Luận văn Tìm hiểu một số tập đoàn báo chí trên thế giới và chủ trương hình thành tập đoàn báo chí ở Việt Nam
Luận văn
Đề Tài:
Tìm hiểu một số tập đoàn báo chí trên
thế giới và chủ trương hình thành
tập đoàn báo chí ở VN
Tìm hiꢀu mꢁt sꢂ tꢃp ꢄoàn báo chí trên thꢅ giꢆi và
chꢇ trꢈơng hình thành tꢃp ꢄoàn báo chí ꢉ VN
Mꢊ ꢋꢌU
1. Tính cꢀp thiꢁt cꢂa ꢃꢄ tài:
ꢀ Viꢁt Nam, các ꢂiꢃu kiꢁn khách quan và chꢄ quan gꢅn nhꢆ ꢂã chín muꢇi
cho viꢁc triꢈn khai mô hình tꢉp ꢂoàn báo chí. Sau 20 nꢊm ꢂꢋi mꢌi, báo chí Viꢁt Nam ꢂã
lꢌn mꢍnh vꢃ mꢎi mꢏt và ꢂang có nhu cꢅu vꢆơn cao, vꢆơn xa hơn nꢐa.
Trên thꢑ giꢌi, tꢒ hơn 100 nꢊm nay, ꢂã có viꢁc các cơ quan báo chí sáp nhꢉp
thành tꢉp ꢂoàn, hꢆꢌng ꢂꢑn mꢓc tiêu lꢔi nhuꢉn kinh tꢑ, mꢕ ra mꢖt huꢌng làm kinh tꢑ cho
ngành công nghiꢁp báo chí – truyꢃn thông, biꢑn ngành này trꢕ thành mꢖt ngành kinh doanh
nhiꢃu lꢔi nhuꢉn. Xu hꢆꢌng cꢄa các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông hiꢁn nay là vꢆơn ra ngoài lãnh
thꢋ, bꢕi sꢗ phát triꢈn cꢄa các tꢉp ꢂoàn trong nꢆꢌc ꢂã ꢂꢑn hꢇi tꢌi hꢍn. Trong khi ꢂó, châu Á,
trong ꢂó có Viꢁt Nam ta, lꢍi là mꢖt thꢘ trꢆꢙng giàu tiꢃm nꢊng và mꢌi bꢆꢌc ꢂꢅu ꢂꢆꢔc khai
phá. Cùng vꢌi ꢂꢔt sóng này là ꢂꢔt sóng toàn cꢅu hoá, khi Viꢁt Nam chuꢚn bꢘ gia nhꢉp vào
WTO, nhꢆ vꢉy, viꢁc có mꢖt tꢉp ꢂoàn làm ꢂꢛi tác cꢄa các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông khác, nꢜm
giꢐ thꢑ chꢄ ꢂꢖng ꢂꢆꢔc xem nhꢆ là mꢖt viꢁc làm cꢅn kíp.
Trên cơ sꢕ nhꢉn ꢂꢘnh tình hình trong và ngoài nꢆꢌc, nhà nꢆꢌc ꢂã ꢂꢆa ra chꢄ
trꢆơng cho phép hình thành các tꢉp ꢂoàn báo chí, và trꢆꢌc mꢜt, tꢍo mꢖt sꢛ ꢂiꢃu kiꢁn nꢃn
tꢝng ꢂꢈ báo chí gia tꢊng tiꢃm lꢗc kinh tꢑ.
ꢞꢃ tài NCKH SV “Tìm hiꢅu mꢆt sꢇ mô hình tꢈp ꢃoàn báo chí trên thꢁ
giꢉi và vꢀn ꢃꢄ xây dꢊng tꢈp ꢃoàn báo chí ꢋ Viꢌt Nam” muꢛn dꢗ phꢅn vào công viꢁc mà
Thꢟ trꢆꢕng Bꢖ Vꢊn hóa – Thông tin ꢞꢠ Quý Doãn ꢂã chꢡ ra: “Trên thꢑ giꢌi có nhiꢃu tꢉp
ꢂoàn báo chí. Mꢠi mô hình có nhꢐng ꢆu ꢂiꢈm, ꢂꢏc trꢆng riêng cꢄa tꢒng nꢆꢌc. Chúng ta
nên lꢗa chꢎn, hꢎc tꢉp ꢂꢈ xây dꢗng mꢖt mô hình cho phù hꢔp. ꢞây là mꢖt vꢢn ꢂꢃ rꢢt mꢌi.
Chúng ta phꢝi vꢒa làm, vꢒa rút kinh nghiꢁm”[27].
2. Tình hình nghiên cꢍu:
Tꢉp ꢂoàn báo chí là mꢖt mô hình kinh tꢑ báo chí ꢂã xuꢢt hiꢁn tꢒ rꢢt lâu trên
thꢑ giꢌi, và chꢄ yꢑu ꢂꢆꢔc các nhà nghiên cꢟu báo chí – truyꢃn thông trên thꢑ giꢌi tiꢑp cꢉn
dꢆꢌi hai góc ꢂꢖ: lꢘch sꢣ báo chí và xã hꢖi hꢎc truyꢃn thông. Do viꢁc hình thành các tꢉp
ꢂoàn báo chí ꢕ các nꢆꢌc tꢆ bꢝn phꢆơng Tây tuân theo quy luꢉt phát triꢈn kinh tꢑ, các
nghiên cꢟu phꢆơng Tây không nghiên cꢟu mô hình kinh tꢑ, mà chꢄ yꢑu nghiên cꢟu vꢃ vai
trò cꢄa các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông trong ꢂꢙi sꢛng xã hꢖi và ꢂꢏc biꢁt là vꢃ tác ꢂꢖng cꢄa
chúng ꢂꢛi vꢌi chꢢt lꢆꢔng báo chí.
Riêng ꢂꢛi vꢌi các quꢛc gia ꢂang phát triꢈn có ꢂꢏc ꢂiꢈm tꢆơng ꢂꢇng vꢌi Viꢁt
Nam, công tác nghiên cꢟu lꢍi chú trꢎng ꢂꢑn mô hình kinh tꢑ, bꢕi thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông ꢕ
các quꢛc gia này hoꢏc là chꢆa hình thành hoꢏc là ꢂang cꢅn tìm mꢖt hꢆꢌng phát triꢈn.
Chính do ꢂꢖng cơ “ꢂi tꢜt ꢂón ꢂꢅu”, các quꢛc gia này ꢂã thꢗc hiꢁn các nghiên cꢟu vꢃ lý
thuyꢑt và triꢈn khai ꢟng dꢓng mô hình tꢉp ꢂoàn báo chí tꢒ hơn chꢓc nꢊm trꢆꢌc ꢂây. ꢀ
Trung Quꢛc, mꢖt quꢛc gia có nhiꢃu ꢂiꢈm tꢆơng ꢂꢇng vꢌi Viꢁt Nam nhꢢt, công tác nghiên
cꢟu cꢤng ꢂã ꢂꢆꢔc triꢈn khai tꢒ trꢆꢌc nꢊm 1996 – nꢊm mà tꢉp ꢂoàn báo chí ꢂꢅu tiên (tꢉp
ꢂoàn báo chí Quꢝng Châu) tuyên bꢛ thành lꢉp.
Tuy nhiên, do ꢂꢏc thù vꢃ mꢏt chính trꢘ, nhu cꢅu nghiên cꢟu vꢃ mô hình tꢋ
chꢟc và hoꢍt ꢂꢖng cꢄa các tꢉp ꢂoàn báo chí mꢌi chꢡ trꢕ nên bꢟc thiꢑt ꢕ xã hꢖi Viꢁt Nam
trong thꢙi gian gꢅn ꢂây. Có thꢈ nói, Quyꢑt ꢂꢘnh 219 cꢄa Chính phꢄ tháng 9/2005 vꢃ viꢁc
phê duyꢁt Chiꢑn lꢆꢔc phát triꢈn thông tin ꢂꢑn nꢊm 2010 ꢂã chính thꢟc khꢕi ꢂꢖng cho các
công trình nghiên cꢟu vꢃ mꢝng ꢂꢃ tài này.
Kꢈ tꢒ sau khi có chꢄ trꢆơng thành lꢉp tꢉp ꢂoàn, giꢌi làm báo ꢂã công khai
bàn luꢉn vꢃ vꢢn ꢂꢃ “tꢉp ꢂoàn báo chí”: làm thꢑ nào? Nhꢆ thꢑ nào? Triꢈn vꢎng ra sao? Mꢖt
sꢛ báo cꢤng bày tꢥ tham vꢎng vꢆơn mình thành tꢉp ꢂoàn, nhꢆ Tiꢃn Phong, Viet Nam Net,
Tuꢋi Trꢦ, SGGP, … Hꢎ cꢤng tꢗ mình tìm hiꢈu các mô hình tꢉp ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi
ꢂꢈ áp dꢓng ꢕ Viꢁt Nam. Tuy nhiên, viꢁc làm này chꢄ yꢑu mang tính nꢖi bꢖ. Do vꢉy, công
trình NCKH SV này là mꢖt ꢂꢃ tài hoàn toàn mꢌi mꢦ và mang tính thꢙi sꢗ ꢕ Viꢁt Nam.
3. Mꢎc ꢃích và nhiꢌm vꢎ cꢂa ꢃꢄ tài:
Tuy ꢂây mꢌi chꢡ là mꢖt nghiên cꢟu mang tính chꢢt khꢕi ꢂꢅu, mꢓc ꢂích cꢄa
ꢂꢃ tài là hiꢈu rõ và gꢔi ý ꢟng dꢓng mô hình tꢉp ꢂoàn báo chí cꢄa các nꢆꢌc trên thꢑ giꢌi vào
thꢗc tꢑ truyꢃn thông Viꢁt Nam.
2
Do vꢉy, ꢂꢃ tài có hai nhiꢁm vꢓ chính. Mꢖt là ꢂem lꢍi cái nhìn rꢖng rãi vꢃ
các tꢉp ꢂoàn báo chí tiêu biꢈu trên thꢑ giꢌi, thông qua viꢁc nghiên cꢟu mô hình kinh tꢑ, vai
trò xã hꢖi, và tác ꢂꢖng ꢂꢛi vꢌi ꢂꢙi sꢛng truyꢃn thông. Hai là nhìn nhꢉn lꢍi thꢗc trꢍng truyꢃn
thông Viꢁt Nam trong bꢛi cꢝnh chuyꢈn hꢆꢌng sang hoꢍt ꢂꢖng kinh tꢑ báo chí, ꢂꢈ tꢒ ꢂó ꢂꢆa
ra nhꢐng gꢔi ý ꢟng dꢓng phù hꢔp. Nhiꢁm vꢓ nghiên cꢟu mô hình quꢝn lý, do giꢌi hꢍn vꢃ
tꢅm nhìn, bꢝn lꢧnh chính trꢘ và trình ꢂꢖ nghiên cꢟu khoa hꢎc, xin ꢂꢆꢔc tꢍm gác lꢍi.
4. Phương pháp luꢈn và phương pháp nghiên cꢍu ꢃꢄ tài:
ꢞꢃ tài ꢂꢆꢔc nghiên cꢟu dꢗa trên phꢆơng pháp luꢉn duy vꢉt biꢁn chꢟng. Các
phꢆơng pháp nghiên cꢟu ꢂꢆꢔc sꢣ dꢓng chꢄ yꢑu là phꢆơng pháp tꢋng hꢔp, phân tích, so
sánh, mô tꢝ, phꢥng vꢢn lꢢy ý kiꢑn …
5. Giꢉi hꢏn cꢂa ꢃꢄ tài:
ꢞꢃ tài “Tìm hiꢈu mꢖt sꢛ tꢉp ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi và chꢄ trꢆơng hình
thành tꢉp ꢂoàn báo chí ꢕ Viꢁt Nam” là mꢖt ꢂꢃ tài có trꢎng tâm nghiên cꢟu rõ ràng. Tuy
vꢉy, trong quá trình nghiên cꢟu, do hꢍn chꢑ vꢃ nguꢇn tài liꢁu tham khꢝo và nꢊng lꢗc xꢣ lý
thông tin cꢤng nhꢆ do giꢌi hꢍn vꢃ các mꢛi quan hꢁ giao tiꢑp trong giꢌi báo chí, ꢂꢃ tài buꢖc
phꢝi giꢌi hꢍn ꢕ mꢖt phꢍm vi phù hꢔp.
Trong quá trình tiꢑp cꢉn vꢌi rꢢt nhiꢃu tꢉp ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi, ngꢆꢙi
viꢑt chꢡ chꢎn tìm hiꢈu và giꢌi thiꢁu 2 tꢉp ꢂoàn báo chí tiêu biꢈu cꢄa Mꢧ (News Corp và
Gannett), 6 tꢉp ꢂoàn báo chí cꢄa Trung Quꢛc, và tꢉp ꢂoàn Singapore Press Holdings cꢄa
Singapore.
Trong quá trình khꢝo sát bꢆꢌc chuꢚn bꢘ thành lꢉp tꢉp ꢂoàn cꢄa các cơ quan
báo chí, ngꢆꢙi viꢑt chꢡ chꢎn tìm hiꢈu và tiꢑp cꢉn vꢌi 6 cơ quan báo chí (chꢄ yꢑu trong lꢧnh
vꢗc báo in) là: Tiꢃn Phong, VietNamNet, Thanh Niên, Sài gòn Giꢝi Phóng, Saigon Times
Group, và Tuꢋi Trꢦ.
6. Ý nghꢐa lý luꢈn và ý nghꢐa thꢊc tiꢑn:
3
Trong thꢙi gian qua, khái niꢁm “tꢉp ꢂoàn báo chí” trꢕ thành môt ꢂꢃ tài bàn
tán trong giꢌi báo chí – truyꢃn thông. Nói cách khác, chꢆa có ꢂꢘnh nghꢧa chính thꢟc vꢃ
khái niꢁm này ꢕ Viꢁt Nam. ꢀ mꢟc ꢂꢖ nghiên cꢟu còn hꢍn chꢑ, ꢂꢃ tài NCKH SV “Tìm hiꢈu
mꢖt sꢛ tꢉp ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi và chꢄ trꢆơng hình thành tꢉp ꢂoàn báo chí ꢕ Viꢁt
Nam” tꢍm thꢙi ꢂꢆa ra mꢖt ꢂꢘnh nghꢧa. Ngoài ra, thông qua quá trình nghiên cꢟu các tꢉp
ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi, ngꢆꢙi thꢗc hiꢁn cꢤng tꢍm thꢙi ꢂꢆa ra mꢖt sꢛ yꢑu tꢛ ꢂem lꢍi cái
nhìn toàn diꢁn vꢃ mꢖt tꢉp ꢂoàn báo chí. ꢞây chính là ý nghꢧa lý luꢉn cꢄa ꢂꢃ tài.
Vꢃ ý nghꢧa thꢗc tiꢨn, có thꢈ thꢢy ꢂꢃ tài NCKH SV này là mꢖt tài liꢁu tham
khꢝo có tính ꢟng dꢓng cho các các cơ quan báo chí trong quá trình chuꢚn bꢘ tiꢑn tꢌi thành
tꢉp ꢂoàn báo chí theo ꢂúng chiꢑn lꢆꢔc cꢄa Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin. Ngoài ra, ꢂꢃ tài cꢤng
có giá trꢘ tham khꢝo ꢂꢛi vꢌi SV chuyên ngành báo chí, ꢂꢏc biꢁt là các SV muꢛn có mꢖt cái
nhìn phꢋ quát vꢃ thꢗc trꢍng truyꢃn thông ꢕ Viꢁt Nam và thꢗc trꢍng truyꢃn thông thꢑ giꢌi.
7. Kꢁt cꢀu:
ꢞꢃ tài gꢇm có 3 chꢆơng.
Chꢈơng 1: Tꢍng quan vꢎ báo chí Viꢏt Nam giai ꢄoꢐn 2000 – 2005: tꢉp
trung khái quát thꢗc trꢍng báo chí – truyꢃn thông ꢕ Viꢁt Nam trong nhꢐng nꢊm gꢅn ꢂây,
phân chia thành các mꢝng: báo in, báo nói – báo hình, báo trꢗc tuyꢑn, và nhꢐng hiꢁn tꢆꢔng
truyꢃn thông khác. Dꢗa trên cơ sꢕ thꢗc tꢑ, ngꢆꢙi viꢑt cho thꢢy nhu cꢅu phát triꢈn nꢊng
ꢂꢖng hơn nꢐa cꢄa ꢂꢙi sꢛng báo chí – truyꢃn thông Viꢁt Nam chính là tiꢃn ꢂꢃ bꢝo ꢂꢝm sꢗ
hình thành cꢄa các tꢉp ꢂoàn báo chí trong tꢆơng lai, theo ꢂúng ꢂꢘnh hꢆꢌng cꢄa Nhà nꢆꢌc.
Chꢈơng 2: Giꢆi thiꢏu mꢁt sꢂ mô hình tꢃp ꢄoàn báo chí trên thꢅ giꢆi:
tìm hiꢈu sơ lꢆꢔc quá trình hình thành các tꢉp ꢂoàn báo chí trên thꢑ giꢌi, thꢣ tiꢑp cꢉn vꢌi
khái niꢁm “tꢉp ꢂoàn báo chí” trên thꢑ giꢌi, giꢌi thiꢁu ꢂôi nét vꢃ mꢖt sꢛ tꢉp ꢂoàn báo chí
cꢄa Mꢧ, Trung Quꢛc, và Singapore.
Chꢈơng 3: Chꢇ trꢈơng hình thành các tꢃp ꢄoàn báo chí ꢉ Viꢏt Nam: tꢉp trung
tìm hiꢈu quá trình tꢆ duy và chꢄ trꢆơng hình thành tꢉp ꢂoàn báo chí ꢕ Viꢁt Nam cꢄa nhà
nꢆꢌc, ꢂꢇng thꢙi khꢝo sát bꢆꢌc chuꢚn bꢘ cꢄa các cơ quan báo chí ꢂꢆꢔc ꢂánh giá là có triꢈn
vꢎng thành lꢉp tꢉp ꢂoàn.
4
Chꢆơng 1:
TꢑNG QUAN Vꢒ BÁO CHÍ VIꢓT NAM GIAI ꢋOꢔN 2000 – 2005
Trong 5 nꢊm ꢂꢅu cꢄa thꢑ kꢡ 21, tình hình kinh tꢑ - xã hꢖi cꢄa Viꢁt Nam có
nhꢐng chuyꢈn biꢑn mꢍnh mꢩ. Nhiꢃu nꢊm liꢃn, tꢡ lꢁ tꢊng trꢆꢕng GDP ꢕ mꢟc cao trung bình
7%, ꢂꢑn nꢊm 2005, ꢂꢍt mꢟc 8,4% [42]. Không khí sôi ꢂꢖng là ꢂꢏc ꢂiꢈm chung trên cꢝ
nꢆꢌc, ꢂꢏc biꢁt là ꢕ nhꢐng ꢂô thꢘ trung tâm, phát triꢈn nꢊng ꢂꢖng, dꢪn ꢂꢅu là TPHCM. ꢞây
chính là ꢂiꢃu kiꢁn vô cùng thích hꢔp cho nhꢐng trào lꢆu ꢂꢋi mꢌi, cꢝi cách ꢂꢈ hꢖi nhꢉp.
Vꢌi mong muꢛn vꢆơn lên sánh vai vꢌi các nꢆꢌc trong khu vꢗc và thꢑ giꢌi, Viꢁt Nam ꢂang
trong giai ꢂoꢍn hꢎc hiꢈu vꢃ mꢎi mꢏt trong thꢑ giꢌi, nꢜm vꢐng các quy tꢜc, luꢉt lꢁ cꢄa thꢑ
giꢌi.
Kinh tꢑ phát triꢈn, ꢂꢙi sꢛng cꢄa ngꢆꢙi dân ꢂꢆꢔc nâng cao, trình ꢂꢖ dân trí phát
triꢈn (hiꢁn nay, tꢡ lꢁ mù chꢐ ꢕ Viꢁt Nam chꢆa ꢂꢅy 7%, “rꢢt thꢢp so vꢌi thꢑ giꢌi” [42]).
Ngꢆꢙi dân sꢫn sàng ꢂꢅu tꢆ tiꢃn cꢄa, thꢙi gian cho viꢁc tiꢑp nhꢉn thông tin, hꢎc tꢉp, vui
chơi giꢝi trí (nhꢐng chꢟc nꢊng cꢄa báo chí), ꢂó là cơ hꢖi dꢪn ꢂꢑn sꢗ phát triꢈn tꢢt yꢑu cꢄa
báo chí – truyꢃn thông, theo ꢂúng tinh thꢅn: báo chí ꢂꢇng hành vꢌi sꢗ phát triꢈn kinh tꢑ ꢂꢢt
nꢆꢌc.
Theo tꢋng kꢑt cꢄa Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin, trong thꢙi kì ꢂꢋi mꢌi, “hꢁ thꢛng
báo chí nꢆꢌc ta có bꢆꢌc phát triꢈn quan trꢎng cꢝ vꢃ loꢍi hình, sꢛ lꢆꢔng và chꢢt lꢆꢔng”
[26], vꢌi ꢂꢄ các phꢆơng tiꢁn truyꢃn thông tiên tiꢑn nhꢢt trên thꢑ giꢌi. Ngoài sꢗ phát triꢈn
khꢕi sꢜc cꢄa 3 loꢍi hình báo chí truyꢃn thꢛng là báo in, báo nói, báo hình, là sꢗ nꢕ rꢖ cꢄa
loꢍi hình báo ꢂiꢁn tꢣ (hay còn gꢎi là báo trꢗc tuyꢑn, báo online), và sꢗ “diꢁu kì” cꢄa các
loꢍi hình báo chí qua ꢂiꢁn thoꢍi di ꢂꢖng. Thꢗc sꢗ, chúng tôi chꢆa dám khꢬng ꢂꢘnh sꢛ liꢁu
chính thꢟc và mꢌi nhꢢt vꢃ báo chí Viꢁt Nam hiꢁn nay, cꢤng nhꢆ chꢆa có ꢂꢆꢔc sꢛ liꢁu tꢊng
trꢆꢕng báo chí trong vòng 5 nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây. Sꢛ liꢁu ꢂꢆꢔc xem là chính thꢟc ꢂꢛi vꢌi báo
chí trong và ngoài nꢆꢌc dꢒng lꢍi ꢕ mꢛc nꢊm 2004, chꢄ yꢑu lꢢy tꢒ hai nguꢇn: Bꢖ Vꢊn hoá –
Thông tin (các phát biꢈu trꢆꢌc báo giꢌi cꢄa Bꢖ trꢆꢕng Phꢍm Quang Nghꢘ và Thꢟ trꢆꢕng
ꢞꢠ Quý Doãn) và Ban Tꢆ tꢆꢕng – Vꢊn hoá Trung ꢭơng (phát biꢈu cꢄa Trꢆꢕng Ban
Nguyꢨn Khoa ꢞiꢃm). Các sꢛ liꢁu cꢉp nhꢉt vꢃ mꢝng báo nói, báo hình, báo trꢗc tuyꢑn và
các thông tin khác chꢄ yꢑu trích dꢪn tꢒ các bài báo và các câu chuyꢁn hꢉu trꢆꢙng nghꢃ
báo[1].
1. Vꢎ mꢕng báo in:
5
Theo thꢛng kê cꢄa Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin, nꢆꢌc ta hiꢁn có 553 cơ quan báo chí,
trong ꢂó có 157 tꢙ báo và 396 tꢍp chí vꢌi hơn 713 ꢢn phꢚm báo chí và khoꢝng hơn 1000
bꢝn tin [26].
(Ngoài ra, còn có mꢖt sꢛ liꢁu khác là 676 cơ quan báo chí, trong ꢂó có 680 “loꢍi
báo in” vꢌi hơn 600 triꢁu bꢝn/nꢊm[2].)
Theo nhꢉn ꢂꢘnh cꢄa tác giꢝ Nguyꢨn Lê Hoàn,“kꢀ tꢁ khi mꢂ cꢃa kinh tꢄ, sꢅ lưꢆng
báo viꢄt Viꢇt Nam tꢈng lên nhanh chóng, ꢉꢄn 2004 có hơn 500 cơ quan báo chí vꢊi
khoꢋng trên 650 ꢌn phꢍm thay vì 268 ꢌn phꢍm vào nꢈm 1992.” [15] Nhꢆ vꢉy, chꢡ trong
vòng 12 nꢊm, sꢛ lꢆꢔng ꢢn phꢚm ꢕ nꢆꢌc ta ꢂã tꢊng gꢅn gꢢp ba.
Vꢃ tꢋng sꢛ lꢆꢔng phát hành, theo giáo trình “Công tác tꢋ chꢟc và quꢝn lý cơ quan
báo chí”, GV Bùi Huy Lan cho biꢑt con sꢛ phát hành bình quân cꢄa gꢅn 700 ꢢn phꢚm báo,
tꢍp chí, bꢝn tin, xuꢢt bꢝn là gꢅn 2 triꢁu bꢝn/ngày, trong ꢂó tꢋng sꢛ phát hành cꢄa khoꢝng
160 tꢙ báo là 1,7 triꢁu bꢝn/ngày và cꢄa 400 tꢙ tꢍp chí là 300.000 bꢝn/ngày. Cꢝ nꢆꢌc có gꢅn
20 tꢙ báo xuꢢt bꢝn hàng ngày (ꢂꢆꢔc gꢎi và không ꢂꢆꢔc gꢎi là nhꢉt báo), vꢌi con sꢛ phát
hành khoꢝng 1,2 triꢁu bꢝn/ngày; có gꢅn 20 bꢝn tin thꢙi sꢗ, tin chuyên ngành, tin Thông
Tꢢn Xã xuꢢt bꢝn hàng ngày vꢌi sꢛ lꢆꢔng phát hành hàng trꢊm ngàn bꢝn/ngày. Tính bình
quân sꢛ phát hành các ꢢn phꢚm hàng nꢊm là 600 triꢁu bꢝn/nꢊm. Có nhꢐng tꢙ báo ꢂꢍt tꢌi
con sꢛ phát hành 380.000 bꢝn/ngày nhꢆ tꢙ Tuꢋi Trꢦ (sꢛ liꢁu mꢌi nhꢢt – 2006), song cꢤng
có nhꢐng tꢙ báo chꢡ ꢂꢍt ꢕ mꢟc 1500 – 2000 bꢝn/ngày nhꢆ hꢅu hꢑt các tꢙ báo ꢞꢝng ꢕ ꢂꢘa
phꢆơng.
Thꢘ trꢆꢙng báo chí sôi ꢂꢖng nhꢢt vꢪn là TP.HCM. ꢞây là mꢖt thꢘ trꢆꢙng ꢂꢅy
tiꢃm nꢊng, nơi diꢨn ra các cuꢖc cꢍnh tranh kinh tꢑ giꢐa các tꢙ báo.
Trang web cꢄa Sꢕ Vꢊn hoá – Thông tin TPHCM, ꢕ ꢂoꢍn “Giꢌi thiꢁu chung vꢃ báo
chí TPHCM”, cho biꢑt cꢝ TP có 38 ꢂơn vꢘ báo chí và 113 vꢊn phòng ꢂꢍi diꢁn cꢄa báo chí
Trung ꢆơng và các tꢡnh, cung cꢢp mꢖt lꢆꢔng thông tin lꢌn cho nhân dân thành phꢛ thông
qua hàng chꢓc ꢂꢅu báo mꢠi ngày. Ngoài ra, các toà soꢍn còn ra phꢓ san ꢂꢘnh kꢮ, sꢛ ꢂꢏc
biꢁt nhân các ngày lꢨ lꢌn, các dꢘp kꢡ niꢁm cꢄa dân tꢖc, hoꢏc nhân ngày thành lꢉp ngành.
Tình hình ꢂꢅu nꢊm 2006 lꢍi càng cho thꢢy rõ sꢗ phát triꢈn quyꢑt liꢁt ꢕ mꢝng báo in:
TPHCM tꢒ chꢡ có 1 tꢙ nhꢉt báo ꢂúng nghꢧa (tꢙ Sài Gòn Giꢝi Phóng) nay ꢂã có ꢂꢑn 3 tꢙ
(thêm Tuꢋi Trꢦ và Thanh Niên). Các tꢙ báo cꢤng ꢂꢇng loꢍt ra nhꢐng ꢢn phꢚm mꢌi, nhꢢt là
ꢢn phꢚm ngày chꢄ nhꢉt (cuꢖc chiꢑn cꢄa báo Tuꢋi Trꢦ vꢌi báo Thanh Niên, báo Pháp Luꢉt),
6
tꢍo nên sꢗ ꢂa dꢍng các ꢢn phꢚm báo chí ngay trong cùng mꢖt cơ quan. Các báo có sꢗ cꢝi
tiꢑn vꢃ mꢏt nꢖi dung và hình thꢟc, thêm nhiꢃu chuyên mꢓc mꢌi, ꢂꢏc biꢁt có sꢗ ꢂꢋi mꢌi ꢕ
các trang quꢝng cáo, (nhꢐng tꢙ báo lꢌn thꢆꢙng tꢏng kèm trang thông tin tiêu dùng). Tꢒng
bꢆꢌc, các báo rèn luyꢁn tꢆ duy kinh tꢑ, bên cꢍnh sꢗ phát triꢈn cꢄa hai hoꢍt ꢂꢖng quꢝng cáo
và PR.
Vꢃ mꢝng tꢍp chí, tác giꢝ Vꢊn Hùng, công tác ꢕ Vꢓ Báo chí (Ban Tꢆ tꢆꢕng – Vꢊn
hoá Trung ꢭơng) qua bài viꢑt “Phát triꢈn và quꢝn lý hꢁ thꢛng tꢍp chí”[3] ꢂã cho thꢢy mꢖt
nhꢉn ꢂꢘnh gꢅn nhꢆ toàn diꢁn vꢃ tꢍp chí ꢕ nꢆꢌc ta. Theo ꢂó, hiꢁn nay, sꢛ ꢂꢅu tꢍp chí lꢌn
hơn nhiꢃu so vꢌi sꢛ ꢂꢅu báo, có gꢅn 400 tꢍp chí các loꢍi trong khi chꢡ có khoꢝng 200 ꢂꢅu
báo. Nguyên nhân là sꢗ tꢊng ꢂꢖt biꢑn cꢄa nhu cꢅu xuꢢt bꢝn tꢍp chí cꢄa nhiꢃu cơ quan, bꢖ
ngành, tꢋ chꢟc kinh tꢑ, tꢋ chꢟc hꢖi, liên hiꢁp các hꢖi. Nguyên nhân này không nhꢐng chi
phꢛi sꢗ phát triꢈn cꢄa hꢁ thꢛng tꢍp chí theo diꢁn rꢖng (sꢛ lꢆꢔng) mà còn theo chiꢃu sâu
(chꢢt lꢆꢔng). Các ꢢn phꢚm mang tính xã hꢖi và thꢆơng mꢍi cao góp phꢅn dꢪn ꢂꢑn sꢗ hình
thành và sôi ꢂꢖng hoá thꢘ trꢆꢙng báo chí nhꢐng nꢊm gꢅn ꢂây. Tꢒ các tꢍp chí xuꢢt bꢝn hàng
quý, hai tháng, hàng tháng, ꢂꢑn nay, nꢋi trꢖi là các tꢙ tꢍp chí ra 2 – 4 kꢮ/tháng (Tꢍp chí
Thꢑ giꢌi mꢌi, Tꢍp chí Kinh tꢑ châu Á Thái Bình Dꢆơng, Tꢍp chí Thꢆơng mꢍi, Tꢍp chí
Thꢙi trang trꢦ, Tꢍp chí Tiꢑp thꢘ Viꢁt Nam, Tꢍp chí Gia ꢂình Viꢁt Nam …). Xu hꢆꢌng tꢊng
kꢮ phát hành là kꢑt quꢝ cꢄa sꢗ ra ꢂꢙi loꢍi tꢍp chí mang tính giꢝi trí, ꢂánh trúng thꢘ hiꢑu cꢄa
ꢂꢖc giꢝ, ꢂꢚy sꢛ phát hành lên cao.
Hiꢁn nay, có thꢈ thꢢy rõ sꢗ phân chia hai mꢝng tꢍp chí: tꢍp chí chuyên ngành – nꢖi
bꢖ[4] và tꢍp chí mang tính giꢝi trí.
Các tꢍp chí chuyên ngành – nꢖi bꢖ thꢆꢙng có con sꢛ phát hành không ꢂáng kꢈ. Mꢖt
sꢛ tꢙ vꢪn phꢝi sꢛng nhꢙ bao cꢢp, chꢡ có khoꢝng 200 ꢂꢅu tꢍp chí trꢗc thuꢖc liên hiꢁp hꢖi,
các hꢖi khoa hꢎc, hꢖi kinh tꢑ, hꢖi nghꢃ nghiꢁp, ꢂoàn thꢈ chính trꢘ - xã hꢖi, các hꢖi phi
Chính phꢄ, … ꢂꢆꢔc xꢑp vào dꢍng ꢂơn vꢘ sꢗ nghiꢁp có thu, hoꢍt ꢂꢖng theo cơ chꢑ tꢗ trang
trꢝi. Chính thꢗc trꢍng “nghèo nàn” cꢄa mꢖt sꢛ tꢍp chí bao cꢢp ꢂã góp phꢅn ꢂꢆa ꢂꢑn mꢖt
nhꢉn xét cꢄa cơ quan quꢝn lý báo chí: mꢖt sꢛ tꢍp chí có cùng tôn chꢡ mꢓc ꢂích, dꢪn ꢂꢑn sꢗ
thꢒa thãi và lãng phí.
Mꢝng tꢍp chí mang tính giꢝi trí ꢂang chiꢑm thꢘ phꢅn lꢌn trên thꢘ trꢆꢙng báo và tꢍp
chí, vꢌi sꢛ phát hành xꢢp xꢡ hàng vꢍn bꢝn mꢠi tuꢅn, thꢉm chí còn lꢢn lꢆꢌt cꢝ mꢖt sꢛ tꢙ tuꢅn
báo yꢑu vꢃ lꢗc. Mꢏc dù chꢡ mꢌi ra ꢂꢙi khoꢝng vài chꢓc ꢂꢅu tꢍp chí, mꢝng tꢍp chí này chính
là mꢖt trong nhꢐng ꢂꢖng lꢗc thúc ꢂꢚy cꢍnh tranh kinh tꢑ, tꢍo ꢂà phát triꢈn cho làng báo. ꢞó
7
là các tꢍp chí Thꢙi Trang Trꢦ, Tiꢑp Thꢘ & Gia ꢞình, Cꢚm nang mua sꢜm, Sành ꢞiꢁu, Mꢛt,
Mꢛt và Cuꢖc sꢛng, Tiꢑp Thꢘ Viꢁt Nam, …
Sꢕ dꢧ nhꢉn ꢂꢘnh các tꢍp chí nói trên thúc ꢂꢚy cꢍnh tranh kinh tꢑ, tꢍo ꢂà phát triꢈn
cho làng báo chính là vì có hiꢁn tꢆꢔng mꢖt sꢛ tꢙ báo ꢂã có thꢆơng hiꢁu, và cꢝ các tꢙ ꢂang
gꢏp “khó khꢊn” cꢤng xin ra sꢛ phꢓ cuꢛi tháng ꢕ dꢍng tꢍp chí – nhꢆ mꢖt lꢛi ra, lꢛi thoát
hiꢈm. ꢞó là các tꢙ nhꢆ Sành ꢂiꢁu cꢄa báo Du lꢘch Viꢁt Nam, Thꢘ trꢆꢙng Tiêu dùng cꢄa báo
Quꢛc tꢑ, Ngꢆꢙi ꢞꢯp cꢄa Tiꢃn Phong, ꢞꢯp cꢄa Thông tꢢn xã, tꢍp chí truyꢃn hình cꢄa các
ꢞài THViꢁt Nam, ꢞài THHN, ꢞài TH TP.Hꢇ Chí Minh …
Góp phꢅn làm toàn diꢁn hơn bꢟc tranh vꢃ tình hình báo chí cꢄa Viꢁt Nam nhꢐng
nꢊm gꢅn ꢂây, cꢤng không thꢈ bꢥ qua vai trò cꢄa hãng thông tꢢn quꢛc gia – Thông tꢢn xã
Viꢁt Nam (TTXVN). Ngoài chꢟc nꢊng là ngân hàng tin, TTXVN còn là cơ quan chꢄ quꢝn
cꢄa nhiꢃu tꢙ báo, trong ꢂó có các tꢙ Tin Tꢟc, Viet Nam News, … TTXVN có bꢃ dày lꢘch
sꢣ hơn 60 nꢊm hoꢍt ꢂꢖng, vꢌi mꢍng lꢆꢌi phân xã ꢕ 64 tꢡnh thành trong cꢝ nꢆꢌc và hơn 20
phân xã thꢆꢙng trú ꢕ nꢆꢌc ngoài, chuyên cung cꢢp cho Trung ꢆơng ꢞꢝng, Chính phꢄ, các
phꢆơng tiꢁn truyꢃn thông ꢂꢍi chúng, các cơ quan nghiên cꢟu trong và ngoài nꢆꢌc cùng
hàng triꢁu ꢂꢖc giꢝ nhꢐng thông tin vꢃ tình hình kinh tꢑ, chính trꢘ, xã hꢖi trong và ngoài
nꢆꢌc [2].
Qua ꢂó, có thꢈ thꢢy làng báo Viꢁt Nam bꢜt rꢢt nhꢍy nhꢐng xu hꢆꢌng phát triꢈn mꢌi
cꢄa làng báo thꢑ giꢌi: kiꢑm lꢙi bꢰng viꢁc kinh doanh tꢍp chí. Báo in ꢂang “thꢢt thꢑ” trên thꢘ
trꢆꢙng báo chí thꢑ giꢌi và trong cuꢖc ꢂua cꢍnh tranh vꢌi các loꢍi hình truyꢃn thông khác,
nhꢆng ꢕ TP.HCM, tình hình chꢆa ꢂꢑn nꢠi nhꢆ vꢉy. Vꢢn ꢂꢃ không chꢡ là truyꢃn thꢛng và
tâm lí, vꢢn ꢂꢃ còn là báo chí nꢆꢌc ta mꢌi chꢡ ꢂang ꢕ trong giai ꢂoꢍn phát triꢈn, chꢆa bão
hoà.
2. Vꢎ mꢕng báo nói – báo hình:
Do lꢘch sꢣ gꢜn liꢃn cꢄa ꢂài phát thanh – và ꢂài truyꢃn hình ꢕ nꢆꢌc ta và do
kiꢑn thꢟc chuyên sâu còn giꢌi hꢍn, ngꢆꢙi viꢑt trình bày gꢖp hai mꢝng báo nói (phát thanh)
và báo hình (truyꢃn hình).
Tꢋng hꢔp thông tin tꢒ Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin, giáo trình “Công tác tꢋ chꢟc
và quꢝn lý báo chí” cꢄa GV Bùi Huy Lan, và thông tin trên mꢖt sꢛ báo, có thꢈ thꢢy sꢗ phát
triꢈn vꢃ sꢛ lꢆꢔng cꢄa các ꢂài phát thanh gꢅn nhꢆ ꢕ mꢟc bão hoà, trong khi ꢂó, mꢝng báo
8
hình lꢍi có sꢗ khꢕi sꢜc bꢕi sꢗ xuꢢt hiꢁn cꢄa truyꢃn hình cáp, truyꢃn hình sꢛ, truyꢃn hình
Internet.
Tính ꢂꢑn nꢊm 2004, nꢆꢌc ta có khoꢝng 70 ꢂài Phát thanh – Truyꢃn hình,
trong ꢂó có 2 ꢂài Trung ꢆơng (ꢞài Tiꢑng nói Viꢁt Nam, ꢞài Truyꢃn hình Viꢁt Nam), 4
trung tâm truyꢃn hình khu vꢗc (Huꢑ, ꢞà Nꢫng, Phú Yên, Cꢅn Thơ), và 64 ꢂài ꢕ 64 tꢡnh,
thành phꢛ. Ngoài TP.HCM tꢋ chꢟc ꢂài phát thanh, ꢂài truyꢃn hình riêng, tꢡnh Phú Yên chꢡ
có ꢂài phát thanh, các tꢡnh, thành khác tꢋ chꢟc chung thành mꢖt ꢂài Phát thanh – Truyꢃn
hình [14]. Ngoài ra, mꢍng lꢆꢌi cơ sꢕ có trên 600 ꢂài truyꢃn thanh cꢢp huyꢁn, trong ꢂó có
288 ꢂài ꢂã phát sóng FM, và có gꢅn 9000 ꢂài truyꢃn thanh, trꢍm phát lꢍi, chuyꢈn tiꢑp phát
thanh – truyꢃn hình ꢕ cơ sꢕ phꢆꢙng, xã, tꢟc gꢅn mꢖt nꢣa sꢛ xã trong cꢝ nꢆꢌc có trꢍm
truyꢃn thanh.
Cꢊn cꢟ vào các con sꢛ nhꢆ ꢂã nêu ꢕ trên, có mꢖt nhꢉn ꢂꢘnh phꢋ biꢑn trong
giꢌi báo chí: Viꢁt Nam có mꢖt hꢁ thꢛng Phát thanh – Truyꢃn hình tꢒ Trung ꢆơng ꢂꢑn các
tꢡnh, thành, huyꢁn, xã hꢑt sꢟc hùng mꢍnh.
Tuy nhiên, bên cꢍnh nhꢐng nhꢉn ꢂꢘnh khꢝ quan theo hꢆꢌng “biꢈu dꢆơng lꢗc
lꢆꢔng”, vào khoꢝng cuꢛi nꢊm 2005, theo tác giꢝ ꢞinh Phong, sꢗ xuꢢt hiꢁn cꢄa nhiꢃu ꢂài
Phát thanh – Truyꢃn hình làm ꢊn không hiꢁu quꢝ là mꢖt sꢗ “chơi sang”, thꢒa thãi, lãng phí
vì hꢅu hꢑt vꢪn phꢝi bao cꢢp. Trong bài viꢑt “Có cꢅn thiꢑt xây dꢗng 64 ꢂài truyꢃn hình, ꢂài
phát thanh ꢂꢘa phꢆơng hay không?”, ꢞinh Phong nhꢉn ꢂꢘnh: “Ít có nꢆꢌc nào trên mꢖt diꢁn
tích không lꢌn lꢍi có hꢁ thꢛng phát thanh, truyꢃn hình quá nhiꢃu nhꢆ ꢕ nꢆꢌc ta.” Thꢉt vꢉy,
ꢕ Hà Nꢖi, dꢪu ꢂã có 2 ꢂài Trung ꢆơng, vꢪn có thêm ꢂài PT – TH Hà Nꢖi, ꢕ Huꢑ, ꢞà Nꢫng,
Cꢅn Thơ, bên cꢍnh ꢂài khu vꢗc vꢪn tꢇn tꢍi các ꢂài PT – TH ꢂꢘa phꢆơng. Trong khi ꢂó, các
ꢂài ꢂꢘa phꢆơng chꢡ có mꢖt sꢛ chꢆơng trình riêng biꢁt, tꢗ sꢝn xuꢢt nhꢆ chꢆơng trình thꢙi sꢗ,
phim chuyên ꢂꢃ, phim tài liꢁu, còn lꢍi là tiꢑp sóng ꢂài khu vꢗc và ꢂài quꢛc tꢑ, chiꢑu phim
giꢝi trí thu quꢝng cáo. Ngoài mꢖt sꢛ ꢂài ꢂꢘa phꢆơng ꢊn nên làm ra nhꢆ ꢞài PT – TH Bình
Dꢆơng, Vꢧnh Long, các ꢂài ꢕ tꢡnh nhꢥ thì thiꢑu máy móc, thiꢑt bꢘ, thiꢑu tiꢃn trang trꢝi,
nhuꢉn bút thꢢp.
Theo ꢂó, sꢗ khꢕi sꢜc cꢄa hai loꢍi hình báo nói – báo hình tꢉp trung chꢄ yꢑu ꢕ các
ꢂài Trung ꢆơng, và ꢕ các tꢡnh, thành lꢌn.
Hiꢁn nay, ꢞài Truyꢃn hình Viꢁt Nam, ꢞài Tiꢑng nói Viꢁt Nam ꢂã tꢊng thꢙi lꢆꢔng,
diꢁn phꢄ sóng và có các kênh riêng phꢓc vꢓ cho thông tin ꢂꢛi ngoꢍi và ꢂꢇng bào ngꢆꢙi
9
Viꢁt ꢂꢘnh cꢆ, sinh sꢛng ꢕ nꢆꢌc ngoài [38]. Cꢓ thꢈ, ꢞài Tiꢑng nói Viꢁt Nam, cánh chim ꢂꢅu
ꢂàn cꢄa ngành phát thanh Viꢁt Nam ꢂã phát 193g/ngày trên 6 hꢁ chꢆơng trình ꢂꢛi nꢖi và
ꢂꢛi ngoꢍi, phát bꢰng 11 thꢟ tiꢑng nꢆꢌc ngoài và 9 thꢟ tiꢑng dân tꢖc, vꢌi tꢋng công suꢢt trên
8000 KW, tín hiꢁu ꢂꢆꢔc truyꢃn dꢪn qua vꢁ tinh; ꢞài Truyꢃn hình Viꢁt Nam phát trên 5
kênh ꢂꢛi nꢖi và ꢂꢛi ngoꢍi, vꢌi thꢙi lꢆꢔng trên 60 giꢙ mꢠi ngày. Tꢒ ꢂꢅu nꢊm 2000, ꢞài
THVH ꢂã truyꢃn qua vꢁ tinh, phꢄ sóng ꢂꢑn các nꢆꢌc Châu Mꢱ, Châu Âu và nhiꢃu khu vꢗc
trên thꢑ giꢌi. ꢭꢌc tính, hꢁ thꢛng phát thanh ꢂã phꢄ sóng ꢂꢆꢔc khoꢝng 95% lãnh thꢋ và hꢁ
thꢛng truyꢃn hình phꢄ sóng ꢂꢆꢔc 85% lãnh thꢋ[5].
ꢞó là chꢡ nói vꢃ mꢏt kꢧ thuꢉt, chuyên môn. Ngoài ꢂiꢃu ꢂó, cꢅn ꢂánh giá ngành Phát
thanh – Truyꢃn hình cꢄa Viꢁt Nam trên phꢆơng diꢁn làm kinh tꢑ. Bꢕi vì, hiꢁn nay, truyꢃn
hình ꢂang trong quá trình xã hꢖi hóa, ꢂꢏc biꢁt có sꢗ xuꢢt hiꢁn cꢄa truyꢃn hình trꢝ tiꢃn (pay
– TV). ꢞây là mꢖt miꢑng “bánh” lꢌn mà nhiꢃu ꢂơn vꢘ ꢂang muꢛn ꢂꢅu tꢆ vào.
Truyꢃn hình trꢝ tiꢃn ꢂã có ꢕ Viꢁt Nam tꢒ lâu, bꢜt ꢂꢅu tꢒ sꢗ ra ꢂꢙi cꢄa Trung
tâm Truyꢃn hình cáp Viꢁt Nam vào nꢊm 1995. Sꢗ phát triꢈn vꢃ mꢏt công nghꢁ ꢂã ꢂꢆa
truyꢃn hình cáp nhanh chóng soán ngôi truyꢃn hình analog (truyꢃn hình truyꢃn thꢛng).
Trong vòng vài nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây, truyꢃn hình cáp không còn là ꢂꢏc quyꢃn hꢆꢕng thꢓ cꢄa
nhꢐng ngꢆꢙi giàu có. Hiꢁn tꢍi, phꢋ biꢑn là truyꢃn hình kꢧ thuꢉt sꢛ mꢏt ꢂꢢt (do VTC cung
cꢢp), truyꢃn hình sꢛ vꢁ tinh DTH (ꢞTH Viꢁt Nam cung cꢢp), truyꢃn hình cáp (do SCTV-
Công ty Truyꢃn hình cáp Saigontourist, HTVC, VCTV, HaCTV và mꢖt sꢛ ꢂài ꢂꢘa phꢆơng
cung cꢢp), mꢌi nhꢢt là truyꢃn hình Internet (truyꢃn hình bꢊng thông rꢖng IPTV do FPT
cung cꢢp).
Tính ꢂꢑn nꢊm 2006, cꢝ nꢆꢌc có 20 ꢂơn vꢘ cung cꢢp dꢘch vꢓ truyꢃn hình trꢝ
tiꢃn, phꢓc vꢓ 460.700 thuê bao; riêng truyꢃn hình kꢱ thuꢉt sꢛ mꢏt ꢂꢢt VTC phꢓc vꢓ khoꢝng
2 triꢁu hꢖ dân. Mꢠi mꢍng truyꢃn hình cáp hiꢁn nay trung bình cung cꢢp khoꢝng 25 kênh
(trong ꢂó 7-10 kênh là truyꢃn hình quꢝng bá cꢄa trung ꢆơng và ꢂꢘa phꢆơng), còn lꢍi là các
kênh truyꢃn hình phꢋ biꢑn nhꢆ: Cartoon Network, Discovery, Star Sport, MTV, HBO, Star
Movies...[45]
Tuy nhiên, theo nhꢉn ꢂꢘnh tꢒ Hꢖi nghꢘ “ꢞánh giá và trao ꢂꢋi kinh nghiꢁm
vꢃ công tác quꢝn lý hꢁ thꢛng truyꢃn hình trꢝ tiꢃn” do Bꢖ VH-TT tꢋ chꢟc, ngoài VTV và
HTV, ꢂa sꢛ các ꢂài khác chꢆa ꢂꢄ nꢊng lꢗc ꢂꢈ sꢝn xuꢢt các chꢆơng trình riêng cho lꢧnh vꢗc
truyꢃn hình trꢝ tiꢃn. Các ꢂài này chꢄ yꢑu sꢣ dꢓng các kênh quꢝng bá miꢨn phí quꢛc tꢑ và
tiꢑp tꢓc xài “chùa” mꢖt sꢛ kênh, dù Công ꢆꢌc quꢛc tꢑ Brussel vꢃ bꢝo vꢁ bꢝn quyꢃn tín hiꢁu
10
truyꢃn hình ꢂã có hiꢁu lꢗc ꢕ Viꢁt Nam. Lí do là nhà ꢂài không ꢂꢄ khꢝ nꢊng mua bꢝn
quyꢃn, do chiꢑn thuꢉt sꢕ hꢐu kênh “ꢂꢖc quyꢃn” ꢂꢚy giá bꢝn quyꢃn lên cao; lꢍi cꢤng do nhà
ꢂài không thꢈ trao ꢂꢋi thêm kênh truyꢃn hình cꢄa các ꢂꢘa phꢆơng bꢍn vì lí do cꢍnh tranh
quꢝng cáo, do không ꢂꢄ khꢝ nꢊng biên, phiên dꢘch các kênh nꢆꢌc ngoài theo ꢂúng quy
ꢂꢘnh cꢄa Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin; …
Nꢑu tꢍp chí mang tính giꢝi trí thꢋi mꢖt luꢇng gió mꢌi vào ꢂꢙi sꢛng cꢄa làng
báo in thì sꢗ xuꢢt hiꢁn cꢄa truyꢃn hình trꢝ tiꢃn, vꢌi nhꢐng bꢆꢌc chuyꢈn ꢂꢋi ngoꢍn mꢓc,
làm thay ꢂꢋi diꢁn mꢍo cꢄa ngành truyꢃn hình ꢕ Viꢁt Nam, ꢂꢚy nhanh tꢛc ꢂꢖ sinh lꢔi cꢄa
ngành truyꢃn hình, vꢌi lꢔi nhuꢉn chia ꢂꢃu cho cꢝ nhà ꢂài, các dꢘch vꢓ ꢊn theo, và chꢄ sꢕ
hꢐu các kênh truyꢃn hình quꢛc tꢑ. ꢞꢆơng nhiên, công chúng cꢤng hꢆꢕng lꢔi tꢒ sꢗ ꢂa dꢍng
các kênh truyꢃn hình. Sꢗ phát triꢈn cꢄa truyꢃn hình trꢝ tiꢃn là bꢆꢌc tꢉp dꢆꢔt chuꢚn bꢘ cho
viꢁc hꢖi nhꢉp quꢛc tꢑ trên lꢧnh vꢗc truyꢃn thông, tiꢑn tꢌi nꢜm giꢐ mꢖt trong nhꢐng thꢑ
mꢍnh cꢄa nꢃn kinh tꢑ báo chí.
3. Vꢎ mꢕng báo trꢖc tuyꢅn:
Theo nhà báo Lê Minh Quꢛc trong “Hꢥi ꢂáp báo chí Viꢁt Nam”, tꢙ báo trꢗc tuyꢑn
ꢂꢅu tiên cꢄa Viꢁt Nam là tꢙ Nhân dân ꢂiꢁn tꢣ, ra ꢂꢙi vào 21.6.2000, tꢟc là chꢡ 4 nꢊm sau
khi tꢙ báo ꢂiꢁn tꢣ ꢂꢅu tiên cꢄa nhân loꢍi – tꢙ Mainichi Shimbun cꢄa Nhꢉt Bꢝn (3. 1996) –
ra ꢂꢙi. Rõ ràng, báo trꢗc tuyꢑn là thành tꢗu phát triꢈn cꢄa nꢃn báo chí Viꢁt Nam thꢑ kꢡ 21,
ꢂã có 6 nꢊm hình thành và phát triꢈn. Bên cꢍnh dꢐ liꢁu này, theo Trung tâm Internet Viꢁt
Nam (Viꢁt NamNIC), tꢒ 3 – 12 – 1997, Viꢁt Nam ꢂã có tꢙ báo ꢂiꢁn tꢣ ꢂꢅu tiên là tꢍp chí
Quê Hꢆơng (ꢂꢑn ngày 26/12/2000 tꢙ này mꢌi chính thꢟc ꢂꢆꢔc Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin
cꢢp phép – NV), tꢟc là 5 nꢊm sau khi tꢙ báo ꢂiꢁn tꢣ ꢂꢅu tiên trên thꢑ giꢌi – Chicago Online
ra ꢂꢙi (1992). Tꢒ ꢂó, trung tâm này ꢂꢆa ra nhꢉn ꢂꢘnh, tꢛc ꢂꢖ tꢊng trꢆꢕng vꢃ sꢛ lꢆꢔng cꢄa
báo trꢗc tuyꢑn còn thꢢp, sꢛ lꢆꢔng ꢂꢅu báo còn khiêm tꢛn [3]: tꢒ 1997 – 2004, Viꢁt Nam
chꢡ có 50 website báo ꢂiꢁn tꢣ, trong khi ꢂó thꢑ giꢌi tꢊng tꢒ 154 tꢙ (1996) lên ꢂꢑn 14.537 tꢙ
(2003).
Tuy vꢉy, “thꢛng trꢘ” mꢍng Internet trong buꢋi ban ꢂꢅu lꢍi là các trang web dꢘch vꢓ
thông tin dꢆꢌi hình thꢟc dꢘch vꢓ giá trꢘ gia tꢊng cꢄa các công ty khai thác Internet nhꢆ
Công ty phꢅn mꢃm và truyꢃn thông VASC (tꢙ Viet Nam Net chính thꢟc là báo vào nꢊm
2003, trꢆꢌc ꢂó là trang web Viꢁt Namn.Viꢁt Nam), Công ty FPT (Tꢙ Viꢁt NamExpress ra
ꢂꢙi vào 26/2/2001), … Xu hꢆꢌng này tiꢑp tꢓc phát triꢈn vꢌi sꢗ “nâng cꢢp” các trang web
dꢘch vꢓ giá trꢘ gia tꢊng lên thành báo ꢂiꢁn tꢣ cꢄa các công ty quꢝng cáo. Sꢗ kiꢁn trang web
11
24h.com.vn (Công ty Cꢋ phꢅn Quꢝng cáo trꢗc tuyꢑn Hà Nꢖi) bꢘ ꢂóng cꢣa “tꢍm” vào quãng
ꢂꢅu nꢊm 2006 vì hoꢍt ꢂꢖng nhꢆ mꢖt tꢙ báo trꢗc tuyꢑn là sꢗ minh chꢟng cho xu hꢆꢌng này.
Tꢙ này sꢩ chính thꢟc ra mꢜt sau khi có giꢢy phép.
Cuꢛi nꢊm 2003 ꢂꢑn ꢂꢅu nꢊm 2004 ꢂꢆꢔc ꢂánh giá là giai ꢂoꢍn “nꢕ rꢖ” cꢄa các tꢙ
báo trꢗc tuyꢑn, ꢂánh dꢢu nhꢉn thꢟc thꢙi ꢂꢍi cꢄa các toà soꢍn báo truyꢃn thꢛng vꢃ tꢅm quan
trꢎng và vꢘ trí trong lòng ꢂꢖc giꢝ cꢄa báo trꢗc tuyꢑn, ꢂꢏc biꢁt là hꢆꢌng tꢌi phꢓc vꢓ ꢂꢛi
tꢆꢔng bꢍn ꢂꢎc nꢆꢌc ngoài. Hàng loꢍt các tꢙ báo nhꢆ Tuꢋi Trꢦ Online, Thanh Niên Online,
Hà Nꢖi Mꢌi Online, Thꢈ thao Viꢁt Nam Online, … xuꢢt hiꢁn [3], bꢆꢌc ꢂꢅu chí là bꢝn sao
cꢄa tꢙ báo giꢢy cꢄa chính báo mình và lꢢy lꢍi thông tin tꢒ các báo khác, nhꢆng càng vꢃ
sau, “cuꢖc ꢂua” báo trꢗc tuyꢑn lꢍi càng gay cꢢn, vꢌi viꢁc các toà soꢍn online chꢄ ꢂꢖng làm
tin ꢂꢖc lꢉp vꢌi báo giꢢy, phát huy ꢆu ꢂiꢈm tꢆơng tác – giao lꢆu cꢄa loꢍi hình báo trꢗc
tuyꢑn (ꢂꢏc biꢁt là tꢒ nꢣa cuꢛi nꢊm 2005 trꢕ lꢍi ꢂây). Gꢅn ꢂây, các toà soꢍn online cꢤng cꢛ
gꢜng cho ra ꢂꢙi các ꢢn bꢝn tiꢑng Anh, tiꢑng Trung ꢂꢈ phꢓc vꢓ cho nhu cꢅu hꢖi nhꢉp nhꢆ
Nhân Dân, Viet Nam Net, Thanh Niên, Sài Gòn Giꢝi Phóng, …
Tính ꢂꢑn ꢂꢅu nꢊm 2006, bꢖ trꢆꢕng Phꢍm Quang Nghꢘ cho biꢑt cꢝ nꢆꢌc có 82 tꢙ
báo ꢂiꢁn tꢣ ꢂang hoꢍt ꢂꢖng. Trong khi ꢂó, con sꢛ thꢛng kê chính thꢟc vào nꢊm 2004 cꢄa
Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin cho thꢢy, kꢈ tꢒ khi luꢉt ꢂꢘnh vào nꢊm 1999, Viꢁt Nam có trên 50
ꢂơn vꢘ báo ꢂiꢁn tꢣ và nhà cung cꢢp thông tin, vꢌi khoꢝng 2.500 trang web ꢂang hoꢍt ꢂꢖng.
“Thꢘ trꢆꢙng” báo trꢗc tuyꢑn Viꢁt Nam, mꢏc dù vꢪn chꢆa “ꢊn nên làm ra” (chꢡ mꢌi
bꢆꢌc ꢂꢅu thu lꢔi nhuꢉn tꢒ quꢝng cáo, chꢄ yꢑu sꢛng dꢗa vào báo giꢢy hoꢏc các hoꢍt ꢂꢖng
kinh doanh khác cꢄa ꢂơn vꢘ ꢂꢅu tꢆ), song hiꢁn ꢂang có xu hꢆꢌng phát triꢈn rꢅm rꢖ vì tính
chꢢt thꢙi ꢂꢍi và tiꢁn ích cꢄa loꢍi hình báo chí này, ꢂꢇng thꢙi luꢇng quꢝng cáo cꢤng ꢂang ꢂꢋ
vꢃ loꢍi hình báo chí này. Ông Nguyꢨn Tuꢢn Anh, tꢋng biên tꢉp cꢄa Viet Nam Net nói ꢂꢑn
chꢠ khó cꢄa mꢖt tꢙ báo ꢂiꢁn tꢣ: “Nói gì thì nói, vꢌi mình ꢂây là cơ quan kinh doanh vì
không ꢂꢆꢔc nhà nꢆꢌc bao cꢢp, bù lꢠ. Hiꢁn nay, mꢠi nꢊm Công ty VASC vꢪn phꢝi bù lꢠ
cho Viet Nam Net vài tꢲ … Khó khꢊn nhꢢt vꢌi báo ꢂiꢁn tꢣ hiꢁn nay là làm thꢑ nào ꢂꢈ thu
ꢂꢆꢔc tiꢃn.[31]” Bên cꢍnh nꢠ lꢗc tìm ꢂꢅu vào cho báo trꢗc tuyꢑn, là xu hꢆꢌng thí ꢂiꢈm tích
hꢔp các loꢍi hình truyꢃn thông khác, phát huy thꢑ mꢍnh cꢄa báo trꢗc tuyꢑn, ꢂi ꢂꢅu là các tꢙ
Viꢁt NamExpress, TTO,...
Thꢟ trꢆꢕng Bꢖ VH – TT ꢞꢠ Quý Doãn trꢝ lꢙi phꢥng vꢢn báo ꢂiꢁn tꢣ Viet Nam Net
vào ngày 25/2/2004 ꢂã nhꢉn ꢂꢘnh: “Báo ꢂiꢁn tꢣ là mꢖt “trꢉn ꢂꢘa” rꢢt ꢂꢆꢔc coi trꢎng” [27].
Theo ꢂó, trong chꢄ trꢆơng phát triꢈn có trꢎng ꢂiꢈm hꢁ thꢛng báo chí, Chính phꢄ ꢆu tiên
12
phát triꢈn mꢝng báo trꢗc tuyꢑn, bꢕi ꢂây là mꢖt trong nhꢐng xu hꢆꢌng phát triꢈn rꢢt lꢌn, hꢖi
tꢓ công nghꢁ thông tin, truyꢃn thông, viꢨn thông, hay nói cách khác, tích hꢔp các loꢍi hình
báo chí truyꢃn thông trên nꢃn Internet nhiꢃu ꢆu ꢂiꢈm nhꢆ thuꢉn lꢔi, nhanh, không bꢘ hꢍn
chꢑ vꢃ thꢙi gian, không gian, biên giꢌi, …
Theo nhꢉn ꢂꢘnh cꢄa các nhà chuyên môn, báo trꢗc tuyꢑn trong tꢆơng lai sꢩ lꢢn lꢆꢌt
thꢘ phꢅn quꢝng cáo cꢄa báo in.
4. Nhꢗng hiꢏn tꢈꢘng khác trong ꢄꢙi sꢂng báo chí – truyꢎn thông:
Sꢗ nꢕ rꢖ cꢄa các công ty quꢝng cáo, các hãng phim tꢆ nhân, … làm cho ꢂꢙi
sꢛng báo chí - truyꢃn thông[6] cꢄa Viꢁt Nam trong vòng 5 nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây càng thêm sôi
ꢂꢖng. Kinh doanh dꢘch vꢓ quꢝng cáo, cꢤng nhꢆ làm phim là mꢖt cánh cꢣa chꢡ mꢌi hé mꢕ ꢕ
Viꢁt Nam. ꢞây chính là 2 loꢍi hình truyꢃn thông làm kinh tꢑ hiꢁu quꢝ nhꢢt.
Theo Hiꢁp hꢖi Quꢝng cáo TP.HCM, cꢝ nꢆꢌc hiꢁn nay có khoꢝng 3000 công
ty quꢝng cáo, 70% hoꢍt ꢂꢖng ꢕ TP.HCM, trong ꢂó, ꢂáng kꢈ có 10 công ty quꢝng cáo ꢂúng
nghꢧa chuyên nghiꢁp và trên dꢆꢌi 30 công ty quꢝng cáo nꢆꢌc ngoài hoꢍt ꢂꢖng dꢆꢌi nhiꢃu
hình thꢟc khác nhau.
Nhꢐng con sꢛ dꢗ báo vꢃ tiꢃm nꢊng cꢄa thꢘ trꢆꢙng quꢝng cáo rꢢt khꢝ quan.
Kꢑt quꢝ khꢝo sát tꢒ Ad age report 2004 cho thꢢy giá trꢘ thꢘ trꢆꢙng quꢝng cáo truyꢃn thông
trong nꢆꢌc mꢠi nꢊm khoꢝng 200 triꢁu USD, và mꢠi nꢊm thꢘ trꢆꢙng này tꢊng trꢆꢕng tꢒ
30% - 40%.
Nꢊm 2005, ꢆꢌc tính thꢘ trꢆꢙng quꢝng cáo trên các phꢆơng tiꢁn truyꢃn thông
ꢂꢍt mꢟc xꢢp xꢡ 300 triꢁu USD [25]. Tuy vꢉy, hiꢁn nay, 80% doanh thu cꢄa thꢘ trꢆꢙng
quꢝng cáo Viꢁt Nam thuꢖc vꢃ các công ty nꢆꢌc ngoài, dꢪn ꢂꢅu vꢃ thꢘ phꢅn là
J.W.Thompson thuꢖc tꢉp ꢂoàn WPP gꢇm 4 công ty “con” là Mindshare, Ogilvy & Mather,
J.W.Thompson và Y & R (40%) , kꢑ ꢂó là nhꢐng “ꢂꢍi gia” nhꢆ Dentsu, Sattchi & Sattchi,
McCann... Công ty quꢝng cáo trong nꢆꢌc có tꢅm cꢳ nhꢢt Viꢁt Nam hiꢁn nay là ꢞꢢt Viꢁt,
vꢌi doanh thu ꢆꢌc tính khoꢝng 10 – 15 triꢁu USD/nꢊm. Lí do dꢪn ꢂꢑn sꢗ chênh lꢁch này,
mꢖt phꢅn là ꢕ ꢂꢖi ngꢤ các nhà quꢝng cáo Viꢁt Nam ít ngꢆꢙi ꢂꢆꢔc ꢂào tꢍo mꢖt cách bài
bꢝn, phꢅn khác do vꢛn ꢂꢅu tꢆ và kinh nghiꢁm ꢂang là ꢆu thꢑ cꢄa các công ty nꢆꢌc ngoài.
13
Rꢢt ít cơ quan báo chí cꢄa Viꢁt Nam khai thác ꢂꢆꢔc thꢘ trꢆꢙng tiꢃm nꢊng
này, ꢂa sꢛ chꢡ dꢒng lꢍi ꢕ các phòng quꢝng cáo tiꢑp nhꢉn quꢝng cáo tꢒ các ꢂơn vꢘ làm dꢘch
vꢓ quꢝng cáo. Tuy nhiên, thꢙi cơ ꢂꢈ chiꢑm lꢧnh thꢘ trꢆꢙng quꢝng cáo ꢂang mꢕ rꢖng cꢣa vꢌi
tꢢt cꢝ mꢎi ngꢆꢙi, nhꢢt là khi tính ꢂꢑn nꢊm 2005, ngành quꢝng cáo ꢕ Viꢁt Nam chꢡ mꢌi tròn
10 tuꢋi. Tꢢt cꢝ hãy ꢂang còn ꢕ phía trꢆꢌc, và hꢟa hꢯn sꢩ có sꢗ thay ꢂꢋi lꢌn. Ông Alan
Couldrey, Giám ꢂꢛc ꢂiꢃu hành Công ty Ogilvy & Mather khu vꢗc ꢞông Nam Á ꢂꢆa ra dꢗ
báo trong bài “Nhân lꢗc ngành quꢝng cáo sꢩ có thay ꢂꢋi lꢌn!” ꢂꢊng trên Ngꢆꢙi Lao ꢞꢖng,
“thꢘ trꢆꢙng Viꢁt Nam ꢂang thay ꢂꢋi rꢢt nhanh. Lúc này là thꢙi ꢂiꢈm mà các thꢆơng hiꢁu
mꢍnh trong nꢆꢌc phát triꢈn và bành trꢆꢌng. Dꢧ nhiên các công ty, tꢉp ꢂoàn quꢛc tꢑ vꢪn sꢩ
tiꢑp tꢓc nꢜm giꢐ thꢑ mꢍnh và có rꢢt nhiꢃu thꢆơng hiꢁu nꢋi tiꢑng trên thꢑ giꢌi ꢂã ꢂꢆꢔc
ngꢆꢙi Viꢁt Nam chꢢp nhꢉn. Vì vꢉy sꢗ phân biꢁt ꢂang ngày càng trꢕ nên lu mꢙ giꢐa ꢂâu là
mꢖt thꢆơng hiꢁu trong nꢆꢌc và ꢂâu là mꢖt thꢆơng hiꢁu quꢛc tꢑ. ꢞây là nhꢐng bꢆꢌc phát
triꢈn rꢢt thú vꢘ chꢟng minh rꢰng thꢘ trꢆꢙng Viꢁt Nam ꢂang ngày càng phát triꢈn và hoàn
thiꢁn”.
ꢞꢙi sꢛng ngꢆꢙi dân nâng cao, nhꢐng yꢑu kém trong thꢗc trꢍng phim truyꢁn Viꢁt
Nam, khi ꢂem so sánh vꢌi phim truyꢁn nꢆꢌc ngoài, lꢍi càng lꢖ rõ . Sau rꢢt nhiꢃu thꢢt bꢍi,
trong khoꢝng 5 nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây, Viꢁt Nam ꢂꢅu tꢆ nhiꢃu chꢢt xám và tiꢃn cꢄa vào viꢁc làm
ra các bꢖ phim ꢂꢟng ꢂꢆꢔc trên thꢘ trꢆꢙng, không sꢛng nhꢙ vào bao cꢢp cꢄa nhà nꢆꢌc. Tiên
phong trong xu hꢆꢌng này là mꢖt sꢛ ꢂài truyꢃn hình lꢌn trong nꢆꢌc (nꢋi bꢉt ꢕ phía Nam là
Hãng phim TFS cꢄa ꢞài Truyꢃn hình TP.HCM và ꢕ phía Bꢜc là Trung tâm sꢝn xuꢢt
Truyꢃn hình Viꢁt Nam VFC). Song cái mꢌi trong thꢙi gian gꢅn ꢂây là sꢗ nꢕ rꢖ cꢄa các
hãng phim tꢆ nhân. ꢀ buꢋi ꢂꢅu, hꢎ bꢜt tay vꢌi các ꢂài truyꢃn hình ꢂꢈ làm các game show,
talk show, … nhꢆ hãng phim Lasta (hꢔp tác vꢌi tꢉp ꢂoàn Kantana cꢄa Thái Lan). Vꢃ sau,
hꢎ mꢍnh dꢍn tiꢑn sang lꢧnh vꢗc ꢂiꢁn ꢝnh và phim truyꢃn hình, và gꢏt hái mꢖt sꢛ thành tꢗu
nhꢢt ꢂꢘnh do thꢘ trꢆꢙng này ꢂã bꢥ ngꢥ quá lâu. Tính ꢂꢑn nꢊm 2006, có khoꢝng 20 hãng
phim tꢆ nhân ꢂang hoꢍt ꢂꢖng theo chꢄ trꢆơng xã hꢖi hoá phim truyꢃn hình, sꢝn xuꢢt và
kinh doanh trong lꢧnh vꢗc ꢂiꢁn ꢝnh. Nꢋi bꢉt trong sꢛ nhꢐng hãng phim “trꢦ” này là Hãng
phim Thiên Ngân, Phꢆꢌc Sang, HK Film, Phim Viꢁt, M & T Pictures, …Xu thꢑ Viꢁt kiꢃu
vꢃ nꢆꢌc hꢔp tác mꢕ hãng phim cꢤng không hiꢑm, nhꢆ trꢆꢙng hꢔp ra ꢂꢙi cꢄa hãng phim Kꢮ
ꢞꢇng, và mꢌi ꢂây là hãng Chánh Phꢆơng phim cꢄa Nguyꢨn Chánh Tín và Phꢍm Nghiêm,
tꢛt nghiꢁp ꢞH ꢞiꢁn ꢝnh Nam California.
Tình hình ꢕ Viꢁt Nam cho thꢢy giꢐa các công ty quꢝng cáo và hãng phim tꢆ
nhân có sꢗ gꢜn kꢑt chꢏt chꢩ vꢌi nhau, tuân theo quy luꢉt phát triꢈn cꢄa thꢘ trꢆꢙng truyꢃn
14
thông. Có các công ty quꢝng cáo tiꢑn công sang lꢧnh vꢗc làm phim và ngꢆꢔc lꢍi, có nhꢐng
hãng phim nhꢉn làm phim quꢝng cáo. Nguꢇn nhân lꢗc cꢄa hai bꢖ phꢉn này “chi viꢁn” cho
nhau, ꢂôi khi có cùng chꢄ quꢝn. Cꢝ ꢂôi bên, các hãng phim tꢆ nhân và công ty quꢝng cáo
nhꢆ ꢞꢢt Viꢁt, Cát Tiên Sa, Viꢁt Image, HK Film, Fanatic, Á Mꢱ, … hiꢁn ꢂang tꢉp trung
khai thác thꢘ phꢅn trên dꢆꢌi 100 kênh truyꢃn hình cꢄa 70 ꢂài PT-TH trong cꢝ nꢆꢌc, mꢠi
kênh phát sóng trung bình 18h/ngày, mꢖt sꢛ phát sóng 24/24 (chꢆa kꢈ các kênh tiꢃm nꢊng
cꢄa truyꢃn hình cáp). Tính ra, trung bình mꢠi ngày, các ꢂài truyꢃn hình trong cꢝ nꢆꢌc cꢅn
khoꢝng trên 400 tꢉp phim truyꢁn mꢌi ꢂꢄ nhu cꢅu phát sóng, trong khi ꢂó, sꢛ ꢂài truyꢃn
hình ꢂꢄ khꢝ nꢊng sꢝn xuꢢt phim truyꢃn hình chꢡ ꢂꢑm trên ꢂꢅu ngón tay và cꢝ VFC cꢖng vꢌi
TFS cꢤng chꢡ làm ꢂꢆꢔc khoꢝng 300 tꢉp phim/nꢊm [19]. ꢞiꢃu này sꢩ mꢕ ꢂꢆꢙng cho tính
cꢍnh tranh và ꢂꢚy chꢢt lꢆꢔng phim truyꢁn Viꢁt Nam lên, thꢗc tꢑ ꢂã và ꢂang chꢟng minh
ꢂiꢃu ꢂó.
Ngoài lꢧnh vꢗc quꢝng cáo, xuꢢt bꢝn và phim, xu hꢆꢌng “xã hꢖi hoá” (chꢆa
phꢝi là kinh tꢑ hoá) cꢤng tꢍo ra nhiꢃu hiꢁn tꢆꢔng mꢌi trong ꢂꢙi sꢛng báo chí – truyꢃn thông
Viꢁt Nam, tiêu biꢈu là ꢕ TP.HCM, trong ꢂó có mꢖt vài hiꢁn tꢆꢔng phꢟc tꢍp mà theo ꢂánh
giá cꢄa mꢖt sꢛ nhà quan sát là nhà nꢆꢌc chꢆa quꢝn lý ꢂꢆꢔc. ꢞꢏc biꢁt nhꢢt hiꢁn nay, viꢁc
các công ty quꢝng cáo liên kꢑt vꢌi mꢖt sꢛ cơ quan chꢄ quꢝn ꢂꢈ kinh doanh báo chí dꢆꢌi
hình thꢟc các hꢔp ꢂꢇng sꢝn xuꢢt và bán quꢝng cáo trꢎn gói (hꢔp pháp). Viꢁc làm này khiꢑn
nhiꢃu ngꢆꢙi lo ngꢍi quꢝng cáo sꢩ chi phꢛi nꢖi dung truyꢃn thông, song thꢗc chꢢt, ꢂây là
mꢖt hình thꢟc báo chí “tiꢃn tꢆ nhân”, nhꢆ ꢂã nói ꢕ trên, mꢖt lꢛi ra cho các ꢂơn vꢘ cꢅn “cꢝi
thiꢁn” ꢂꢙi sꢛng hoꢏc cꢅn cꢝi tꢋ lꢍi phꢆơng thꢟc quꢝn lý, ꢂiꢃu hành và tꢋ chꢟc làm báo cho
hiꢁu quꢝ hơn, gia tꢊng tiꢃm lꢗc kinh tꢑ cꢄa các báo. Hiꢁn tꢆꢔng tꢍp chí mang tính thꢆơng
mꢍi – giꢝi trí cꢤng tꢒ ꢂây mà ra, nhꢆ các tꢙ Tiꢑp Thꢘ & Gia ꢞình, Thꢑ Giꢌi Vꢊn Hoá (tꢙ
Vꢊn hoá – Thông tin trꢆꢌc ꢂây), Thꢈ Thao Ngày Nay cꢄa công ty quꢝng cáo Hoa Mꢏt Trꢙi
(Sunflower), tꢙ Doanh Nhân Sài Gòn Cuꢛi Tuꢅn, VTM, Nꢖi Thꢢt, … cꢄa công ty quꢝng
cáo NVV. Cꢤng sꢩ ꢂꢑn lúc ngoài khu vꢗc báo chí thꢙi sꢗ tꢋng quát (báo chính trꢘ xã hꢖi),
nhà nꢆꢌc nên ꢂꢈ cho tꢆ nhân khai thác các mꢝng báo chí thiên vꢃ thông tin tiêu dùng – giꢝi
trí – nâng cao chꢢt lꢆꢔng cuꢖc sꢛng.
Hiꢁn nay, cꢤng có xu hꢆꢌng tꢋ chꢟc ꢂa loꢍi hình báo chí trong cùng mꢖt cơ
quan báo chí: báo in kꢑt hꢔp vꢌi báo trꢗc tuyꢑn (phꢅn lꢌn các toà soꢍn báo in hiꢁn nay có
thiꢑt lꢉp trang online), báo trꢗc tuyꢑn kꢑt hꢔp vꢌi báo hình, báo nói (các trang báo trꢗc
tuyꢑn hiꢁn ꢂang thí ꢂiꢈm mô hình tích hꢔp này), báo hình, báo nói kꢑt hꢔp vꢌi báo in và
báo trꢗc tuyꢑn (các ꢂài Phát thanh – Truyꢃn hình tꢒ sꢌm ꢂã cho ra ꢂꢙi các tꢍp chí truyꢃn
15
hình và mꢌi ꢂây là ꢂꢆa vào sꢣ dꢓng trang báo trꢗc tuyꢑn). Tuy nhiên, phꢅn lꢌn báo trꢗc
tuyꢑn trong dꢍng thꢟc tích hꢔp này chꢆa ꢂꢆꢔc công nhꢉn là mꢖt ꢢn phꢚm ꢂꢖc lꢉp mà mꢌi
chꢡ ꢂꢆꢔc xem nhꢆ là mꢖt “ꢢn bꢝn ꢂiꢁn tꢣ” cꢄa báo in. ꢞây cꢤng là viꢁc bình thꢆꢙng, phù
hꢔp vꢌi tiꢑn trình phát triꢈn báo mꢍng trên thꢑ giꢌi.
Mꢖt hiꢁn tꢆꢔng khác cꢤng ꢂꢆꢔc xem là mꢌi mꢦ trong mꢖt nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây,
ꢂó là sꢗ tham gia bꢆꢌc ꢂꢅu cꢄa các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông nꢆꢌc ngoài vào ꢂꢙi sꢛng truyꢃn
thông cꢄa Viꢁt Nam nhân ꢂàm phán thꢆơng mꢍi WTO. Nhꢐng diꢨn tiꢑn ꢂꢆꢔc ꢂꢊng tꢝi trên
báo chí trong thꢙi gian gꢅn ꢂây cho thꢢy rõ ꢂiꢃu ꢂó.
Trong chuyꢑn “ꢂꢋ bꢖ” cꢄa 21 tꢉp
ꢂoàn kinh tꢑ Mꢧ hꢇi ꢂꢅu tháng 3/2006, Phó chꢄ tꢘch cꢢp cao Tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông Time
Warner Hugh Stephens khꢬng ꢂꢘnh mong muꢛn “hꢔp tác vꢌi phía Viꢁt Nam ꢂꢈ tꢉn dꢓng
truyꢃn thꢛng vꢊn hóa lâu ꢂꢙi và ꢂa dꢍng cꢄa Viꢁt Nam”[10]. Tꢉp ꢂoàn này có kꢑ hoꢍch
ꢂꢅu tꢆ chꢄ yꢑu trong lꢧnh vꢗc sꢝn xuꢢt phim, xây dꢗng rꢍp chiꢑu bóng và hꢍ tꢅng ꢂiꢁn ꢝnh.
Ngay sau ꢂó, hãng Warner Bros, sꢕ hꢐu hơn 170 rꢍp chiꢑu phim vꢌi hơn 1600 phòng chiꢑu
ꢕ 11 quꢛc gia trên thꢑ giꢌi, trꢗc thuꢖc Time Warner, quyꢑt ꢂꢘnh hꢔp tác vꢌi Hãng phim
Thiên Ngân, ꢂơn vꢘ ꢂꢅu tiên xây dꢗng cꢓm rꢍp Galaxy 3 phòng chiꢑu ꢕ Viꢁt Nam, ꢂꢈ ꢂꢅu
tꢆ xây dꢗng và vꢉn hành cꢓm rꢍp chiꢑu phim ꢂꢍt tiêu chuꢚn quꢛc tꢑ tꢍi Viꢁt Nam.
Vào khoꢝng giꢐa tháng 3/2006, tꢉp ꢂoàn in ꢢn và truyꢃn thông Ringier AG
(Thuꢴ Sꢧ) nꢋi tiꢑng khꢜp châu Âu, sau 3 nꢊm hoꢍt ꢂꢖng trong các dꢗ án nhân ꢂꢍo ꢕ Viꢁt
Nam ꢂã có bꢆꢌc ꢂi mꢌi. Trong chuyꢑn thꢊm Viꢁt Nam vào 16 và 17/3, ông Michael
Ringier, chꢄ tꢘch hꢖi ꢂꢇng quꢝn trꢘ cꢄa tꢉp ꢂoàn, không ngꢅn ngꢍi cho biꢑt sꢩ tìm hiꢈu các
hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh cꢄa tꢉp ꢂoàn trong lꢧnh vꢗc báo chí Viꢁt Nam. Ông nói: “Tꢍi Viꢁt
Nam, chúng tôi ꢂang có tham vꢎng ꢂꢅu tꢆ thêm vào các báo viꢑt và tꢍp chí” [10].
Cꢤng vào cuꢛi tháng 3/2006, công ty cung cꢢp nꢖi dung Internet Yahoo!Inc
hàng ꢂꢅu thꢑ giꢌi ꢂã chꢎn ꢂꢛi tác cung cꢢp dꢘch vꢓ tin tꢟc Yahoo!News là Tuꢋi Trꢦ
Online, trong mꢖt nꢠ lꢗc bꢝn ꢂꢘa hoá tꢛi ꢂa nꢖi dung cꢄa trang web này tꢍi mꢠi quꢛc gia.
5. Mꢁt sꢂ nhꢃn xét vꢎ sꢖ phát triꢀn cꢇa báo chí Viꢏt Nam trên phꢈơng diꢏn
kinh tꢅ:
Báo chí nꢆꢌc ta trong 5 nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây phát triꢈn nꢊng ꢂꢖng vꢃ sꢛ lꢆꢔng và
chꢢt lꢆꢔng trên tꢢt cꢝ lꢧnh vꢗc báo chí – truyꢃn thông. Mꢏc dù, theo nhꢉn ꢂꢘnh cꢄa thꢟ
trꢆꢕng Bꢖ Vꢊn hoá – Thông tin ꢞꢠ Quý Doãn, “trong sꢛ 500 cơ quan báo chí thì thꢗc chꢢt
chꢡ có khoꢝng 50 tꢙ báo là có thꢈ tꢗ chꢄ ꢂꢆꢔc vꢃ mꢏt tài chính, còn lꢍi là ngân sách cꢢp, và
16
mꢠi nꢊm con sꢛ này lên ꢂꢑn hơn 40 tꢲ ꢂꢇng!”[10], nhꢆng tình hình sꢩ chuyꢈn ꢂꢋi theo
hꢆꢌng sꢜp xꢑp lꢍi “nhꢐng trꢆꢙng hꢔp chꢇng chéo vꢃ tôn chꢡ mꢓc ꢂích, ꢂꢛi tꢆꢔng phꢓc vꢓ
và kiên quyꢑt xꢣ lý nhꢐng tꢙ báo sai có nhiꢃu sai phꢍm và sai phꢍm liên tꢓc, chꢢt lꢆꢔng
kém, cơ quan chꢄ quꢝn buông lꢥng hoàn toàn cho cơ quan báo chí muꢛn làm gì thì làm”,
“giꢝm bꢌt sꢛ ꢂꢅu mꢛi cơ quan báo chí và tꢊng mô hình mꢖt cơ quan báo chí trong ꢂó có
mꢖt vài ꢢn phꢚm theo kiꢈu phát triꢈn quy tꢓ”. ꢞó là nꢠ lꢗc cꢄa cơ quan chꢟc nꢊng nhꢰm
khꢜc phꢓc tình trꢍng mꢢt cân ꢂꢛi giꢐa khꢝ nꢊng quꢝn lý và sꢛ lꢆꢔng cơ quan báo chí.
Nhu cꢅu cꢄa công chúng ngày mꢖt tꢊng vꢃ chiꢃu rꢖng cꢤng nhꢆ vꢃ chiꢃu
sâu vꢒa là nhân tꢛ ꢂꢆa ꢂꢑn sꢗ phát triꢈn ꢂó, lꢍi vꢒa cho thꢢy ꢂꢛi tꢆꢔng khách hàng tiꢃm
nꢊng cꢄa thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông còn chꢆa ꢂꢆꢔc/bꢘ khai thác hꢑt.
Vꢌi mꢟc xuꢢt bꢝn hiꢁn nay, bình quân 40 ngꢆꢙi dân chꢡ có mꢖt tꢙ báo các
loꢍi ꢂꢈ ꢂꢎc trong ngày, 8 bꢝn báo/ngꢆꢙi/nꢊm. ꢞꢏc biꢁt, “nhu cꢅu ꢂꢎc cꢄa dân cꢆ ꢕ tuyꢁt
ꢂꢍi ꢂa sꢛ các tꢡnh cách biꢁt rꢢt xa vꢌi hai TP lꢌn, Hà Nꢖi và TP.HCM. Mꢖt nghiên cꢟu
cách ꢂây 10 nꢊm ꢂã cho thꢢy tꢡ lꢁ mua báo ꢕ TP.HCM cao gꢢp 6 lꢅn Cꢅn Thơ và gꢢp 2,4
lꢅn Hà Nꢖi” [10]. ꢞiꢃu ꢂó dꢪn ꢂꢑn tình trꢍng “ꢂói thông tin” ꢕ mꢖt sꢛ nơi – mꢖt mâu thuꢪn
khó khꢜc phꢓc ngày mꢖt ngày hai.
Nhu cꢅu trong khu vꢗc báo trꢗc tuyꢑn càng tꢊng lên rõ rꢁt trong 5 nꢊm qua.
Tính ꢂꢑn thꢙi ꢂiꢈm tháng 5/2004 ꢂã có gꢅn 4 triꢁu lꢆꢔt ngꢆꢙi truy cꢉp các tꢙ báo ꢂiꢁn tꢣ
nhꢆ VietNamNet, Viꢁt NamExpress, Tuoi Tre Online, Lao ꢂꢖng ꢂiꢁn tꢣ, chiꢑm 5,42% dân
sꢛ cꢝ nꢆꢌc [10]. Sꢗ gia tꢊng nhu cꢅu ꢂꢎc báo trꢗc tuyꢑn tꢆơng ꢟng vꢌi sꢗ gia tꢊng nhu cꢅu
truy cꢉp Internet. Trung tâm Internet Viꢁt Nam (VNNIC) thꢛng kê ꢂꢆꢔc: trong 6 tháng
cuꢛi nꢊm 2004, Viꢁt Nam có 6.139.424 ngꢆꢙi truy cꢉp Internet, chiꢑm tꢡ lꢁ 7,44% dân sꢛ;
trong 4 tháng ꢂꢅu nꢊm 2005 có 7.174.028 ngꢆꢙi, chiꢑm tꢲ lꢁ 8,7% dân sꢛ (mꢟc bình quân
trong ASEAN, châu Á và thꢑ giꢌi là 7,54%; 8,36%; 14,11%.) [10]
TP.HCM có 6 triꢁu dân, tꢆơng ꢂꢆơng vꢌi 1 triꢁu hꢖ gia ꢂình. Trong khi truyꢃn
hình miꢨn phí ꢂã phát triꢈn ꢕ mꢟc nhꢢt ꢂꢘnh, thꢘ trꢆꢙng cꢄa truyꢃn hình trꢝ tiꢃn tìm thꢢy
nhu cꢅu cao ꢕ công chúng. Hoꢍt ꢂꢖng tꢒ nꢊm 2003, song ngay cꢝ SCTV chꢡ có khꢝ nꢊng
ꢂáp ꢟng 10.000 thuê bao. Nꢑu có ꢂꢑn 20 SCTV thì cꢤng mꢌi chꢡ cung ꢟng ꢂꢆꢔc nhu cꢅu
cꢄa 1/5 hꢖ gia ꢂình ꢕ Viꢁt Nam. Do ꢂó, ꢂây là mꢖt lꢧnh vꢗc ꢂꢅy hꢟa hꢯn.
Bên cꢍnh ꢂó là sꢗ trꢆꢕng thành cꢄa ꢂꢖi ngꢤ làm truyꢃn thông, sꢗ tiꢑn bꢖ
cꢄa máy móc, công nghꢁ, trang thiꢑt bꢘ kꢧ thuꢉt. ꢞꢑn nay, cꢝ nꢆꢌc có 12.000 (sꢛ liꢁu mꢌi
17
nhꢢt là 13.000 – NV) nhà báo chuyên nghiꢁp, 78% có trình ꢂꢖ ꢂꢍi hꢎc báo chí, ꢂꢍi hꢎc các
chuyên ngành khác và trình ꢂꢖ trên ꢂꢍi hꢎc, 4.118 ngꢆꢙi có trình ꢂꢖ lý luꢉn chính trꢘ trung
cꢢp, 1.699 ngꢆꢙi có trình ꢂꢖ lý luꢉn chính trꢘ cao cꢢp[10]. 1/10 ꢂꢖi ngꢤ truyꢃn thông cꢄa cꢝ
nꢆꢌc sꢛng và làm viꢁc tꢍi TP.HCM. Hꢖi Nhà báo Viꢁt Nam hiꢁn là thành viên Hiꢁp hꢖi
báo chí các nꢆꢌc ASEAN (CAJ) và Tꢋ chꢟc quꢛc tꢑ các nhà báo (OIJ). Hꢖi nhà báo vꢒa tꢋ
chꢟc ꢞꢍi hꢖi VIII Hꢖi nhà báo TP.HCM (13/8/2005) … ꢞiꢈm yꢑu kém cꢅn sꢌm ꢂꢆꢔc khꢜc
phꢓc là ꢕ khâu ꢂào tꢍo ꢂꢖi ngꢤ truyꢃn thông.
Nꢑu nói theo kinh tꢑ vi mô, Viꢁt Nam chꢆa tiꢑn tꢌi ꢂꢆꢙng giꢌi hꢍn khꢝ
nꢊng sꢝn xuꢢt PPF trong lꢧnh vꢗc báo chí – truyꢃn thông, chꢆa khai thác tꢢt cꢝ các “tài
nguyên” sꢫn có trong ꢂiꢃu kiꢁn kꢧ thuꢉt tꢛt nhꢢt hiꢁn tꢍi, thꢘ trꢆꢙng vꢪn còn rꢖng thênh
thang và ꢂang loay hoay tìm mꢖt chiꢑn lꢆꢔc phát triꢈn dài lâu.
Chính thꢗc tiꢨn phát triꢈn nhanh chóng và mꢍnh mꢩ cꢄa ꢂꢙi sꢛng báo chí –
truyꢃn thông ꢕ Viꢁt Nam ꢂã dꢪn ꢂꢑn nhꢐng ꢂꢋi mꢌi trong tꢆ duy quꢝn lý báo chí cꢄa nhà
nꢆꢌc. Chꢄ trꢆơng hình thành các tꢉp ꢂoàn báo chí ra ꢂꢙi trong bꢛi cꢝnh ꢂó. Cꢤng chính vì
chꢆa tꢒng có tiꢃn lꢁ trong ꢂꢙi sꢛng báo chí Viꢁt Nam, sꢗ ra ꢂꢙi cꢄa chꢄ trꢆơng này dꢪn
ꢂꢑn hàng loꢍt vꢢn ꢂꢃ mꢌi cꢅn ꢂꢏt ra và hꢆꢌng trꢝ lꢙi cho các vꢢn ꢂꢃ này là các tꢉp ꢂoàn
báo chí trên thꢑ giꢌi.
Tiꢈu kꢑt
Mꢓc ꢂích cꢄa chꢆơng 1 là chꢟng minh sꢗ phát triꢈn trên phꢆơng diꢁn kinh
tꢑ cꢄa ꢂꢙi sꢛng báo chí – truyꢃn thông Viꢁt Nam trong 5 nꢊm trꢕ lꢍi ꢂây, trình bày nhꢐng
nhân tꢛ kinh tꢑ tiꢃm ꢚn trong mꢠi loꢍi hình báo chí – truyꢃn thông. Trên cơ sꢕ ꢂó, ngꢆꢙi
thꢗc hiꢁn ꢂꢃ tài ꢂꢆa ra lꢉp luꢉn vꢃ “sꢗ thay ꢂꢋi hꢔp lý” trong tꢆ duy quꢝn lý báo chí cꢄa
Viꢁt Nam, vꢃ sꢗ ra ꢂꢙi cꢄa chꢄ trꢆơng hình thành tꢉp ꢂoàn báo chí (sꢩ nói cꢓ thꢈ hơn ꢕ
chꢆơng 3). Ngoài ra, sꢗ phát triꢈn bꢆꢌc ꢂꢅu này cꢤng ꢂꢆa ꢂꢑn mꢖt yêu cꢅu khách quan:
tìm tòi và hꢎc hꢥi kinh nghiꢁm làm kinh tꢑ truyꢃn thông, cꢓ thꢈ là làm tꢉp ꢂoàn báo chí,
cꢄa mꢖt sꢛ nꢃn báo chí trên thꢑ giꢌi.
18
Chꢆơng 2
GIꢚI THIꢓU MꢛT Sꢜ TꢝP ꢋOÀN BÁO CHÍ TRÊN THꢞ GIꢚI
1. Sơ lꢈꢘc vꢎ lꢟch sꢠ hình thành các tꢃp ꢄoàn truyꢎn thông trên thꢅ giꢆi:
ꢞꢛi vꢌi báo chí thꢑ giꢌi, các thuꢉt ngꢐ nhꢆ ngành báo chí newspaper
industry, ngành truyꢃn thông media industry và kinh tꢑ báo chí media economics[7] tꢒ lâu
ꢂã trꢕ thành quen thuꢖc. Có hꢬn nhꢐng cuꢛn sách, tꢍp chí, trang web viꢑt vꢃ các vꢢn ꢂꢃ
này.
ꢞó là vì tiꢑn trình lꢘch sꢣ cꢄa báo chí thꢑ giꢌi ꢂꢑn khoꢝng giꢐa thꢑ kꢡ 19 ꢂã
có mꢖt bꢆꢌc ngoꢏt lꢌn, nhꢐng ngꢆꢙi làm báo bꢜt ꢂꢅu chú ý ꢂꢑn mꢓc tiêu kinh tꢑ trong hoꢍt
ꢂꢖng báo chí và biꢑt cách tꢋ chꢟc ꢂiꢃu hành hoꢍt ꢂꢖng báo chí[8]. (Mꢏc dù vꢉy, ꢕ thꢙi buꢋi
quꢝng cáo chꢆa phát triꢈn, phꢆơng cách hꢐu hiꢁu ꢂꢈ ꢂꢍt ꢂꢆꢔc mꢓc tiêu kinh tꢑ mꢌi chꢡ là
cꢝi tiꢑn nꢖi dung ꢂꢈ tꢊng doanh sꢛ phát hành.)
Có thꢈ thꢢy rõ bꢆꢌc ngoꢏt nêu trên khi nghiên cꢟu nꢃn báo chí Mꢧ – mꢖt
trong nhꢐng nꢃn báo chí mꢍnh nhꢢt thꢑ giꢌi, ꢂꢏc biꢁt là ꢕ giai ꢂoꢍn sau cuꢖc nꢖi chiꢑn
1865 – 1867.
Thꢉt vꢉy, ꢂꢟng trên quan ꢂiꢈm lꢘch sꢣ, chúng tôi nhꢉn thꢢy thꢗc trꢍng báo
chí ngày nay ꢕ mꢖt sꢛ quꢛc gia ꢂang phát triꢈn, trong ꢂó có Viꢁt Nam, có nhiꢃu ꢂiꢈm
tꢆơng ꢂꢇng vꢌi thꢗc trꢍng báo chí nꢆꢌc Mꢧ hơn 100 nꢊm vꢃ trꢆꢌc, nꢋi bꢉt là khuynh
hꢆꢌng báo chí làm kinh tꢑ.
Bꢛi cꢝnh ꢂó cho phép chúng tôi nhꢉn diꢁn cái nôi hình thành các tꢉp ꢂoàn
báo chí – truyꢃn thông ꢕ Mꢧ (nơi xuꢢt phát cꢄa các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông lꢌn nhꢢt thꢑ giꢌi
hiꢁn nay) thông qua ba hiꢁn tꢆꢔng: sꢗ ra ꢂꢙi cꢄa nghꢃ làm báo mꢌi new journalism (phân
biꢁt vꢌi thuꢉt ngꢐ new media trong thꢙi ꢂꢍi Internet), sꢗ giàu có cꢄa nghꢃ làm báo vàng
yellow journalism, và sꢗ hình thành các hꢁ thꢛng báo dây chuyꢃn newspapers chains.
Nghꢎ làm báo mꢊi ꢕ Mꢧ ra ꢂꢙi ꢂꢆa ꢂꢑn sꢗ phát triꢈn rꢅm rꢖ cꢄa báo chí Mꢧ.
Vào thꢙi kì ꢂó, báo chí trꢕ thành “nhꢐng công ty hùng mꢍnh, giàu có, tꢗ ꢂꢝm bꢝo ꢂꢆꢔc vꢃ
phꢆơng diꢁn kinh tꢑ và nhꢙ ꢂó, phát huy tꢛt hoꢍt ꢂꢖng làm báo”[9] ꢞꢑn cuꢛi thꢑ kꢡ 19, báo
chí Mꢧ ꢂã trꢕ thành mꢖt nꢃn kinh doanh lꢌn, có tính ꢂꢖc lꢉp tꢆơng ꢂꢛi trong ꢂꢙi sꢛng xã
19
hꢖi. Nhꢐng nhꢉn ꢂꢘnh trên cho thꢢy xuꢢt phát ꢂiꢈm cꢄa các tꢉp ꢂoàn báo chí truyꢃn thông
phꢝi là nhꢐng công ty hùng mꢍnh, tꢗ chꢄ ꢂꢆꢔc vꢃ tài chính.
Nghꢎ làm báo vàng ꢂánh dꢢu sꢗ xuꢢt hiꢁn cꢄa nhꢐng “Citizen Kane”[10]
trong làng báo thꢑ giꢌi, nhꢐng con ngꢆꢙi biꢑt cách ꢂem lꢍi sꢗ hùng mꢍnh cho các tꢙ báo
trên phꢆơng diꢁn làm kinh tꢑ. Báo chí Mꢧ thꢙi kì này ꢂã “mꢢp mé”, “manh nha” hoꢍt ꢂꢖng
theo mô hình tꢉp ꢂoàn. Bꢰng nhꢐng tꢙ báo mꢍnh, W.Randolph Hearst – ông vua cꢄa nghꢃ
làm báo vàng, ꢂã “thꢉt sꢗ thành công, ꢂem lꢍi gia tài ꢂꢇ sꢖ”[11]. Hearst không “dꢒng lꢍi ꢕ
lꢧnh vꢗc làm báo, ông ta còn chuyꢈn sang lꢧnh vꢗc xuꢢt bꢝn, lꢧnh vꢗc tꢍp chí và ꢕ bꢢt kì
lꢧnh vꢗc nào cꢤng thành công”[12], ꢂꢏc biꢁt là vꢌi các tꢙ hꢆꢌng ꢂꢑn nhóm ꢂꢛi tꢆꢔng riêng
biꢁt nhꢆ House Beautiful (Nhà ꢞꢯp), Good House Keeping (Nꢖi Trꢔ Giꢥi), … Nhꢐng nhꢉn
ꢂꢘnh trên cho thꢢy hꢆꢌng phát triꢈn cꢄa các “công ty hùng mꢍnh” chính là tꢒ viꢁc gia tꢊng
sꢛ lꢆꢔng các ꢢn phꢚm làm ꢊn hiꢁu quꢝ, ꢂꢇng thꢙi mꢕ rꢖng kinh doanh sang các lꢧnh vꢗc có
liên quan ꢂꢑn báo chí.
Bꢆꢌc sang thꢑ kꢡ 20, mꢖt bꢆꢌc tiꢑn gꢅn hơn vꢌi mô hình tꢉp ꢂoàn báo chí,
ꢂó chính là hiꢁn tꢆꢔng báo dây chuyꢃn, nꢋi bꢉt vꢌi tên tuꢋi cꢄa hai nhân vꢉt E.W.Scripps
và Hearst. Hiꢁn tꢆꢔng báo dây chuyꢃn ra ꢂꢙi nhꢰm “khai thác mꢛi liên kꢑt, mꢛi quan hꢁ
giꢐa nhiꢃu tꢙ báo ꢂꢈ hꢠ trꢔ nhau vꢃ phꢆơng diꢁn nghꢃ nghiꢁp”[13]. ꢞiꢃu ꢂó có thꢈ coi là
mꢖt nhu cꢅu tꢢt yꢑu. Sꢗ liên kꢑt này diꢨn ra trên cơ sꢕ các tꢙ báo có chung mꢖt chꢄ sꢕ hꢐu
(ông trùm), hoꢏc thuꢖc vꢃ mꢖt liên minh báo chí nào ꢂó (vꢆơng triꢃu báo chí). Scripps
cꢤng chính là ngꢆꢙi ꢂꢆa ra công thꢟc ꢂꢈ thành lꢉp hꢁ thꢛng báo chí:
- Ngꢆꢙi ꢂiꢃu hành nhꢐng tꢙ báo cꢄa dây chuyꢃn phꢝi là nhꢐng ngꢆꢙi trꢦ tuꢋi và
ꢂꢟng tên ꢂꢇng sꢕ hꢐu (có chân trong liên minh báo chí), ꢕ vai trò làm chꢄ bút, hoꢏc chꢄ
báo.
- Phꢛi hꢔp hài hoà giꢐa hai hành vi sáp nhꢉp (mua lꢍi các tꢙ báo) và sáng lꢉp. Chꢡ
nên sáng lꢉp và mua báo ꢕ nhꢐng thành phꢛ hꢍng trung, ꢂꢈ tránh tình trꢍng cꢍnh tranh thua
lꢠ.
- Bán báo giá rꢦ, phꢝi trꢝ tiꢃn cho hꢁ thꢛng phát hành. (Vào thꢙi cꢄa Scripps, báo có
giá ꢂꢇng loꢍt 1 xu.)
- Vꢉn ꢂꢖng cho nhꢐng mꢓc ꢂích, nhꢐng lꢔi ích chung cꢄa xã hꢖi, ꢂꢏc biꢁt là tꢅng
lꢌp ngꢆꢙi nghèo.
20
ꢞây chính là nhꢐng ꢂiꢃu cꢊn bꢝn mà các tꢉp ꢂoàn báo chí lꢌn trên thꢑ giꢌi hiꢁn nay
vꢪn thꢆꢙng ꢟng dꢓng trong chiꢑn lꢆꢔc kinh doanh cꢄa mình.
Giꢝ thuyꢑt “ba hiꢁn tꢆꢔng” ꢂꢆꢔc kiꢈm nghiꢁm qua lꢘch sꢣ (tꢗ soꢍn thꢝo và
ꢂꢊng tꢝi trên Internet) cꢄa mꢖt sꢛ tꢉp ꢂoàn báo chí lꢌn trên thꢑ giꢌi. Cho ꢂꢑn nay, theo quy
luꢉt phát triꢈn cꢄa nꢃn kinh tꢑ báo chí, hai hꢁ thꢛng báo dây chuyꢃn cꢄa E.W.Scripps và
Hearst ꢂã phát triꢈn lên thành các tꢉp ꢂoàn The E.W.Scripps Company và Hearst
Corporation tiꢑng tꢊm trên ꢂꢢt Mꢧ[14].
Nhꢆ vꢉy, con ꢂꢆꢙng phát triꢈn tꢢt yꢑu cꢄa ngành công nghiꢁp báo chí –
truyꢃn thông là tꢒng bꢆꢌc chuꢚn bꢘ nhꢐng yꢑu tꢛ cꢅn thiꢑt ꢂꢈ trꢕ nên lꢌn mꢍnh: ꢂꢅu tiên là
ꢂꢋi mꢌi tꢆ duy theo hꢆꢌng chú trꢎng mꢓc tiêu kinh tꢑ (nghꢃ làm báo mꢌi), mꢕ rꢖng hoꢍt
ꢂꢖng kinh doanh sang các lꢧnh vꢗc truyꢃn thông khác (nghꢃ làm báo vàng), mꢕ rꢖng nꢊng
lꢗc quꢝn lý, ꢂiꢃu hành ꢂꢛi nꢖi và ꢂꢛi ngoꢍi ꢕ hàng loꢍt tꢙ báo (hiꢁn tꢆꢔng báo dây
chuyꢃn), tham gia nꢊng ꢂꢖng vào nên kinh tꢑ nhꢆ nhꢐng doanh nghiꢁp thꢗc thꢓ (các tꢉp
ꢂoàn báo chí hùng mꢍnh). Nꢃn báo chí Mꢧ ꢂã tuân theo quy luꢉt phát triꢈn ꢂó, ꢂꢆꢔc ꢂánh
giá là mꢖt trong nhꢐng nꢃn báo chí mꢍnh nhꢢt thꢑ giꢌi, sꢕ hꢐu nhiꢃu tꢉp ꢂoàn báo chí –
truyꢃn thông hàng ꢂꢅu nhꢢt thꢑ giꢌi. ꢞꢛi vꢌi Mꢧ, ngay tꢒ buꢋi ꢂꢅu rꢩ vào bꢆꢌc ngoꢏt kinh
tꢑ, ngꢆꢙi ta ꢂã coi báo chí – truyꢃn thông là mꢖt trong nhꢐng ngành công nghiꢁp nꢏng và
cho phép nó phát triꢈn ꢂꢑn mꢟc tꢛi ꢂa.
2. Khái niꢏm “tꢃp ꢄoàn báo chí”:
Vì các khái niꢁm “kinh tꢑ báo chí”, “tꢉp ꢂoàn báo chí” ꢕ Viꢁt Nam tꢆơng ꢂꢛi
mꢌi và chꢆa ꢂꢆꢔc làm rõ, viꢁc tìm hiꢈu nꢖi hàm cꢄa các khái niꢁm này ꢕ các nꢆꢌc trên thꢑ
giꢌi là mꢖt viꢁc làm hꢑt sꢟc cꢅn thiꢑt. Trong nghiên cꢟu này, ngꢆꢙi thꢗc hiꢁn chꢄ ꢂꢘnh tìm
hiꢈu thông qua các thuꢉt ngꢐ tiꢑng Anh.
Hiꢁn nay, báo chí xuꢢt bꢝn bꢰng tiꢑng Anh cꢄa Viꢁt Nam dꢘch cꢓm tꢒ “tꢉp
ꢂoàn báo chí” là “press group”[15]. Ngꢆꢙi thꢗc hiꢁn không tìm thꢢy ꢂꢘnh nghꢧa cꢄa “press
group” khi sꢣ dꢓng công cꢓ tìm kiꢑm Google. Tuy nhiên, thông qua mꢖt sꢛ trang web
khác, ꢂꢏc biꢁt là trang web cꢄa Hiꢁp hꢖi báo chí thꢑ giꢌi (World Association of
Newspapers - WAN), có thꢈ thꢢy “press groups” ꢂꢆꢔc sꢣ dꢓng ꢂꢈ chꢡ “các nhóm báo in”,
không tính ꢂꢑn các loꢍi hình báo khác. Trong phꢅn giꢌi thiꢁu các thành viên cꢄa mình,
WAN ꢂã ꢂꢃ cꢉp ꢂꢑn “nine regional and world-wide press groups”[16], nghꢧa là “chín
nhóm báo in có quy mô toàn cꢅu và quy mô khu vꢗc”. Trang web nghiên cꢟu thꢘ trꢆꢙng
21
MarketResearch.com có phꢍm vi nghiên cꢟu trꢝi rꢖng trên toàn cꢅu, ꢂꢏc biꢁt là ꢕ Mꢧ, Anh,
châu Âu và châu Á cho thꢢy rõ hơn ý nghꢧa cꢄa thuꢉt ngꢐ này. Trong báo cáo vꢃ “Báo chí
Trung Quꢛc” (China Newspaper Industry) xuꢢt bꢝn vào 08/04/2005, MarketResearch.com
dùng thuꢉt ngꢐ “press group” ꢂꢈ chꢡ Guangzchou Daily Press Group, mà Viꢁt Nam vꢪn
quen gꢎi là tꢉp ꢂoàn báo chí Quꢝng Châu. Nhꢆ vꢉy, “press group” thông thꢆꢙng ꢂꢆꢔc sꢣ
dꢓng ꢂꢈ gꢎi các tꢋ chꢟc có hꢍt nhân là mꢖt cơ quan báo in nꢋi tiꢑng lâu ꢂꢙi, và cơ quan
này có tham gia các hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh bꢋ trꢔ khác.
Tuy nhiên, vꢃ mꢟc ꢂꢖ phꢋ biꢑn trong viꢁc chꢡ các tꢉp ꢂoàn báo chí – truyꢃn
thông, “press group” phꢝi nhꢆꢙng bꢆꢌc cho mꢖt sꢛ thuꢉt ngꢐ khác. Trong buꢋi ꢂꢑn thꢊm
và làm viꢁc ꢕ Khoa Ngꢐ vꢊn & Báo chí (ꢞH KHXH & NV TP.HCM) vào ngày
22/02/2006, Giáo sꢆ Richard Shafer (ꢞH North Dakota, Mꢧ) có lꢙi khuyên nên sꢣ dꢓng
các thuꢉt ngꢐ “media conglomerate”, “media convergence” ꢂꢈ có thꢈ tiꢑp cꢉn vꢢn ꢂꢃ cꢅn
nghiên cꢟu.
Theo wikipedia, “media conglomerate” dùng ꢂꢈ chꢡ các tꢋng công ty sꢕ hꢐu
mꢖt con sꢛ lꢌn các công ty con hoꢍt ꢂꢖng trong nhꢐng loꢍi hình truyꢃn thông khác nhau
nhꢆ truyꢃn hình, phát thanh, xuꢢt bꢝn, ꢂiꢁn ꢝnh, và Internet. Xét trên khía cꢍnh thuꢉt ngꢐ
kinh tꢑ, “conglomerate” chꢡ mꢖt công ty lꢌn (tꢋng công ty) bao gꢇm nhiꢃu công ty con có
vꢦ ngoài là các doanh nghiꢁp không liên quan gì ꢂꢑn nó[17]. Cuꢛn tꢒ ꢂiꢈn bách khoa trên
mꢍng này cꢤng cho biꢑt: “Mꢖt vꢢn ꢂꢃ ꢂꢆꢔc ꢂꢏt ra, kꢈ tꢒ nꢊm 2006, là liꢁu các công ty
truyꢃn thông (media companies) có thꢉt không liên quan nhau hay không.”[18]. Và theo
wikipedia, ngꢆꢙi ta còn sꢣ dꢓng thêm thuꢉt ngꢐ “media group” (theo lꢛi hiꢈu nhꢆ press
group nhꢆng bao trùm trên tꢢt cꢝ các loꢍi hình truyꢃn thông, không riêng gì loꢍi hình báo
in)
Trang web wikipedia ꢂꢆa ra mꢖt sꢛ “media conglomerate” lꢌn trên thꢑ giꢌi
nhꢆ: AT&T, Berlusconi Group, Bertelsmann, Canwest Global, General Electric, Hearst
Corporation, Lagardère Media, Liberty Media, News Corporation, Sony, Time Warner,
The Times Group (phân biꢁt vꢌi Nhóm báo Times cꢄa tꢉp ꢂoàn News Corporation),
Viacom, Vivendi Universal, Walt Disney Company, … Tác giꢝ Robert W McChesney
trong bài viꢑt “The New Global Media: It’s a Small World of Big Conglomerate” (1999)
cꢤng cho biꢑt thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông toàn cꢅu nꢰm dꢆꢌi quyꢃn thꢛng trꢘ cꢄa 8 tꢉp ꢂoàn
xuyên quꢛc gia cai trꢘ thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông Mꢧ: General Electric (GE), AT & T/Liberty
Media, Disney, Time Warner, Sony, News Corporation, Viacom và Seagram, cꢖng vꢌi
Bertelsmann, mꢖt tꢉp ꢂoàn cꢄa ꢞꢟc. Tuy lꢧnh vꢗc kinh doanh chính cꢄa GE và AT&T
22
không phꢝi là lꢧnh vꢗc truyꢃn thông nhꢆng GE sꢕ hꢐu tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông nꢋi tiꢑng
NBC, AT & T có công ty con Liberty Media, và cꢝ hai tꢉp ꢂoàn này ꢂang có dꢗ ꢂꢘnh thu
nꢍp các tài sꢝn truyꢃn thông nꢑu thꢢy cꢅn thiꢑt.
Thuꢉt ngꢐ “media convergence” (hꢖi tꢓ truyꢃn thông) có nhꢐng thuꢉt ngꢐ
tꢆơng ꢂꢇng nhꢆ “media consolidation” (tꢉp hꢔp truyꢃn thông) và “concentration of media
ownership” (sꢗ tꢉp trung trong lꢧnh vꢗc sꢕ hꢐu truyꢃn thông). ꢞây là mꢖt thuꢉt ngꢐ phꢋ
biꢑn trong giꢌi phê bình truyꢃn thông cꢤng nhꢆ các nhà làm luꢉt khi ꢂꢃ cꢉp ꢂꢑn phꢆơng
thꢟc sꢕ hꢐu các phꢆơng tiꢁn truyꢃn thông cꢄa các doanh nghiꢁp.
Thuꢉt ngꢐ “media convergence” có sꢗ liên hꢁ mꢉt thiꢑt vꢌi thuꢉt ngꢐ
“media conglomerate” ꢕ chꢠ sꢗ tꢉp trung sꢕ hꢐu trong lꢧnh vꢗc truyꢃn thông thꢆꢙng kéo
theo sꢗ hình thành các “media conglomerate”. Khi mꢖt doanh nghiꢁp sꢕ hꢐu nhiꢃu loꢍi
hình truyꢃn thông khác nhau, nó ꢂꢆꢔc xem nhꢆ là mꢖt “media conglomerate”. Sáu “media
conglomerate” hiꢁn thꢙi là Disney, Viacom, Time Warner, News Corp, Bertelsmann, và
General Electric sꢕ hꢐu hơn 90% thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông toàn cꢅu.
Nhꢆ vꢉy, hiꢁn tꢆꢔng “media convergence” hay “concentration of media
ownership” chính là khꢕi ꢂiꢈm ꢂꢈ hình thành các “media conglomerate” (các tꢉp ꢂoàn
truyꢃn thông) ꢕ các nꢆꢌc phꢆơng Tây. Mꢖt lꢅn nꢐa, giꢝ thuyꢑt vꢃ con ꢂꢆꢙng hình thành
các tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông trên thꢑ giꢌi ꢂã nêu ꢕ phꢅn C2.1 ꢂꢆꢔc khꢬng ꢂꢘnh thông qua
chính bꢝn thân các thuꢉt ngꢐ.
Ngoài ra, trên thꢑ giꢌi còn sꢣ dꢓng mꢖt sꢛ thuꢉt ngꢐ khác dùng ꢂꢈ chꢡ “tꢉp
ꢂoàn báo chí” nhꢆ: media organization, media group, media mega-group, media empires,
media giants, media corporations … Nhꢆng ꢂó là thuꢉt ngꢐ dành cho các nhà nghiên cꢟu.
ꢞꢛi vꢌi bꢝn thân các “tꢉp ꢂoàn báo chí”, tên gꢎi cꢄa tꢉp ꢂoàn phꢓ thuꢖc vào hình thꢟc
ꢂꢊng ký kinh doanh. Có nơi gꢎi mình là company, có nơi lꢍi gꢎi là group, có nơi gꢎi là
corporation, có nơi gꢎi là holdings, … Do ꢂó, viꢁc có hay không có ꢂꢈ danh xꢆng “tꢉp
ꢂoàn báo chí” không quan trꢎng bꢰng nꢖi lꢗc thꢗc sꢗ cꢄa mꢠi doanh nghiꢁp truyꢃn thông.
ꢀ nꢆꢌc ta vꢪn sꢣ dꢓng lꢪn lꢖn hai thuꢉt ngꢐ “báo chí” và “truyꢃn thông”,
ꢂôi khi ꢂánh ꢂꢇng chúng vꢌi nhau. Do ꢂó, ꢂꢈ hiꢈu cho ꢂúng, phꢝi xem “tꢉp ꢂoàn báo chí”
là mꢖt thuꢉt ngꢐ kinh tꢑ, thuꢖc vꢃ kinh tꢑ truyꢃn thông, có nghꢧa hꢯp tꢆơng ꢂꢆơng vꢌi
thuꢉt ngꢐ “press group” và nghꢧa rꢖng tꢆơng ꢂꢆơng vꢌi thuꢉt ngꢐ “media conglomerate”.
Theo ꢂó, “tꢉp ꢂoàn báo chí” là mꢖt tꢉp ꢂoàn kinh tꢑ hoꢍt ꢂꢖng ꢂa dꢍng trong lꢧnh vꢗc
23
truyꢃn thông, có thꢈ có hꢍt nhân là mꢖt cơ quan báo in, báo hình, hoꢏc bꢢt cꢟ loꢍi hình báo
chí nào khác, và cꢤng có thꢈ tham gia vào mꢖt sꢛ lꢧnh vꢗc kinh doanh ngoài truyꢃn thông.”
Theo tác giꢝ Robert W McChesney, có hai dꢍng thꢟc tꢉp ꢂoàn báo chí
truyꢃn thông[19].
Thꢟ nhꢢt là dꢍng thꢟc tꢉp hꢔp theo chiꢃu ngang (horizontally integrated);
tꢟc là, tꢉp ꢂoàn thâu tóm gꢅn nhꢆ trꢎn vꢯn mꢖt lꢧnh vꢗc truyꢃn thông nào ꢂó, chꢬng hꢍn
nhꢆ lꢧnh vꢗc xuꢢt bꢝn sách.
Nhꢆng ꢢn tꢆꢔng hơn phꢝi kꢈ ꢂꢑn tꢛc ꢂꢖ tꢉp ꢂoàn hoá theo dꢍng thꢟc thꢟ hai
– dꢍng thꢟc tꢉp hꢔp theo chiꢃu dꢎc (vertically integrated); tꢟc là, mꢖt tꢉp ꢂoàn nꢜm quyꢃn
sꢕ hꢐu trong rꢢt nhiꢃu lꢧnh vꢗc truyꢃn thông khác nhau, tꢍo thành mꢖt mꢍng lꢆꢌi sꢝn xuꢢt
và tiêu thꢓ liên hoàn, làm ra nꢖi dung truyꢃn thông và có kênh phân phꢛi các nꢖi dung
truyꢃn thông ꢂó. Dꢢu hiꢁu ꢂꢈ phân biꢁt mꢖt tꢉp ꢂoàn thꢛng trꢘ theo dꢍng thꢟc này là khꢝ
nꢊng khai thác “sꢟc mꢍnh tꢋng hꢔp” giꢐa các công ty mà nó sꢕ hꢐu.
Vꢃ phꢆơng diꢁn này, hai tác giꢝ Johannes von Dohnanyi và Christian
Moller cꢄa nghiên cꢟu “The Impact of Media Concentration on Professional Journalism”
(Tác ꢂꢖng cꢄa sꢗ tꢉp trung truyꢃn thông ꢂꢛi vꢌi nghꢃ báo) cꢤng khái quát: “Sꢗ tꢉp trung có
thꢈ diꢨn ra theo chiꢃu dꢎc, tꢟc là tꢉp trung các thꢈ chꢑ kinh tꢑ ꢂꢖc lꢉp vꢌi các công ꢂoꢍn
sꢝn xuꢢt khác nhau lꢍi làm mꢖt tꢉp ꢂoàn, hoꢏc diꢨn ra theo chiꢃu ngang, tꢟc là sáp nhꢉp
các công ty giꢛng nhau vꢃ công ꢂoꢍn sꢝn xuꢢt.”[20]
3. Giꢆi thiꢏu mꢁt sꢂ tꢃp ꢄoàn báo chí trên thꢅ giꢆi:
Nói ꢂꢑn mꢖt tꢉp ꢂoàn (ꢕ ꢂây là nói ꢂꢑn tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông), trꢆꢌc hꢑt là
nói ꢂꢑn sꢝn nghiꢁp cꢄa tꢉp ꢂoàn, phꢆơng châm cꢄa tꢉp ꢂoàn, cơ cꢢu tꢋ chꢟc, các hoꢍt ꢂꢖng
cꢄa tꢉp ꢂoàn, mà nhꢐng ꢂiꢃu này thꢆꢙng ꢂꢆꢔc các tꢉp ꢂoàn trên thꢑ giꢌi công khai giꢌi
thiꢁu trên trang web cꢄa mình. Sau nꢐa, mꢌi ꢂi sâu vào tìm tòi cơ chꢑ quꢝn lý, cơ chꢑ sꢕ
hꢐu, nhꢐng vꢢn ꢂꢃ kinh tꢑ - xã hꢖi nꢝy sinh xung quanh tꢉp ꢂoàn. Tuy nhiên, trong khuôn
khꢋ cꢄa mꢖt ꢂꢃ tài NCKH cꢢp trꢆꢙng, lꢍi bꢘ giꢌi hꢍn bꢕi kiꢑn thꢟc trong lꢧnh vꢗc kinh tꢑ
và pháp luꢉt, dù ngꢆꢙi viꢑt cꢛ ꢂꢈ tâm tìm hiꢈu các vꢢn ꢂꢃ nꢖi bꢖ này, kꢑt quꢝ ꢂꢍt ꢂꢆꢔc mꢌi
chꢡ ꢕ bꢆꢌc ꢂꢅu. Các tài liꢁu sꢣ dꢓng trong phꢅn này chꢄ yꢑu ꢂꢆꢔc lꢢy tꢒ trang web cꢄa các
24
tꢉp ꢂoàn, trang web cꢄa các báo trong và ngoài nꢆꢌc, cꢤng nhꢆ tꢒ các báo cáo khoa hꢎc
ꢂꢆꢔc công bꢛ trên mꢍng Internet.
3.1. Mꢁt sꢂ tꢃp ꢄoàn báo chí Mꢡ:
Vꢃ quy mô cꢄa các tꢉp ꢂoàn báo chí Mꢧ, nhiꢃu nhà nghiên cꢟu ꢂã gꢎi chúng
là “các ꢂꢑ chꢑ truyꢃn thông”, “nhꢐng gã khꢋng lꢇ” (media empires, media giants), bꢕi cꢝ
vꢃ quy mô hoꢍt ꢂꢖng, khꢝ nꢊng tài chính, tꢅm ꢝnh hꢆꢕng cꢄa các tꢉp ꢂoàn này ꢂꢃu vꢆơn ra
khꢜp toàn cꢅu. Trong mꢖt tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông Mꢧ, có thꢈ có nhꢐng tꢉp ꢂoàn truyꢃn
thông “con” khác.
3.1.1. Tꢃp ꢄoàn News Corporation:
3.1.1.1. Quá trình hình thành và phát triꢅn:
Sꢗ hình thành và phát triꢈn hùng mꢍnh cꢄa tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông News
Corporation (viꢑt tꢜt là News Corp) ghi dꢢu ꢢn ꢂꢉm nét cꢄa “nhà tài phiꢁt truyꢃn thông”
(media tycoon) ngꢆꢙi Mꢧ gꢛc Úc Rupert Murdoch. Lꢘch sꢣ cꢄa tꢉp ꢂoàn có thꢈ viꢑt gꢎn
trong các vꢓ thꢒa kꢑ, sáng lꢉp, sáp nhꢉp, và mua bán.
Tꢒ tꢙ báo tꢡnh lꢦ hꢍng hai Adelaide News cꢄa ngꢆꢙi cha (1952), Rupert
Murdoch thành lꢉp tꢉp ꢂoàn báo chí News Limited có tꢅm ꢝnh hꢆꢕng rꢖng rãi bꢉc nhꢢt ꢕ
Úc (hiꢁn nay, News Limited vꢪn là công ty con ꢕ Úc cꢄa News Corp). News Limited
chuyên mua lꢍi các tꢙ báo làm ꢊn lꢠ lã ꢕ Úc và vꢗc chúng dꢉy bꢰng cách ꢟng dꢓng công
nghꢁ quꢝn lý tiên tiꢑn và cꢝi tꢋ nꢖi dung. Trong vòng 10 nꢊm, News Limited ꢂem lꢍi cho
Murdoch khoꢝn lꢔi nhuꢉn “kꢑch sù”. Nꢊm 1979, Murdoch thành lꢉp News Corporation
trên ꢂꢢt Úc và bꢜt ꢂꢅu thu mua nhꢐng tꢙ báo và tꢍp chí hàng ꢂꢅu London (Anh) và New
York (Mꢧ), cꢤng nhꢆ thu mua nhiꢃu tꢉp ꢂoàn truyꢃn thông khác.
ꢀ Anh, thông qua công ty con News International, News Corp cꢄa Murdoch
có ꢝnh hꢆꢕng mꢍnh mꢩ trong làng báo Anh, ꢂꢏc biꢁt là tꢒ khi sꢕ hꢐu hai hꢁ thꢛng báo
Times Newspapers và News Group Newspapers (khoꢝng thꢙi gian cuꢛi thꢉp niên 80 cꢄa
thꢑ kꢡ 20) và mꢖt phꢅn hꢁ thꢛng truyꢃn hình trꢝ tiꢃn BskyB (nꢊm 1990).
Tꢒ thꢙi News Limited, Murdoch ꢂã vào thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông Mꢧ bꢰng
cách mua tꢙ San Antonio News (1973), ngay sau ꢂó sáng lꢉp tꢙ National Star và mua tꢙ
25
New York Post (1976). Khi ꢂã thành lꢉp News Corp, Murdoch bꢜt ꢂꢅu “tiꢑn công” sang
lꢧnh vꢗc phim ꢝnh (xꢆꢕng phim nꢋi tiꢑng nhꢢt cꢄa News Corp là 20th Century Fox) và phát
thanh truyꢃn hình (nꢊm 1985, Murdoch lꢢy quꢛc tꢘch Mꢧ ꢂꢈ thuꢉn lꢔi trong viꢁc sꢕ hꢐu các
ꢂài truyꢃn hình cꢄa Mꢧ). Hiꢁn nay, mꢍng lꢆꢌi truyꢃn hình Fox (do công ty con Fox
Broadcasting Company ꢂiꢃu hành) ꢂã lan toꢝ ꢂꢑn 96% hꢖ gia ꢂình Mꢧ.
Vào nꢊm 1993, News Corp mua ꢂài truyꢃn hình STAR có trꢓ sꢕ chính ꢕ
Hong Kong, vꢌi tham vꢎng tiꢑn vào thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông Trung Quꢛc, bꢕi ꢂây là kênh
truyꢃn hình vꢁ tinh phát khꢜp khu vꢗc châu Á.
Trong suꢛt thꢉp niên 90 cꢄa thꢑ kꢡ 20, News Corp chiꢑm thꢘ phꢅn lꢌn trong
lꢧnh vꢗc truyꢃn hình trꢝ tiꢃn ꢕ cꢝ 3 châu lꢓc. Nꢊm ꢂꢅu thꢑ kꢡ 21, News Corp thành công
trong lꢧnh vꢗc kinh doanh Internet vꢌi AOL.
ꢞꢑn giꢐa nꢊm 2005, News Corp chuyꢈn hꢆꢌng sang lꢧnh vꢗc kinh doanh
truyꢃn thông mꢌi, nhꢰm tiꢑp tꢓc làm “bá chꢄ” thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông trong tꢆơng lai.
Thành công ꢂꢅu tiên cꢄa News Corp là hiꢁu ꢟng xã hꢖi và lꢔi nhuꢉn truyꢃn thông cꢄa
website MySpace.com.
Tính ꢂꢑn 30/6/2005, News Corporation có tꢋng giá trꢘ tài sꢝn xꢢp xꢡ 55 tꢡ
ꢂôla, tꢋng doanh thu hàng nꢊm xꢢp xꢡ 24 tꢡ ꢂôla. Tꢋng sꢛ nhân viên cꢄa News Corp xꢢp xꢡ
40.000 ngꢆꢙi (Thông tꢢn xã Xinhua cꢄa Trung Quꢛc cꢤng chꢡ có 10.000 nhân viên).
3.1.1.2. Cơ cꢢu tꢍ chꢣc:
News Corp có cơ cꢢu tꢋ chꢟc nhꢆ mꢖt tꢉp ꢂoàn kinh tꢑ, bên dꢆꢌi là vô sꢛ
nhꢐng công ty con (có quy mô cꢤng nhꢆ mꢖt tꢉp ꢂoàn, có ban ꢂiꢃu hành riꢁng). Rupert là
Chꢄ tꢘch Hꢖi ꢂꢇng quꢝn trꢘ kiêm CEO (Tꢋng giám ꢂꢛc ꢂiꢃu hành) cꢄa tꢉp ꢂoàn (Gia ꢂình
Murdoch tiꢑp tꢓc nꢜm giꢐ 29% cꢋ phꢅn cꢄa tꢉp ꢂoàn).
Ban Giám ꢂꢛc tꢉp ꢂoàn News Corp gꢇm có 14 ngꢆꢙi (Board of Directors).
Nhiꢁm vꢓ cꢄa Ban Giám ꢞꢛc là quan sát toàn bꢖ hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh cꢄa News
Corporation (bao gꢇm Công ty mꢯ và các công ty con) và chꢘu trách nhiꢁm viꢁc ꢂiꢃu hành
Công ty mꢯ (tꢟc News Corp). Ban Giám ꢞꢛc thiꢑt lꢉp các chính sách chung, ꢂꢃ ra hꢆꢌng
chiꢑn lꢆꢔc cho toàn bꢖ tꢉp ꢂoàn, và chú trꢎng vào viꢁc gia tꢊng lꢔi nhuꢉn cho các cꢋ ꢂông.
26
Ngoài ra còn có 3 Uꢲ Ban (Board Committees) là Uꢲ ban Kiꢈm toán (Audit
Committee), Uꢲ ban ꢞꢃ cꢣ và Quꢝn trꢘ tꢉp ꢂoàn (Nominating and Corporate Governance
Committee), và Uꢲ ban Bꢇi thꢆꢙng (Compensation Committee) vꢌi nhꢐng ngꢆꢙi ꢂꢟng ꢂꢅu
là các thành viên Ban Giám ꢞꢛc không tham gia hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh cꢄa tꢉp ꢂoàn (non-
executive Directors). Vào tháng 04/2004, Viet Dinh (ꢞinh Phꢓng Viꢁt), giáo sꢆ luꢉt trꢆꢙng
ꢞH Georgetown trúng cꢣ làm thành viên Ban Giám ꢂꢛc cꢄa News Corp, giꢐ chꢟc chꢄ tꢘch
Uꢲ ban ꢞꢃ cꢣ và Quꢝn trꢘ tꢉp ꢂoàn (Nominating and Corporate Governance Committee)..
Các tiêu chuꢚn ꢂꢍo ꢂꢟc (Ethical Standards) mà tꢉp ꢂoàn ꢂꢃ ra ꢂꢆꢔc tóm
gꢎn trong vꢊn bꢝn “Các tiêu chuꢚn Hoꢍt ꢂꢖng Kinh doanh” (Standards of Business
Conduct). Theo ꢂó, tꢉp ꢂoàn ꢂiꢃu hành hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh theo ꢂúng các luꢉt lꢁ và quy
ꢂꢘnh, ꢂꢇng thꢙi luôn chú trꢎng ꢂꢑn các tiêu chuꢚn ꢂꢍo ꢂꢟc kinh doanh cao nhꢢt. Tꢢt cꢝ mꢎi
ngꢆꢙi tꢒ giám ꢂꢛc cho ꢂꢑn các nhân viên cꢄa tꢉp ꢂoàn (kꢈ cꢝ ꢕ các công ty con) ꢂꢃu phꢝi
theo ꢂúng tinh thꢅn này.
3.1.1.3. Các hoꢏt ꢃꢆng truyꢄn thông:
News Corporation là mꢖt công ty hoꢍt ꢂꢖng ꢂa dꢍng trong lꢧnh vꢗc giꢝi trí
và truyꢃn thông. 8 lꢧnh vꢗc chꢄ yꢑu là:
(1) Phim giꢝi trí (Filmed Entertainment):
Các tác phꢚm ꢂiꢁn ꢝnh nꢋi tiꢑng cꢄa News Corp là Star Wars, Star Wars
Episode I: The Phantom Menace, và Titanic. Các phim truyꢃn hình ꢂꢆꢔc sꢝn xuꢢt ꢕ các
studio (phim trꢆꢙng) cꢄa News Corp cꢤng ꢂꢆꢔc ꢂánh giá cao và tꢉp ꢂoàn là nhà cung cꢢp
hàng ꢂꢅu các phim giꢙ vàng trên truyꢃn hình Mꢧ. News Corp có khoꢝng 11 studio, trong ꢂó
nꢋi tiꢑng nhꢢt là hãng 20th Century Fox .
(2) Truyꢃn hình (Television):
Các hoꢍt ꢂꢖng truyꢃn hình cꢄa News Corp trꢝi rꢖng khꢜp nꢊm châu, sꢣ
dꢓng các công nghꢁ tiên tiꢑn truyꢃn hình sꢛ, truyꢃn hình tꢆơng tác, truyꢃn hình vꢁ tinh.
Các ꢂài truyꢃn hình cꢄa tꢉp ꢂoàn ꢂã trꢝi qua 10 nꢊm liên tꢓc thu lꢔi nhuꢉn, và FOX
Broadcasting Company (Tꢉp ꢂoàn truyꢃn hình FOX) là mꢍng lꢆꢌi truyꢃn hình ꢂꢆꢔc nhꢐng
27
ngꢆꢙi trꢦ xem nhiꢃu nhꢢt. Lꢔi nhuꢉn quan trꢎng nhꢢt cꢄa News Corp ꢂꢑn tꢒ các chꢆơng
trình truyꢃn hình vꢁ tinh và truyꢃn hình cáp. Các chꢆơng trình tin tꢟc, thꢈ thao, giꢝi trí, …
thu hút gꢅn 300 triꢁu ngꢆꢙi ꢂꢊng ký.
Các kênh truyꢃn hình cáp nꢋi tiꢑng nhꢢt (vꢌi các chꢆơng trình ꢂꢘa phꢆơng
và quꢛc tꢑ) cꢄa News Corp là: Fox College Sports (kênh thꢈ thao), Fox Movie Channel
(chuyên chiꢑu các phim cꢄa hãng 20th Century Fox), Fox News Channel (kênh tin tꢟc),
Fox Reality, …
Các thꢆơng hiꢁu truyꢃn hình vꢁ tinh phát sóng trꢗc tiꢑp (direct broadcast
satellite television) nꢋi tiꢑng nhꢢt cꢄa News Corp là BskyB (Anh), DirecTV (Mꢧ), Foxtel
(Úc), Sky Italia (Ý), Star TV (châu Á), …
(3) Tꢍp chí và phꢓ trꢆơng (Magazines & Inserts):
News Corp là cꢋ ꢂông lꢌn nhꢢt cꢄa Gemstar-TV Guide International, tꢍp
chí chuyên cung cꢢp thông tin vꢃ các chꢆơng trình truyꢃn hình tꢆơng tác hàng ꢂꢅu thꢑ giꢌi
và là tꢍp chí truyꢃn hình cao cꢢp. News Corp cꢤng sꢕ hꢐu News America Marketing,
chuyên ꢂꢊng tꢝi các thông tin khuyꢑn mãi tiêu dùng, phꢓc vꢓ hàng triꢁu ngꢆꢙi mua sꢜm
mꢠi tuꢅn. Ngoài ra còn có Big League, InsideOut, donna hay, ALPHA, SmartSource, The
Weekly Standard.
(4) Báo chí (Newspapers):
Thꢑ mꢍnh cꢄa News Corp là xuꢢt bꢝn các tꢙ báo tiꢑng Anh. Các tꢙ báo cꢄa
tꢉp ꢂoàn có mꢏt ꢕ hꢅu khꢜp mꢎi nơi: Anh, Úc, Fiji, Papua New Guinea, và ꢕ Mꢧ. News
Corp có hơn 175 tꢙ báo khác nhau, in khoꢝng 40 triꢁu ꢢn bꢝn/tuꢅn. ꢞꢖi ngꢤ phóng viên
15.000 ngꢆꢙi có mꢏt ꢕ khꢜp mꢎi nơi trên thꢑ giꢌi.
Các tꢙ báo ꢕ Úc (khoꢝng 21 tꢙ) là: The Australian (phát hành toàn quꢛc),
The Weekend Australian (phát hành toàn quꢛc), The Courier-Mail (Queensland), The
Sunday Mail (Queensland), The Cairns Post (Cairns, Queensland), The Gold Coast
Bulletin (Gold Coast, Queensland), The Townsville Bulletin (Townsville, Queensland),
The Daily Telegraph (New South Wales), The Sunday Telegraph (New South Wales), The
28
Herald Sun (Victoria), The Sunday Herald Sun (Victoria), The Weekly Times (Victoria),
MX (Melbourne and Sydney CBD), The Geelong Advertiser (Geelong, Victoria), The
Advertiser (South Australia), The Sunday Mail (South Australia), The Sunday Times
(Western Australia), The Mercury (Tasmania), The Sunday Tasmanian (Tasmania),
Northern Territory News (Northern Territory), The Sunday Territorian (Northern
Territory), …
ꢀ Fiji có tꢙ Fiji Times.
ꢀ Papua New Guinea có tꢙ Papua New Guinea Post-Courier.
Các tꢙ báo ꢕ Anh ꢂꢆꢔc xuꢢt bꢝn bꢕi News International Ltd.: các tꢙ khꢋ
nhꢥ (tabloid) The Sun và News of the World (thuꢖc nhóm báo News Group Newspapers
Ltd.), các tꢙ khꢋ lꢌn nhꢆ The Sunday Times, The Times (hiꢁn nay là khꢋ bꢥ túi), The
Times Educational Supplement, The Times Literary Supplement.
ꢀ Mꢧ có tꢙ New York Post.
(5) Xuꢢt bꢝn sách (Book Publishing):
HarperCollins Publishers là mꢖt trong nhꢐng ꢂơn vꢘ xuꢢt bꢝn sách lꢌn nhꢢt
và nꢊng ꢂꢖng nhꢢt trên thꢑ giꢌi, gꢅn ꢂây ꢂã mua lꢍi nhꢐng tên tuꢋi nꢋi tiꢑng trong giꢌi kinh
doanh sách nhꢆ William Morrow & Company, Avon Books, Amistad Press, and Fourth
Estate. Ngoài ra, HarperCollins Publishers còn là công ty mꢯ cꢄa 2 ꢂơn vꢘ kinh doanh sách
khác là ReaganBooks và Zondervan.
(6) Các lꢧnh vꢗc khác (Internet, các trang web giꢝi trí, game, quꢝng cáo ngoài trꢙi,
công nghꢁ viꢨn thông, âm nhꢍc, thꢈ thao, …).
Hoꢍt ꢂꢖng kinh doanh cꢄa News Corp diꢨn ra chꢄ yꢑu ꢕ Mꢧ, châu Âu, Úc,
châu Á, và khu vꢗc Thái Bình Dꢆơng (70% lꢔi nhuꢉn ꢂꢑn tꢒ thꢘ trꢆꢙng truyꢃn thông Mꢧ).
29
Tải về để xem bản đầy đủ
77 trang
06/07/2024
1350
Bạn đang xem 30 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Tìm hiểu một số tập đoàn báo chí trên thế giới và chủ trương hình thành tập đoàn báo chí ở Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- luan_van_tim_hieu_mot_so_tap_doan_bao_chi_tren_the_gioi_va_c.pdf
