)

GDPAG

GDPNA

GDP cña khu vùc s¶n xuÊt Agricultural GDP (at Market Price)

c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp

(theo gi¸ hiÖn hµnh)

GDP cña khu vùc s¶n xuÊt Non- Agricultural GDP (at Market

c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp Price)

vµ dÞch vô (Theo gi¸ hiÖn

hµnh)

GE

Tæng chi tiªu cña ChÝnh phñ Government Expenditure

GNP

LA

Tæng s¶n phÈm quèc d©n

C¸c kho¶n cho vay vµ tr¶ Loans

tr−íc cña c¸c NHTM Commercial Banks

Gross National Product

and Advances

of

Lr

LZi suÊt cho vay cã kú h¹n Lending Interest Rate

3 th¸ng cña c¸c NHTM

M1

Tæng l−îng tiÒn thu hÑp

Tæng l−îng tiÒn më réng

Narrow Money Stock (C+DD +

OD)

M2

MABP

Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn tiÒn tÖ Broad Money ( M₁+ SD + TD)

tíi c¸n c©n thanh to¸n

Tæng l−îng tiÒn c¬ së

Money and Balance Payments

Monetary Basis

MB

NCG

TÝn dông rßng cho ChÝnh Net Credit to the Government

phñ

NDA

NFA

Tµi s¶n néi ®Þa rßng

Tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng

Ng©n hµng Nhµ n−íc

Net Domestic Assets

Net Foreign Assets

The State Bank

NHNN

NHTM

NHTW

NNML

Ng©n hµng Th−¬ng m¹i

Ng©n hµng Trung −¬ng

The Commercial Bank

The Central Bank

C¸c kho¶n tµi s¶n phi tiÒn tÖ Net Non-Monetary Liabillities

rßng

OD

OiN

Pe

C¸c kho¶n nî kh¸c cña c¸c Other Deposits at the Commercial

NHTM

Banks

C¸c kháan ph¶i tr¶ kh¸c Other Items Net

rßng t¹i c¸c NHTM

L¹m ph¸t kú väng (®−îc Expected Rate Inflation

tÝnh lµ trÔ mét chu kú cña

CPI)

P^f

Q

ChØ sè gi¸ quèc tÕ

Foreign Price Index

Thu nhËp thùc (GDP thùc Real GDP

tÝnh theo gi¸ 1994)

R

L−îng tiÒn mÆt dù tr÷ t¹i Reserves Held by Commercial

c¸c NHTM

Banks

RR

Dù tr÷ b¾t buéc

Required Reserves Held by

Commercial Banks

Rr

LZi suÊt t¸i cÊp vèn

Refinancing Interest Rates

SD

TiÒn göi tiÕt kiÖm t¹i c¸c Savings Deposits at Commercial

NHTM Banks

TiÒn göi cã kú h¹n t¹i c¸c Time Deposits at Commercial

TD

TL

X

NHTM

Banks

Tæng tµi

NHTM

s¶n cña c¸c Total Liabillities of Commercial

Banks

Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a VND Exchance Rate Between VND and

víi USD USD

Danh môc c¸c b¶ng biÓu

Trang

B¶ng 2.1 Tãm t¾t thèng kª cña c¸c nh©n tè tiÒn c¬ së

(QuÝ 1/1996- quÝ 4/2004)

ꢀ

57

KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña c¸c nh©n tè cña tiÒn c¬

së

B¶ng 2.2

ꢀ

59

60

KiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña c¸c khèi l−îng tiÒn cung øng

C¸c kÕt qu¶ håi quy cho biÕn phô thuéc C/DD (1996:1 –

2004:4)

B¶ng 2.3

B¶ng 2.4

65

66

79

96

97

C¸c kÕt qu¶ håi quy cho biÕn phô thuéc T&S/DD (1996:1

– 2004:4)

B¶ng 2.5

B¶ng 2.6

B¶ng 2.7

B¶ng 2.8

B¶ng 2.9

B¶ng 2.10

Tãm t¾t thèng kª chñ yÕu cho c¸c sè liÖu håi qui cña thu

nhËp (quÝ 1/ 1995 – quÝ 4/2006)

KiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña GDP, GDPAG, GDPNA, GE,

M1, M2

Tãm t¾t thèng kª chñ yÕu cho c¸c biÕn gi¸ (quÝ 1/1995 –

quÝ 4/2006)

KiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña c¸c chuçi sè P, lnP, DGDP,

lnDGDP, TYGIA

C¸c kÕt qu¶ håi qui gi÷a tiÒn tÖ vµ gi¸ c¶ ( 1995:Q1 –

2006:Q4)

98

112

114

115

B¶ng c¸n c©n th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam 1997- 2005

Tãm t¾t thèng kª chñ yÕu cho c¸n c©n thanh to¸n

KiÓm ®Þnh Dickey- Fuller cho c¸c biÕn trong c¸n c©n

thanh to¸n

B¶ng 2.11

B¶ng 2.12

B¶ng 2.13

KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh Granger cho mèi quan hÖ nh©n qu¶

gi÷a tµi s¶n néi ®Þa rßng vµ dù tr÷ ngo¹i tÖ rßng

B¶ng 2.14

125

ꢀ

Danh môc c¸c s¬ ®å, ®å thÞ

ꢀ

Trang

8

S¬ ®å 1

C¸c kªnh truyÒn t¶i cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

H×nh 2.1 §å thÞ cña GDP vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh

H×nh 2.2 §å thÞ cña GDP vµ c¸c bé phËn M1, M2

78

80

H×nh 2.3 §å thÞ cña DGDP vµ CPI

ꢀ

94

ꢀ

ꢁꢀ

Lêi giíi thiÖu

1. §Æc ®iÓm chung cña nÒn kinh tÕ

Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1980 cña thÕ kû 20, nÒn kinh tÕ ViÖt nam r¬i vµo

cuéc khñng ho¶ng trÇm träng víi l¹m ph¸t t¨ng nhanh tíi 3 con sè, hµng n¨m

t¨ng tr−ëng kinh tÕ chØ xung quanh 2 phÇn tr¨m. §Ó ph¶n øng cuéc khñng

ho¶ng nµy, ChÝnh phñ ViÖt nam ®Z ®−a ra chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ vµo n¨m

1986 mµ trong ®ã c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Z ®−îc thõa nhËn. Sau h¬n 20 n¨m theo

®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc, nÒn kinh tÕ

ViÖt nam ®Z ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Tõ mét nÒn kinh tÕ víi tû lÖ l¹m

ph¸t cã tèc ®é phi mZ, ngµy nay kinh tÕ ViÖt nam cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao,

æn ®Þnh trªn 7%, tû lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ lu«n gi÷ møc d−íi 10%.

KÕt qu¶ cho thÊy sù ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt

lµ nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi cã mét vai trß cùc kú quan träng. Mét chÝnh

s¸ch ®óng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi

kinh tÕ. Mét chÝnh s¸ch kh«ng ®óng sÏ cã hËu qu¶ nghiªm träng lµ k×m hZm

sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, lµm chËm qóa tr×nh chuyÓn ®æi. Víi nh÷ng

thµnh tùu nh− hiÖn nay, tr−íc hÕt ®ã lµ thµnh qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn

kinh tÕ. §ång thêi ®ã còng lµ kÕt qu¶ cña viÖc ®iÒu tiÕt ®óng ®¾n c¸c chÝnh

s¸ch vÜ m« cña ChÝnh phñ, trong ®ã cã chÝnh s¸ch vÒ tiÒn tÖ.

Theo luËt NHNN (th¸ng 4/1998), NHNN ho¹t ®éng v× môc tiªu “æn

®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng ng©n hµng

vµ hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ – xZ héi theo ®Þnh

h−íng xZ héi chñ nghÜa” (§iÒu 1, kho¶n 3). Víi nhiÖm vô ®−îc giao, tõ nöa

cuèi thËp niªn 90, NHNN ®Z x©y dùng mét c¸ch cã hÖ thèng mét khu«n khæ

chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gi¸n tiÕp vµ b¾t ®Çu ¸p dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

gi¸n tiÕp, phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gãp phÇn duy

tr× æn ®Þnh lZi suÊt, æn ®Þnh tiÒn tÖ. V× vËy viÖc nghiªn cøu vai trß vµ ¶nh

ꢀ

ꢂꢀ

h−ëng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®èi víi sù æn ®Þnh, t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ

ViÖt nam lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt.

2. §èi t−îng vµ môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi

ViÖc nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tíi c¸c nh©n tè vÜ m«

cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi ®Z ®−îc nhiÒu nhµ kinh

tÕ trong n−íc còng nh− cña n−íc ngoµi ®Ò cËp tíi. Tuy nhiªn viÖc ph©n tÝch

¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vÒ mÆt ®Þnh l−îng tíi tõng nh©n tè vÜ m«,

mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a l−îng tiÒn cung øng víi c¸c nh©n tè nµy lµ ch−a cã

nhiÒu.

Bëi vËy ®Ò tµi “Ph©n tÝch ®Þnh l−îng vÒ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn

tÖ tíi mét sè nh©n tè vÜ m« cña ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi” ®−îc luËn

¸n lùa chän nghiªn cøu nh»m ph©n tÝch t¸c ®éng trùc tiÕp vÒ mÆt ®Þnh l−îng

cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua sù thay ®æi l−îng tiÒn cung øng tíi sù thay

®æi cña mét sè biÕn vÜ m« nh− thu nhËp, gi¸ c¶ vµ c¸n c©n thanh to¸n cña ViÖt

nam trong giai ®o¹n võa qua. Nh÷ng kÕt qu¶ thu nhËn ®−îc dùa trªn c¸c lý

thuyÕt c¬ b¶n vÒ tiÒn tÖ vµ nh÷ng m« h×nh thùc nghiÖm ®Z ®−îc kiÓm chøng ë

c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi sÏ lµ nh÷ng c¨n cø gãp phÇn nghiªn cøu vai

trß vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch hiÖn nay cña NHTW ®èi víi môc tiªu æn ®Þnh

gi¸ c¶, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt

nghiÖp.

3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Ph¹m vi cña luËn ¸n sÏ ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò sau: vai trß cña cung tiÒn

tÖ ë ViÖt nam, ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ ®¹i diÖn lµ l−îng

tiÒn cung øng trong c¸c mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ vµ thu nhËp, gi÷a tiÒn tÖ vµ

gi¸ c¶, gi÷a tiÒn tÖ vµ c¸n c©n thanh to¸n. Tõ c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc, luËn ¸n sÏ

ph©n tÝch vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh

gi¸ c¶ trong giai ®o¹n võa qua.

ꢀ

ꢃꢀ

Víi môc ®Ých ®Z nªu, dùa trªn lý thuyÕt tiÒn tÖ hiÖn ®¹i vµ ¸p dông cho

c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, luËn ¸n sÏ −íc l−îng mét sè m« h×nh dùa trªn sè

liÖu thu thËp ®−îc trong thêi gian tõ 1995 ®Õn 2006 nh»m ph©n tÝch ¶nh h−ëng

cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua l−îng tiÒn cung øng tíi c¸c nh©n tè vÜ m«.

ViÖc lùa chän ph¹m vi nghiªn cøu trong giai ®o¹n nµy do nh÷ng nguyªn nh©n

sau:

• §©y lµ giai ®o¹n mµ l¹m ph¸t ®Z ®−îc kiÒm chÕ, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu

®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÒn ®Òu ®Æn hµng n¨m.

• Mäi chÝnh s¸ch ®ang h−íng tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu

tiÕt cña Nhµ n−íc vµ chuÈn bÞ nh÷ng c¬ së cÇn thiÕt ®Ó h−íng tíi sù

héi nhËp ®Çy ®ñ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.

• B¾t ®Çu tõ n¨m 1994, mäi sè liÖu thèng kª ®Òu ®−îc tÝnh theo tiªu

chuÈn cña IMF, tõ ®ã chóng ta míi cã t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ sè liÖu cÇn

thiÕt trong ph©n tÝch håi qui.

Tõ môc ®Ých, ®èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu, ngoµi phÇn tæng quan

vµ më ®Çu, luËn ¸n bao gåm 3 ch−¬ng chÝnh nh− sau:

Ch−¬ng 1: Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch cung tiÒn víi

mét sè nh©n tè vÜ m«

Ch−¬ng 2: Ph©n tÝch ®Þnh l−îng ¶nh h−ëng cña chÝnh

s¸ch cung tiÒn tíi mét sè nh©n tè vÜ m« cña ViÖt Nam

trong giai ®o¹n gÇn ®©y

Ch−¬ng 3: Tæng kÕt vµ c¸c kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch

tiÒn tÖ

ꢀ

ꢄꢀ

Tæng quan c¸c nghiªn cøu ®9 cã

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô mµ ChÝnh phñ mçi quèc

gia sö dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ. Víi vai trß cña m×nh, ChÝnh phñ

muèn ®iÒu khØÓn viÖc cung tiÒn vµ hiÖu lùc cña tiÒn tÖ ®Ó t¸c ®éng ®Õn toµn bé

c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ- xZ héi h−íng theo c¸c môc tiªu chÝnh trÞ ®Z ®−îc ®Æt ra.

§ã lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«- gi¶m thÊt nghiÖp, h¹ thÊp l¹m ph¸t, t¨ng tr−ëng

kinh tÕ vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n. Bëi vËy nghiªn cøu t¸c ®éng cña

chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ ®Æc tr−ng lµ l−îng tiÒn cung øng trong mçi giai ®o¹n t¸c

®éng ®Õn c¸c nh©n tè vÜ m« sÏ cho chóng ta biÕt ®−îc ¶nh h−ëng tÝch cùc hay

kh«ng tÝch cùc cña tiÒn tÖ, tõ ®ã ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh thÝch hîp trong ho¹ch

®Þnh chÝnh s¸ch.

§èi víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, nghiªn cøu t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,

cô thÓ lµ tæng tiÒn cung øng, ®Z cã nhiÒu c«ng tr×nh ®Ò cËp tíi vÒ mÆt lý thuyÕt

®Þnh tÝnh còng nh− vÒ mÆt nghiªn cøu thùc nghiÖm. Trªn c¬ së c¸c ph−¬ng

tr×nh ®¬n gi¶n St. Louis, c¸c kÕt qu¶ trong NEWTON College Working Paper

Spring 2005 vµ Winter 2005 [59] ®Z cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a l−îng tiÒn

cung øng M1 víi t¨ng tr−ëng GDP cña n−íc Mü tõ quý 1 n¨m 1961 ®Õn quý 3

n¨m 2004. H¬n n÷a kÕt qu¶ håi qui cho c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− Ph¸p, Italia,

Cana®a, NhËt b¶n còng thu nhËn ®−îc víi ®¹i diÖn biÕn tiÒn tÖ lÇn l−ît lµ M1,

M2, M3. Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a M vµ GDP còng ®−îc chØ ra th«ng qua

kiÓm ®Þnh Granger. C¸c qu¶ cho thÊy ®èi víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, sù gia t¨ng

c¸c l−îng tiÒn cung øng, nhÊt lµ khèi l−îng tiÒn M2 cã t¸c ®éng thuËn chiÒu

®Õn sù gia t¨ng cña thu nhËp. §ång thêi cã tån t¹i mèi nh©n qu¶ gi÷a c¸c khèi

l−îng tiÒn cung øng víi thu nhËp.

Theo mét h−íng kh¸c, b»ng viÖc sö dông ph−¬ng tr×nh Richard Davis

d−íi d¹ng

ꢄ

g_t= α +

β_t−iꢆm_t−i

∑

i=ꢅ

ꢀ

ꢇꢀ

trong ®ã g_tlµ sù thay ®æi phÇn tr¨m cña thu nhËp danh nghÜa GNP, m lµ sù

thay ®æi phÇn tr¨m cña l−îng tiÒn cung øng, William E. Cullison ([94]) ®Z ®−a

ra nh÷ng kÕt qu¶ håi qui cho nÒn kinh tÕ Mü theo sè liÖu tõ quÝ 4 n¨m 1959

®Õn quÝ 4 n¨m 1979 vµ ®−a ra kÕt luËn r»ng khèi l−îng tiÒn cung øng M1 vµ

MB ®Òu cã t¸c ®éng thuËn chiÒu ®Õn GNP kÐo dµi tíi 3 quÝ, cßn tíi quÝ thø t−

th× cã t¸c ®éng ng−îc chiÒu nh−ng víi hÖ sè kh¸ nhá.

Víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, sù biÕn ®éng cña l−îng tiÒn cung øng cã

¶nh h−ëng lín tíi sù biÕn ®éng cña c¸c nh©n tè vÜ m«. T¸c ®éng ®ã ®Z ®−îc

xem xÐt cho nÒn kinh tÕ Ên ®é th«ng qua c¸c kÕt qu¶ cña Gupta, G. S. (1970,

1973, 1987). Khi nghiªn cøu kinh tÕ Trung quèc tõ n¨m 1951 ®Õn 2002,

Chow, G. (2004) [49] chØ ra mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ, møc gi¸ c¶ vµ thu nhËp

trong c¸c giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau th«ng qua c¸c m« h×nh ®Þnh l−îng vµ ®Z

®−a ra c¸c kÕt luËn vÒ vai trß rÊt quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t¨ng

tr−ëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ cña Trung quèc. §Æc biÖt, b»ng c¸ch tiÕp cËn

theo ph−¬ng ph¸p trÔ ph©n phèi Almon, Khatiwada [89] ®Z ®−a ra mét c¸ch

chi tiÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ vµ thu nhËp, gi¸ c¶ vµ c¸n c©n thanh to¸n

cña nÒn kinh tÕ Nªpal trong giai ®o¹n 1966- 1990. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm t−¬ng

®èi gièng nhau gi÷a hai nÒn kinh tÕ ViÖt nam vµ Nªpal trong giai ®o¹n ®Çu

cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, c¸c kÕt qu¶ cña Khatiwada [89] sÏ gióp chóng ta

xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ víi c¸c nh©n tè vÜ m« cña kinh tÕ ViÖt nam.

Tr−íc nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ cña ViÖt

nam, mét sè nhµ kinh tÕ trong vµ ngoµi n−íc ®Z nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a

tiÒn tÖ vµ nh÷ng nh©n tè nh− gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn c¸c c«ng tr×nh

nghiªn cøu vÒ mÆt ®Þnh l−îng cho c¸c mèi quan hÖ lµ ch−a cã nhiÒu. Nghiªn

cøu thµnh qu¶ sau 10 n¨m ®æi míi, chóng ta thÊy cã c«ng tr×nh nghiªn cøu

cña t¸c gi¶ Vâ TrÝ Thµnh [119]. Trong ®ã t¸c gi¶ ®Z ph©n tÝch mèi quan hÖ

gi÷a gi¸ c¶ vµ l−îng cung tiÒn th«ng qua c¸c m« h×nh VAR. KÕt qu¶ nghiªn

cøu cña t¸c gi¶ Phan ThÞ Hång H¶i [3] ®Z ®Ò cËp tíi vai trß cña chÝnh s¸ch

ꢀ

ꢈꢀ

tiÒn tÖ tíi l¹m ph¸t, t¸c ®éng thuËn chiÒu cña ®é trÔ tr−íc mét chu kú cña cung

tiÒn tíi l¹m ph¸t. Chóng ta cßn thÊy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶

Tr−¬ng Quang Hïng vµ Vò Hoµi BZo, §ç Thu H−¬ng còng chØ ra ¶nh h−ëng

cña yÕu cña cung tiÒn ®Õn l¹m ph¸t. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn tÖ víi gi¸ c¶, tiÒn

tÖ víi c¸n c©n thanh to¸n trong giai ®o¹n nµy còng ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu

tiÒn tÖ ë ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −¬ng vµ Vô ChÝnh s¸ch TiÒn tÖ Ng©n

hµng Trung −¬ng ®Ò cËp tíi [22]. C¸c t¸c gi¶ ®Z ph©n tÝch mèi quan hÖ ®Þnh

tÝnh gi÷a tiÒn tÖ vµ c¸n c©n thanh to¸n th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch. §ång thêi

c¸c c«ng tr×nh còng míi chØ ra ph−¬ng tr×nh håi quy cho hÖ sè v« hiÖu vµ hÖ

sè triÖt tiªu. Tuy nhiªn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ch−a ®−a ra ®−îc ph−¬ng

tr×nh luång dù tr÷ vµ ph−¬ng tr×nh v« hiÖu. §Æc biÖt chóng ta thÊy c¸c t¸c gi¶

ch−a ®−a ra mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a l−îng tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng vµ tÝn dông

néi ®Þa, vÊn ®Ò vÒ tÝnh ®ång thêi vµ sù ®iÒu hßa trong thÞ tr−êng hèi ®o¸i. V×

vËy trong phÇn nghiªn cøu cña luËn ¸n sÏ ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò cßn bá ngá

nªu trªn.

ꢀ

ꢉꢀ

Ch−¬ng 1

Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch cung tiÒn

víi mét sè nh©n tè vÜ m«

1.2 Ph©n tÝch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c m«

h×nh cho tiÒn c¬ së kh¶ dông

1.2.1 ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«

mµ trong ®ã NHTW th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh thùc thi c¸c chÝnh s¸ch

liªn quan ®Õn tiÒn tÖ nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu vÒ t¨ng tr−ëng kinh tÕ, æn

®Þnh gi¸ c¶, c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm.

Th«ng th−êng Quèc héi hoÆc ChÝnh phñ giao viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

cho NHTW ®¶m nhiÖm. Do ®ã qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh CSTT cã mét vai trß

quan träng trong c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nh»m tho¶ mZn c¸c yªu cÇu

tr−íc m¾t vµ l©u dµi cña nÒn kinh tÕ.

Víi chøc n¨ng qu¶n lý mét ®èi t−îng cã tÝnh nh¹y c¶m vµ tÝnh céng

®ång cao nh− tiÒn tÖ, viÖc ®iÒu hµnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW

lµ rÊt khã kh¨n. BÊt kú mét ®éng th¸i nµo vÒ tiÒn tÖ cña NHTW ®Òu cã thÓ g©y

ra nh÷ng ph¶n øng tøc thêi tíi c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Bëi vËy trong

viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch hîp lý

chøa ®ùng c¶ yÕu tè ng¾n h¹n lÉn yÕu tè dµi h¹n.

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ theo 3 kªnh chñ yÕu ®−îc

biÓu diÔn theo S¬ ®å 1.1

Trong ng¾n h¹n, khi nÒn kinh tÕ cßn ch−a ph¸t triÓn th× môc tiªu kÝch

cÇu nh»m gia t¨ng s¶n l−îng, ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã ng©n hµng ph¶i cung

øng mét l−îng tiÒn võa ®ñ ®Ó duy tr× sù t¨ng tr−ëng cÇn thiÕt cña tæng cÇu,

®¸p øng c¸c môc tiªu ng¾n h¹n vÒ møc s¶n l−îng vµ tû lÖ viÖc lµm. Tuy nhiªn

ꢀ

ꢊꢀ

l−îng tiÒn cung øng ®ã còng ph¶i x¸c ®Þnh hîp lý ®Ó kh«ng ¶nh xÊu ®Õn môc

tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶.

ꢀ

Tiªu

Cung

øng

tiÒn

tÖ

dïng,

®Çu t−,

gi¸ c¶,

s¶n

LZi suÊt

Th−¬ng

m¹i

Tû gi¸

Gi¸ trÞ

doanh

nghiÖp

l−îng

Gi¸ cæ

phiÕu

Tµi s¶n,

thu nhËp

TÝn

Tµi s¶n

rßng

dông

ng©n

hµng

TiÒn göi

ng©n hµng

S¬ ®å 1.1 C¸c kªnh truyÒn t¶i cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

Nguån: Vô ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, Ng©n hµng Trung −¬ng.

TiÒn lµ mét ph−¬ng tiÖn trung gian trong giao dÞch, lµ ph−¬ng tiÖn cuèi

cïng ®Ó thanh to¸n. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô sÏ ph¸t

triÓn ®ßi hái mét l−îng tiÒn t−¬ng xøng ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu thanh to¸n

cña nÒn kinh tÕ. V× vËy trong dµi h¹n môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o ra

mét l−îng tiÒn võa ®ñ ®Ó phôc vô c¸c nhu cÇu t¨ng tr−ëng giao dÞch, ®¸p øng

yªu cÇu t¨ng tr−ëng kinh tÕ, tû lÖ l¹m ph¸t hîp lý vµ b×nh æn gi¸ c¶. Do tiÒn lµ

ꢀ

ꢋꢀ

mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt nªn khi cung øng ra ngoµi l−u th«ng, cÇn ph¶i xem

xÐt t¸c ®éng cña nã sau mét kho¶ng thêi gian sau ®ã.

Lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng chØ tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, CSTT

®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c chØ tiªu nh−: khèi l−îng tiÒn c¬ së, khèi l−îng

tÝn dông, khèi l−îng tiÒn cung øng, lZi suÊt c¸c lo¹i, tû gi¸, khèi l−îng tiÒn dù

tr÷ cña c¸c ng©n hµng. Tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – xZ héi cô thÓ cña tõng giai

®o¹n vµ môc tiªu cô thÓ cña nÒn kinh tÕ, viÖc lùa chän mét hoÆc mét sè chØ

tiªu nªu trªn t¹o thµnh mét hÖ thèng môc tiªu ®iÒu hµnh cña CSTT. Sù biÕn

®éng cña c¸c chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ nh»m

môc ®Ých:

ꢀ Níi láng ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ b»ng c¸ch më réng khèi l−îng tiÒn cung øng, h¹

lZi suÊt hoÆc t¨ng tû gi¸. Hµnh vi nµy cña CSTT nh»m thóc ®Èy ®Çu t−, tiªu

dïng vµ xuÊt khÈu rßng gãp phÇn kh«i phôc vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ.

ꢀ Th¾t chÆt ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ th«ng qua viÖc t¨ng lZi suÊt, gi¶m khèi l−îng

tiÒn cung øng, gi¶m tû gi¸... nh»m gi¶m sù ph¸t triÓn qu¸ nãng cña nÒn kinh

tÕ, ng¨n chÆn nguy c¬ l¹m ph¸t.

C¸c chØ tiªu cña CSTT vµ ¶nh h−ëng cña chóng trong qu¸ tr×nh ph¸t

triÓn kinh tÕ lu«n lu«n ®−îc c¸c nhµ kinh tÕ quan t©m. Víi chØ tiªu lZi suÊt,

c¸c kÕt qña nghiªn cøu trong [3], [7] cho thÊy ¶nh h−ëng cña lZi suÊt tíi môc

tiªu kiÒm chÕ l¹m ph¸t cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam trong giai ®o¹n võa qua. Tuy

nhiªn môc tiªu cña NHTW cÇn kiÓm so¸t vÒ c¬ b¶n toµn bé khèi l−îng tiÒn vµ

c¸c luång tiÒn trong nÒn kinh tÕ cho thÊy vai trß quan träng cña l−îng tiÒn

cung øng trong t¨ng tr−ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ c©n b»ng c¸n c©n thanh

to¸n. MÆt kh¸c khèi l−îng tiÒn cung øng liªn quan chÆt chÏ víi hÖ sè nh©n

tiÒn. V× vËy tr−íc hÕt trong phÇn nµy chóng ta sÏ xem xÐt c¸c nh©n tè cÊu

thµnh lªn hÖ sè nh©n tiÒn vµ t¸c ®éng cña chóng tíi cung tiÒn th«ng qua c¸c

m« h×nh quan hÖ ®−îc x©y dùng lªn.

ꢀ

ꢁꢅꢀ

1.2.2 C¬ së lý luËn cho chÝnh s¸ch cung tiÒn

1.1.2.1 TÝnh ngo¹i sinh cña cung tiÒn

Cung tiÒn lµ khèi l−îng tiÒn tÖ ®−îc NHTW tÝnh to¸n vµ ph¸t hµnh vµo

l−u th«ng trªn c¬ së nhu cÇu tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ trong tõng thêi kú ®Ó ®¶m

b¶o l−u th«ng tiÒn tÖ æn ®Þnh. ViÖc nghiªn cøu vÒ hµnh vi cña l−îng tiÒn cung

øng trong mçi giai ®o¹n ®Z cã nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®Ò cËp tíi. Tõ nh÷ng n¨m

60 cña thÕ kû tr−íc, Macesich vµ Tsai [94] ®Z ®−a ra c¸c mèi quan hÖ cña

cung tiÒn, trong ®ã ®Z gi¶ ®Þnh r»ng cung tiÒn nh− lµ mét biÕn ngo¹i sinh ®−îc

x¸c lËp do c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy dùa trªn c¬ së

cung tiÒn quan hÖ víi tiÒn c¬ së th«ng qua hÖ sè nh©n tiÒn ®−îc x¸c ®Þnh bëi

tû lÖ dù tr÷ vµ tû lÖ tiÒn mÆt. Cho hÖ sè nµy kh«ng ®æi, cung tiÒn cã thÓ ®−îc

®iÒu khiÓn b»ng viÖc ®iÒu khiÓn tiÒn c¬ së, tµi s¶n nî cña chÝnh c¸c tæ chøc

tiÒn tÖ. Keynes vµ mét sè lín c¸c nhµ lý thuyÕt tiÒn tÖ còng ®Z coi cung tiÒn

nh− lµ mét biÕn ngo¹i sinh ®−îc x¸c ®Þnh bëi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch

tiÒn tÖ.

Khi nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c biÕn sè thùc

cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam trong thêi gian võa qua, t¸c gi¶ T« Kim Ngäc chØ ra

r»ng c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ cã ¶nh h−ëng ®Õn c¸c nh©n tè kh¸c. Tæng ph−¬ng

tiÖn thanh to¸n M2 cã vai trß nh− lµ biÕn ngo¹i sinh trong c¸c ph−¬ng tr×nh

håi quy ®Z cho thÊy t¸c ®éng chi phèi cña nã ®Õn mét sè biÕn vÜ m« cña nÒn

kinh tÕ ([7], trang 111).

Mét sè c¸c nhµ nghiªn cøu tiÒn tÖ cho r»ng nh÷ng ho¹ch ®Þnh chÝnh

s¸ch sÏ cã ¶nh h−ëng v−ît ra khái khu«n khæ cña khèi l−îng tiÒn, trong khi ®ã

mét sè kh¸c l¹i cho r»ng c¸ch x¸c ®Þnh khèi l−îng tiÒn chØ lµ mét phÇn cña

c¸c gi¶i ph¸p ®ång thêi cho tÊt c¶ c¸c biÕn trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh vµ c¸c

lÜnh vùc thùc cña nÒn kinh tÕ. C¸c nhµ nghiªn cøu tiÒn tÖ kh«ng tõ chèi thùc tÕ

tÊt yÕu nµy nh−ng ®ßi hái nh÷ng m« h×nh hµnh vi cña hÖ thèng c«ng céng vµ

ꢀ

ꢁꢁꢀ

ng©n hµng ph¶i lµ æn ®Þnh vµ dù b¸o ®−îc ®Ó cã thÓ cho phÐp c¸c nhµ ho¹ch

®Þnh chÝnh s¸ch ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn tÖ ([89], trang 15)

ViÖc quyÕt ®Þnh n¾m gi÷ tiÒn mÆt (liªn quan tíi nî kh«ng kú h¹n cña

c¸c ng©n hµng) cho xZ héi bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c nh©n tè ch¼ng h¹n nh− tû lÖ

chiÕt khÊu, tû lÖ cho vay, kh¶ n¨ng chi tiªu tiÒn mÆt …Nh− vËy cung tiÒn l¹i

trë thµnh hµm hµnh vi cña d©n chóng, cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ cña

c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. H¬n n÷a nÕu c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch

cã sù kiÓm so¸t ®èi víi tiÒn c¬ së th× ®ã lµ sù kiÓm so¸t rÊt Ýt ®èi víi hµnh vi

cña c¸c NHTM vµ c«ng chóng. Mét sù thay ®æi nh»m gi¶m bít cung tiÒn nhê

kiÓm so¸t tiÒn c¬ së cã thÓ bÞ h¹n chÕ do c¸c NHTM x©y dùng lªn dù tr÷ cña

hä b»ng c¸c c«ng cô kh¸c nh− ®i vay hoÆc b»ng viÖc gi¶m tû lÖ dù tr÷. T−¬ng

tù, mét sù ®æi thay tõ tiÒn mÆt ®Õn tiÒn göi vµ còng vËy mét sù ®æi thay tõ c¸

nh©n ®Õn c«ng chóng lµm thay ®æi gi¸ trÞ cña hÖ sè nh©n tiÒn (mµ trong ®ã c¸c

nhµ ho¹ch ®Þnh sÏ kiÓm so¸t ®−îc rÊt Ýt). H¬n n÷a, viÖc kiÓm so¸t tiÒn c¬ së vÒ

thùc chÊt lµ mét viÖc khã trong mét nÒn kinh tÕ mµ ë ®ã sù biÕn ®éng thÊt

th−êng cña c¸n c©n thanh to¸n cã liªn quan lín ®Õn nã vµ sù th©m hôt tµi

chÝnh ®Z trë thµnh mét hiÖn t−îng cÊu tróc. T×nh h×nh ®ã cßn khã kh¨n h¬n

trong nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn mµ trong ®ã thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ

tr−êng vèn ph¸t triÓn yÕu vµ rÊt nhiÒu c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ kÐm hiÖu qu¶

([89], trang 15)

Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy xÐt trªn mét gãc ®é nµo ®ã, cung tiÒn lµ

biÕn ngo¹i sinh, trªn mét khÝa c¹nh kh¸c, nã l¹i trë thµnh mét biÕn néi sinh

chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c. Tuy nhiªn v× môc ®Ých lµ xem xÐt t¸c

®éng trùc tiÕp cña cung tiÒn trong c¸c ph©n tÝch, tøc lµ chØ xem xÐt trªn kªnh

truyÒn t¶i trùc tiÕp cña cung tiÒn, nªn chóng ta coi cung tiÒn nh− lµ mét biÕn

ngo¹i sinh ®¹i diÖn cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn vÜ m« cña nÒn

kinh tÕ.

ꢀ

ꢁꢂꢀ

1.1.2.2 X©y dùng m« h×nh hÖ sè nh©n tiÒn c¬ së kh¶ dông

VÒ ph−¬ng diÖn tæng qu¸t, vÊn ®Ò cung tiÒn nh− lµ kÕt qu¶ cña tiÒn c¬

së, tû lÖ tiÒn mÆt, tû lÖ dù tr÷ vµ tû lÖ tiÒn göi cã kú h¹n ®Z ®−îc nhiÒu nghiªn

cøu kh¸c nhau ®Ò cËp ®Õn. Nh−ng cã sù kh«ng thèng nhÊt trong viÖc lùa chän

ph¹m vi khèi l−îng tiÒn, tiÒn mÆt, tiÒn c¬ së vµ tû lÖ dù tr÷ tho¶ ®¸ng. Mét sè

nghiªn cøu lùa chän tiÒn c¬ së ®Z hiÖu chØnh, trong khi ®ã mét sè kh¸c th×

kh«ng. M« h×nh x¸c ®Þnh hÖ sè nh©n tiÒn m₁vµ m₂liªn quan tíi khèi l−îng

tiÒn cung øng M1 vµ M2 ®Z ®−îc x©y dùng [4]. Nh÷ng m« h×nh nµy cho thÊy

mét sù thay ®æi trong tiÒn c¬ së dÉn ®Õn sù thay ®æi trong l−îng tiÒn cung øng

M1 vµ trong M2. Tuy nhiªn trong c¸c c«ng thøc ®ã ch−a cho thÊy kh¶ n¨ng

dÞch chuyÓn thay ®æi cña c¸c kho¶n nî tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c (tøc lµ tõ

nî cã kú h¹n sang nî kh«ng kú h¹n hoÆc tiÒn göi c¸ nh©n) vµ v× thÕ ch−a

ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn hÖ sè nh©n tiÒn. §ång thêi l−îng tiÒn

dù tr÷ v−ît tréi cña c¸c NHTM còng ch−a ®−îc ph¶n ¸nh trong c¸c kÕt qu¶ ®Z

cho. Tõ ®ã ®ßi hái chóng ta x©y dùng mét m« h×nh hoµn chØnh h¬n.

Mét sè yÕu tè cÇn thiÕt trong viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè nh©n tiÒn. Thø nhÊt

chóng ta b¸m s¸t M2 ®Ó ph©n tÝch v× M1 tiÒn hÑp bao gåm tiÒn mÆt vµ tiÒn göi

kh«ng kú h¹n (ë c¸c NHTM) vµ c¸c kho¶n nî kh¸c, cßn M2 ®−îc NHTW coi

lµ tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. Thø hai, chóng ta ®−a ra “tÝnh kh¶ dông” h¬n

lµ kh¸i niÖm “møc ®é” cña tiÒn c¬ së (tiÒn cã quyÒn lùc cao) cho ph©n tÝch

cung tiÒn. Chóng ta ®i tõ tÝnh cã quyÒn lùc cao (High Powered Money) cña

l−îng tiÒn c¬ së MB (tiÒn dù tr÷) theo luËt ®Þnh cña c¸c NHTM ®Õn tÝnh kh¶

dông (Disposable High Powered Money) cña nã (chóng ta ký hiÖu lµ DMB:

tiÒn c¬ së kh¶ dông hay tiÒn cã quyÒn lùc cao kh¶ dông). Thø ba, khi c¸c

NHTM ®ßi hái ®−îc n¾m gi÷ l−îng dù tr÷, mét phÇn cña tiÒn c¬ së sÏ bÞ

phong to¶. Tõ ®ã chóng ta ®−a tû lÖ dù tr÷ v−ît tréi mµ c¸c NHTM n¾m gi÷

vµo trong m« h×nh ®Ó xem xÐt t¸c ®éng cña tû lÖ nµy. Thø t−, chóng ta xem

ꢀ

ꢁꢃꢀ

xÐt thµnh phÇn “c¸c kho¶n nî kh¸c” trong hÖ thèng ng©n hµng nh− lµ mét

thùc thÓ riªng biÖt trong ph©n tÝch cung tiÒn

M« h×nh hÖ sè nh©n tiÒn cña cung tiÒn cã thÓ xuÊt ph¸t tõ tÝnh kh¶

dông cña tiÒn c¬ së (DMB^S). CÇu tiÒn c¬ së kh¶ dông nh− vËy (DMB^D) ®−îc

t¹o ra mét phÇn do c«ng chóng nh− tiÒn mÆt vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n, cßn

mét phÇn do c¸c NHTM t¹o ra ch¼ng h¹n nh− dù tr÷ v−ît tréi. CÇu tiÒn mÆt

(C^d) còng nh− tiÒn göi kh«ng kú h¹n (DD^d) bÞ biÕn ®éng do thu nhËp vµ tû lÖ

lZi suÊt. Bëi vËy ta cã thÓ ®−îc gi¶ ®Þnh r»ng cÇu tiÒn mÆt vµ tiÒn göi kh«ng kú

h¹n cã t−¬ng quan cao. Khi ®ã mèi quan hÖ nµy ®−îc chØ ®Þnh d−íi d¹ng

C^d= k. DD

(1.1)

trong ®ã k lµ hÖ sè tû lÖ th©u tãm ¶nh h−ëng c¸c nh©n tè cÊu tróc, nh©n tè tæ

chøc vµ kinh tÕ kh¸c nhau.

CÇu cho dù tr÷ v−ît tréi (ER^d) vÒ phÝa c¸c NHTM ph¸t sinh do sù tiªu

hao tiÒn mÆt còng nh− tiªu hao tiÒn chuyÓn kho¶n. Khi ®ã gi¶ thiÕt cÇu cho dù

tr÷ v−ît tréi ®−îc x¸c ®Þnh bëi tæng tiÒn göi cña c¸c NHTM vµ cã thÓ ®−îc

®−a vµo nh− lµ mét hµm t¨ng cña tæng c¸c kho¶n tiÒn göi cã d¹ng:

ER^d= r. D

(1.2)

trong ®ã r lµ tû lÖ dù tr÷ v−ît tréi ®−îc c¸c NHTM n¾m gi÷ .

Sù ph©n chia tæng tiÒn göi gi÷a tiÒn göi kh«ng kú h¹n, cã kú h¹n vµ c¸c

kho¶n nî kh¸c ®−îc quyÕt ®Þnh do c«ng chóng. Gi¶ sö c«ng chóng yªu cÇu

tiÒn göi cã kú h¹n nh− lµ mét phÇn ch¾c ch¾n cña tiÒn göi kh«ng kú h¹n,

chóng ta cã thÓ chØ ®Þnh:

TD^d= t.DD

(1.3)

(1.4)

Khi ®ã:

ER^d= r. D = r.(DD + TD) = r. (1+t).DD

H¬n n÷a gi¶ thiÕt r»ng c¸c kho¶n nî kh¸c còng tû lÖ víi tiÒn göi kh«ng

kú h¹n th×:

V× vËy:

OD^d= d. DD

(1.5)

(1.6)

DMB^d= C^d+ ER^d+ OD^d

ꢀ

ꢁꢄꢀ

Thùc hiÖn phÐp thÕ thu ®−îc:

DMB^d= [ k + r. (1+t) + d].DD

ThÞ tr−êng cho tiÒn c¬ së c©n b»ng khi DMB^d= DMB^snªn ta cã :

DMB = DD. [ k + r.( 1 + t) + d]

(1.7)

(1.8)

(1.9)

ꢁ

⇒

DD =

ꢆDMB

ꢏk + rꢆꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ

ë ®©y thõa sè thø nhÊt chÝnh lµ hÖ sè nh©n d− nî.

ꢁ+ k + d

Do M = C + DD + OD nªn M =

ꢏk + rꢆꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ

ꢆDMB

(1.10)

(1.11)

ꢁ+ k + d

khi ®ã thõa sè

m =

ꢏk + rꢆꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ

lµ hÖ sè nh©n tiÒn ®i kÌm víi DMB vµ nh− vËy ta cã

M = m.DMB

(1.12)

Trong tr−êng hîp nµy DMB sÏ cã bËc thÊp h¬n ph¹m vi cña MB (®−îc

x¸c ®Þnh lµ tæng dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c NHTM) nªn m sÏ cã gi¸ trÞ cao h¬n

gi¸ trÞ cña m trong tr−êng hîp ®−îc x¸c ®Þnh nh− lµ gi¸ trÞ cña M so víi MB.

Víi viÖc giÊu ®i c¸c kho¶n dù tr÷ theo luËt ®Þnh vµo trong DMB vµ biÓu diÔn

m nh− lµ hµm hµnh vi cña k, t, d, r, chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i râ rµng h¬n m

nh− lµ mét biÕn tù chÝnh s¸ch vµ DMB nh− lµ mét biÕn kiÓm so¸t chÝnh s¸ch

réng h¬n. H¬n n÷a, mét sù thay ®æi lín trong yªu cÇu dù tr÷ theo luËt ®Þnh cã

thÓ lµ nguyªn nh©n cho nh÷ng sù thay ®æi lín trong viÖc ®o l−êng m dÉn tíi

mét sù c¶m gi¸c sai lÇm lµ sù thùc m còng kh«ng æn ®Þnh ([92], trang 18).

Nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau trong m ®−îc xem xÐt

trong c¸c ®¹o hµm riªng cña m theo c¸c thµnh phÇn cña nã. Tõ (1.11) ta cã:

δ

m

−

+

ꢏꢁ

−

rꢎꢁ

+

tꢍꢌ

dꢌ^ꢂ

=

<

ꢅ

víi rꢎꢁ+ tꢍ < ꢁ

(1.13)

(1.14)

k

ꢏk

rꢎꢁ

+

tꢍ

δm

− ꢎꢁ+ k + dꢍr

ꢏk + rꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ^ꢂ

< ꢅ

δ

t

ꢀ

ꢁꢇꢀ

δ

m

−ꢏꢁ− rꢎꢁ+ tꢍꢌ

=

< ꢅ

víi rꢎꢁ+ tꢍ < ꢁ

(1.15)

(1.16)

ꢏk + rꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ^ꢂ

d

δm

− ꢎꢁ+ k + dꢍꢎꢁ+ tꢍ

ꢏk + rꢎꢁ+ tꢍ + dꢌ^ꢂ

δ

r

Trong c¸c ®¹o hµm ë trªn,

δm

δk

trong k cã nghÜa lµ cã sù tho¸t ra lín cña MB vµo trong khèi l−îng tiÒn mÆt

th−¬ng m¹i ®Ó më réng tÝn dông vµ t¹o tiÒn göi. §iÒu kiÖn rꢎꢁ+ tꢍ < ꢁ còng

®−îc tho¶ mZn trong thêi kú nghiªn cøu cña chóng ta (xem B¶ng A7, phô lôc

A).

δm

δt

sÏ lµm suy yÕu khèi l−îng d− thõa hiÖn t¹i ®Ó duy tr× tiÒn göi kh«ng kú h¹n

phô vµ sù gia t¨ng trong tû lÖ tiÒn göi cã kú h¹n lµm gi¶m l−îng tiÒn göi

kh«ng kú h¹n vµ do ®ã gi¶m cung tiÒn.

δm

δd

c¸ch x¸c ®Þnh cña chóng ta (mµ c¸c kho¶n nî kh¸c lµ mét phÇn d nµo ®ã cña

tiÒn göi kh«ng kú h¹n ë c¸c NHTM). Mét sù t¨ng trong d cã nghÜa lµ mét sù

NHTW vµ nh− thÕ cã mét sù suy gi¶m trong c¬ së dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ

sau ®ã sù suy gi¶m trong viÖc t¹o tiÒn göi.

δm

δr

göi lµm suy gi¶m dù tr÷ thÆng d− vµ v× thÕ tiÒn göi t¹o nªn quyÒn lùc cña c¸c

ng©n hµng.

PhÇn ®ãng gãp t−¬ng øng cña mçi tû lÖ cho ∆m cã thÓ ®−îc −íc l−îng

tõ mèi quan hÖ hµm sè cña m víi k, r, t, vµ d. Bëi vËy chóng ta cã

m = f(k, r, t, d)

(1.17)

δ

m

δ

m

δ

m

δm

δd

dm =

ꢆdk +

ꢆdr +

ꢆdt +

ꢆdd

(1.18)

k

r

t

D−íi d¹ng sè gia toµn phÇn ta cã:

ꢀ

ꢁꢈꢀ

δ

m

δ

m

δ

m

δm

δd

∆m =

ꢆ∆k +

ꢆ∆r +

ꢆ∆t +

ꢆ∆d + e

(1.19)

(1.20)

k

r

t

δ

m ∆k

δ

m ∆r

δm ∆t

δ

m ∆d

e

ꢁ =

ꢆ

+

ꢆ

+

ꢆ

+

ꢆ

+

δ

k ∆m

δr ∆m

δ

t ∆m

δd ∆m ∆m

HÖ thøc nµy sÏ ph¶n ¸nh phÇn ®ãng gãp t−¬ng øng cña mçi tû lÖ trong

∆m . C¸c b¶ng A9, A10, A11 phô lôc A cho thÊy ë giai ®o¹n ®ang nghiªn cøu

kÕt qu¶ lµ phï hîp nh÷ng lý luËn ®Z nªu.

1.1.2.3 Nguån gèc cña tiÒn c¬ së.

TiÒn c¬ së lµ tµi s¶n nî cña NHTW. Nã bao gåm tiÒn mÆt l−u th«ng

vay n−íc ngoµi, vèn cña NHTW vµ c¸c kho¶n nî kh¸c t¹i NHTW. Nã cßn

®−îc gäi lµ tiÒn cã quyÒn lùc cao v× nã ®−îc x¸c ®Þnh lµ tiÖn lîi nhÊt trong

cña tiÒn (tiÒn göi kh«ng kú h¹n) cña c¸c NHTM. Nguån gèc cña tiÒn c¬ së

MB lµ tµi s¶n cã cña NHTW bao gåm tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng (NFA), tÝn dông

cho chÝnh phñ, tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp chÝnh phñ, tÝn dông cho c¸c

([63], trang 134) ®Z cho r»ng tiÒn c¬ së ®−îc x¸c ®Þnh nh− lµ tæng l−îng tiÒn

ng©n hµng:

MB = C + R

(1.21)

Ph−¬ng tr×nh ®Z chØ ra c¸c bé phËn cÊu thµnh cña tiÒn c¬ së. Nh−ng víi

nã chóng ta ch−a thÊy hÕt ®−îc c¸c bé phËn chi tiÕt cña MB vµ víi ®¼ng thøc

cÊu thµnh lªn MB.

Trong kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Khatiwada ([89], trang 19) tiÒn c¬ së

®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh:

ꢀ

ꢁꢉꢀ

MB = NFA + NCG + CE + CB + CP – NNML

(1.22)

Ph−¬ng tr×nh trªn ®Z ®−a ra mét c¸ch chi tiÕt c¸c bé phËn cÊu thµnh cña

tíi sù biÕn ®éng cña MB. Tuy nhiªn do NHTW ViÖt nam kh«ng cã quan hÖ

mµ nh÷ng ®¬n vÞ nµy cã quan hÖ víi c¸c NHTM. V× vËy còng xuÊt ph¸t tõ

®¼ng thøc cña Friedman vµ Schwartz, chóng ta coi MB lµ tµi s¶n nî cña

(CDMB) vµ c¸c tµi s¶n cã kh¸c (OiN) Khi ®ã tiÒn c¬ së ®−îc x¸c ®Þnh bëi

®¼ng thøc

MB = C + R = NFA + NCG + CDMB + OiN

(1.23)

PhÇn ®ãng gãp t−¬ng øng cña c¸c bé phËn cho ∆MB ®−îc x¸c ®Þnh nhê

Phô lôc A). Nh÷ng thay ®æi trong MB xuÊt hiÖn nh− lµ sù thay ®æi ®ång thêi

cña nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh lªn MB vµ ®−îc chóng ta xem xÐt ë phÇn sau.

1.1.2.3.1 Tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng (NFA)

V× NHTW lµ n¬i n¾m gi÷ vµ kiÓm so¸t duy nhÊt dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia nªn

mua) ngo¹i tÖ. Hµnh vi nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn dù tr÷ ngo¹i hèi vµ do ®ã

¶nh h−ëng ®Õn khèi l−îng tiÒn MB ([4], trang 205). Tõ ®ã cã thÓ thÊy nh÷ng

biÕn ®éng trong NFA xuÊt hiÖn do viÖc giao dÞch ngo¹i hèi cña NHTW víi

Cßn viÖc mua vµ n¾m gi÷ ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc

më réng MB. ChØ khi nµo c¸c NHTM b¸n ngo¹i tÖ cho NHTW sÏ lµm t¨ng dù

tr÷ ngo¹i hèi cña NHTW vµ do ®ã lµm t¨ng MB.

ꢀ

ꢁꢊꢀ

trong giai ®o¹n ®ang nghiªn cøu thµnh phÇn nµy chiÕm tíi 97,7% trong tæng

l−îng MB. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh vai trß quan träng cña NHTW trong nhiÖm vô

n¾m gi÷ vµ kiÓm so¸t duy nhÊt ngo¹i tÖ nh»m gi÷ cho tû gi¸ æn ®Þnh vµ ®¶m

giai ®o¹n võa qua. Tuy nhiªn sù thay ®æi thÊt th−êng cña sù biÕn ®éng nµy

cßn cho thÊy sù qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ nguån ngo¹i tÖ cña NHTW khi trong

nÒn kinh tÕ t×nh tr¹ng ngo¹i tÖ tr«i næi trªn thÞ tr−êng tù do qu¸ lín. MÆt kh¸c,

chi, nÕu luång ngo¹i tÖ vµo kh«ng lín h¬n kho¶n béi chi cña ChÝnh phñ th×

®iÒu ®ã sÏ kh«ng më réng ®−îc ¶nh h−ëng cña luång ngo¹i tÖ tíi MB vµo bëi

v× khi ®ã mçi sù gia t¨ng trong NFA cña NHTW sÏ ®−îc bï ®¾p bëi mét sù

suy gi¶m trong tÝn dông rßng cña ChÝnh phñ. T−¬ng tù, nÕu ChÝnh phñ vay

NHTW ®Ó mua ngo¹i tÖ tõ NHTW th× sù gia t¨ng nµy trong MB l¹i ®−îc bï

l¹i bëi sù suy gi¶m trong NFA cña NHTW bªn tµi s¶n nî. Sù gia t¨ng th−êng

xuyªn thµnh phÇn NFA cßn cho thÊy NHTW ®2 sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng cô

1.1.2.3.2 TÝn dông cho ChÝnh phñ (NCG)

lu«n x¶y ra. Khi ®ã NHTW cho ChÝnh phñ vay ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt t¹m thêi

h×nh thøc mua chøng kho¸n cña ChÝnh phñ nh− tr¸i phiÕu ®−îc sù b¶o lZnh

cña chÝnh phñ, tr¸i phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu kho b¹c

ngoµi vµ c¸c kho¶n vay néi ®Þa. Nh−ng v× dßng tiÒn vay ngo¹i tÖ lµ kh«ng

ch¾c ch¾n vµ ®«i khi kh«ng ®óng thêi ®iÓm nªn ChÝnh phñ ph¶i vay tõ

NHTW, mét n¬i t¹m thêi tèt nhÊt. H¬n n÷a, phÇn lín c¸c dù ¸n tµi trî n−íc

ꢀ

ꢁꢋꢀ

ngoµi ®Òu cã nh÷ng qui ®Þnh cÇn thiÕt cho viÖc sö dông tµi kho¶n viÖn trî vµ

khi t×nh tr¹ng thu cña ChÝnh phñ kh«ng ®ñ chi th× viÖc vay tõ c¸c nguån trong

n−íc trë thµnh kh«ng tr¸nh khái ngay c¶ khi cã c¸c kho¶n viÖn trî n−íc

ngoµi. Vay néi ®Þa bao gåm ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ béi chi tõ NHTW. V×

NHTW ®ãng vai trß lµ ng−êi qu¶n lý nî néi ®Þa cña ChÝnh phñ, nã kh«ng chØ

lµ bµ ®ì cho viÖc ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng mµ cßn gióp ®ì nã nÕu ph¶n øng

thÞ tr−êng kh«ng ®ñ tho¶ ®¸ng ®Ó thu hót tr¸i kho¸n. Tr¸i phiÕu cña ChÝnh phñ

®−îc ph¸t hµnh trong n¨m tµi chÝnh nh−ng do lZi suÊt cña phÇn lín tr¸i phiÕu

kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi lZi suÊt thÞ tr−êng nªn c¸c NHTM lµ nh÷ng n¬i

thu hót chÝnh cña nh÷ng tr¸i phiÕu ®ã. Sù v−ît tréi cña viÖc mua b¸n nµy ®−îc

hç trî tõ NHTW, thËm chÝ th«ng qua nã ®Ó cã thÓ tæ chøc ph¸t hµnh sau tíi

c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c. CÇu cho nh÷ng tr¸i phiÕu nh− vËy th−êng ®−îc

cÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu thanh to¸n tù ®éng vµ kh«ng giíi h¹n cho c¸c

më cña NHTW, nã ph¶i ®−îc mua bÊt cø lo¹i chøng kho¸n nµo kh«ng ®−îc

chó ý trong thÞ tr−êng nh−ng kh«ng thÓ b¸n chóng t¹i lóc khíp lÖnh ®Ó thu

hót tµi s¶n v−ît tréi trong thÞ tr−êng. Tõ ®ã dÉn tíi mét thÞ tr−êng rÊt nhiÒu

vèn cho tr¸i kho¸n cña ChÝnh phñ. NHTW trë thµnh ng−êi n¾m gi÷ chÝnh c¸c

lo¹i tr¸i kho¸n nh− vËy cho c¸c NHTM mµ ë ®ã ®ßi hái ph¶i biÕt mét t×nh thÕ

ch¾c ch¾n cho c¸c tµi s¶n cña hä ë d−íi d¹ng tr¸i kho¸n chÝnh phñ ®Ó duy tr×

mét tû lÖ thanh kho¶n qui ®Þnh. Nh−ng viÖc n¾m gi÷ tr¸i kho¸n chÝnh phñ víi

NHTM cÇm cè tr¸i phiÕu t¹i NHTW vµ cuèi cïng kho¶n vay cña hä ®ßi hái

viÖc t¹o lËp ra c¸c quü. Mét tr¹ng th¸i n÷a cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn MB. §ã lµ

khi ChÝnh phñ vay tõ NHTW ®Ó mua ngo¹i hèi tõ chÝnh NHTW. Hµnh vi nµy

ꢀ

ꢂꢅꢀ

sÏ lµm thay ®æi tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng cña NHTW, dÉn tíi thay ®æi danh môc

tµi s¶n cña NHTW.

ViÖc cung cÊp tÝn dông cho c¸c NHTM lµ mét kªnh cung øng MB cña

NHTW, v× vËy thay ®æi trong tÝn dông cña NHTW cho c¸c NHTM sÏ ¶nh

h−ëng tíi l−îng tiÒn c¬ së MB.

Xu h−íng thêi vô vµ cã tÝnh chÊt chu kú trong huy ®éng vèn vµ trong

nhu cÇu tÝn dông cña kh¸ch hµng ®Z lµm n¶y sinh nhu cÇu vay NHTW cña c¸c

NHTM. Tõ tr−íc n¨m 1999, NHTW ®Z sö dông ph−¬ng thøc t¸i cÊp vèn cã

thÕ chÊp nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi cho c¸c NHTM. Nh−ng ®Õn th¸ng

cho vay quan träng nhÊt vµ cã −u ®iÓm c¬ b¶n lµ t¸c ®éng ngay ®Õn sè tiÒn dù

tr÷. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy tõ quÝ 4/1999, thµnh phÇn nµy t¨ng v−ît tréi so

MB. Ngoµi ra NHTW cßn cho vay d−íi h×nh thøc t¸i cÇm cè, thÕ chÊp, cho

vay thanh to¸n bï trõ. Tuy nhiªn qua quan s¸t chóng ta thÊy ë giai ®o¹n cuèi

nµy cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch bëi kh¶ n¨ng tù ®¸p øng nhu cÇu vèn cña c¸c

NHTM. Nh−ng còng cã thÓ lý gi¶i ®iÒu nµy bëi lý do, víi lZi suÊt t¸i chiÕt

khÊu, c¸c NHTM muèn vay tõ NHTW ®ßi hái ph¶i cã c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸

vµ ph¶i chÞu nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ cña NHTW. V× vËy trªn thùc tÕ c¸c

NHTM vay tõ NHTW gi¶m ®i, trong khi ®ã khèi l−îng tiÒn vay gi÷a c¸c

NHTM kh¸ lín nh−ng chóng ta l¹i kh«ng cã ®Çy ®ñ sè liÖu cho hiÖn t−îng

nµy.

1.1.2.3.4 Nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ phi tiÒn tÖ rßng kh¸c (OiN)

OiN lµ phÇn v−ît tréi cña vèn, c¸c quÜ vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ (bao gåm:

ꢀ

ꢂꢁꢀ

vèn ph¸p ®Þnh, quÜ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, kho¶n dù phßng bï ®¾p rñi ro

trong ho¹t ®éng cña NHTW, chªnh lÖch c¸c kho¶n thu vµ chi ph¸t sinh trong

n¨m tµi chÝnh, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho kh¸ch hµng..) so víi c¸c tµi s¶n kh¸c.

m¹nh nhÊt ®Õn l−îng tiÒn dù tr÷ lµ tiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu nhËn xuÊt ph¸t

tõ yªu cÇu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua NHTW ([4], trang 206). Trong

ng−îc l¹i cho thÊy vai trß chñ yÕu cña OiN trong viÖc kiÓm chÕ sù bïng næ

cña MB.

1.2.1 C¬ së lý luËn cho mèi quan hÖ tiÒn tÖ vµ thu nhËp

ViÖc gi¶i thÝch mèi quan hÖ tiÒn tÖ - thu nhËp lµ mét vÊn ®Ò cña lý

thuyÕt vÜ m«, liªn quan tíi sù dao ®éng cña chu kú kinh doanh trong dµi h¹n.

Tuy nhiªn, tÝnh æn ®Þnh cña nh÷ng mèi quan hÖ tiÒn tÖ - thu nhËp ®Z ®i ®Õn ®æ

vì trong nh÷ng n¨m t¸m m−¬i cña thÕ kû 20 vµ nh÷ng dù b¸o cña c¸c nhµ

kinh tÕ ®Z trë thµnh sai lÇm. V× vËy môc tiªu l¹m ph¸t hoÆc nh÷ng hÖ thèng

chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tr¬n tru nhÊt ®Z trë thµnh môc tiªu tiÒn tÖ cã tÝnh lý thuyÕt.

Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80, nh÷ng vÊn ®Ò míi vÒ tiÒn tÖ ®Z n¶y sinh. Kh«ng

chØ lµ c¸c mèi quan hÖ tiÒn tÖ - thu nhËp cæ ®iÓn biÕn mÊt, mµ xuÊt hiÖn mèi

quan hÖ tiÒn tÖ - thu nhËp míi: tæng tiÒn më réng trong mét sè n−íc c«ng

nghiÖp d−êng nh− lµ trÔ sau thu nhËp danh nghÜa, ®iÒu ®ã lµ qu¸ ®èi ng−îc víi

nh÷ng g× mµ c¸c nhµ kinh tÕ theo chñ nghÜa träng tiÒn ®Z lµm. Khi ®ã, mét sè

lín c¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm ®Z ®−îc tiÕn hµnh ®Ó ®iÒu tra nghiªn cøu mèi

quan hÖ tiÒn tÖ - thu nhËp ë c¸c n−íc ph¸t triÓn. Fiedman vµ Meiselman [62]

®Çu t− cho nÒn kinh tÕ Mü b»ng viÖc sö dông c¸c ph−¬ng tr×nh d¹ng rót gän.

§ång thêi, c¸c «ng quan s¸t mèi quan hÖ ®ãng vµ ch¾c ch¾n gi÷a cung tiÒn vµ

tiªu dïng hoÆc thu nhËp, mèi quan hÖ yÕu h¬n gi÷a chi tiªu tù ®Þnh vµ tiªu

ꢀ

ꢂꢂꢀ

tiªu dïng hoÆc thu nhËp vµ còng nh− vËy cã mèi t−¬ng quan gi÷a chi tiªu tù

®Þnh vµ tiªu dïng gi¶n ®¬n. §ã chÝnh lµ sù ph¶n ¸nh ¶nh h−ëng cña tiÒn tÖ tíi

c¶ hai vÊn ®Ò réng lín ®Z nªu.

Theo Khatiwada ([89], trang 48), nghiªn cøu cña F - M ®Z t¹o ra nhiÒu

tranh luËn vµ phª ph¸n, ch¼ng h¹n nh− cña Ando vµ Modigliani [37], Deprano

vµ Mayer [58], Hester [72], Moroney vµ Mason [99]. Nh÷ng phª ph¸n chÝnh

tè néi sinh vµ ngo¹i sinh, gi÷a c¸c mèi quan hÖ cÊu tróc vµ c¸c d¹ng rót gän

[98]; c¸c ®Þnh nghÜa chi tiÕt vÒ tiÒn tÖ vµ chi tiªu tù ®Þnh thiªn vÒ sù thõa nhËn,

sù chØ ®Þnh ch−a hoµn toµn cña hä cho m« h×nh lý thuyÕt vÒ x¸c ®Þnh thu nhËp.

H¬n n÷a, c¸c kÕt qu¶ cña Moroney vµ Mason [99], Modigliant [98] ®Z chØ ra

r»ng ph−¬ng tr×nh rót gän F - M chØ ®−îc ®øng v÷ng nÕu cÇu tiÒn chØ lµ mét

hµm cña mét biÕn thu nhËp, cßn tû lÖ lZi suÊt kh«ng cã ¶nh h−ëng trong ®ã.

Tuy nhiªn, c¸c nhµ tiÒn tÖ häc ®Z øng dông c¸c ph−¬ng tr×nh rót gän ®Ó

x¸c nhËn vÒ ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña cung tiÒn tíi thu nhËp tiÒn tÖ. Trong

häat ®éng tµi chÝnh, Anderson vµ Jordan ®Z chØ ra r»ng ph¶n øng cña c¸c ho¹t

®éng kinh tÕ tíi c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ lµ réng h¬n, dù ®o¸n ®−îc h¬n vµ nhanh

h¬n ph¶n øng cña c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh. Víi c¸c thùc nghiÖm ®Z t×m ®−îc,

Anderson - Jordan ®Z ®i ®Õn kÕt luËn cung tiÒn lµ mét chØ sè quan träng cña

toµn bé c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh æn ®Þnh, kÓ c¶ tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh ([35, tr.129]).

Nh÷ng kÕt qu¶ cña Anderson-Jordan ®Z kh«ng ®−îc De Leeuw [57]

thõa nhËn v× theo De Leeuw c¸c hÖ sè trong c¸c ph−¬ng tr×nh ®Z bÞ lµm sai

lÖch nghiªm träng bëi c¸c ph−¬ng tr×nh ®ång thêi. Theo De Leeuw, nh÷ng

biÕn kinh tÕ cÇn thiÕt trong vÕ ph¶i cña c¸c ph−¬ng tr×nh d¹ng rót gän St.

Louis ®ßi hái ph¶i thùc sù lµ c¸c biÕn ngo¹i sinh vµ cung tiÒn kh«ng tháa mZn

yªu cÇu nµy. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ thùc nghiÖm ®Z t×m ®−îc cña David [54] ®Z

ꢀ

ꢂꢃꢀ

ñng hé c¸c kÕt qu¶ cña Anderrson- Jordan. T−¬ng tù, c¸c kÕt qu¶ cña

Anderson vµ Carlson [36] còng ®Z chØ ra r»ng nh÷ng ho¹t ®éng cña tiÒn tÖ

®−îc ®o bëi sù thay ®æi trong quü tiÒn tÖ mµ ®ãng vai trß chiÕn l−îc, cßn c¸c

ho¹t ®éng tµi chÝnh chØ cã ¶nh h−ëng trong ng¾n h¹n.

C¸c m« h×nh d¹ng rót gän ®−îc ®−a ra ®Ó nh»m th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò:

- TÝnh kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó kiÓm ®Þnh lý thuyÕt c¬ b¶n vµ v× thÕ tÝnh

kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó ®−a ra lêi gi¶i thÝch cã tÝnh thuyÕt phôc cña c¸c kÕt qu¶.

- TÝnh néi sinh cña c¸c biÕn gi¶i thÝch vµ c¸c sai lÇm chØ ®Þnh cña ph−¬ng

tr×nh −íc l−îng

- Thiªn nhiÒu vÒ khuynh h−íng träng tiÒn ([89], trang 49).

§Ó lµm râ h¬n c¸c vÊn ®Ò ®Z nªu, De Leeuw vµ Gramlich [57] ®Z ®−a ra

c¸c m« h×nh cÊu tróc hoµn toµn. C¸c m« h×nh nµy ®Z chØ ra mét sè lín c¸c

ph−¬ng tr×nh hµnh vi vµ nhËn thÊy vai trß cña tiÒn tÖ trong x¸c ®Þnh thu nhËp

lµ yÕu h¬n vai trß cña tiÒn tÖ trong ph−¬ng tr×nh −íc l−îng d¹ng St. Louis.

Mét lo¹i m« h×nh cÊu tróc ®éng cã liªn quan tíi c¸c ph−¬ng tr×nh hµnh vi cña

Moroney vµ Mason [99] ®Z cho thÊy r»ng c¶ tiÒn c¬ së vµ chi tiªu chÝnh phñ

®Òu cã t¸c ®éng tíi tæng cÇu vµ ¶nh h−ëng trÔ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ dµi h¬n

¶nh h−ëng cña sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh. §ång thêi tÝnh ngo¹i sinh

cña cung tiÒn ®Z ®−îc chøng minh [62]. H¬n n÷a c¸c kÕt qu¶ chØ ra r»ng

nh÷ng sù thay ®æi cña cung tiÒn d−êng nh− ®i tr−íc sù thay ®æi cña s¶n phÈm

®Çu ra [109].

Nh÷ng gi¶i thÝch hîp lý ®ßi hái ph¶i cã mét minh chøng thùc nghiÖm

kh¸c. Khi chÊp nhËn cung tiÒn nh− lµ biÕn néi sinh mµ xu thÕ thêi gian cña nã

thµnh hai phÇn, phÇn dù ®o¸n tr−íc ®−îc vµ phÇn kh«ng dù ®o¸n tr−íc ®−îc.

ꢀ