Đề tài Một số giải pháp nhằm phát triển thương mại hàng hoá và dịch vụ của Việt Nam với các nước tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng

Bé th−¬ng m¹i

§Ò tµi khoa häc cÊp bé

M· sè: 2004-78-008

B¸o c¸o tæng hîp

Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn th−¬ng m¹i

hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc

tiÓu vïng s«ng mª k«ng më réng

5896

21/6/2006

Hµ Néi 12/2005

Bé th−¬ng m¹i

§Ò tµi khoa häc cÊp bé

M∙ sè: 2004-78-008

Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn th−¬ng m¹i

hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc

tiÓu vïng s«ng mª k«ng më réng

C¬ quan qu¶n lý: Bé Th−¬ng m¹i

C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn: ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS.TS. NguyÔn V¨n Nam

C¸c thµnh viªn:

- ThS. NguyÔn L−¬ng Thanh

- CN. NguyÔn V¨n Toµn

- CN. Lª Huy Kh«i

C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn

Chñ tÞch héi ®ång nghiÖm thu

C¬ quan qu¶n lý

Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t

GMS: TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng

WTO: Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi

EU: Liªn minh ch©u ¢u

UNDP: Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc

ASEAN: HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸

ASEM: DiÔn ®µn hîp t¸c ¸ - ¢U

AFTA: Khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN

ASEAN-CCI: Phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ASEAN

ASEAN-BAC: Héi ®ång T− vÊn kinh doanh ASEAN

AICO: HiÖp ®Þnh vÒ ch−¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN

WEF: DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi

ADB: Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸

WB: Ng©n hµng thÕ giíi

IMF: Quü tiÒn tÖ quèc tÕ

AC-FTA: HiÖp ®Þnh khung Khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN-Trung Quèc

FTA: Khu th−¬ng m¹i tù do

RTA: Tho¶ thuËn th−¬ng m¹i khu vùc

MFN: Quy chÕ tèi huÖ quèc

GSP: Quy chÕ thuÕ quan −u ®·i phæ cËp

PTA: HiÖp ®Þnh −u ®·i thuÕ quan

BTA: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do song ph−¬ng

AIA: HiÖp ®Þnh khung vÒ khu vùc ®Çu t− ASEAN

EWEC: Hµnh lang §«ng-T©y

NDT: Nh©n d©n tÖ

USD: §« la Mü

Baht: TiÒn B¹t cña Th¸i

Kyat: TiÒn cña Mianma

UBND: Uû ban nh©n d©n

KH-CN: Khoa häc - c«ng nghÖ

TP.HCM: Thµnh phè Hå ChÝ Minh

VCCI: Phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam

VDC: C«ng ty §iÖn to¸n vµ TruyÒn sè liÖu

Môc lôc

Néi dung

Trang

1

Më ®Çu

Ch−¬ng I: tiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng (GMS) - C¬ héi vµ

th¸ch thøc cña ViÖt Nam trong hîp t¸c ph¸t triÓn

th−¬ng m¹i víi c¸c n−íc GMS

4

I. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng

1.1. Vµi nÐt vÒ s«ng Mª K«ng

4

1.2. §Æc ®iÓm cña l−u vùc Mª K«ng

5

1.3. §Æc ®iÓm kinh tÕ th−¬ng m¹i cña GMS

II. LÞch sö h×nh thµnh, nguyªn t¾c vµ néi dung hîp t¸c cña GMS

2.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña GMS

2.2. Nguyªn t¾c hîp t¸c

10

17

19

21

28

30

2.3. Nh÷ng néi dung hîp t¸c cña GMS

III. Vai trß t¸c ®éng cña GMS

3.1. §èi víi thÕ giíi vµ khu vùc

3.2. §èi víi c¸c n−íc thuéc TiÓu vïng

IV. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña ViÖt Nam trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i víi c¸c

n−íc trong GMS

35

4.1 C¬ héi

35

37

4.2. Th¸ch thøc

Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ

dÞch vô gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n−íc GMS

39

41

42

44

48

52

56

59

60

64

I. Thùc tr¹ng hîp t¸c kinh tÕ cña GMS trong thêi gian qua

II. Thùc tr¹ng vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

2.1. Thùc tr¹ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸

2.1.1 T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ víi toµn GMS

2.1.2. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c thµnh viªn GMS

2.1.2.1. §èi víi V©n Nam - Trung Quèc

2.1.2.2. §èi víi CHDCND Lµo

2.1.2.3. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam víi Campuchia

2.1.2.4. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam víi Th¸i Lan

2.1.2.5. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam víi Mianma

2.2. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i hµng ho¸ víi c¸c n−íc GMS cña ViÖt Nam

III. Thùc tr¹ng vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

3.1. XuÊt nhËp khÈu dÞch vô gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

3.2. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i dÞch vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

IV. §¸nh gi¸ chung vµ nh÷ng bµi häc b−íc ®Çu

67

70

73

4.1. Nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®−îc vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ

4.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ

Ch−¬ng III: §Þnh h−íng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn

th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña viÖt nam víi c¸c

n−íc GMS

76

I. YÕu tè thêi ®¹i vµ xu thÕ hîp t¸c ph¸t triÓn quan hÖ th−¬ng m¹i cña ViÖt

Nam víi c¸c n−íc GMS

76

79

82

86

93

94

II. Quan ®iÓm vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn hîp t¸c GMS

2.1. Quan ®iÓm ph¸t triÓn hîp t¸c GMS

2.2. Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn hîp t¸c th−¬ng m¹i trong khu«n khæ GMS

2.3. Ph¸t triÓn hîp t¸c c¸c lÜnh vùc kh¸c thuéc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng

2.4. TËp trung ph¸t triÓn c¸c hµnh lang kinh tÕ trong TiÓu vïng

III. Mét sè gi¶i ph¸p chung cho GMS

3.1. TËp trung triÓn khai, thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n hîp t¸c ®· ®Ò ra

3.2. CÇn cã chÝnh s¸ch ®Ó thu hót nguån vèn ®Çu t− vµo c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n

cöa TiÓu vïng

96

97

3.3. CÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao tÝnh thùc thi c¸c cam kÕt gi÷a c¸c thµnh viªn

IV. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸

vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

98

4.1. §èi víi Trung quèc

98

4.2. §èi víi Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo (CHDCNDL)

4.3. §èi víi Campuchia

102

103

107

109

110

111

114

4.4. §èi víi Th¸i Lan

4.5. §èi víi Mianma

V. Mét sè kiÕn nghÞ

5.1. §èi víi c¸c thµnh viªn GMS

5.2. §èi víi n−íc ta

KÕt luËn

115

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Danh môc c¸c s¬ ®å, b¶ng biÓu

S¬ ®å, b¶ng biÓu

Trang

B¶ng 1: Tæng hîp mét sè chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu cña c¸c quèc gia GMS

(2003)

10

B¶ng 2: Tæng hîp mét kÕt qu¶ th−¬ng m¹i chñ yÕu cña c¸c quèc gia GMS

(2003)

13

44

45

47

B¶ng 3: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc

GMS thêi kú 1995 - 2004

B¶ng 4: C¸n c©n th−¬ng m¹i hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc GMS

n¨m 2004

B¶ng 5: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam - V©n Nam thêi kú

1995 - 2004

B¶ng 6: C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang V©n Nam

B¶ng 7: C¸c mÆt hµng nhËp khÈu tõ V©n Nam

48

49

51

B¶ng 8: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam - Lµo thêi kú 1995

- 2004

B¶ng 9: XuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang Lµo

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

B¶ng 10: NhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam tõ Lµo

B¶ng 11: Kim ng¹ch XNK hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ Campuchia

B¶ng 12: XuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang Campuchia

B¶ng 13: NhËp khÈu hµng ho¸ tõ Campuchia cña ViÖt Nam

B¶ng 14: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam - Th¸i Lan

B¶ng 15: XuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang Th¸i Lan

B¶ng 16: NhËp khÈu hµng ho¸ tõ Th¸i Lan cña ViÖt Nam

B¶ng 17: Kim ng¹ch XNK hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ Mianma

B¶ng 18: XuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang Mianma

B¶ng 19: NhËp khÈu hµng ho¸ tõ Mianma cña ViÖt Nam

Më ®Çu

1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ò tµi

Ch©u ¸ cã mét con s«ng ®i qua nhiÒu n−íc, ®ã lµ s«ng Lan Th−¬ng - Mª

K«ng, ®−îc coi lµ s«ng “§a nuýp” cña Ph−¬ng §«ng.

Uû ban s«ng Mª K«ng ®−îc thµnh lËp n¨m 1957, gåm ViÖt Nam, Lµo,

Campuchia vµ Th¸i Lan. Tuy nhiªn, nhiÒu ho¹t ®éng cña Uû ban Mª K«ng bÞ

h¹n chÕ do chiÕn tranh triÒn miªn vµ n¹n diÖt chñng t¹i Campuchia. N¨m

1992, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) ®· ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn ph¸t triÓn

TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng (GMS), bao gåm c¸c n−íc vµ vïng l·nh

thæ: ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, Th¸i Lan, Mianmar vµ tØnh V©n Nam -

Trung Quèc (Trung Quèc tuy chØ cã mét tØnh thuéc kh«ng gian cña TiÓu

vïng, song Trung Quèc tham gia TiÓu vïng víi t− c¸ch lµ mét quèc gia).

DiÖn tÝch l·nh thæ cña toµn khu vùc kho¶ng 2,3 triÖu km², d©n sè kho¶ng 260

triÖu ng−êi, GDP toµn vïng vµo kho¶ng 260 tû USD (sè liÖu n¨m 2003).

VÒ vÞ trÝ ®Þa lý, GMS lµ b¶n lÒ, lµ ng· ba giao l−u gi÷a ba vïng §«ng B¾c

¸, §«ng Nam ¸ vµ Nam ¸ (Ên §é, B¨ng La §Ðt), cã thÓ nãi GMS n»m gi÷a

nh÷ng vïng n¨ng ®éng vµ ph¸t triÓn nhÊt trong thÕ kû tíi.

Nh÷ng c¬ së chñ yÕu dÉn tíi sù h×nh thµnh GMS bao gåm:

Thø nhÊt, s«ng Mª K«ng lµ “sîi d©y tù nhiªn” nèi liÒn c¸c quèc gia

trong GMS víi nhau; c¸c quèc gia trong GMS ngµy cµng nhËn thøc s©u s¾c

r»ng ph¶i phèi hîp vµ t¨ng c−êng liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau th× míi cã thÓ

khai th¸c, sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt tiÒm n¨ng to lín cña s«ng Mª K«ng, b¶o

vÖ tèt m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng

Thø hai, xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn

nhËn thøc vµ t¹o nªn nhu cÇu t¨ng c−êng quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc trong

GMS c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸;

Thø ba, c¸c n−íc trong GMS còng lµ c¸c n−íc thµnh viªn cña AFTA,

CAFTA. V× vËy, quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc trong GMS ®· cã c¬ së quan

träng lµ sù ®ång thuËn trong khu«n khæ cña AFTA vµ CAFTA.

Trong nh÷ng n¨m qua, quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc GMS ®· vµ ®ang

®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. §Õn nay ®· cã 12 cuéc héi nghÞ Bé tr−ëng GMS,

héi nghÞ cÊp Thñ t−íng lÇn ®Çu tiªn ®−îc tæ chøc th¸ng 12/2002 t¹i

Campuchia. Trong Héi nghÞ Bé tr−ëng lÇn thø 3 t¹i Hµ Néi th¸ng 4/1994 x¸c

®Þnh hîp t¸c GMS tËp trung vµo 7 lÜnh vùc chñ yÕu: giao th«ng vËn t¶i, n¨ng

l−îng, b−u chÝnh viÔn th«ng, m«i tr−êng, th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, du lÞch, ph¸t

triÓn nguån nh©n lùc. NhiÒu HiÖp ®Þnh ®· ký kÕt gi÷a c¸c n−íc trong GMS

nh−: c¸c HiÖp ®Þnh hîp t¸c song ph−¬ng, ®a ph−¬ng; c¸c HiÖp ®Þnh vÒ vËn t¶i;

vµ nhiÒu tho¶ thuËn kh¸c… nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hîp t¸c vµ giao l−u

kinh tÕ, th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc trong GMS.

1

Tuy nhiªn, quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn nãi chung vµ quan hÖ th−¬ng m¹i

nãi riªng gi÷a c¸c n−íc trong GMS vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch−a ®−îc nh−

mong muèn, hy väng cña c¸c n−íc tham gia. §iÒu nµy cã nhiÒu nguyªn nh©n

kh¸c nhau. Mét lµ, sù hîp t¸c trong khu«n khæ GMS bÞ chi phèi bëi c¸c tho¶

thuËn ®· ®−îc ký kÕt trong khu«n khæ AFTA, ASEAN, còng nh− nh÷ng tiÕn

bé ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh CAFTA. §©y lµ nguyªn nh©n quan

träng nhÊt dÉn ®Õn sù h¹n chÕ trong quan hÖ hîp t¸c cña GMS. Hai lµ, nh÷ng

lîi Ých riªng cã trong khu«n khæ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc GMS ch−a ®−îc thÓ

hiÖn râ trªn thùc tÕ. Ba lµ, sù t−¬ng ®ång vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, vÒ tr×nh ®é ph¸t

triÓn s¶n xuÊt (trong chõng mùc nµo ®ã) lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng trao ®æi, më

réng th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc trong GMS. MÆc dï vËy, víi nh÷ng c¬ së dÉn

®Õn sù h×nh thµnh quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a c¸c n−íc trong GMS, viÖc

thóc ®Èy, t¨ng c−êng quan hÖ hîp t¸c ®ang vµ sÏ ngµy cµng ®−îc quan t©m

h¬n. Trong ®ã, quan hÖ th−¬ng m¹i c¶ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cã vÞ trÝ tiÒn ®Ò

vµ cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c kh¸c.

§èi víi ViÖt Nam, nh÷ng lîi Ých hîp t¸c trong khu«n khæ GMS tr−íc hÕt

lµ trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr−êng g¾n liÒn dßng

s«ng Mª K«ng. Bªn c¹nh ®ã, cïng víi qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong

nh÷ng n¨m võa qua, kh¶ n¨ng tham gia vµ lîi Ých ®¹t ®−îc cña ViÖt Nam

(trong 7 lÜnh vùc hîp t¸c ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong khu«n khæ GMS) ®· vµ ®ang

ngµy cµng hiÖn thùc h¬n. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia ngay

tõ khi cã s¸ng kiÕn h×nh thµnh GMS. ViÖt Nam ®· thµnh lËp Uû ban ®iÒu phèi

quèc gia vÒ hîp t¸c GMS.

Cã thÓ nãi r»ng, yªu cÇu ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc trong

khu«n khæ GMS nãi chung vµ gi÷a ViÖt nam víi c¸c n−íc cßn l¹i nãi riªng

võa lµ yªu cÇu mang tÝnh kh¸ch quan, võa lµ yªu cÇu mang tÝnh chñ quan.

VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn mét c¸ch tèt nhÊt c¸c quan hÖ hîp

t¸c gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc trong khu«n khæ GMS, mµ tr−íc hÕt lµ ph¸t

triÓn quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. Yªu cÇu ph¸t triÓn quan hÖ

trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña GMS hiÖn nay võa ph¶i

®¶m b¶o sù phï hîp víi nh÷ng tho¶ thuËn chung trong khu«n khæ AFTA,

CAFTA, võa ph¶i t¹o nªn c¸i riªng, c¸i ®Æc thï cña nã - ®iÒu nµy cã ý nghÜa

quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña GMS. V× vËy, §Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p

nh»m ph¸t triÓn th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi

c¸c n−íc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng” ®−îc ®Æt ra nh− mét nhiÖm

vô nghiªn cøu võa mang tÝnh cÊp thiÕt võa mang tÇm chiÕn l−îc trong viÖc ph¸t

triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc trong khu«n khæ GMS.

2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi

- Lµm râ c¬ héi vµ tiÒm n¨ng trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam víi

c¸c n−íc GMS

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt

Nam víi c¸c n−íc GMS

2

- Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch

vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

3.1. §èi t−îng nghiªn cøu

- Quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi víi c¸c

n−íc GMS

- C¸c yÕu tè c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch

vô gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc GMS

3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu

- VÒ kh«ng gian: Bao gåm c¸c n−íc vµ l·nh thæ thuéc GMS

- VÒ thêi gian: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn giíi h¹n tõ

1996 ®Õn 2010

- VÒ néi dung: Nghiªn cøu quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô.

Trong th−¬ng m¹i dÞch vô, ®Ò tµi chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu quan hÖ

th−¬ng m¹i ë mét sè lÜnh vùc ®· ®−îc x¸c ®Þnh chung trong khu«n khæ hîp

t¸c GMS, cô thÓ bao gåm: Giao th«ng vËn t¶i, n¨ng l−îng, b−u chÝnh viÖn

th«ng, du lÞch, m«i tr−êng vµ ®Çu t−.

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

- Ph©n tÝch vµ tæng hîp

- KÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc (Ph−¬ng ph¸p bµn giÊy)

- Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia

5. Néi dung nghiªn cøu

Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®−îc chia ra lµm 3 ch−¬ng:

Ch−¬ng I: TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng. C¬ héi vµ th¸ch thøc

cña ViÖt Nam trong hîp t¸c ph¸t triÓn th−¬ng m¹i víi c¸c n−íc GMS

Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng quan hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô

gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng

Ch−¬ng III: §Þnh h−íng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quan

hÖ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam víi c¸c n−íc TiÓu vïng

s«ng Mª K«ng më réng

3

Ch−¬ng 1

TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng (GMS) . C¬ héi vµ th¸ch thøc cña

ViÖt Nam trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i víi c¸c n−íc GMS

I. ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x∙ héi tiÓu vïng s«ng Mª K«ng më

réng

1.1. Vµi nÐt vÒ s«ng Mª K«ng

S«ng s«ng Mª K«ng b¾t nguån tõ huyÖn Tr¸t §a, ch©u Tù trÞ d©n téc

T¹ng tØnh Thanh H¶i Trung Quèc, ch¶y qua khu vùc X−¬ng §« thuéc tØnh

V©n Nam, sau ®ã ch¶y vµo Mianma, Lµo, Th¸i Lan, Campuchia, ViÖt Nam vµ

®æ ra Th¸i B×nh D−¬ng. S«ng Mª K«ng dµi 4880 km, lµ con s«ng dµi thø s¸u

trªn thÕ giíi vµ dµi nhÊt §«ng Nam ¸. DiÖn tÝch l−u vùc Mª K«ng lµ 810.000

km ²víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. Tõ l©u ®êi nay nh©n d©n ë

c¸c n−íc thuéc l−u vùc lu«n coi Mª K«ng lµ dßng s«ng quèc tÕ vµ ®· t¹o nªn

nh÷ng gi¸ trÞ ®Æc s¾c vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña m×nh.

Trong diÖn tÝch l−u vùc cña s«ng Mª K«ng th× phÇn thuéc l·nh thæ Trung

Quèc chiÕm 21%, Mianma 3%, Lµo 25%, Th¸i Lan 23%, Campuchia 20% vµ

ViÖt Nam lµ 8%. PhÇn l−u vùc thuéc l·nh thæ ViÖt Nam n»m r¶i r¸c tõ T©y

b¾c, däc theo miÒn trung vµ ®Õn tËn miÒn nam. ë phÝa b¾c n−íc ta, l−u vùc

Mª K«ng gåm mét phÇn nhá lµ s«ng nh¸nh NËm Rèm/NËm U thuéc §iÖn

Biªn Phñ. Däc theo miÒn Trung cã hai vïng chñ yÕu lµ l−u vùc s«ng Sª -

Bang - Hiªng thuéc huyÖn H−íng ho¸ tØnh Qu¶ng TrÞ vµ l−u vùc s«ng Sª San,

s«ng Sre - Pok thuéc T©y nguyªn. Bé phËn quan träng nhÊt cña Mª K«ng

ch¶y qua l·nh thæ n−íc ta lµ ®ång b»ng s«ng Cöu long, t¹i ®©y Mª K«ng chia

thµnh hai hÖ thèng s«ng chÝnh lµ s«ng TiÒn vµ s«ng HËu. §©y lµ ®o¹n cuèi

cïng tr−íc khi ®æ ra biÓn §«ng, phï sa l¾ng ®äng t¹o thµnh vïng ®ång b»ng

ch©u thæ réng lín víi ®é ph× nhiªu, mµu mì thuéc vµo h¹ng bËc nhÊt §«ng

nam ¸, víi diÖn tÝch 5 triÖu ha lµ vïng s¶n xuÊt lóa chÝnh cña khu vùc.

L−u vùc s«ng Mª k«ng cã nguån n−íc ngät dåi dµo. Tæng l−îng n−íc

hµng n¨m ®æ ra biÓn §«ng kho¶ng 475 tû m³vµ ®−îc xÕp h¹ng thø 8 trªn thÕ

giíi vÒ l−îng n−íc. NÕu tÝnh l−îng n−íc mµ s«ng Mª K«ng ®em l¹i theo tõng

quèc gia th× Trung Quèc lµ 16%, Mianma 2%, Lµo 35%, Th¸i Lan 18%,

Campuchia 18%, ViÖt Nam 11%. §èi víi ViÖt Nam, l−îng n−íc s«ng Mª

K«ng chiÕm h¬n 50% tæng l−îng n−íc ngät cña toµn bé c¸c con s«ng ch¶y

qua vµ trong l·nh thæ. Ngoµi ra, víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuû v¨n thuËn lîi s«ng

Mª K«ng cã tr÷ l−îng thuû ®iÖn dåi dµo víi c«ng suÊt 30.000 MW. Mª K«ng

cßn lµ nguån cung cÊp thuû s¶n quan träng víi h¬n 1000 loµi c¸ vµ s¶n l−îng

®¸nh b¾t hµng n¨m kho¶ng 1,5 triÖu tÊn...

Trªn diÖn tÝch thuéc l−u vùc cña Mª K«ng cã kho¶ng 260 triÖu ng−êi,

trong ®ã kho¶ng 100 triÖu lµ n«ng d©n vµ ng− d©n sèng däc theo 2 bªn bê

s«ng. D©n c− thuéc l−u vùc Mª K«ng bao gåm nhiÒu n−íc vµ nhiÒu d©n téc

kh¸c nhau víi nh÷ng phong tôc tËp qu¸n ®éc ®¸o vµ nÒn v¨n ho¸ giµu b¶n

4

s¾c. §èi víi ng−êi d©n sèng ë ven bê th× con s«ng lµ nguån lîi ®Ó ph¸t triÓn

giao th«ng, du lÞch vµ th−¬ng m¹i.

PhÇn l−u vùc phÝa nam n−íc ta réng 3,9 triÖu ha chiÕm 12% diÖn tÝch

toµn quèc vµ d©n sè 16,5 triÖu ng−êi chiÕm 22 % sè d©n c¶ n−íc. D©n c− trªn

®Þa bµn nµy chñ yÕu sèng b»ng nghÒ n«ng vµ nu«i trång thuû s¶n, hµng n¨m

®ång b»ng s«ng Cöu Long s¶n xuÊt 50% s¶n l−îng l−¬ng thùc c¶ n−íc vµ

90% l−îng g¹o xuÊt khÈu; diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n gÇn 350.000 ha, s¶n

l−îng hµng n¨m kho¶ng 1,12 triÖu tÊn ®ãng gãp h¬n 60 % kim ng¹ch xuÊt

khÈu c¶ n−íc.

1.2. §Æc ®iÓm l−u vùc Mª K«ng

1.2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn

(1). §Þa lý, ®Þa chÊt, ®Þa h×nh

B¾t nguån tõ cao nguyªn T©y t¹ng, n¬i ®−îc mÖnh danh lµ nãc nhµ thÕ

giíi l¹i ch¶y theo h−íng B¾c- nam víi ®é dµi gÇn 5000 km, nªn suèt theo

hµnh tr×nh cña m×nh dßng s«ng tr¶i qua nhiÒu vïng sinh th¸i kh¸c nhau, cïng

víi ®Þa h×nh phøc t¹p vµ ®Þa chÊt riªng biÖt lµm cho ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña l−u

vùc Mª K«ng ®a d¹ng vµ phong phó. Trong ph¹m vi l−u vùc cã 5 vïng h×nh

th¸i ®Êt ®ai chÝnh, mçi vïng ®Òu cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt riªng biÖt. §ã lµ vïng

nói phÝa B¾c, cao nguyªn Korat, vïng nói phÝa §«ng, vïng ®ång b»ng vµ

vïng cao phÝa Nam.

+ Vïng nói phÝa B¾c lµ mét vïng cã ®Þa h×nh chia c¾t rÊt phøc t¹p do

xãi mßn t¹o nªn. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ bã hÑp trong c¸c lßng

thung lòng nhá. PhÇn lín diÖn tÝch nµy ®−îc sö dông ®Ó trång lóa, tËp qu¸n

canh t¸c chñ yÕu lµ du canh, lo¹i c©y chÝnh lµ lóa n−¬ng vµ hoa mµu, tuy nhiªn

v× ph¶i trång trªn c¸c s−ên dèc nªn n¨ng suÊt thÊp. Ng−îc l¹i, do ®Þa h×nh dèc

t¹o thµnh c¸c thung lòng lín nªn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thuû ®iÖn rÊt dåi dµo.

+ Vïng Cao nguyªn Korat lµ mét cao nguyªn bÞ ng¨n c¸ch víi vïng

®ång b»ng miÒn Trung Th¸i Lan bëi c¸c d¶i nói thuéc d·y Petchabun. ë ®Çu

phÝa Nam d·y Phnom Dangrek t¹o thµnh v¸ch cao t¸ch rêi víi l−u vùc s«ng

Tonle Sap thuéc vïng ®ång b»ng s«ng Mª K«ng. C¸c d·y nói thuéc vïng nói

phÝa §«ng vµ phÝa B¾c t¹o thµnh ranh giíi phÝa §«ng vµ phÝa B¾c cña cao

nguyªn. S«ng Mª K«ng ch¶y qua cao nguyªn däc s¸t theo c¸c ranh giíi ®ã.

L−u vùc cña s«ng NËm Mun vµ NËm Chi chiÕm mét nöa diÖn tÝch cao

nguyªn Korat. S«ng NËm Ngõm vµ NËm Lik b¾t nguån tõ vïng nói phÝa B¾c,

t¹o thµnh mét ®ång b»ng phï sa réng lín ë phÝa B¾c vµ §«ng Viªng Ch¨n.

+ Vïng nói phÝa §«ng réng tõ 50 ®Õn 300 km vµ th−êng ®−îc gäi lµ

d·y Tr−êng S¬n, d·y nói x−¬ng sèng thuéc miÒn trung ViÖt Nam, lµ mét vïng

cã ®Þa h×nh phøc t¹p. ViÖc ph¸t triÓn thuû ®iÖn ë nöa phÇn B¾c cña vïng nói

phÝa §«ng thÝch hîp h¬n so víi nöa phÝa Nam lµ n¬i cã ®Þa h×nh b»ng ph¼ng h¬n

vµ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng t−íi t¹i thung lòng c¸c chi l−u.

+ Vïng ®ång b»ng lµ vïng kÕ tiÕp sau khi rêi khái r×a §«ng Nam cña

Cao nguyªn Korat, s«ng Mª K«ng v−ît qua th¸c Khone ë biªn giíi

Camphuchia - Lµo ®Ó ®æ vµo ®ång b»ng. S«ng Tonle Sap h×nh thµnh tõ nh÷ng

5

nguån nh¸nh ®æ vµo BiÓn Hå ë phÝa t©y Camphuchia. Ngay phÝa d−íi chç hîp

l−u s«ng Mª K«ng vµ Tonle Sap, t¹i Phn«mpªnh, s«ng Mª K«ng t¸ch dßng

thµnh s«ng Mª K«ng (s«ng TiÒn) vµ s«ng Bassac (s«ng HËu).

Vïng ch©u thæ cña Mª K«ng lµ mét khu vùc h×nh tam gi¸c cã ®Ønh lµ

Phn«mphªnh vµ ®¸y lµ bê biÓn phÝa cöa s«ng gi¸p biÓn §«ng. VÒ phÝa T©y

kÐo dµi ®Õn vÞnh Th¸i Lan vµ phÝa §«ng ®Õn s«ng Vµm Cá §«ng. Vïng nµy

cã diÖn tÝch 49.520 km², trong ®ã cã 24% thuéc Camphuchia vµ 76% thuéc

ViÖt Nam.

Vïng ®ång b»ng lµ vïng cã mËt ®é d©n sè vµ s¶n l−îng n«ng nghiÖp cao

nhÊt ë h¹ l−u s«ng Mª K«ng, mÆc dï hiÖn nay nhiÒu vïng ®Êt ®ai ë ch©u thæ,

®Æc biÖt lµ §ång Th¸p M−êi, Tø gi¸c Long Xuyªn - Hµ Tiªn vµ vïng néi ®Þa

b¸n ®¶o Cµ Mau, lµ ®Êt chua phÌn.

+ Vïng cao phÝa Nam ®−îc t¹o thµnh bëi c¸c d·y nói Caradamom vµ

Con Voi ë Camphuchia ng¨n c¸ch vïng ®ång b»ng h¹ l−u s«ng Mª K«ng víi

VÞnh Th¸i Lan.

(2). KhÝ hËu

KhÝ hËu miÒn §«ng Nam ¸ nãi chung vµ l−u vùc Mª K«ng nãi riªng

th−êng chÞu sù chi phèi cña giã mïa, tõ nh÷ng ®ît giã cã c−êng ®é thÊp ®Õn

trung b×nh, lu©n phiªn theo mïa, thæi vÒ tõ phÝa §«ng B¾c hoÆc tõ phÝa T©y

Nam, mçi mïa kho¶ng s¸u th¸ng trong mét n¨m. Giã mïa T©y Nam b¾t ®Çu

tõ th¸ng 5 kÐo dµi ®Õn cuèi th¸ng 9, sau mét thêi gian ng¾n kh«ng æn ®Þnh,

chuyÓn ®éng cña c¸c luång khÝ ®¶o chiÒu, t¹o thµnh giã mïa §«ng B¾c thæi

tõ th¸ng 11 ®Õn gi÷a th¸ng 3 vµ th¸ng 4, giã thæi nhÑ vµ thay ®æi. KhÝ hËu

vïng §«ng Nam ¸ chÞu ¶nh h−ëng chñ yÕu cña c¸c ®iÒu kiÖn xÝch ®¹o vµ

biÓn, trõ phÇn n»m s©u trong ®Êt liÒn.

NhiÖt ®é kh«ng khÝ ®ång ®Òu lµ ®iÒu næi bËt nhÊt trªn toµn khu vùc, trõ

mét sè chªnh lÖch nhá cã thÓ lµ do thay ®æi vÒ ®é cao hoÆc do ¶nh h−ëng theo

mïa vµ t¸c ®éng cña biÓn. NhiÖt ®é trung b×nh th−êng cao, trõ giai ®o¹n ®Çu

cña thêi kú giã mïa §«ng B¾c, khi thØnh tho¶ng cã nh÷ng ®ît giã l¹nh tõ

vïng Trung ¸ trµn vÒ. Giã l¹nh th−êng chØ thæi qua vµi ngµy mçi ®ît, ®«i khi

kÐo dµi vµi tuÇn. C¸c ®ît l¹nh xen kÏ víi nh÷ng kú thêi tiÕt Êm ¸p tiÕp tôc kÐo

dµi cho ®Õn cuèi th¸ng 2 khi thêi tiÕt chuyÓn sang nãng bøc do ¶nh h−ëng cña

giã nhÑ thæi tõ phÝa Nam. KiÓu thêi tiÕt nµy kÐo dµi cho ®Õn khi giã mïa T©y

Nam ®Õn b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 hµng n¨m.

(3). Thuû v¨n

ChÕ ®é m−a phô thuéc nhiÒu vµo ph−¬ng h−íng ®Þa lý. D·y nói

Tenasrim ë Mianma cïng c¸c nói ven biÓn thuéc Th¸i Lan vµ Camphuchia

trùc tiÕp ch¾n ngang h−íng giã mïa T©y Nam nªn nhËn ®−îc nhiÒu m−a t¹i phÝa

s−ên h−íng ra biÓn, ®ång thêi che khuÊt ®¸ng kÓ khu vùc phÝa sau, n»m s©u

trong ®Êt liÒn. Còng nh− vËy, c¸c d·y nói duyªn h¶i ViÖt Nam che khuÊt vïng

ch©u thæ vµ ®ång b»ng miÒn Trung Th¸i Lan trong thêi kú giã mïa §«ng B¾c.

L−îng m−a trªn toµn khu vùc nãi chung lµ lín nh−ng ph©n bè kh«ng ®Òu

khiÕn cho tÊt c¶ c¸c vïng trong l−u vùc hµng n¨m ®Òu bÞ h¹n h¸n víi møc ®é

6

thay ®æi theo tõng n¬i, tõng mïa vµ tõng n¨m. L−îng m−a trung b×nh hµng

n¨m biÕn ®æi trong kho¶ng trªn d−íi 1.000 mm. Trong ®ã gÇn 88% l−îng

m−a hµng n¨m tËp trung vµo thêi kú tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10. Sè ngµy m−a

trung b×nh d−íi 1 ngµy trong 1 th¸ng vµo thêi gian tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 1 vµ

l−îng m−a lín ®Õn trªn 20 ngµy trong 1 th¸ng vµo th¸ng 8 vµ 9.

Do l−îng m−a ph©n bè kh«ng ®Òu theo thêi gian, nªn l−îng n−íc gi÷a

mïa kh« vµ mïa m−a trong l−u vùc chªnh lÖch qu¸ lín. Kho¶ng 85- 90%

tæng l−îng n−íc th−êng tËp trung vµo kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 6 hoÆc th¸ng

7 ®Õn th¸ng 10 hoÆc11 hµng n¨m. §Æc biÖt, trong ®ã kho¶ng 20 -30 % l−îng

n−íc tËp trung vµo th¸ng 9. L−u vùc s«ng Mª K«ng ph¶i g¸nh chÞu th¸ch thøc

nghiªm träng cña lò lôt trong mïa m−a vµ thiÕu n−íc trong mïa kh«. Ngoµi

ra, do t¸c ®éng cña con ng−êi trong viÖc khai th¸c, sö dông qu¸ møc nguån

tµi nguyªn n−íc vµ c¸c tµi nguyªn liªn quan trong l−u vùc s«ng Mª K«ng nh−

ph¸ rõng ®Çu nguån, khai th¸c ®Êt ngËp n−íc... nªn hiÖn t−îng lò quÐt, xãi

mßn, x©m nhËp mÆn... ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng cña ng−êi d©n trong vïng.

Nh÷ng vÊn ®Ò xuyªn biªn giíi quan träng liªn quan ®Õn sö dông n−íc trong

hÖ thèng s«ng Mª K«ng bao gåm giao th«ng thuû, ph©n chia n−íc trong l−u

vùc, båi l¾ng vµ vËn chuyÓn phï sa, « nhiÔm trªn mét sè s«ng nh¸nh, ¶nh

h−ëng tíi chim vµ c¸ di c−, ®ång b»ng ngËp lôt vµ ®Êt ngËp n−íc, lµm thay

®æi chÕ ®é dßng ch¶y vµ l−u l−îng dßng ch¶y hµng n¨m.

Do ®ång b»ng s«ng Cöu Long n»m sau cïng trong l−u vùc, nªn chÞu mäi

¶nh h−ëng vµ t¸c ®éng vÒ m«i tr−êng. §ã lµ hiÖn t−îng th−êng xuyªn bÞ ngËp

lò trong mïa m−a, h¹n h¸n trong mïa kh«. VÒ mïa m−a, ngËp lôt th−êng x¶y

ra vµ kÐo dµi víi diÖn tÝch ngËp lôt kho¶ng 1,4 - 1,9 triÖu ha ®é s©u tõ 0,5,-

4m, nÕu lò vÒ gÆp b·o hoÆc triÒu c−êng th× thiÖt h¹i vÒ ng−êi vµ cña lµ rÊt

nÆng nÒ. Mïa kh«, kÐo dµi tõ th¸ng 12 hoÆc th¸ng 1 ®Õn kho¶ng th¸ng 5 hoÆc

th¸ng 6 n¨m sau, vµo mïa kh« nhiÒu vïng ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long bÞ kh«

h¹n nghiªm träng, hµng chôc v¹n ha lóa ®«ng - xu©n thiÕu n−íc ngät. H¬n thÕ

n÷a, n−íc mÆn tõ biÓn theo c¸c hÖ thèng kªnh r¹ch x©m nhËp s©u trong ®Êt

liÒn tíi 40 - 50km, lµm ¶nh h−ëng tíi 1,6 - 1,7 triÖu ha. Ngoµi ra cßn kho¶ng

800.000 - 900.000 ha ®Êt chua phÌn víi n−íc chua lan truyÒn lµm ¶nh h−ëng

®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nh©n d©n.

1.2.2. §Æc ®iÓm x∙ héi

(1). Kh¸i qu¸t chung

Trªn l−u vùc s«ng Mª K«ng cã h¬n 260 triÖu d©n sinh sèng víi nhiÒu

quèc tÞch vµ d©n téc kh¸c nhau. §Æc ®iÓm chung cña d©n c− thuéc l−u vùc Mª

K«ng bao gåm nh÷ng n−íc thuéc diÖn kÐm ph¸t triÓn cña ch©u ¸ vµ thÕ giíi,

h¬n n÷a ®©y l¹i lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng thuéc h¹ng kÐm ph¸t triÓn nhÊt cña c¸c

n−íc nãi trªn. NghÌo ®ãi lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn gi¸o dôc, y

tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c trong x· héi.

Theo John Shaw, vµo n¨m 1989, −íc tÝnh trªn thÕ giíi cã 1,131 triÖu

ng−êi sèng trong t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo th× 723 triÖu ng−êi tøc kho¶ng 60.6%

thuéc vÒ khu vùc ch©u ¸ mµ trong ®ã c¸c c− d©n vïng sinh thuû (Wateshed)

thuéc tiÓu vïng Mª K«ng lµ nh÷ng ng−êi ®ãi nghÌo nhÊt. Cßn theo c¸ch tÝnh

7

cña WB, dùa trªn chi tiªu vµ møc tiªu thô calo mçi ng−êi, mçi ngµy th× hÇu

nh− 100% c− d©n sèng trong l−u vùc cña s«ng Mª K«ng lµ ®ãi nghÌo.

Tuy nhiªn, lùc l−îng lao ®éng cña tiÓu vïng l¹i rÊt dåi dµo, chiÕm

kho¶ng mét nöa tæng sè d©n. Do kinh tÕ khã kh¨n nªn tiÒm n¨ng to lín cña

lùc l−îng lao ®éng nµy ch−a ®−îc khai th¸c, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp hay thiÕu

viÖc lµm cßn nghiªm träng. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo nh− mét thùc tÕ dÔ hiÓu

ng¨n c¶n ng−êi ta ®Õn víi hÖ thèng tr−êng së vµ còng chÝnh nã lµ yÕu tè

khuyÕn khÝch cho mét tû lÖ cao ng−êi bá häc. ë nhiÒu khu vùc trong tiÓu

vïng, chØ d−íi 50% häc sinh tiÓu häc hoµn thµnh ®−îc ch−¬ng tr×nh häc tËp 5

n¨m vµ nh÷ng ai lµm ®−îc ®iÒu ®ã th× còng ph¶i mÊt mét thêi gian chõng 8

n¨m. §iÒu kiÖn nhµ ë hoµn toµn kh«ng phï hîp cho viÖc häc tËp vµ c¸c nghÜa

vô lao ®éng, c«ng viÖc ®ång ¸ng d−êng nh− tranh chÊp víi thêi gian dµnh cho

häc tËp.

T×nh tr¹ng søc khoÎ cña d©n c− trong tiÓu vïng còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng lo

ng¹i. MÆc dï khi so s¸nh víi khu vùc c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ

giíi, nh÷ng quèc gia trong tiÓu vïng cã nh÷ng −u ®iÓm nhÊt ®Þnh vÒ mÆt y tÕ,

song còng vÉn cßn nh÷ng ®ßi hái mang tÝnh then chèt. T×nh tr¹ng suy dinh

d−ìng cßn phæ biÕn ë nhiÒu khu vùc trong tiÓu vïng vµ cßn mét tû lÖ cao trÎ

em bÞ thiÕu c©n hay cßi cäc. BÖnh dÞch AIDS ®· trë thµnh mét nguy c¬ ®¸ng

kÓ ®èi víi lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÓu vïng. Mét phÇn ba

d©n sè cña tiÓu vïng ®ang sèng trong nh÷ng vïng cã nguy c¬ bÖnh sèt rÐt.

c¸c quèc gia ®ang t×m c¸ch tiÕp cËn mang tÝnh phèi hîp toµn tiÓu vïng ®Ó

kiÓm so¸t mét c¸ch hiÖu qu¶ c¨n bÖnh nµy.

(2). Cô thÓ ë c¸c n−íc

- §i s©u vµo c¸c n−íc thuéc l−u vùc ta thÊy r»ng, ë Campuchia d©n sè

thµnh thÞ chØ chiÕm 16% tæng d©n sè, trong ®ã ng−êi Khmer chiÕm ®a sè tíi

80 - 90%. HiÖn nay, chØ kho¶ng 35% d©n sè biÕt ch÷, n¨m 2003 vÉn cßn

kho¶ng 35,9% d©n sè thuéc diÖn nghÌo khæ, theo tèc ®é ph¸t triÓn nh− hiÖn

nay, hy väng ®Õn n¨m 2015 sÏ gi¶m tØ lÖ ng−êi nghÌo khæ xuèng cßn 27%.

Tæng sè lao ®éng cña Campuchia lµ 6,359 triÖu ng−êi, lao ®éng cã viÖc

lµm lµ 6,243 triÖu ng−êi. Trong ®ã, lao ®éng n«ng nghiÖp lµ 4,384 triÖu

ng−êi, lao ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp lµ 544,8 ngµn ng−êi, lao ®éng trong

ngµnh khai kho¸ng lµ 13,5 ngµn ng−êi vµ c¸c ngµnh kh¸c lµ 1,3 triÖu ng−êi.

Lùc l−îng lao ®éng ë Campuchia tr×nh ®é tay nghÒ thÊp, chñ yÕu lao ®éng

trong c¸c ngµnh yªu cÇu hµm l−îng tri thøc thÊp nh− ®¸nh b¾t c¸, trång lóa,

may mÆc, da giÇy.

- Céng hoµ D©n chñ Nh©n d©n Lµo cã diÖn tÝch tù nhiªn lµ 236.800 km²,

d©n sè 5,84 triÖu ng−êi (n¨m 2004), chñ yÕu tËp trung ë c¸c tØnh däc s«ng Mª

K«ng vµ c¸c s«ng nh¸nh chÝnh. MËt ®é d©n sè cña Lµo lµ 25 ng−êi/km²,

kho¶ng 50% d©n sè thuéc mét trong 35 d©n téc Ýt ng−êi sèng ë c¸c vïng

trung du vµ miÒn nói. Møc t¨ng tr−ëng d©n sè cña Lµo giai ®o¹n 2000 - 2004

b×nh qu©n 2,8%/n¨m (vïng ®« thÞ rÊt cao, vµo kho¶ng trªn 5%/n¨m) ®©y lµ

møc t¨ng tr−ëng d©n sè cao nhÊt thÕ giíi. NÕu duy tr× møc t¨ng tr−ëng nµy,

sau kho¶ng 15 n¨m n÷a sÏ cã kho¶ng 33% d©n sè sèng ë c¸c vïng ®« thÞ.

8

HiÖn nay, d©n sè thµnh thÞ cña Lµo chØ chiÕm 20,7% tæng d©n sè cña c¶ n−íc

(sè liÖu n¨m 2003).

- Kh¸c víi Lµo, Th¸i Lan lµ n−íc cã tû lÖ t¨ng tr−ëng d©n sè vµo lo¹i

thÊp so víi c¸c n−íc trong TiÓu vïng, tèc ®é t¨ng d©n sè n¨m 2004 lµ 0,9%.

Lùc l−îng lao ®éng ®ang trong ®é tuæi lao ®éng cña Th¸i Lan lµ 35,7 triÖu

ng−êi, tËp trung chñ yÕu vµo ngµnh n«ng nghiÖp, n¨m 2004 sè l−îng lao ®éng

trong ngµnh nµy lµ 15,115 triÖu ng−êi, ngµnh c«ng nghiÖp 5,313 triÖu ng−êi,

ngµnh khai kho¸ng lµ 35 ngµn ng−êi vµ c¸c ngµnh kh¸c lµ 15,247 triÖu ng−êi.

Tû lÖ häc sinh tiÓu häc trong ®é tuæi ®−îc ®Õn tr−êng chiÕm 86,0% n¨m

2002. Trong ®ã, tû lÖ häc sinh tiÓu häc ë n÷ giíi trong ®é tuæi ®−îc ®Õn

tr−êng lµ 87% n¨m 2002.

- ViÖt nam lµ n−íc cã d©n sè lín nhÊt thuéc l−u vùc. HiÖn nay, d©n sè

thµnh thÞ chiÕm 25,9%, n«ng th«n chiÕm 74,1%; tû lÖ t¨ng d©n sè hµng n¨m

kho¶ng 1,44%. N¨m 2003 c¶ n−íc cã 38,7 triÖu lao ®éng cã viÖc lµm, sè lao

®éng nµy liªn tôc t¨ng lªn qua hµng n¨m. Kinh tÕ t¨ng tr−ëng víi tèc ®é cao,

thu nhËp cña d©n c− ®−îc c¶i thiÖn so víi tr−íc. §i ®«i víi t¨ng tr−ëng kinh

tÕ, c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc. C¸c ch−¬ng tr×nh

môc tiªu cña Nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo toµn

diÖn t¹i c¸c x· ®iÓm ®· gãp phÇn lµm cho nghÌo ®ãi gi¶m nhanh. Theo ®¸nh

gi¸, tû lÖ nghÌo ®· gi¶m tõ 13,33% n¨m 1999 xuèng cßn 9,96% 2002, trong

®ã khu vùc n«ng th«n gi¶m tõ 15,96% xuèng cßn 11,99% vµ khu vùc thµnh

thÞ gi¶m tõ 4,61% xuèng cßn 3,61%.

Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long víi diÖn tÝch lµ 39.000 Km²vµ d©n sè

kho¶ng 15 triÖu ng−êi. MËt ®é d©n sè kh¸ cao, kho¶ng 400 ng−êi/km². D©n

c− ë vïng nµy chñ yÕu lµ ng−êi Kinh, chØ cã kho¶ng 8% lµ c¸c d©n téc

Khmer, Hoa vµ Chµm. Tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè hµng n¨m ë ®ång b»ng s«ng

Cöu Long lµ 2%, cao h¬n møc b×nh qu©n c¶ n−íc.

- D©n sè cña Mianma n¨m 2004 lµ 54,3 triÖu ng−êi, mËt ®é d©n sè lµ 83

ng−êi/km², Lùc l−îng lao ®éng chiÕm gÇn 50% d©n sè. Mianma cã 135 d©n

téc vµ bé téc, ®«ng nhÊt lµ ng−êi Bama chiÕm 68%, ng−êi San chiÕm 9%,

ng−êi Karen (Kayin) chiÕm 6%. VÒ t«n gi¸o: §¹o PhËt (chiÕm 89,4%), Håi

gi¸o (4%), Thiªn chóa gi¸o (2%), Ên §é gi¸o (4%) vµ c¸c t«n gi¸o kh¸c. Tû

hÖ häc sinh tiÓu häc trong ®é tuæi ®−îc ®Õn tr−êng chiÕm 74,0% n¨m 1999 vµ

73,0% n¨m 2002.

- TØnh V©n Nam thuéc khu vùc biªn giíi T©y Nam Trung Quèc, so víi

c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c cña Trung quèc th× V©n Nam lµ mét tØnh nghÌo. Tuy

nhiªn, kÓ tõ n¨m 1992 ®Õn nay, quan hÖ hîp t¸c nãi chung, ®Æc biÖt lµ vÒ

th−¬ng m¹i cña V©n Nam víi c¸c n−íc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng ph¸t triÓn

mét c¸ch m¹nh mÏ nªn ®· c¶i thiÖn ®−îc mét b−íc ®êi sèng kinh tÕ vµ x· héi

cña d©n c−. V©n Nam cã diÖn tÝch tù nhiªn 394.000 km², diÖn tÝch nói ®åi

chiÕm 94%. D©n sè toµn tØnh 42,359 triÖu ng−êi, bao gåm 26 d©n téc, trong

®ã cã 25 d©n téc thiÓu sè, chiÕm 33,41%, cßn l¹i ng−êi H¸n chiÕm 2/3 d©n sè

toµn tØnh. Trong sè 20 triÖu ng−êi Hoa, Hoa KiÒu sinh sèng t¹i khu vùc §«ng

Nam ¸, cã h¬n 300.000 ngh×n ng−êi gèc V©n Nam.

9

Nh− vËy, l−u vùc Mª K«ng lµ khu vùc cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång vÒ lÞch

sö, v¨n ho¸ vµ ®iÖn kiÖn tù nhiªn. L−u vùc s«ng Mª K«ng bao gåm nh÷ng

vïng nghÌo nhÊt cña nhiÒu n−íc. §Æc biÖt lµ vïng h¹ l−u, bao gåm vïng

§«ng B¾c Th¸i Lan, Campuchia vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long cña ViÖt Nam

chØ cã thu nhËp mét vµi §« la Mü (USD) mçi ngµy thÊp h¬n nhiÒu vïng kh¸c.

Kinh tÕ ë ®©y cßn mang tÝnh chÊt tù cung tù cÊp vµ nhiÒu vïng s©u, vïng xa

vÉn ch−a tiÕp cËn ®−îc víi kinh tÕ thÞ tr−êng.

ChÝnh nh÷ng ®Æc thï trªn ®· ®Æt ra cho qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ gi÷a

c¸c n−íc nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lín lµ thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn,

ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ t¨ng c−êng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §ã

chÝnh lµ tiÒn ®Ò lµm xuÊt hiÖn mét diÔn ®µn hîp t¸c míi - Hîp t¸c TiÓu vïng

s«ng Mª K«ng më réng.

1.3. §Æc ®iÓm kinh tÕ, th−¬ng m¹i cña GMS

1.3.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ, th−¬ng m¹i chung cña toµn khu vùc

§Æc ®iÓm kinh tÕ næi bËt chung c¶ tiÓu vïng lµ tr−íc ®©y kinh tÕ cßn rÊt

l¹c hËu. GÇn ®©y,víi nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ theo h−íng thÞ tr−êng, nh×n

chung c¸c quèc gia thuéc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng ®· ®¹t ®−îc møc t¨ng

tr−ëng kinh tÕ nhanh, vµo kho¶ng 6%/n¨m. N¨m 2000, tæng GDP cña nÒn

kinh tÕ trong TiÓu vïng ®¹t kho¶ng 300 tû USD. Møc GDP b×nh qu©n theo

®Çu ng−êi ®¹t kho¶ng tõ 350 USD tíi 3.100 USD vµ møc trung b×nh trong

toµn khu vùc gÇn ®¹t tíi 1.200 USD.

B¶ng 1: Tæng hîp mét sè chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu

cña c¸c quèc gia GMS (2003)

Campu

chia

Lµo

Th¸i

Lan

ViÖt

Nam

Mian

ma

Trung

Quèc

ChØ tiªu kinh tÕ

1. DiÖn tÝch (TriÖu km²)

2. D©n sè (TriÖu ng−êi)

3. Kinh tÕ

0,181

13,0

0,237

5,7

0,513

62,0

0,332

82,02

0,676

53,22

9,6

1.299,9

- GDP (theo gi¸ thùc tÕ - Tû USD)

- Tèc ®é t¨ng (%)

Trong ®ã

4,2

5,2

2,1

5,0

143,0

6,9

39,2

7,2

1.400

9,5

10,0

+ C«ng nghiÖp

6,6

9,6

2,1

11,5

2,2

9,4

8,7

4,0

10,5

3,6

32,8

4,2

12,7

2,5

+ N«ng nghiÖp

+ DÞch vô

7,5

6,5

12,5

7,3

- C¬ cÊu GDP (%)

+ N«ng nghiÖp

34,5

25,7

35,9

48,6

25,9

25,5

9,8

44,0

46,3

21,8

40,0

38,2

54,6

13,0

32,3

14,6

53,0

31,8

+ C«ng nghiÖp

+ DÞch vô

Nguån: ASEAN Development Outlook 2005

Kinh tÕ hµng ho¸ ch−a ph¸t triÓn, nhiÒu ®Þa ph−¬ng thuéc tiÓu vïng cßn

theo kinh tÕ tù nhiªn tù s¶n tù tiªu. Do h¹n chÕ vÒ giao th«ng, th«ng tin, nhËn

thøc cña nguêi d©n vµ hµng lo¹t vÊn ®Ò kh¸c nªn kh«ng tËn dông ®−îc nh÷ng

10

thµnh tùu tiÕn bé cña khoa häc thÕ giíi vµ khu vùc. §iÒu ®ã ®· lµm cho kinh

tÕ cña mét sè ®Þa ph−¬ng hÎo l¸nh gÇn nh− t¸ch biÖt víi thÕ giíi bªn ngoµi.

Trong c¬ cÊu tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP), n«ng nghiÖp cßn chiÕm mét tû

träng lín, ®Æc biÖt lµ Mianma vµ Lµo lµ nh÷ng n−íc mµ tû träng s¶n phÈm

n«ng nghiÖp cßn chiÕm mét tû träng rÊt lín kháang trªn d−íi 50% trong c¬

cÊu GDP. C¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®Æc biÖt lµ du lÞch mÆc dÇu cã

rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng nh−ng hÇu nh− ch−a ®−îc ph¸t triÓn, c¬ cÊu cña c¸c lÜnh

vùc nµy ch−a cao.

VÒ th−¬ng m¹i, nhiÒu n¨m tr−íc ®©y, do kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn vµ giao

th«ng ®i l¹i khã kh¨n nªn viÖc giao l−u bu«n b¸n nhiÒu khi kh«ng thiªn vÒ

trong ph¹m vi l·nh thæ quèc gia mµ th−êng lµ víi c¸c ®Þa ph−¬ng l©n cËn

thuéc mét quèc gia kh¸c. Nhê sù t−¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ng«n ng÷ nªn qu¸

tr×nh bu«n b¸n trao ®æi tiÕn hµnh thuËn lîi, kh«ng cÇn c¸c rµng buéc ph¸p lý,

nhiÒu khi cßn trao ®æi b»ng hiÖn vËt. Râ rµng trong mét ®iÒu kiÖn nh− vËy,

viÖc ph¸t triÓn th−¬ng m¹i gÆp nhiªï h¹n chÕ lµ mét ®iÒu tÊt yÕu.

GÇn ®©y, do qu¸ tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ viÖc më cña héi

nhËp cña c¸c quèc gia thuéc tiÓu vïng mµ tr−íc ®©y theo c¬ chÕ tËp trung bao

cÊp nªn th−¬ng m¹i ®· ph¸t triÓn h¬n. H¬n n÷a, tù doa ho¸ th−¬ng m¹i vµ héi

nhËp kinh tÕ ®· lµm cho sù c¸ch biÖt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi

gi÷a c¸c vïng miÒn ngµy cµng lín, buéc chÝnh phñ c¸c n−íc ph¶i thùc hiÖn

c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi nh»m h¹n chÕ sù c¸ch biÖt nãi trªn nh− trî gi¸,

trî c−íc... NhiÒu hµng ho¸ ®· ®−îc l−u th«ng trªn ph¹m vi tiÓu vïng, tuy

nhiªn phÇn lín hµng ho¸ kh«ng ph¶i do c¸c ®Þa ph−¬ng däc theo bê s«ng s¶n

xuÊt mµ phÇn lín lµ tõ c¸c n¬i kh¸c cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n, ®Æc biÖt lµ

c¸c khu vùc ®« thÞ hoÆc lµ hµng nhËp ngo¹i tõ c¸c quèc gia kh¸c ngoµi tiÓu

vïng. ViÖc bu«n b¸n däc theo biªn giíi còng ®−îc ph¸t triÓn vµ tõng b−íc ®·

thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c cña kinh tÕ thÞ tr−êng. ®iÒu ®ã còng gãp phÇn

ph¸t triÓn kim ng¹ch ngo¹i th−¬ng gi÷a c¸c n−íc trong tiÓu vïng.

Trong th−¬ng m¹i, th× th−¬ng m¹i dÞch vô ch−a ®−îc ph¸t triÓn, do nÒn

kinh tÕ cßn nÆng vÒ tù cung tù cÊp, tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ rÊt thÊp, c¬ së h¹

tÇng kÐm ph¸t triÓn còng nh− nhËn thøc cña nguån nh©n lùc cßn nhiÒu h¹n chÕ.

B¶ng 2: Tæng hîp mét kÕt qu¶ th−¬ng m¹i chñ yÕu cña c¸c quèc gia

GMS (2003)

§¬n vÞ: Tû USD

ViÖt Nam Trung Quèc

KÕt qu¶

- XuÊt khÈu

Campuchia

2,03

Lµo

Th¸i Lan

0,336

0,462

20,15

25,26

438, 23*

412,76*

- NhËp khÈu

2,56

- Tû träng XNK/GDP (%)

+ XuÊt khÈu

62,0

71,3

25,5

25,3

65,6

58,9

59,7

67,6

31,0

29,0

+ NhËp khÈu

Nguån: ASEAN Development Outlook 2005

(*) ChØ tØnh V©n Nam Trung quèc

11

Thùc tr¹ng trªn ®©y t¹o ra tiÒn ®Ò cÊp b¸ch cho sù hîp t¸c cña c¸c n−íc

trong khu vùc. Ngoµi nhu cÇu hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc nh− giao th«ng vËn

t¶i, m«i tr−êng, ®µo t¹o nguån nh©n lùc… th× hîp t¸c trong lÜnh vùc th−¬ng

m¹i ®em l¹i cho c¸c n−íc GMS nh÷ng c¬ héi vµ ®Æc biÖt lµ c¶ mét vïng réng

lín däc hai bªn bê s«ng lîi thÕ rÊt lín. Ngoµi viÖc ph¸t triÓn giao l−u th−¬ng

m¹i néi vïng, GMS còng ®· lµm cÇu nèi cho th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc trong

viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch thuËn lîi, theo ®ã thÝch øng víi qu¸

tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i ®ang tiÕn triÓn nhanh chãng trong khu vùc vµ trªn

thÕ giíi.

1.3.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ, th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc thuéc TiÓu vïng

- C¨mpuchia

Campuchia lµ n−íc n«ng nghiÖp, cã nhiÒu tµi nguyªn quý hiÕm nh− ®¸

quý, hång ngäc, vµng, gç. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ Campuchia

®¹t møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®¸ng khÝch lÖ. N¨m 2003, tæng s¶n phÈm quèc

d©n (GDP) ®¹t 4,2 tû USD vµ tèc ®é t¨ng tr−ëng lµ 5,3%. Trong c¬ cÊu GDP,

gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 36,0%; c«ng nghiÖp chiÕm 27,7% vµ dÞch

vô chiÕm 36,3% n¨m 2003. GDP ®Çu ng−êi cña Campuchia n¨m 2003 lµ 300

USD.

S¶n phÈm phÈm n«ng nghiÖp chÝnh lµ lóa g¹o, chiÕm tíi 39% diÖn tÝch

canh t¸c vµ ®ãng gãp tíi 77% tæng s¶n phÈm n«ng nghiÖp quèc gia n¨m

2003. Campuchia chñ yÕu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o, c¸, cao su, gç, ®Ëu, rau,

vµ thuèc l¸. Víi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lín vµ d©n sè t−¬ng ®èi Ýt, tiÒm n¨ng

ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp cña Campuchia kh¸ tèt. C¸c khu vùc s¶n xuÊt

lóa g¹o chÝnh ch¹y däc theo s«ng Tonle Sap vµ c¸c tØnh Battambang,

Kamphong Thum, Kompong Chµm, Prey Vieng vµ Sray Vieng.

Ngµnh thuû s¶n ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo nÒn kinh tÕ

Campuchia. Ngµnh thuû s¶n chñ yÕu phô thuéc vµo khai th¸c nguån c¸ tù

nhiªn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®¸nh b¾t. BiÓn Hå, s«ng Tonle Sap vµ s«ng Mª

K«ng lµ mét trong nh÷ng nguån c¸ n−íc ngät lín nhÊt thÕ giíi. S¶n l−îng

®¸nh b¾t c¸ n−íc ngät hµng n¨m lªn tíi 80.000 tÊn.

Bªn c¹nh lóa g¹o vµ c¸, s«ng Mª K«ng vµ c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc cña nã

cßn cung cÊp c¸c vËt dông thiÕt yÕu kh¸c cho nh©n d©n Campuchia. S«ng

Tonle Sap vµ BiÓn Hå cßn ®ãng vai trß tuyÕn giao th«ng ®−êng thuû cho c¸c

tour du lÞch lªn quÇn thÓ AnKor Wat (®−îc chän lµ di s¶n thÕ giíi) ë tØnh

Siem Reap.

Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Campuchia t¨ng tr−ëng nhanh chãng

trong thËp kû 90 tuy nhiªn vÉn cßn nhá bÐ vµ nhËp siªu vÉn chiÕm tØ lÖ cao.

N¨m 1990 kim ng¹ch xuÊt khÈu 85,7 triÖu USD, kim ng¹ch nhËp khÈu 163,5

triÖu USD. N¨m 1996, xuÊt khÈu 643,6 triÖu USD, nhËp khÈu ®¹t 1071,8 triÖu

USD, nhËp siªu lµ 2/3 so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña

thÕ kû 21, Campuchia cã sù t¨ng vät vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. N¨m

2003, xuÊt khÈu ®¹t 1.917 triÖu USD, nh−ng nhËp khÈu 2.469 triÖu USD, nhËp

siªu 552 triÖu USD.

12

MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña Campuchia lµ cao su, gç trßn, ®Ëu

t−¬ng, ng«, võng, hµng may mÆc. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh lµ c¸c n−íc

trong khu vùc nh− Th¸i Lan, Malaixia, Singapore vµ mét sè n−íc ngoµi khu

vùc nh− NhËt B¶n, Mü, Ph¸p. MÆc dï Camphuchia cã mét lîi thÕ t−¬ng ®èi

lín ®ã lµ nguån nguyªn liÖu n«ng, l©m thuû s¶n t−¬ng ®èi phong phó nh−ng

ch−a tËn dông hÕt ®−îc lîi thÕ nµy. ThÞ tr−êng nhËp khÈu chÝnh cña

Campuchia lµ hai n−íc l¸ng giÒng ViÖt Nam vµ Th¸i Lan, tØ lÖ bu«n b¸n qua

®−êng tiÓu ng¹ch biªn giíi lµ kh¸ lín. Ngoµi c¸c n−íc trong khu vùc hµng

ho¸ Trung Quèc vµ NhËt B¶n còng phæ biÕn nhÊt lµ c¸c mÆt hµng ®å ®iÖn tö

vµ gia dông.

- Lµo

Lµo lµ n−íc n»m s©u trong lôc ®Þa, kh«ng cã ®−êng th«ng ra biÓn vµ chñ

yÕu lµ ®åi nói trong ®ã 47% diÖn tÝch lµ rõng, cã nguån tµi nguyªn phong phó

vÒ l©m, n«ng nghiÖp, kho¸ng s¶n vµ thuû ®iÖn. Nh×n chung kinh tÕ Lµo tuy

ph¸t triÓn song ch−a cã c¬ së b¶o ®¶m æn ®Þnh; chñ yÕu lµ do s¶n xuÊt cßn

yÕu; nguån vèn dùa vµo bªn ngoµi cßn lín, trong khi néi lùc cßn yÕu (trong

tæng sè vèn ®Çu t− cña Nhµ n−íc, Lµo chiÕm 20%, n−íc ngoµi chiÕm 80%).

NÒn kinh tÕ Lµo lµ nÒn kinh tÕ nhá nhÊt trong c¸c n−íc thuéc tiÓu vïng

s«ng Mª K«ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ Lµo ®¹t møc t¨ng

tr−ëng kinh tÕ ®¸ng khÝch lÖ. Tæng GDP n¨m 2003 ®¹t 2,1 tû USD vµ tèc ®é

t¨ng tr−ëng n¨m 2003 ®¹t 5,0%. Nh×n chung, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña

Lµo trong nh−ng n¨m gÇn ®©y t−¬ng ®èi thÊp so víi tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ

c¸c n−íc trong khèi ASEAN nãi chung vµ so víi c¸c n−íc thuéc tiÓu vïng

s«ng Mª K«ng nãi riªng. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2003 ®¹t 370

USD/ng−êi/n¨m. Trong c¬ cÊu GDP, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm

48,6%, c«ng nghiÖp chiÕm 25,9% vµ dÞch vô chiÕm 25,5% n¨m 2003.

NÒn kinh tÕ cña Lµo chñ yÕu phô thuéc vµo nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn

s½n cã. C¸c ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®iÖn, h¬i ®èt vµ n−íc

chiÕm tíi 70% tæng s¶n phÈm quèc gia vµ chiÕm tíi 85% lùc l−îng lao ®éng.

Lµo cã mét tiÒm n¨ng thuû ®iÖn khæng lå. Cho tíi nay Lµo míi chØ ph¸t triÓn

®−îc gÇn 2% tiÒm n¨ng nµy. Lµo cã diÖn tÝch che phñ rõng trªn diÖn tÝch toµn

bé quèc gia cao nhÊt ë ch©u ¸. MÆc dï møc ®é tµn ph¸ rõng ë Lµo lµ thÊp so

víi nhiÒu quèc gia trong khu vùc, c¸c ho¹t ®éng khai th¸c rõng v« tæ chøc

trong vßng 3 thËp kû qua còng ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ diÖn tÝch che phñ rõng.

Lµo cã l−îng tµi nguyªn n−íc t¸i t¹o trªn ®Çu ng−êi cao nhÊt ch©u ¸. Kinh tÕ

Lµo chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ngµnh n«ng nghiÖp cña Lµo chñ yÕu lµ

canh t¸c lóa g¹o. Theo sè liÖu thèng kª míi nhÊt cña ng©n hµng ph¸t triÓn

ch©u ¸ (ADB), n¨m 2003 s¶n l−îng thãc g¹o cña Lµo chiÕm tíi 85% s¶n

l−îng n«ng nghiÖp. S¶n l−îng ng«, khoai, s¾n chØ chiÕm cã 15% tæng s¶n

l−îng s¶n xuÊt l−¬ng thùc n¨m 2003.

Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Lµo rÊt thÊp, cã thÓ coi lµ thÊp nhÊt trong

khu vùc vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y hÇu nh− kh«ng cã sù t¨ng tr−ëng. N¨m

2000 lµ 865 triÖu USD, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 330 triÖu USD, nhËp khÈu ®¹t

535 triÖu USD; n¨m 2001 lµ 830 triÖu USD, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 320 triÖu

USD, nhËp khÈu ®¹t 510 triÖu USD; n¨m 2002 lµ 764 triÖu USD, trong ®ã

13

xuÊt khÈu ®¹t 297 triÖu USD, nhËp khÈu ®¹t 467 triÖu USD vµ n¨m 2003 ®¹t

867 triÖu USD, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 366 triÖu USD, nhËp khÈu ®¹t 501 triÖu

USD. C¸n c©n xuÊt nhËp khÈu cña Lµo lu«n trong t×nh tr¹ng nhËp siªu, n¨m

2000 nhËp siªu 205 triÖu USD, n¨m 2001 lµ 191 triÖu USD, n¨m 2002 lµ 170

triÖu USD vµ n¨m 2003 lµ 136 triÖu USD.

- Th¸i Lan

Lµ mét n−íc n«ng nghiÖp truyÒn thèng, b¾t ®Çu tõ n¨m 1960 Th¸i Lan

thùc hiÖn KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lÇn thø nhÊt vµ ®Õn nay lµ KÕ

ho¹ch 9. Nh÷ng n¨m 1970 Th¸i Lan thùc hiÖn chÝnh s¸ch "h−íng xuÊt khÈu",

ASEAN, Mü, NhËt, EC lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh cña Th¸i Lan. Ngµnh

c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· dÇn dÇn ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ

vµ vai trß cña n«ng nghiÖp gi¶m dÇn.

Tõ 1988 - 1995 kinh tÕ Th¸i Lan ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng cao tõ 8% ®Õn

10%. Nh−ng ®Õn n¨m 1996 t¨ng tr−ëng kinh tÕ gi¶m xuèng cßn 5,9% vµ sau

®ã lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ 7/1997 lµm cho kinh tÕ Th¸i Lan r¬i

vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n trÇm träng. KÓ tõ n¨m 1999, kinh tÕ Th¸i Lan b¾t ®Çu

cã dÊu hiÖu phôc håi vµ nay ®ang tiÕp tôc qu¸ tr×nh phôc håi nh»m h−íng tíi

sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tæng GDP n¨m 1999 ®¹t 122,3 tû USD, n¨m 2002 ®¹t

126,8 tû USD vµ n¨m 2003 ®¹t 143,0 tû USD. T¨ng tr−ëng GDP n¨m 1999

®¹t 4,4%; 2000 ®¹t 4,8%, n¨m 2002 ®¹t 5,3%, n¨m 2003 ®¹t 6,9% vµ n¨m

2004 ®¹t 6,1%.

Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña Th¸i Lan vµo lo¹i cao nhÊt trong khu

vùc, n¨m 1999 lµ 2.300 USD, n¨m 2002 ®¹t 2.060 USD vµ n¨m 2003 ®¹t

2.310 USD. Trong c¬ cÊu GDP, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 9,9%;

c«ng nghiÖp chiÕm 44,1% vµ dÞch vô chiÕm 46,0% vµo n¨m 2004.

L−u vùc s«ng Mª K«ng ë Th¸i Lan bao trïm toµn bé vïng §«ng B¾c

(170.000 Km²) vµ mét phÇn vïng phÝa B¾c, chñ yÕu lµ tØnh Chiang Rai

(11,678 km²). MÆc dï lµ quèc gia cã møc sèng cao nhÊt trong l−u vùc, nh−ng

hai vïng nãi trªn kh«ng ®¹t ë møc ph¸t triÓn cao nh− vïng trung t©m phÝa

Nam: kho¶ng 40-43% b×nh qu©n thu nhËp ®Çu ng−êi quèc gia. Ph¸t triÓn kinh

tÕ vïng nµy chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. C©y trång quan träng nhÊt lµ

lóa g¹o vµ c¸c c©y trång quan träng kh¸c nh− thuèc l¸, rau vµ ®Ëu lµ nh÷ng

lo¹i cÇn t−íi th−êng xuyªn vµ do ®ã yªu cÇu cÊp n−íc cao. C¸c c©y trång c¹n

nh− ng«, l¹c, ®Ëu, mÝa, rau vµ c©y ¨n qu¶ nh− nh·n hoÆc cam còng ®−îc

trång. Ngoµi ra cßn mét sè c©y l©u niªn. MÆc dï tÝnh chÊt s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp bao trïm trong vïng nµy, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm

n«ng nghiÖp vÉn cßn yÕu kÐm.

S¶n l−îng thuû s¶n hµng n¨m trong vïng dao ®éng trong kho¶ng tõ

50.000 ®Õn 300.000 tÊn. Dù b¸o vÒ s¶n l−îng khai th¸c trong nh÷ng n¨m

tíi gÆp nhiÒu khã kh¨n do tÝnh kh«ng æn ®Þnh vª møc ®é khai th¸c hiÖn

nay. Bªn c¹nh tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, du lÞch lµ mét ngµnh ®Æc

biÖt quan träng trong vïng, nã ®em l¹i nguån thu nhËp t−¬ng ®èi lín cho

d©n c− trong vïng.

14

Th¸i Lan lµ n−íc lu«n cã thÆng d− trong c¸n c©n th−¬ng m¹i trong nh÷ng

n¨m gÇn ®©y. N¨m 2000 kim ng¹ch ngo¹i th−¬ng cña Th¸i Lan ®¹t 4.267,9 tû

bahts, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 2.773,8 tû bahts, nhËp khÈu ®¹t 2.494,1 tû

bahts; n¨m 2001 lµ 5.649,2 tû bahts, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 2.886,8 tû bahts,

nhËp khÈu ®¹t 2.752,4 tû bahts; n¨m 2002 lµ 5.698,7 tû bahts, trong ®ã xuÊt

khÈu ®¹t 2.923,9 tû bahts, nhËp khÈu ®¹t 2.774,8 tû bahts vµ n¨m 2003 ®¹t

6.472,0 tû bahts, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 3.333,9 tû bahts, nhËp khÈu ®¹t

3.138,1 tû bahts. ThÆng d− trong c¸n c©n th−¬ng m¹i cña Th¸i Lan n¨m 2000

lµ 279,7 tû bahts, n¨m 2001 lµ 134,4 tû bahts, n¨m 2002 lµ 149,1 tû bahts vµ

n¨m 2003 lµ 195,8 tû bahts.

- ViÖt Nam

KÓ tõ khi thùc hiÖn ®−êng lèi më cöa cña §¶ng vµ Nhµ n−íc nÒn kinh tÕ

n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng v« cïng to lín. Tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m

2000 tæng s¶n phÈm trong n−íc t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m víi tèc ®é t¨ng

b×nh qu©n mçi n¨m 7,56%. Nhê vËy, ®Õn n¨m 2000 tæng s¶n phÈm trong

n−íc ®· gÊp 2,07 lÇn n¨m 1990. TÝnh ra trong 3 n¨m 2001-2003, b×nh qu©n

mçi n¨m tæng s¶n phÈm trong n−íc t¨ng 7,06%, trong ®ã khu vùc n«ng, l©m

nghiÖp vµ thuû s¶n t¨ng 3,42%/n¨m; khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng

10,08%/n¨m; khu vùc dÞch vô t¨ng 6,37%/n¨m.Trong c¬ cÊu GDP, gi¸ trÞ s¶n

xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 21,8% ; c«ng nghiÖp chiÕm 40,0% vµ dÞch vô chiÕm

38,2% n¨m 2003.

Trong nh÷ng n¨m võa qua kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®·

liªn tôc t¨ng tr−ëng víi tèc ®é cao. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ giai

®o¹n 2001-2004 lµ 78.412 triÖu USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt

Nam trong n¨m 2004 lµ dÇu th« 22%, dÖt may 17%, h¶i s¶n 9%, giµy dÐp

10%, g¹o 4%, cµ phª 2%, c¸c mÆt hµng kh¸c 36%. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu

chñ yÕu cña ViÖt Nam gåm: m¸y c«ng cô 16%, x¨ng dÇu 11%, dÖt 7%, thÐp

8%, xe m¸y 1%, thiÕt bÞ ®iÖn tö 1%, ph©n bãn 3% vµ c¸c mÆt hµng kh¸c 47%.

ThÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh gåm: Mü 19%, NhËt 13%, Trung Quèc 10%,

Xingapo 5%…

- Mianma

Mianma lµ mét n−íc giÇu tµi nguyªn, ®Êt ®ai ph× nhiªu víi tæng diÖn tÝch

trång trät kho¶ng 22 triÖu hÐc ta. N«ng nghiÖp chiÕm 40% tæng gi¸ trÞ xuÊt

khÈu, tuy nhiªn nÒn c«ng nghiÖp vÉn cßn yÕu kÐm. Tõ n¨m 1988, Mianma

tiÕn hµnh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ tõ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ

tr−êng, ban hµnh luËt ®Çu t− n−íc ngoµi, cho phÐp thµnh lËp l¹i c¸c doanh

nghiÖp t− nh©n. Trong c¶i c¸ch kinh tÕ, Mianma ®· thu ®−îc mét sè kÕt qu¶

nhÊt ®Þnh. T¨ng tr−ëng GDP tõ 1989 ®Õn 1996 lÇn l−ît ®−îc c¶i thiÖn. Trong

kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996-2001), GDP cña Mianma t¨ng tr−ëng trung b×nh

6%/n¨m. ChÝnh phñ ®Ò ra kÕ ho¹ch kinh tÕ 10 n¨m tõ 2001-2002 ®Õn 2010-

2011 víi møc GDP t¨ng tr−ëng trung b×nh lµ 7,2%/n¨m.

1990 vµ kh«ng trao quyÒn cho ®¶ng th¾ng cö NLD, lµm cho nÒn kinh tÕ

Mianma ®· kh«ng ph¸t triÓn l¹i cµng khã kh¨n thªm. §Çu t− n−íc ngoµi vµo

15

Mianma cßn rÊt h¹n chÕ víi sè vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo Mianma tõ 1988

®Õn nay lµ 7,443 tû USD víi 374 dù ¸n tõ 25 n−íc vµ l·nh thæ (®Çu t− tõ c¸c

n−íc ASEAN lµ 3,844 tû USD chiÕm 51,64%).

hµng n¨m ®¹t 7,5%. Tæng GDP theo gi¸ thùc tÕ n¨m 2000 lµ 2.552.733 triÖu

Kyat, n¨m 2001 lµ 3.523.515 triÖu Kyat, n¨m 2002 lµ 5.889.000 triÖu Kyat vµ

n¨m 2003 lµ 8.660.000 triÖu Kyat. C¬ cÊu kinh tÕ, Mianma vÉn lµ n−íc n«ng

nghiÖp l¹c hËu, n¨m 1999 gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 59,9%, c«ng

nghiÖp chiÕm 9,0% vµ dÞch vô chiÕm 31,1%; n¨m 2002 con sè t−¬ng øng lµ

54,6%, 13,0% vµ 32,3%. Tû träng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô trong tæng

GDP cña Mianma n¨m 1999 chiÕm mét tû träng rÊt thÊp 0,4%.

XuÊt khÈu cña Mianma cßn rÊt nhá bÐ, n¨m 1996 chØ cã kho¶ng 1.255

triÖu USD, ®Õn n¨m 2001 còng chØ t¨ng lªn h¬n 2.819 triÖu USD. S¶n phÈm

xuÊt khÈu chñ yÕu gåm cã gç, ®Ëu h¹t c¸c lo¹i, g¹o vµ cao su kh«. ThÞ tr−êng

xuÊt khÈu chÝnh lµ Singapore, Ên §é, Trung Quèc. NhËp khÈu cña Mianma

n¨m 1996 lµ 1.463 triÖu USD, ®Õn n¨m 2001 lµ 3.024 triÖu USD. Hµng nhËp

khÈu chñ yÕu tõ c¸c thÞ tr−êng Singapore, Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Malaxia.

siªu th−êng xuyªn x¶y ra trong mét thêi gian dµi.

nh−: Kim lo¹i mÇu c¸c lo¹i, thiÕc, ch×... Ngoµi ra, víi khÝ hËu kh¸ tèt trong c¶

lÞch.

trªn thÕ m¹nh vÒ nguån tµi nguyªn cña b¶n xø ®Ó ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ

tõ lÊy c«ng nghiÖp nÆng lµm chñ sang chia ®Òu ph¸t triÓn cho c¶ c«ng nghiÖp

nÆng vµ c«ng nghiÖp nhÑ.

Trung Quèc cã thÓ bu«n b¸n, trao ®æi c¸c lo¹i hµng ho¸ víi ViÖt Nam qua 16

cöa khÈu biªn giíi (4 cöa khÈu cÊp Nhµ n−íc vµ 12 cöa khÈu phô) vµ th«ng

qua ®ã ®Ó thóc ®Èy më cöa trªn toµn tuyÕn. Còng th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt

Trung Quèc më cöa kinh tÕ, ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ víi c¸c n−íc

ASEAN còng nh− c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi.

so víi c¸c tØnh miÒn duyªn h¶i cña Trung Quèc, so víi c¸c ®Þa ph−¬ng trong

16

trong lÞch sö giao l−u th«ng th−¬ng cña Trung Quèc xuèng khu vùc §«ng

Quèc, ®ång thêi víi viÖc cñng cè vµ më réng hîp t¸c mËu dÞch, kinh tÕ kü

thuËt vµ giao l−u víi c¸c n−íc vµ ®Æc biÖt lµ 3 n−íc: ViÖt Nam, Lµo, Mianma

vµ c¸c n−íc kh¸c trong §«ng Nam ¸. Mét lo¹t chÝnh s¸ch ®éng viªn ®óng

§Ó quy ph¹m vµ t¨ng thªm b−íc ph¸t triÓn m¹nh biªn mËu, Nhµ n−íc vµ tØnh

víi c¸c n−íc TiÓu vïng s«ng Mª K«ng ®· ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ, tèc

®é t¨ng tr−ëng trung b×nh hµng n¨m ®¹t trªn 20%. N¨m 2004, kim ng¹ch

ngo¹i th−¬ng lªn tíi 1,5 tû USD, t¨ng 28% so víi n¨m 2003. Trªn 95% dù ¸n

hîp t¸c kinh tÕ tÕ kü thuËt ®èi ngo¹i cña tØnh lµ t¹i c¸c n−íc GMS.

II. LÞch sö h×nh thµnh, nguyªn t¾c vµ néi dung hîp

t¸c cña GMS

2.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña GMS

Hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng s«ng Mª K«ng xuÊt ph¸t tr−íc tiªn tõ vÞ trÝ

®Þa kinh tÕ cña c¸c n−íc n»m trong l−u vùc. Hîp t¸c nµy ®−îc b¾t ®Çu tõ n¨m

(ECAFE) thµnh lËp Uû ban Mª K«ng gåm bèn thµnh viªn lµ Campuchia, Lµo,

Th¸i Lan vµ MiÒn Nam ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do chiÕn tranh triÒn miªn nªn

Uû ban Mª K«ng ®· kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu mong muèn. §Õn khi hoµ b×nh

vµ æn ®Þnh ®−îc thiÕt lËp v÷ng ch¾c ë §«ng D−¬ng hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc

nhiÒu lÇn hiÖp th−¬ng gi÷a c¸c n−íc trong TiÓu vïng ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng

néi dung hîp t¸c cô thÓ. Trong ®ã c¸c lÜnh vùc nh−: c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng

khu vùc, xóc tiÕn më réng hîp t¸c th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− trong khu vùc lµ

träng ®iÓm trong hîp t¸c kinh tÕ khu vùc s«ng Mª K«ng.

Sù kiÖn t¸i thiÕt lËp diÔn ®µn hîp t¸c Mª K«ng cã vai trß ®¸ng ghi nhËn

®Õn TiÓu vïng s«ng Mª K«ng më réng, ®· tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng hç trî

c¸c dù ¸n vÒ n¨ng l−îng thuû ®iÖn cho Lµo vµ Th¸i Lan; gióp Lµo më réng

s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng ®Ó cã thÓ cung cÊp phÇn d− thõa sang Th¸i Lan, ®ång thêi

cã ®−îc nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ tõ viÖc xuÊt khÈu ®iÖn sang Th¸i Lan,

mÆt kh¸c gióp Th¸i Lan, tho¶ m·n ®−îc mét phÇn nhu cÇu thiÕu hôt vÒ n¨ng

cÊp ®−êng giao th«ng ë CHDCND Lµo, t¹o ®iÒu kiÖn më réng giao l−u gi÷a

quèc gia nµy víi CHND Trung Hoa. ý nghÜa cña hÖ thèng ®−êng giao th«ng

17

§Ó gãp phÇn thóc ®Èy h¬n n÷a sù hîp t¸c gi÷a 6 quèc gia liªn quan

khai mét ch−¬ng tr×nh hç trî kü thuËt cô thÓ. Môc tiªu chñ yÕu cña ch−¬ng

tr×nh nµy lµ nh»m tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vµ tham kh¶o ý kiÕn chi tiÕt ®Ó

x¸c ®Þnh ph¹m vi, c¸c c¬ héi vµ ph−¬ng tiÖn phôc vô viÖc më réng hîp t¸c

tiÓu vïng. Giai ®o¹n 1 ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 6 - 1992 ®Õn th¸ng 2-1993,

tõng quèc gia liªn quan nh»m chuÈn bÞ mét v¨n kiÖn dù th¶o vÒ khu«n khæ

hîp t¸c kinh tÕ tiÓu vïng. Còng trong giai ®o¹n nµy, cuéc héi nghÞ ®−îc coi lµ

Héi nghÞ lÇn thø nhÊt vÒ hîp t¸c kinh tÕ tiÓu vïng ®· tiÕn hµnh nh»m ®¸nh gi¸

c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®−îc trong giai ®o¹n 1 vµ x¸c ®Þnh c«ng viÖc cÇn tiÕn hµnh

trong giai ®o¹n II. NhiÒu cuéc gÆp gì lµm viÖc ®· diÔn ra gi÷a 6 n−íc liªn

quan trong tiÓu vïng, c¶ theo ph−¬ng thøc ®a ph−¬ng lÉn song ph−¬ng, nh»m

tiÕp nèi nh÷ng tho¶ thuËn ®· ®−îc trong héi nghÞ ®Ò ra.

th«ng qua vµo th¸ng 6 - 1993, bao gåm viÖc tham kh¶o ý kiÕn cña ChÝnh phñ

c¸c n−íc ®Ó tiÕn hµnh c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc vËn t¶i vµ n¨ng l−îng, ®Ò ra kÕ

th−¬ng m¹i, ho¹t ®éng ®Çu t− vµ du lÞch, trong ®ã sÏ x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc cô

thÓ cÇn xóc tiÕn hîp t¸c tiÓu vïng. Tõ 20 ®Õn 23/4/1994, Héi nghÞ lÇn thø ba

®· ®−îc tæ chøc long träng t¹i Hµ Néi vµ cuéc häp ®−îc coi lµ Héi nghÞ lÇn

thø t− ®−îc tæ chøc ë ChiÒng Mai (Th¸i Lan) trong hai ngµy 15 vµ 16/9/1994.

Ngoµi ra, ®· diÔn ra rÊt nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nh− c¸c héi th¶o, c¸c diÔn

®µn,... §Õn nay, trong khu«n khæ hîp t¸c tiÓu vïng Mª K«ng më réng, ®· cã

11 héi nghÞ cÊp Bé tr−ëng.

ViÖc t¨ng c−êng hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc thuéc l−u vùc s«ng Mª K«ng lµ

hoµn toµn phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay. Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i,

®óng h¬n, xu thÕ toµn cÇu ho¸. Sù xuÊt hiÖn ngµy mét nhiÒu c¸c lo¹i h×nh hîp

t¸c kinh tÕ mang tÝnh khu vùc ë quy m« vµ møc ®é liªn kÕt rÊt kh¸c nhau, tõ

chung duy nhÊt, ®Õn lo¹i h×nh c¸c khu vùc bu«n b¸n tù do, nh− khèi mËu dÞch

tù do B¾c Mü (NEFTA), hay khèi c¸c n−íc §«ng Nam ¸, hay Khu vùc mËu

dÞch tù do c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (AFTA) vµ c¶ h×nh thøc cßn kh¸ láng lÎo

víi qu¸ tr×nh nµy, c¹nh tranh mang tÝnh quèc tÕ vÉn tiÕp tôc gia t¨ng, cã lóc

cã n¬i, kh«ng kÐm phÇn gay g¾t. §¸p l¹i thùc tÕ mang nhiÒu tÝnh th¸ch thøc

®ã, nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®i ®Õn nhËn thøc r»ng ph¶i hîp t¸c víi c¸c

n−íc l¸ng giÒng cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c nguån lùc - tù nhiªn, con

ng−êi, còng nh− tiÒn vèn - ®−îc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, ho¹t

®éng mËu dÞch, ®Çu t− cïng nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh cã xu h−íng v−ît ra

ngoµi biªn giíi quèc gia ngµy cµng m¹nh, ®ßi hái c¸c chÝnh phñ ph¶i tiÕn

hµnh hîp t¸c khu vùc vµ hîp t¸c tiÓu vïng ®Ó t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho

ho¹t ®éng kinh doanh.

18

Trong khung c¶nh chung mang tÝnh toµn cÇu ®ã, cïng víi bÇu kh«ng khÝ

hoµ b×nh, h÷u nghÞ, hîp t¸c ph¸t triÓn trong l−u vùc s«ng Mª K«ng ®· h×nh

thµnh vµ ngµy cµng ®−îc t¨ng c−êng. Ngoµi biªn giíi vµ tµi nguyªn thiªn

nÐt t−¬ng ®ång, cïng cã chung mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö víi nhiÒu mèi

g¾n kÕt vµ cïng nhau chia sÎ sè phËn cña nh÷ng quèc gia ®· tr¶i qua nh÷ng

th¨ng trÇm cña lÞch sö.

§èi víi viÖt nam, viÖc tham gia GMS sÏ mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ thiÕt

thùc. Lµ mét n−íc ë cuèi nguån, do t¸c ®éng cña con ng−êi trong viÖc khai

th¸c, sö dông qu¸ møc nguån tµi nguyªn n−íc nªn th−êng xuyªn ¶nh h−ëng

träng liªn quan ®Õn sö dông n−íc trong hÖ thèng s«ng Mª K«ng bao gåm

nhiÔm trªn mét sè s«ng nh¸nh, ¶nh h−ëng tíi chim vµ c¸ di c−, ®ång b»ng

ngËp lôt vµ ®Êt ngËp n−íc, sù thay ®æi chÕ ®é dßng ch¶y hµng n¨m vµ l−u

l−îng dßng ch¶y. Kh¶ n¨ng x¶y c¸c t¸c ®éng xÊu xuyªn biªn giíi ®ang lµ mét

nguy c¬ tiÒm tµng trong l−u vùc s«ng Mª K«ng. Do ®Æc ®iÓm vÒ ®Þa lý, ®ång

b»ng s«ng Cöu Long n»m sau cïng trong l−u vùc, chÞu mäi ¶nh h−ëng vµ t¸c

®éng vÒ m«i tr−êng do c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c n−íc

hîp t¸c ph¸t triÓn l−u vùc s«ng Mª K«ng. Ngay sau ngµy gi¶i phãng MiÒn

Nam, thèng nhÊt hoµn toµn ®Êt n−íc, chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh tham gia vµo

cña Campuchia, ViÖt Nam ta ®· cïng Campuchia, Lµo, Th¸i Lan ký hiÖp ®Þnh

hîp t¸c ph¸t triÓn bÒn v÷ng l−u vùc s«ng Mª K«ng. ViÖc ký hiÖp ®Þnh ®· ®−a

lÞch sö hîp t¸c Mª K«ng sang trang míi. Tµi nguyªn n−íc vµ c¸c tµi nguyªn

kh¸c thuéc l−u vùc s«ng Mª K«ng ®· ®−îc chó ý ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn

v÷ng, nhÊn m¹nh ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i...

2.2. Nguyªn t¾c hîp t¸c

Còng nh− c¸c tæ chøc hîp t¸c kh¸c trªn thÕ giíi vµ khu vùc, ®Ó GMS

h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Nguyªn t¾c

hîp t¸c cña GMS bao gåm c¸c nguyªn t¾c chung vµ c¸c nguyªn t¾c cô thÓ. So

víi nhiÒu tæ chøc hîp t¸c kh¸c th× nguyªn t¾c chung cña GMS kh«ng cã g×

®Æc biÖt mµ vÉn dùa trªn c¸c tiªu chÝ c¬ b¶n lµ tù nguyÖn, cïng cã lîi vµ t«n

träng chñ quyÒn quèc gia. C¸c nguyªn t¾c cô thÓ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc môc tiªu

cña sù hîp t¸c, néi dung, ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ c¸c

ph−¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ång thêi lµ mét tæ chøc, do ®ã

GMS ph¶i cã mét c¬ chÕ ho¹t ®éng thiÕt thùc ®Ó duy tr× viÖc thùc hiÖn c¸c

môc tiªu ®· ®Ò ra.

- T¹i Héi nghÞ bé tr−ëng GMS lÇn thø 3 t¹i Hµ Néi vµo th¸ng 4/1994,

dùa vµo c¸c nguyªn t¾c chung lµ tù nguyÖn, cïng cã lîi vµ t«n träng chñ

quyÒn quèc gia, c¸c Bé tr−ëng ®· th«ng qua 6 nguyªn t¾c hîp t¸c cô thÓ trong

khu«n khæ GMS nh− sau:

19

xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.

(2). C¸c dù ¸n cã thÓ thu hót mét sè quèc gia trong TiÓu vïng vµ kh«ng

nhÊt thiÕt ph¶i bao gåm c¶ 6 n−íc. C¸c tho¶ thuËn song ph−¬ng trong TiÓu

vïng lµ bé phËn cÊu thµnh cña hîp t¸c TiÓu vïng.

(3). ViÖc c¶i t¹o hoÆc kh«i phôc nh÷ng c¬ së hiÖn cã ®−îc −u tiªn cao

(4). KhuyÕn khÝch tµi trî cho c¸c dù ¸n TiÓu vïng tõ nguån vèn ChÝnh

(5). C¸c n−íc thµnh viªn TiÓu vïng cÇn th−êng xuyªn gÆp gì trao ®æi ®Ó

duy tr× ®éng lùc thóc ®Èy tiÕn tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn.

(6). C¸c dù ¸n hîp t¸c sÏ kh«ng lµm tæn h¹i lîi Ých cña bÊt kú quèc gia

nµo, bÊt kÓ lîi Ých hiÖn cã hoÆc sÏ cã trong t−¬ng lai.

- C¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c hîp t¸c ®· ®Ò ra, GMS thèng nhÊt vÒ c¬ chÕ

ho¹t ®éng theo bèn (4) h×nh thøc tæ chøc lµ Héi nghÞ cÊp cao GMS; DiÔn ®µn

ngµnh vµ Nhãm c«ng t¸c; Uû ban ®iÒu phèi quèc gia GMS vµ Ban Th− ký.

Chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c h×nh thøc tæ chøc cô thÓ nh− sau:

+ Héi nghÞ cÊp cao GMS: lµ cÊp ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña GMS, thay

mÆt ChÝnh phñ c¸c n−íc thµnh viªn quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch,

th«ng qua s¸ng kiÕn hîp t¸c míi, cam kÕt c¸c tho¶ thuËn vµ kÕ ho¹ch hµnh

®éng cña Ch−¬ng tr×nh; thùc hiÖn ®èi tho¹i víi c¸c nhµ ®Çu t− quèc tÕ. KÓ tõ

khi thµnh lËp tíi nay, GMS ®· tæ chøc 12 Héi nghÞ Bé tr−ëng. H¬n n÷a, xuÊt

ph¸t tõ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò hîp t¸c trong TiÓu vïng, Héi nghÞ cÊp Thñ

t−íng c¸c n−íc còng ®· ®−îc tæ chøc lÇn ®Çu tiªn vµo th¸ng 11/2002, t¹i

Campuchia.

+ DiÔn ®µn ngµnh vµ Nhãm c«ng t¸c: HiÖn t¹i trong khu«n khæ hîp t¸c

GMS cã 3 diÔn ®µn chÝnh thuéc ngµnh lµ vÒ Giao th«ng vËn t¶i, N¨ng l−îng

vµ B−u chÝnh viÔn th«ng. Cïng víi c¸c diÔn ®µn ngµnh, GMS còng ®· h×nh

thµnh 4 nhãm c«ng t¸c lµ: Nhãm c«ng t¸c vÒ hîp t¸c th−¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng

vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn du lÞch vµ Nhãm c«ng t¸c vÒ qu¶n lý m«i tr−êng vµ tµi

nguyªn thiªn nhiªn. C¸c diÔn ®µn ngµnh ®−îc tiÕn hµnh ë cÊp ng−êi ®øng ®Çu

ngµnh (th−êng lµ bé tr−ëng chuyªn ngµnh) cña c¸c n−íc thµnh viªn. DiÔn ®µn

ngµnh vµ nhãm c«ng t¸c cã nhiÖm vô triÓn khai c¸c quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ

cÊp cao; nghiªn cøu, t− vÊn vµ kiÕn nghÞ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c trong lÜnh vùc

cña m×nh lªn Héi nghÞ cÊp cao.

+ Uû ban ®iÒu phèi quèc gia GMS: Mçi thµnh viªn thµnh lËp Uû ban

®iÒu phèi quèc gia vÒ hîp t¸c TiÓu vïng Mª K«ng më réng cña riªng m×nh.

viªn víi toµn bé GMS. Ngoµi ra, Uû ban ®iÒu phèi quèc gia GMS cã chøc

20

n¨ng trùc tiÕp tham m−u cho ChÝnh phñ trong c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c cña

GMS.

lµ Ban th− ký cña GMS. Chøc n¨ng chñ yÕu cöa Ban th− ký lµ ®iÒu phèi

chung c¸c ho¹t ®éng cña GMS. Trong c¬ cÊu tæ chøc ADB, cã phßng GMS

Hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª K«ng nh»m chia sÎ hµi hoµ mèi lîi chung v×

®ã, GMS cã thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn trong khu

vùc, ®ång thêi GMS t¹o ra nÒn t¶ng ®Ó thu hót sù hç trî cña céng ®ång quèc

tÕ ®èi víi c¸c n−íc trong khu vùc. ChÝnh v× vËy, t¹i kú häp thø 56 cña Uû ban

7/2000 tuyªn bè thËp kû 2000 - 2009 lµ “ ThËp kû ph¸t triÓn TiÓu vïng s«ng

Mª K«ng më réng”.

2.3. Nh÷ng néi dung hîp t¸c cña GMS

2.3.1. Hîp t¸c tiÓu vïng trong lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i

LÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®−îc −u tiªn

hµng ®Çu. Cho ®Õn nay, trong khu«n khæ hîp t¸c tiÓu vïng, ®· xem xÐt c¸c

khÝa c¹nh c¶ trong giao th«ng ®−êng thuû, lÉn ®−êng bé, ®−êng s¾t, vËn t¶i

dù ¸n ®Òu cã hiÖu qu¶ vµ søc sèng vÒ mÆt kinh tÕ. Sau ®ã, c¸c chuyªn gia tiÕp

tôc tiÕn hµnh nhiªn cøu, Héi nghÞ lÇn thø ba ®· tiÕp tôc xem xÐt l¹i c¸c dù ¸n

vµ ®Ò ra kÕ ho¹ch sím hoµn chØnh qu¸ tr×nh nghiªn cøu kh¶ thi, ®Ó chuyÓn

sang giai ®o¹n ®Çu t−. Héi nghÞ ®i ®Õn thèng nhÊt nh÷ng dù ¸n giao th«ng

®−êng bé cã møc ®é −u tiªn cao lµ: Dù ¸n tuyÕn ®−êng B¨ng Cèc -

Phn«mpªnh - TP. Hå ChÝ Minh - Vòng Tµu; Dù ¸n tuyÕn ®−êng hµnh lang

Chiang Rai (Th¸i Lan) víi C«n Minh (Trung Quèc), qua l·nh thæ Mianma vµ

Nam, còng nh− nèi Th¸i Lan víi Nam Lµo, Campuchia vµ miÒn Trung ViÖt

Nam (víi c¶ng biÓn Quy Nh¬n) ®−îc phª chuÈn cho tiÕp tôc tiÕn hµnh nghiªn

cøu.

Trong lÜnh vùc vËn t¶i ®−êng s¾t, Héi nghÞ lÇn thø ba ®· xem xÐt c¸c dù

hiÖn c¸c dù ¸n nµy, c¸c chuyªn gia ph¶i tiÕn hµnh th¶o luËn víi tÊt c¶ c¸c

n−íc liªn quan vÒ ý ®Þnh tham gia ®Çu t− cña nh÷ng n−íc nµy, ®ång thêi ph¶i

®¸nh gi¸ kü l−ìng hiÖu qu¶ vµ søc sèng kinh tÕ cña c¸c dù ¸n.

Héi nghÞ lÇn thø ba còng ®· ghi nhËn nhu cÇu ph¶i nghiªn cøu kü l−ìng

c¸c dù ¸n vËn t¶i ®−êng s«ng vµ ®· ®i ®Õn thèng nhÊt r»ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh

21

®−êng s«ng gi÷a vïng H¹ Lµo vµ vïng §«ng B¾c Campchia. Héi nghÞ còng

nhÊt trÝ r»ng c¸c chuyªn gia cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu c¸c dù ¸n vÒ c¶ng biÓn,

song cÇn tËp trung vµo c¸c khÝa c¹nh cã tÇm ¶nh h−ëng khu vùc chø kh«ng

chØ thuÇn tuý ë tÇm quèc gia.

TÇm quan träng cña c¸c dù ¸n vËn t¶i hµng kh«ng ®· ®−îc ®−a ra th¶o

luËn vµ ®i ®Õn nhÊt trÝ. Nh÷ng dù ¸n bæ sung ®−îc ®−a vµo ch−¬ng tr×nh

xem xÐt viÖc h×nh thµnh c¸c tuyÕn bay míi vµ khuyÕn khÝch më réng vËn t¶i

hµng kh«ng trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam.

2.3.2. Hîp t¸c tiÓu vïng trong lÜnh vùc n¨ng l−îng

NÐt ®Æc tr−ng cho lÜnh vùc n¨ng l−îng cña tiÓu vïng l−u vùc s«ng Mª

K«ng lµ tÝnh chÊt hÕt søc ®a d¹ng vµ kh¶ n¨ng lín lao ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t

®éng hîp t¸c. XÐt c¶ vïng, th× tiÒm n¨ng vÒ n¨ng l−îng rÊt lín, song chóng

cùc kú to lín, lªn tíi 1000 TWh/mçi n¨m, tøc lµ h¬n 10 lÇn c«ng suÊt ®ang cã

lín nhÊt, sau ®ã lµ Mianma, Lµo vµ ViÖt Nam. Nguån hydrocacbon, c¶ dÇu

löa lÉn khÝ ®èt tù nhiªn, ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng mét tr¨m lÇn møc tiªu dïng hµng

n¨m hiÖn nay. PhÇn lín tr÷ l−îng nµy ®−îc t×m thÊy ë ViÖt Nam, Th¸i Lan vµ

Mianma. Mét thùc tÕ lµ ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn ®¹i bé phËn c¸c tiÒm n¨ng vÒ

thuû ®iÖn còng nh− viÖc khai th¸c dÇu löa ngoµi biÓn trong tiÓu vïng mét

c¸ch hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c chÆt chÏ.

ViÖc khai th¸c sö dông nh÷ng nguån n¨ng l−îng dåi dµo nµy hiÖn cßn ë

hiÖn lµ 360kwh/n¨m, cã nghÜa lµ chØ b»ng mét phÇn nhá so víi c¸c n−íc c«ng

nghiÖp. Trong tiÓu vïng, trõ Th¸i Lan, cßn c¸c n−íc kh¸c tû lÖ ®iÖn khÝ ho¸

®Òu ë møc rÊt thÊp, chØ trong kho¶ng 4 -12%. Trõ mét vµi tr−êng hîp c¸ biÖt

nhá, nh− viÖc Lµo ®· vµ ®ang xuÊt khÈu mét l−îng kh«ng lín ®iÖn sang vïng

§«ng B¾c Th¸i Lan, cho tíi nay 6 quèc gia trong tiÓu vïng vÉn chñ yÕu ph¸t

triÓn ngµnh n¨ng l−îng cña m×nh theo h−íng tù cÊp tù tóc. ViÖc chuyÓn sang

mét c¸ch tiÕp cËn toµn diÖn h¬n lµ liªn kÕt trong viÖc s¶n xuÊt, truyÒn t¶i ®iÖn

th«ng qua l−íi ®iÖn gi÷a c¸c quèc gia vµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, trao ®æi

bu«n b¸n khÝ ®èt qua biªn giíi, sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých lín lao cho c¶ tiÓu

vïng. Nh÷ng lîi Ých nµy cã thÓ b¾t nguån tõ nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau,

ch¼ng h¹n nh− bæ sung cho nhau vÒ nguån ph¸t ®iÖn, ®a d¹ng ho¸ phô t¶i,

gi¶i quyÕt cÊp ®iÖn trong nh÷ng thêi kú cao ®iÓm ®Ó bï l¹i trong l−îng ®iÖn

lóc "ch¹y nÒn"... §iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng ®é tin cËy, gi¶m møc dù tr÷ cÇn thiÕt

vµ gi¶m tæn thÊt trong hÖ thèng.

22

dùng thuû ®iÖn trong l−u vùc c¸c con s«ng XeKong vµ Se San ë Campuchia,

víi Th¸i Lan; (2). Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi nhµ m¸y thuû ®iÖn NËm Thµ ë

CHDCN Lµo, gåm c¶ viÖc nèi vµo l−íi ®iÖn ë Th¸i Lan;(3). Nghiªn cøu kh¶

t¶i nèi víi Th¸i Lan.Trong khu«n khæ c¸c dù ¸n vÒ s¶n xuÊt vµ truyÒn t¶i

®iÖn, ViÖt Nam cã ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu kh¶ thi cho hai c«ng tr×nh thuû ®iÖn

tÝnh chÊt liªn quèc gia, hay tÝnh chÊt tiÓu vïng cña nh÷ng dù ¸n nµy nªn sÏ

®−îc tiÕp tôc xem xÐt sau.

VÒ ®−êng èng dÉn khÝ ®èt, tr−íc m¾t tiÕn hµnh thùc hiÖn c«ng tr×nh

®−êng èng dÉn khÝ ®èt Yandana - Bang Kok gi÷a Mianma vµ Th¸i Lan.

vÒ n¨ng l−îng gåm: lËp kÕ ho¹ch cho hÖ thèng (bao gåm c¶ qu¶n lý nhu cÇu

vÒ ®iÖn), c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ vµ vÊn ®Ò cÊp vèn (bao gåm c¶ viÖc huy ®éng

n¨ng), vÊn ®Ò b¶o vÖ tr÷ l−îng n−íc trong khu vùc vµ cñng cè c¸c c¬ së lµm

c«ng t¸c m«i tr−êng trong ngµnh n¨ng l−îng. Ngoµi ra, ®Ó qu¶n lý c¸c hå

chøa vµ dßng ch¶y ph¶i t¨ng c−êng khu«n khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ nh»m qu¶n

lý hiÖu qu¶ nguån n−íc trong hÖ thèng s«ng ngßi cña tiÓu vïng, phï hîp víi

luËt ph¸p quèc tÕ.

2.3.3. Hîp t¸c vÒ qu¶n lý m«i tr−êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn

Cho tíi nay, viÖc qu¶n lý m«i tr−êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn theo

nguyªn t¾c ph¸t triÓn bÒn v÷ng ch−a thÓ tiÕn hµnh ®−îc mét c¸ch thùc sù.

nghiÖp ®−îc ®µo t¹o mét c¸ch thÝch hîp, thiÕu c¸c sè liÖu cÇn thiÕt ®−îc tËp

hîp trong nh÷ng c¬ së d÷ liÖu, c¬ së ph¸p lý ch−a phï hîp vµ thiÕu n¨ng lùc

trªn ®Þa bµn nãi chung cßn ch−a cã ý thøc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nh− sinh th¸i, m«i

tr−êng vµ søc khoÎ céng ®ång. Thªm vµo ®ã, møc thu nhËp cßn qu¸ thÊp, phæ

cÊp chÊt ®èt, gç, thøc ¨n vµ thu nhËp. Trong hoµn c¶nh nh− vËy, ®èi víi hä,

nh÷ng khÝa c¹nh liªn quan ®Õn m«i tr−êng chØ cã ý nghÜa thø yÕu.

Trong tiÓu vïng, c¸c vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn m«i tr−êng bao gåm; n¹n

ph¸ rõng, xãi mßn, ngËp mÆn, « nhiÔm nguån n−íc, tÝch tô c¸c chÊt ®éc h¹i,

ph¸ ho¹i m«i sinh, thay ®æi khÝ hËu, mÊt tÝnh ®a d¹ng sinh häc, xuèng cÊp

m«i tr−êng ®« thÞ vµ nguy c¬ ®èi víi søc khoÎ céng ®ång. HÇu nh− tÊt c¶

nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®Òu cã liªn quan víi nhau, v× thÕ nÕu nh− kh«ng thÓ lo¹i bá

23

®−îc hÕt tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò, th× mét c¸ch tiÕp cËn cã phèi hîp vµ cã hÖ thèng

®Ó qu¶n lý chóng ch¾c ch¾n sÏ gãp phÇn c¶i thiÖn t×nh h×nh trong tõng lÜnh

vùc liªn quan. Ngµy nay, thùc tÕ vÒ sù xuèng cÊp cña m«i tr−êng ®· trë thµnh

vÊn ®Ò mang tÝnh quèc gia; nã còng ®· v−ît qua biªn giíi vµ trë thµnh vÊn ®Ò

cña khu vùc vµ toµn cÇu. Nh÷ng vÊn ®Ò trôc trÆc vÒ m«i tr−êng ë mét quèc

gia sÏ ¶nh h−ëng ®Õn tÊt c¶ c¸c quèc gia kh¸c.

vïng l−u vùc s«ng Mª K«ng vÒ vÊn ®Ò m«i tr−êng cßn rÊt nhá bÐ vµ râ rµng lµ

cÇn ph¶i cã mét c¸ch tiÕp cËn ë tÇm toµn khu vùc ®èi víi viÖc qu¶n lý m«i

khi cã nh÷ng ®¬n vÞ sinh th¸i tù nhiªn l¹i lµ c¸c yÕu tè hÕt søc quan träng ®èi

víi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ kÕt hîp víi m«i tr−êng. VÝ dô, l−u vùc cña

c¸c con s«ng chÝnh trong tiÓu vïng vµ c¸c nh¸nh lín cña chóng x¸c ®Þnh

nh÷ng ®¬n vÞ phï hîp cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸.

K«ng lµ néi dung chÝnh cña diÔn ®µn hîp t¸c, lµ c¬ së cña viÖc thµnh lËp Uû

ban s«ng Mª K«ng ®Ó phèi hîp qu¶n lý qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trong khu vùc h¹

l−u, bao gåm Campuchia, Lµo, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam.

ý t−ëng xö lý toµn bé l−u vùc s«ng Mª K«ng nh− mét tæng thÓ, mét ®¬n

ghÒnh n−íc ë ®o¹n s«ng n»m gi÷a Lµo vµ Mianma ®Ó më réng vËn t¶i ®−êng

s«ng, cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé chÕ ®é dßng ch¶y theo mïa ë c¶ 6 quèc

gia, vµ ®Æc biÖt, lµm thay ®æi chÕ ®é cung cÊp n−íc ë nh÷ng vïng trång lóa t¹i

nguy h¹i ®Õn viÖc sinh tr−ëng cña ®µn c¸, di chuyÓn tù nhiªn trªn c¶ chiÒu dµi

con s«ng vµ do ®ã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc khai th¸c, ®¸nh b¾t ë tÊt c¶ 6 n−íc, tõ

Trung Quèc ®Õn ViÖt Nam. Tãm l¹i, con s«ng Mª K«ng t¹o thµnh mét hÖ

thèng liªn hoµn, v× thÕ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ë mét khu vùc cã thÓ

nhËn thÊy trong toµn hÖ thèng vµ c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn nhÊt thiÕt

ph¶i tÝnh ®Õn thùc tÕ nµy.

Sù thùc ë nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi ®· chøng tá r»ng c¶ ph¸t triÓn vµ

ch−¬ng tr×nh cã thÓ gãp phÇn gi¶i quyÕt, hay h¹n chÕ nh÷ng c¨n bÖnh cã tÝnh

nguy c¬ ®èi víi søc khoÎ céng ®ång, nh− sèt rÐt, b−íu cæ, bÖnh tËt do thiÕu

nguån n−íc s¹ch, hay kÓ c¶ c¨n bÖnh thÕ kû - AIDS; th× vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i

tr−êng do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n ®−îc ®Æt ra. V× thÕ, c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t

triÓn kinh tÕ tiÓu vïng, xÐt vÒ mÆt dµi h¹n, cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi

c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ vµ b¶o tån m«i tr−êng.

®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, xÐt trong mäi khÝa c¹nh vµ mäi tÇm vãc cña qu¸

tr×nh nµy. Nã võa lµ ®iÒu kiÖn võa lµ kÕt qu¶ cña mét tËp hîp réng lín c¸c

chÝnh s¸ch, c¸c ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng, bao qu¸t tÊt c¶ mäi lÜnh vùc. Con

24