Đề tài Nghiên cứu chỉ số giá hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và điều hành quản lý Nhà nước về thương mại

Bé C«ng Th−¬ng

Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹I

§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc CÊp Bé

M∙ sè: 2006-78-011

Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt

khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh

doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh

qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: §ç V¨n ChiÕn - Gi¸m ®èc Trung t©m Th«ng tin

Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng

7051

05/12/2008

Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2007

Môc lôc

Môc lôc.................................................................................................... i

Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ...................................................................... iv

PhÇn më ®Çu.......................................................................................... 1

Ch−¬ng I: Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu............... 7

I. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu, chØ sè gi¸ hµng ho¸

nhËp khÈu (gäi t¾t lµ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu) vµ mét sè ®Æc ®iÓm

c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam

c«ng bè hiÖn nay.............................................................................................. 7

I.1. §Þnh nghÜa vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp

khÈu........................................................................................................... 7

I.2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸

xuÊt nhËp khÈu vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ cña Tæng côc

Thèng kª ViÖt Nam .................................................................................. 8

II. Mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i mét sè n−íc

trªn thÕ giíi hiÖn nay ....................................................................................19

II.1. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña

Liªn Hîp Quèc .......................................................................................19

II.2. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña

¤xtr©ylia.................................................................................................21

II.3. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña

Cana®a ....................................................................................................22

II.4. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña

NhËt B¶n .................................................................................................22

II.5. Nh÷ng nÐt kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu

nªu trªn vµ so víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam................... 22

II.6. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu

cã tÝnh th−¬ng m¹i cao trong giai ®o¹n míi hiÖn nay ............................36

KÕt luËn..........................................................................................................45

i

Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam

hiÖn nay vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ....... 46

I. Thùc tr¹ng x©y dùng, tÝnh to¸n cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp

khÈu do Tæng côc Thèng kª c«ng bè hiÖn nay...........................................46

I.1. CÊu tróc cña chØ sè gi¸ .....................................................................46

I.2. ThiÕt kÕ dµn mÉu tæng thÓ................................................................47

I.3. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu

tæng thÓ)..................................................................................................51

I.4. Tæ chøc thu thËp gi¸ vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸.......................57

I.5. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra .................................. 60

I.6. C¸c giai ®o¹n trong tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña

Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam ................................................................ 65

II. øng dông chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña TCTK x©y dùng vµ c«ng

bè hiÖn nay trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ Nhµ

n−íc vÒ th−¬ng m¹i ....................................................................................... 68

II.1. øng dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp........68

II.2. øng dông trong qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« .............................................71

III. Nhu cÇu thùc tÕ vÒ chØ sè gi¸ phôc vô kinh doanh vµ ®iÒu hµnh,

qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i..................................................................73

III.1. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh

nghiÖp .....................................................................................................73

III.2. §èi víi ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.....................75

KÕt luËn..........................................................................................................77

IV. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu phôc vô trùc tiÕp ho¹t

®éng kinh doanh c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc

vÒ Th−¬ng m¹i (chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i)........................... 78

IV.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i......................... 78

IV.2. Mét sè ®Æc ®iÓm cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ........78

Ch−¬ng III: Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng vµ c«ng bè

chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu phôc vô trùc tiÕp ho¹t ®éng kinh

doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.................... 79

ii

I. Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng chØ sè gi¸ .................................. 79

I.1. Môc ®Ých x©y dùng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu Th−¬ng m¹i ............79

I.2. VÒ cÊu tróc chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu .............................................79

I.3. Dµn mÉu tæng thÓ vµ dµn mÉu ®¹i diÖn............................................80

I.4. VÒ gi¸ c¶ ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu.....................................96

I.5. VÒ thu thËp gi¸ ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhÈp khÈu ...........................96

I.6. VÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ quyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...... 96

I.7. VÒ xö lÝ c¸c bÊt th−êng trong tÝnh chØ sè gi¸ ................................. 100

II. Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ c«ng bè chØ sè gi¸................................. 103

II.1. VÒ néi dung c«ng bè..................................................................... 103

II.2. VÒ tÇn suÊt c«ng bè....................................................................... 103

II.3. VÒ h×nh thøc c«ng bè.................................................................... 103

II.4. VÒ c¬ quan c«ng bè vµ néi dung c«ng bè..................................... 104

III. KiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt............................................................................. 105

III.1. §èi víi Bé C«ng Th−¬ng............................................................. 105

III.2. §èi víi Tæng côc H¶i quan, Bé Tµi chÝnh................................... 105

III.3. §èi víi Tæng côc Thèng kª, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−.................. 105

KÕt luËn........................................................................................................ 106

Phô lôc ............................................................................................... 107

Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................. 119

iii

Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t

LHQ

IMF

Liªn hîp quèc

Quü tiÒn tÖ quèc tÕ

Ng©n hµng thÕ giíi

Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi

HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸

Ng©n hµng Nhµ n−íc

Tæng côc Thèng kª

Tæng côc H¶i quan

ChØ sè gi¸ tiªu dïng

Tæng s¶n phÈm quèc néi

C«ng nghÖ th«ng tin

XuÊt nhËp khÈu

WB

WTO

ASEAN

NHNN

TCTK

TCHQ

CPI

GDP

CNTT

XNK

NK

NhËp khÈu

XK

NhËp khÈu

TM

Th−¬ng m¹i

CSG

ChØ sè gi¸

CSDL

DNTN

EU

C¬ së d÷ liÖu

Doanh nghiÖp t− nh©n

Liªn minh ch©u ¢u

Khu vùc th−¬ng m¹i tù do

Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n

Danh môc hµng hãa xuÊt nhËp khÈu

FTA

TNHH

HS

iv

PhÇn më ®Çu

1. Tªn ®Ò tµi:

Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t

®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc

vÒ th−¬ng m¹i

2. §¬n vÞ thùc hiÖn

Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng

3. Tªn chñ nhiÖm ®Ò tµi:

§ç V¨n ChiÕn - Gi¸m ®èc Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹i - Bé

C«ng Th−¬ng.

Sè ®iÖn tho¹i CQ: 04. 8250713 - 7150529 D§: 0903219381

4. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu

Giai ®o¹n 2001 - 2005, t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t trung

b×nh 17,4%/n¨m, cao h¬n 1,3% so víi môc tiªu ®Ò ra trong ChiÕn l−îc xuÊt

khÈu thêi kú 2001 - 2010. Tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh cña GDP cïng thêi

kú lµ 7,5%.

Tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP ®·

t¨ng dÇn ®Òu trong 5 n¨m qua, tõ møc 54,61% trong n¨m 2001 lªn ®Õn 67,6%

trong n¨m 2005. Nh− vËy, b×nh qu©n tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt

khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP trong giai ®o¹n 2001 - 2005 ®¹t xÊp xØ 60,9%/n¨m,

cao h¬n 5,9% so víi môc tiªu ®Ò ra cho c¶ thêi kú 2001 - 2010. §ãng gãp cña

xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP 5 n¨m võa qua lµ rÊt lín.

N¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t 15 tû USD; n¨m 2005

®¹t h¬n 32,44 tû USD, t¨ng h¬n 2,16 lÇn. Sè liÖu cña thêi k× 2001 - 2005 cho

thÊy r»ng: ë møc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ 6,89 - 8,4% møc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt

khÈu th−êng ph¶i cao gÊp h¬n hai lÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Tû lÖ nµy thÓ hiÖn

cô thÓ ë møc 2,32 lÇn trong giai ®o¹n võa qua.

1

§Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao, hai yÕu tè c¬ b¶n lµ khèi

l−îng, c¬ cÊu hµng hµng hãa xuÊt khÈu vµ gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu. Gi¸ xuÊt

khÈu nhiÒu mÆt hµng t¨ng cao ®· gãp phÇn duy tr× møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu

cao thêi kú 2001 - 2005, ®Æc biÖt lµ n¨m 2005 vµ n¨m 2006. Gi¸ xuÊt khÈu

t¨ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ

kinh doanh hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, trùc tiÕp thóc

®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt; kÓ c¶ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp

gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi¸ xuÊt khÈu gi¶m lµ nh÷ng tÝn hiÖu th«ng b¸o

trùc tiÕp, cô thÓ kh«ng chØ vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña l« hµng, mÆt

hµng mµ cßn lµ c¬ së cña ®Þnh h−íng kinh doanh, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn s¶n

xuÊt, kinh doanh trong trung vµ dµi h¹n.

Gi¸ nhËp khÈu t¨ng, gi¶m phô thuéc chñ yÕu vµo thÞ tr−êng thÕ giíi.

§èi víi hµng ho¸ lµ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu chñ yÕu, c¬ b¶n phôc vô s¶n xuÊt

(kÓ c¶ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu) vµ ®êi sèng, khi gi¸ c¶ t¨ng, gi¶m kh«ng chØ

¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu

mµ cßn cã t¸c ®éng x· héi s©u s¾c, kh«ng chØ ¶nh h−ëng trong ng¾n h¹n mµ

cßn t¸c ®éng trong c¶ trung vµ dµi h¹n.

Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cßn phô thuéc trùc tiÕp vµo tõng thÞ tr−êng

xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Theo dâi vµ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kh¸c biÖt nµy lµ yÕu

tè rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña tõng doanh

nghiÖp; ®ång thêi ®©y cßn lµ tÝn hiÖu quan träng phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu

hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.

§èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ - th−¬ng m¹i, viÖc n¾m

b¾t ®−îc diÔn biÕn cña gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu mét c¸ch hÖ thèng

vµ nhanh chãng sÏ lµ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña

m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ

ViÖt Nam ®ang h−íng vÒ xuÊt khÈu, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë møc ®é s©u

h¬n vµ ®ang tÝch cùc phÊn ®Êu ®Ó duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao.

HiÖn nay, Tæng côc Thèng kª ®· ®−îc ChÝnh phñ giao nhiÖm vô tÝnh

to¸n chØ sè gi¸ nãi chung, trong ®ã cã chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Tuy

nhiªn, hÖ thèng sè liÖu thèng kª vÒ chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª chñ yÕu

®Ó phôc vô ®iÒu hµnh vÜ m«. Cô thÓ ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu:

- Lµ chØ sè dïng ®Ó ph©n tÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t; ph©n tÝch

sù biÕn ®éng cña c¸n c©n Th−¬ng m¹i; dïng ®Ó tÝnh quy ®æi (deflate) kim

ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo gi¸ cè ®Þnh...

2

- Lµ thèng kª mang tÝnh dµi h¹n, ®iÒu tra thu thËp sè liÖu vµ tÝnh to¸n

mçi quý mét lÇn, sè liÖu ®−îc c«ng bè b¾t ®Çu ®−îc thùc hiÖn theo hµng quý

®èi víi nh÷ng chØ sè gi¸ chung, nhãm hµng, mÆt hµng lín.

- C¬ cÊu hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc c«ng bè theo c¸c

ph©n nhãm lín cña c¸c ngµnh kinh tÕ, phôc vô thèng kª kinh tÕ ngµnh. ThÝ dô,

trong chØ sè gi¸ xuÊt khÈu chung ®−îc ph©n tæ theo hµng tiªu dïng, trong ®ã cã

hµng l−¬ng thùc - thùc phÈm, phi l−¬ng thùc - thùc phÈm; Hµng t− liÖu s¶n xuÊt

trong ®ã cã nguyªn nhiªn vËt liÖu vµ hµng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª kh«ng chi tiÕt

theo mÆt hµng, lo¹i hµng cô thÓ cÇn quan t©m, ch−a ph©n theo tõng thÞ tr−êng

cô thÓ; ch−a tÝnh theo th¸ng vµ ch−a kÞp thêi ®Ó trùc tiÕp phôc vô cho viÖc ra

quyÕt ®Þnh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh− c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi

trong ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña Bé C«ng Th−¬ng.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn ®©y, rÊt cÇn “Nghiªn cøu chØ sè gi¸

hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña

doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”.

5. T×nh h×nh nghiªn cøu trong, ngoµi n−íc

§Õn nay, ViÖt Nam vÉn ch−a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu khoa häc

nµo ®−îc c«ng bè, tÝnh ®−îc chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu mét c¸ch chi tiÕt

vµ sö dông nã phôc vô cô thÓ, trùc tiÕp cho viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh còng

nh− qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.

Trªn thÕ giíi, chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®· ®−îc nghiªn cøu vµ

vËn dông trong mét kho¶ng thêi gian dµi. §èi víi Liªn hîp quèc, môc ®Ých

cña cuéc ®iÒu tra gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ ®Ó thu thËp gi¸ c¶ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Theo

thuêng lÖ, chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu kh«ng nh÷ng phôc vô cho gi¶m

ph¸t kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu mµ cßn phôc vô nhiÒu h¬n cho viÖc

qu¶n lý gi¸ c¶, ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch thÞ tr−êng. §èi víi Hoa K×, ®·

x©y dùng hoµn thiÖn ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index - MPI) vµ ChØ

sè gi¸ xuÊt khÈu (Export Price Index - XPI) vÒ hµng hãa vµ dÞch vô, phôc vô

hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c qu¶n lý tÇm vÜ m« cña n−íc nµy. MPI vµ XPI bao gåm

nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, nhËp khÈu gi÷a Mü

vµ c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c sè liÖu thèng kª nµy ®−îc c«ng bè thµnh

3

nhiÒu b¶ng biÓu kh¸c nhau (theo môc ®Ých sö dông vµ nghiªn cøu), trong ®ã

ph©n lo¹i chi tiÕt tíi tõng nhãm hµng vµ mÆt hµng cô thÓ (vÝ dô nh− ®−êng ¨n,

rau, hoa qu¶, thùc phÈm, thÞt, thñy s¶n chÕ biÕn vµ ®ãng hép, r−îu, hµng dÖt

may, da giµy, s¶n phÈm gç, giÊy, c¸c lo¹i nguyªn nhiªn vËt liÖu, ho¸ chÊt...).

Sè liÖu thèng kª cña Mü còng c«ng bè cho biÕt vÒ nh÷ng thay ®æi gi¸ hµng

ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, nhËp khÈu gi÷a Mü víi tõng khu vùc thÞ tr−êng cô

thÓ (vÝ dô nh− víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, víi Cana®a, Mªhic«, EU, c¸c n−íc Mü

la tinh, NhËt B¶n, Trung Quèc, c¸c n−íc NICs ch©u ¸, ASEAN, c¸c n−íc CËn

§«ng ch©u ¸...), (tham kh¶o chi tiÕt t¹i trang web Bé Lao ®éng Mü:

http://www.bls.gov/mxp/home.htm#overview). §ång thêi, c¬ së d÷ liÖu nµy

lu«n ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn, ®Þnh kú c«ng bè 1 th¸ng 1 lÇn, hç trî ®¾c

lùc cho c¸c doanh nghiÖp cña n−íc nµy ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu,

nhËp khÈu. T¹i c¸c n−íc kh¸c nh− ¤xtr©ylia, Cana®a, NhËt B¶n... viÖc x©y

dùng vµ c«ng bè chØ sè gi¸ còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi ë ViÖt Nam, tuú

thuéc nhiÒu yÕu tè; trong ®ã cã 1 yÕu tè c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn kÜ thuËt vµ thu

thËp sè liÖu thuËn lîi h¬n ë ViÖt Nam. C¸c n−íc cã Ngo¹i th−¬ng ph¸t triÓn vµ

cã nÒn khoa häc tiªn tiÕn th−êng c«ng bè chØ sè gi¸ 1 th¸ng 1 lÇn. ViÖc

nghiªn cøu vµ vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ph¸t triÓn vµo thùc

tiÔn n−íc ta lµ rÊt quan träng, ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt trong ®iÒu hµnh, qu¶n

lý Nhµ n−íc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

6. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi

- §¸nh gi¸ øng dông cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do

Tæng côc Thèng kª x©y dùng vµ c«ng bè hiÖn nay phôc vô trùc tiÕp, cô thÓ

ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu

hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i;

- T×m hiÓu ph©n tÝch yªu cÇu míi vÒ chØ sè gi¸ vµ xu h−íng øng dông

chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, trong ho¹t

®éng th−¬ng m¹i vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i hiÖn nay.

- §Þnh h−íng ph−¬ng ph¸p x©y dùng vµ c«ng bè hÖ thèng chØ sè gi¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng

kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp.

4

7. §èi t−îng nghiªn cøu

- C¸c yÕu tè tham gia trong x©y dùng vµ h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam; sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè ®ã trong thêi kú

2001 - 2005.

- Nhu cÇu sö dông chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c c¬ quan

qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu,

nhËp khÈu (bao gåm c¸c tiªu chÝ cÇn cung cÊp, ®Þnh kú cung cÊp, møc ®é chi

tiÕt trong c¸c nhãm hµng ho¸ cÇn thèng kª...).

8. Ph¹m vi nghiªn cøu

- VÒ thêi gian: Nghiªn cøu c¸ch tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp

khÈu thêi kú 2001 - 2005 (cã tham kh¶o trong thêi kú 1991 - 2000), phèi hîp

víi Tæng côc Thèng kª nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu cho hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu ViÖt Nam.

- VÒ kh«ng gian: trªn ph¹m vi c¶ n−íc.

- VÒ lÜnh vùc: tËp trung vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu chñ lùc, hµng

hãa xuÊt khÈu míi, hµng hãa xuÊt khÈu cã kim ng¹ch t¨ng tr−ëng nhanh vµ

hµng ho¸ nhËp khÈu thiÕt yÕu cña ViÖt Nam; c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu, thÞ

tr−êng nhËp khÈu träng ®iÓm.

9. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®−îc sö dông lµ

ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph−¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh vµ duy vËt biÖn chøng.

Ngoµi ra, ®Ò tµi cßn sö dông tæng hîp mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− ph−¬ng

ph¸p kh¶o s¸t, ®iÒu tra, ph−¬ng ph¸p thèng kª ®iÓn h×nh vµ ph−¬ng ph¸p

chuyªn gia. Sö dông c«ng cô hç trî lµ c«ng nghÖ th«ng tin víi c¸c ch−¬ng

tr×nh phÇn mÒm ®Æc thï cho c¬ së d÷ liÖu thèng kª, ph©n tÝch, dù b¸o.

10. Néi dung nghiªn cøu

Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, néi

dung chñ yÕu cña ®Ò tµi ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng:

5

Ch−¬ng I:

Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu

Ch−¬ng II:

Thùc tr¹ng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ

nh÷ng yªu cÇu ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.

Ch−¬ng III:

Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng vµ c«ng bè hÖ thèng chØ sè gi¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý

Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.

6

Ch−¬ng I:

Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu

I. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu, chØ sè gi¸ hµng ho¸

nhËp khÈu (gäi t¾t lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu) vµ mét sè

®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do Tæng côc

Thèng kª ViÖt Nam c«ng bè hiÖn nay

I.1. §Þnh nghÜa vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chØ sè gi¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu:

Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ (gi¸ c¶ hµng

ho¸ th−êng ®−îc gäi t¾t lµ gi¸ hµng ho¸).

ChØ sè gi¸ lµ chØ sè chØ tiªu chÊt l−îng biÓu hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a

gi¸ c¶ cña hai thêi gian hoÆc hai ®Þa ®iÓm kh¸c nhau.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ nh÷ng chØ tiªu

kinh tÕ tæng hîp ®o biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ

dÞch vô mµ nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh. Liªn hîp quèc - c¬ quan

thèng kª, ®· ®−a ra nh÷ng chuÈn mùc vµ nh÷ng giíi thiÖu nh»m h−íng dÉn

nh− lµ mét tiªu chuÈn mÉu mùc, tõ ®ã c¸c n−íc trong Liªn hîp quèc, nhÊt lµ

c¸c n−íc thuéc hÖ thèng tæ chøc TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) s¸t gÇn nhau vÒ néi

dung vµ ph−¬ng ph¸p ®Òu tÝnh nh÷ng chØ sè gi¸ nµy.

ChØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam lµ th−íc ®o møc ®é biÕn

®éng (thay ®æi) cña gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu, kh«ng bao

gåm c¸c lo¹i xuÊt - nhËp khÈu dÞch vô cña ViÖt Nam.

§èi víi ViÖt Nam, chØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu chØ tÝnh trªn gi¸ c¶ cña

hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu (FOB vµ CIF) vµ ®−îc gäi lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu hµng ho¸.

Gi¸ xuÊt khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ víi ®iÒu

kiÖn giao hµng FOB (Free On Board), gi¸ giao hµng trªn boong tµu t¹i c¶ng

7

ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam. Gi¸ nhËp khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸

nhËp khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight), gi¸ giao hµng t¹i

c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam.

Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc thu thËp tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu, nhËp

khÈu vµ theo gi¸ hîp ®ång ®· ký kÕt trong quý, kh«ng bao gåm thuÕ suÊt thuÕ

xuÊt khÈu, nhËp khÈu; kh«ng quan t©m ®Õn hµng xuÊt sÏ lªn tµu lóc nµo vµ

hµng nhËp ®· hoÆc sÏ vÒ c¶ng ViÖt Nam lóc nµo.

MÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt - nhËp khÈu lµ c¸c mÆt hµng c¬ b¶n, chñ

yÕu cã tÝnh truyÒn thèng vµ cã tû träng lín trong nhãm - mÆt hµng c¬ së

(Theo danh môc c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ViÖt Nam VCPC, m· 5 sè).

Ræ hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu ViÖt Nam kh«ng bao gåm hµng mËu

dÞch, t¹m nhËp, t¸i xuÊt, hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c c− d©n biªn giíi,

hµng triÓn l·m, tr−ng bµy..., hµng quèc phßng (cho chiÕn tranh vµ b¶o vÖ),

vµng nguyªn liÖu, ®å cæ, s¸ch b¸o t¹p chÝ vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ (®Üa ghi t¸c

phÈm, tranh, ¶nh, phim chiÕu c¸c lo¹i), c¸c ph¸t minh khoa häc, b¶n quyÒn;

m¸y bay, tµu thuû vµ phô tïng; toa xe, ®Çu kÐo tµu ho¶ vµ phô tïng.

§ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ViÖt Nam lµ ®ång §« la

Mü (USD). Tû gi¸ quy ®æi gi¸ c¶ thanh to¸n theo c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c nh−

Yªn NhËt, M¸c §øc... theo tû gi¸ cña Ng©n hµng ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam c«ng

bè trong ngµy do ®¬n vÞ b¸o c¸o chuyÓn ®æi.

I.2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n

chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ ph−¬ng ph¸p

tÝnh to¸n chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam

I.2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n:

Tïy theo ph¹m vi tÝnh to¸n, hay môc ®Ých nghiªn cøu ta cã thÓ tÝnh chØ

sè c¸ thÓ gi¸ hoÆc chØ sè tæng hîp gi¸. C¸ch tÝnh cô thÓ nh− sau:

(a)- ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶:

p₁

i =

ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

(1)

p

p₀

Trong ®ã:

i_p- lµ chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶;

8

p₁- lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú nghiªn cøu;

p₀- lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú gèc.

ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña tõng mÆt hµng ë kú

nghiªn cøu so víi kú gèc.

(b)- ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶:

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a gi¸ c¶ cña

mét nhãm hay toµn bé hµng ho¸ ë kú nghiªn cøu vµ kú gèc, qua ®ã ph¶n ¸nh

sù biÕn ®éng chung vÒ gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng.

§Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p chØ sè lµ khi x©y dùng chØ sè tæng hîp gi¸

c¶ chóng ta kh«ng thÓ tæng hîp mét c¸ch ®¬n thuÇn, nghÜa lµ céng gi¸ ®¬n vÞ

cña c¸c mÆt hµng ë kú nghiªn cøu vµ kú gèc ®Ó so s¸nh víi nhau. ViÖc céng

nh− vËy lµ kh«ng cã ý nghÜa vµ ®ång thêi còng bá qua t×nh h×nh l−u chuyÓn

(mua, b¸n, xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu) thùc tÕ cña mçi mÆt hµng vèn cã tÇm

quan träng kh¸c nhau. §Ó ®−a vÒ ®¹i l−îng cã thÓ tæng hîp ®−îc, khi x©y

dùng chØ sè tæng hîp gi¸, ta ph¶i nh©n (x) gi¸ cña mçi mÆt hµng víi l−îng l−u

chuyÓn t−¬ng øng, trªn c¬ së ®ã thiÕt lËp quan hÖ so s¸nh víi nhau.

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

p₁q

I _p=

(2)

p₀q

Trong ®ã:

I_plµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶;

p₁vµ p₀lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú nghiªn cøu vµ kú gèc;

q lµ l−îng l−u chuyÓn hµng ho¸ cña mçi mÆt hµng.

Trong c«ng thøc trªn, khèi l−îng l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng (q) ®·

tham gia vµo qu¸ tr×nh tÝnh to¸n chØ sè gi¸ vµ gi÷ vai trß quyÒn sè ph¶n ¸nh

tÇm quan träng cña tõng mÆt hµng trong sù biÕn ®éng chung cña gi¸ c¶.

Mét khÝa c¹nh kh¸c, khi muèn nghiªn cøu biÕn ®éng chØ sè cña nh©n tè

gi¸ c¶ th× gi¸ cña c¸c mÆt hµng ë hai kú ph¶i ®−îc tæng hîp theo cïng mét

l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn, nghÜa lµ ph¶i cè ®Þnh ë mét kú nµo ®ã, c¶ trong tö

sè vµ mÉu sè cña c«ng thøc. Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhÊt lµ ®iÒu

kiÖn thùc tÕ cña sè liÖu ®· tæng hîp ®−îc, chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ cã thÓ ®−îc

x¸c ®Þnh theo c¸c c«ng thøc nh− sau:

9

C¸c c«ng thøc ®ã ®−îc biÓu hiÖn d−íi ®©y:

+ C«ng thøc chØ sè gi¸ Laspeyres:

n

p q

p q ( p / p )

i,0 i,0 i,1 i,0

∑

i=1

n

∑

i,1 i,0

L

i=1

I _p

=

n

p q

i,0 i,0

∑

i,0 i,0

i=1

(3)

i p q

∑

p

0

I_q^L=

D¹ng ®¬n gi¶n:

(3’)

p q

∑

0

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Laspeyres lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ víi quyÒn sè

lµ l−îng hµng l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng ë kú gèc (q⁰).

TÝnh to¸n trªn c¬ së quyÒn sè lÊy ë kú gèc (q⁰), chØ sè tæng hîp gi¸

Laspeyres ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng ë kú nghiªn cøu so víi

kú gèc vµ ¶nh h−ëng biÕn ®éng riªng cña gi¸ c¶ ®èi víi møc l−u chuyÓn cña

c¸c mÆt hµng.

Chªnh lÖch gi÷a tö sè vµ mÉu sè ph¶n ¸nh t¨ng hay gi¶m møc l−u

chuyÓn do ¶nh h−ëng do sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng víi gi¶

®Þnh r»ng l−îng hµng ho¸ tham gia l−u chuyÓn ë hai kú lµ nh− nhau.

§©y lµ c«ng thøc Laspeyres chuÈn. Trong ®ã: i lµ mÆt hµng lÊy gi¸

(i=1...n);

I_pt/0lµ chØ sè gi¸ kú b¸o c¸o t so víi kú gèc 0;

p_i,tlµ gi¸ cña mÆt hµng i kú b¸o c¸o t;

p_i,0lµ gi¸ cña mÆt hµng i kú gèc 0;

q_i,0lµ sè l−îng cña mÆt hµng lÊy gi¸ i ë kú gèc 0;

(t lµ thêi kú b¸o c¸o, vµ 0 lµ thêi kú gèc c¬ b¶n).

H¹n chÕ cña viÖc tÝnh chØ sè gi¸ theo ph−¬ng ph¸p Laspeyres nµy lµ

kh«ng ph¶n ¸nh cã tÝnh cËp nhËt nh÷ng thay ®æi cña c¸c khuynh h−íng tiªu

dïng, ®ång thêi còng kh«ng cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc khèi l−îng t¨ng hay

gi¶m thùc tÕ cña møc l−u chuyÓn hµng ho¸ do ¶nh h−ëng cña gi¸ c¶ c¸c mÆt

hµng. H¹n chÕ nµy cµng lµ vÊn ®Ò lín khi cã biÕn ®éng lín vµ nhanh chãng

vÒ l−îng cña hµng ho¸ kú b¸o c¸o so víi kú gèc. VÝ dô, mÆt hµng s¶n phÈm

gç trong thêi kú 2003 - 2005, mÆt hµng cµ phª thêi kú 2003 - 2006.

10

Tuy nhiªn, vÒ mÆt tÝnh to¸n th× sö dông c«ng thøc nµy sÏ cã mét sè

thuËn lîi v× d÷ liÖu vÒ khèi l−îng l−u chuyÓn cña kú gèc trong thùc tÕ th−êng

®· ®−îc tæng hîp vµ thêi gian gi÷a 2 kú ng¾n.

+ C«ng thøc chØ sè gi¸ Paasche:

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ ®−îc tÝnh to¸n

víi quyÒn sè lµ khèi l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng ë kú

nghiªn cøu (q₁).

C«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche nh− sau:

n

p q

i,1 i,1

∑

i=1

n

∑

i,1 i,1

P

i=1

I _p

=

n

p q

p q ( p_i,0/ p_i,1)

∑

i,0 i,1

i,1 i,1

i=1

(4)

p q

∑

D¹ng ®¬n gi¶n: I_q^p=

(4’)

1

p q

o

1

Víi quyÒn sè lµ khèi l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn ë kú nghiªn cøu nªn

trong tr−êng hîp cã sù thay ®æi khèi l−îng vµ c¬ cÊu tiªu thô c¸c mÆt hµng th×

sÏ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc ¶nh h−ëng biÕn ®éng riªng cña gi¸ c¶ ®èi víi tæng

møc l−u chuyÓn cña c¸c mÆt hµng. Tuy nhiªn, víi quyÒn sè (q₁) th× so s¸nh

chªnh lÖch gi÷a tö sè vµ mÉu sè cña chØ sè nµy l¹i ph¶n ¸nh ®−îc møc t¨ng

hay gi¶m thùc tÕ cña doanh thu do ¶nh h−ëng bëi gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng.

NÕu tr−êng hîp d÷ liÖu cho phÐp tÝnh d−îc chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ vµ trÞ gi¸

l−u chuyÓn cña tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu th× chØ sè tæng hîp gi¸ c¶

Passche ®−îc tÝnh theo c«ng thøc b×nh qu©n nh− sau:

p q

p₁q₁

∑

I _p^P=

1 1

(4”)

∑

i_p

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche theo c«ng thøc (4) thùc chÊt lµ b×nh

qu©n ®iÒu hoµ gia quyÒn cña c¸c chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng víi quyÒn

sè lµ trÞ gi¸ cña tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu.

11

p₁q₁

p q

Tõ c«ng thøc (4), nÕu ta ®Æt d1 =

∑

1

th× chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:

1

I^L_p=

(5)

d₁

∑

i_p

Nh− v©y, quyÒn sè trong c«ng thøc nµy lµ tû träng cña trÞ gi¸ tõng mÆt

hµng ë kú nghiªn cøu.

C¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ sè gi¸ tæng hîp gi¸ c¶ theo hai c«ng thøc

Laspeyres vµ Passche th−êng kh«ng trïng nhau, gi÷a chóng cã sù chªnh lÖch

víi mét møc ®é nhÊt ®Þnh, nh−ng còng kh«ng lín l¾m. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ

do sù kh¸c biÖt vÒ thêi kú quyÒn sè vµ ®©y còng ®−îc hiÓu nh− lµ kÕt qu¶ cña

sù thay ®æi kÕt cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn gi÷a hai thêi kú. H¬n n÷a, b¶n chÊt

chØ sè gi¸ c¶ Laspeyres vµ Passche ®Òu cã thÓ x©y dùng tõ c¸c chØ sè c¸ thÓ

gi¸ c¶ nh−ng l¹i theo c¸c c«ng thøc b×nh qu©n kh¸c nhau. NÕu trong nh÷ng

®iÒu kiÖn c¬ cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn kh«ng thay ®æi th× chØ sè Passche tÝnh

theo c«ng thøc b×nh qu©n ®iÒu hoµ l¹i cã kÕt qu¶ thÊp h¬n so víi chØ sè

Laspeyres tÝnh theo c«ng thøc b×nh qu©n céng.

Tuy vËy, trong thùc tÕ lu«n cã nhiÒu nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù thay ®æi

c¬ cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn nh−: do thay ®æi thãi quen tiªu dïng, do thay ®æi

thÞ hiÕu hay do c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt kh¸c sÏ dÉn ®Õn cã sù chªnh lÖch ®¸ng

kÓ kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ sè.

§Ó kh¾c phôc nh−îc ®iÓm ®ã, c¸c nhµ kinh tÕ ®· sö dông mét chØ sè

thay thÕ cho hai chØ sè kÓ trªn, gäi lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher.

+ C«ng thøc chØ sè gi¸ Fisher:

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng chung gi¸ c¶ c¸c

mÆt hµng dùa trªn c¬ së san b»ng chªnh lÖch gi÷a c¸c chØ sè Laspeyres vµ

Passche.

C«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher nh− sau:

12

n

p q

i,1 i,1

∑

i=1

n

∑

i=1

n

i,1 i,0

F

L

I _p^p*I _p

=

*

2

I _p

=

2

p q

i,0 i,1

∑

i,0 i,0

i=1

(5)

p q

1

∑

1

0

1

I^F_p=

×

D¹ng ®¬n gi¶n:

(5’)

p q

1

0

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher sö dông kÕt hîp c¶ quyÒn sè kú gèc vµ kú

nghiªn cøu nªn nã kh¾c phôc ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng vÒ sù kh¸c biÖt vÒ c¬ cÊu

hµng ho¸ l−u chuyÓn gi÷a hai kú, qua ®ã còng x¸c ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ chung

ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng.

Tõ c¸c c«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp ë trªn, cã thÓ läc ra c¸c lo¹i chØ sè

gi¸ Laspeyres nh− sau:

Kú 1 so víi kú

Lo¹i chØ sè

Kú 2 so víi kú 1

Kú 2 so víi kú gèc

gèc

A

(1)

(2)

(3)

n

p q

i,2 i,0

p q

I- Laspeyres

víi quyÒn sè cè

®Þnh

∑

i=1

n

∑

i=1

n

∑

i=1

n

i,2 i,0

i,1 i,0

p q

i,0 i,0

∑

i,0 i,0

∑

i,1 i,0

i=1

II- Laspeyres

víi quyÒn sè

biÕn ®éng

kh«ng nèi

chuçi

n

p q

i,2 i,0

p q

∑

i=1

n

∑

i=1

n

∑

i=1

n

i,2 i,1

i,1 i,0

p q

i,0 i,0

∑

i,0 i,0

∑

i,1 i,1

i=1

n

III- Laspeyres

víi quyÒn sè

biÕn ®éng vµ

nèi chuçi ®−îc

p q

i,2 i,1

p q

∑

i=1

n

∑

i=1

n

∑

i=1

n

i,2 i,1

i,1 i,0

i=1

*

n

p q

i,1 i,1

∑

i,0 i,0

∑

i,1 i,1

i,0 i,0

i=1

- ChØ sè lo¹i I, lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo c«ng thøc

Laspeyres cã quyÒn sè cè ®Þnh lµ q₀, quyÒn sè nµy ®−îc cè ®Þnh qua

c¸c kú tÝnh chØ sè.

13

- ChØ sè lo¹i II vµ III, lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo c«ng

thøc Laspeyres cã quyÒn sè biÕn ®éng q_t-1lµ kú tr−íc kú b¸o c¸o.

Nh− vËy kÕt qu¶ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo 3 c«ng thøc

t¹i cét (1) vµ cét (3) lµ gièng nhau, nh−ng tÝnh theo c«ng thøc I cã kÕt qu¶

kh¸c víi c«ng thøc II vµ III t¹i cét (2).

ViÖc sö dông c«ng thøc nµo vµo tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ

vÊn ®Ò mµ Thèng kª Liªn hîp quèc còng chØ ®−a ra nh÷ng lêi khuyÕn c¸o vµ

nªu lªn nh÷ng −u - nh−îc ®iÓm cña tõng lo¹i c«ng thøc. Tuy nhiªn khi x¸c

®Þnh c«ng thøc tÝnh chØ sè gi¸ hiÖn hµnh ®Æt ra vÊn ®Ò hµng ®Çu lµ tho¶ m·n

yªu cÇu cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh vÉn lµ

vÊn ®Ó n¨ng lùc cña tõng n−íc. N¨ng lùc ë ®©y theo hä cã hai khÝa c¹nh: n¨ng

lùc vÒ kh¶ n¨ng tr×nh ®é khoa häc cña con ng−êi ®Ó hiÓu biÕt vµ øng dông lo¹i

c«ng thøc nµo vµo ®Êt n−íc m×nh cho phï hîp vÒ mÆt khoa häc, ®ång thêi hai

lµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho tõng lo¹i øng dông c¸c c«ng thøc ®ã.

VÒ mÆt khoa häc, c«ng thøc Laspeyres III lµ tèi −u nhÊt ®èi víi chØ sè

gi¸ vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc ë nhiÒu n−íc, c«ng thøc chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu Fisher lµ phï hîp nhÊt cho tµi kho¶n quèc gia (SNA). Nh−ng

vÒ mÆt c«ng phu vµ chi phÝ cho nã th−êng tèn kÐm nhiÒu h¬n rÊt nhiÒu so víi

øng dông c«ng thøc Laspeyres chuÈn.

Tuy nhiªn ®Ó kh¾c phôc mét phÇn cña c«ng thøc III vµ gÇn s¸t h¬n víi

c«ng thøc III, ng−êi ta ®−a ra c«ng thøc chØ sè gi¸ Laspeyres chuyÓn ®æi ®Ó sö

dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh ng¾n h¹n, tøc lµ gi¸ kú b¸o c¸o so s¸nh víi gi¸ kú

tr−íc ®ã (p_t-1) thay cho gi¸ kú b¸o c¸o so s¸nh víi kú gèc cè ®Þnh p₀(cïng kú

víi quyÒn sè cè ®Þnh q₀nh− ChØ sè Laspeyres chuÈn) vµ quyÒn sè cËp nhËt l¹i

theo gi¸ kú tr−íc (gÇn nh− lµ h×nh thøc cña c«ng thøc III). Qu¸ tr×nh chuyÓn

®æi cña nã nh− sau:

n

⎡

⎢

⎤

⎥

⎛

⎜

⎞

⎟

p q

∑

i=1

n

i,t i,0

n

p_i,t

p

p_i,0q_i,0

⎜

⎟

i,t−1

I ^p

=

*

t /0

∑

p_i,t−1

p_i,0

i=1

p q

⎜

p q ⎟

i,0 i,0

⎟

∑

i,0 i,0

∑

i=1

⎢

⎣

⎥

⎦

⎝

⎠

Trong ®ã:

i_t/t-1= p_i,t/ p_i,t-1lµ chØ sè gi¸ mÆt hµng i kú b¸o c¸o so víi kú tr−íc;

p_i,tvµ p_i,t-1lµ gi¸ cña mÆt hµng i kú b¸o c¸o t vµ kú tr−íc t-1,

14

n

⎡

⎢

⎤

⎥

p_i,t

t−1

=

*w

i,0

∑

p

i=1

⎢

⎣

⎥

⎦

i,t−1

n

⎡

⎢

⎤

⎥

⎛

⎜

⎝

⎞

⎟

⎠

p_i,t

p

*

^i,t−1*w

∑

i,0

p_i,t−1

p_i,0

i=1

⎢

⎣

⎥

⎦

n

t−1

=

i_{t /t−1}w_i,0

(3.2)

∑

i=1

p_i,0q_i,0

n

w_i,0

p q

∑

i,0 i,0

i=1

lµ quyÒn sè tû träng kú gèc cè ®Þnh cña mÆt hµng i vµ,

t−1

w_i,0

= i_t/t-1* w_i,0lµ quyÒn sè tû träng kú gèc cè ®Þnh cña mÆt hµng i

®−îc cËp nhËt theo gi¸ kú tr−íc p_i,t-1.

Víi c«ng thøc nµy viÖc xö lý c¸c bÊt tr¾c xÈy ra trong qu¸ tr×nh tÝnh chØ

sè sÏ Ýt h¬n so víi c«ng thøc chØ sè cæ truyÒn (Laspeyres chuÈn).

Víi c«ng thøc III, viÖc tÝnh chØ sè gi¸ b»ng ph−¬ng ph¸p quyÒn sè biÕn

®éng cã nèi chuçi ®−îc thùc hiÖn theo m« h×nh sau:

Gi¶ sö chØ sè cña mét kú nµo ®ã lµ I_tvµ kú gèc cè ®Þnh ®Ó nèi vµo lµ I’_t

(t = 1...n) th×,

Thêi kú 1

I₁= I’₁,

Thêi kú 2

I₂= I’₂* I₁= I’₂* I’₁,

..

Thêi kú n

I_n= I’_n* I_n-1= I’_n* I’_n-1*... I’₁= I_t-1* I’_t

Trong ®ã chØ sè gi¸ kú 1 lµ: Kú 2 lµ:

p q

∑

1

0

2

1

p q

1

∑

0

1

vµ chØ sè gi¸ kú n-1 lµ:

vµ chØ sè gi¸ kú n lµ:

15

p

_n−1q_n−2

p q

n−1

∑

n

_n−2q_n−2

p_n−1q_n−1

∑

ChØ sè kh«ng gian

§Ó biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh gi¸ c¶ hµng ho¸ ë c¸c ®iÒu kiÖn

kh«ng gian kh¸c nhau ng−êi ta dïng chØ sè kh«ng gian.

ChØ sè kh«ng gian vÒ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ph¶n ¸nh quan hÖ so s¸nh vÒ

gi¸ cña tõng mÆt hµng ë hai thÞ tr−êng, hay hai khu vùc thÞ tr−êng kh¸c nhau.

§Ó so s¸nh gi¸ c¶ xuÊt khÈu gi÷a thÞ tr−êng A vµ B th× tr−íc hÕt lµ x¸c

®Þnh møc gi¸ ®¹i diÖn cña tõng mÆt hµng ë hai thÞ tr−êng. C«ng thøc tÝnh chØ

sè gi¸ c¶ kh«ng gian còng t−¬ng tù nh− c«ng thøc tÝnh chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ vµ

chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ ë phÇn trªn ®· tr×nh bµy.

ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ so s¸nh gi÷a thÞ tr−êng A vµ B theo c«ng thøc:

p_A

p_B

p_A

I_{p(A / B)}

=

hoÆc I_{p(B/ A)}

=

(6)

VÝ dô: Cã sè liÖu vÒ gi¸ vµ l−îng xuÊt khÈu cña hai mÆt hµng t¹i hai thÞ

tr−êng trong 1 th¸ng cña mét doanh nghiÖp nh− sau:

ThÞ tr−êng A

ThÞ tr−êng B

Tæng

l−îng xk

Q =

gi¸ xk L−îng

(USD)

(p ₀)

gi¸ xk

(USD)

(p₁)

L−îng xk

xk

MÆt hµng

(q₁)

(q ₀)

(q₀+ q₁)

Giµy mò da (®«i)

¸o Jaket (s.phÈm)

40

20

10.000

20.000

35

25

15.000

10.000

25.000

30.000

ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ cña tõng mÆt hµng so s¸nh gi÷a thÞ tr−êng A vµ B lµ:

p_A

40

I_{p(A/ B)}

=

p_B

35

= 1,143 lÇn (hay 114,3%).

MÆt hµng giµy da lµ:

=

16

p_A

p_B

20

25

I_{p(A / B)}

=

MÆt hµng ¸o Jaket lµ:

=

= 0,8 lÇn (hay 80%).

Trong nhiÒu tr−êng hîp cÇn so s¸nh gi¸ cña mét nhãm hµng hay toµn bé

hµng ho¸ ë hai thÞ tr−êng kh¸c nhau, ta ph¶i sö dông chØ sè tæng hîp gi¸

kh«ng gian.

ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ so s¸nh gi÷a thÞ tr−êng A vµ B theo c«ng thøc:

Ρ Q

∑

Α

Ι _{pΑ / Β}

=

Ρ Q

Β

(7)

Trong ®ã:

q_A+ q_B

Q =

A vµ B.

lµ tæng l−îng tiªu thô cña tõng hµng ho¸ ë hai thÞ tr−êng

Tõ sè liÖu cña b¶ng tÝnh trªn, nÕu so s¸nh gi¸ xuÊt khÈu t¹i thÞ tr−êng A

víi thÞ tr−êng B th× ta cã:

Ρ Q 40x25.000 + 20x30.000

∑

Α

Ι _{pΑ / Β}

=

Ρ Q 35x25.000 + 25x30.000

Β

1.600.000

=

= 1,016 (hay 101,6%).

1.575.000

Nh− vËy, gi¸ xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng trªn ë thÞ tr−êng A cao h¬n thÞ

tr−êng B lµ 1,6%.

I.2.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ cña TCTK ViÖt nam

ChØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu trong giai ®o¹n n¨m 2001-2005 (hiÖn hµnh)

®−îc tÝnh theo ph−¬ng ph¸p so s¸nh ng¾n h¹n víi c«ng thøc chØ sè gi¸

Laspayres chuyÓn ®æi, cã d¹ng nh− sau:

n

I _{p,t / 0}

=

r

_{i,t / t−1}* wⁱ⁰

t−1

∑

i=1

(8)

n

p_i,t

p_i,t−1

p_i,0

*

*w^i,0

t−1

∑

p_i,t−1

i=1

=

17

I.3.2. Thu thËp gi¸ xuÊt - nhËp khÈu

Gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−a vµo tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu hµng ho¸ vÒ c¬ b¶n ®−îc thu thËp tõ c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh doanh

xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸. Gi¸ nµy ®−îc lÊy tõ c¸c hîp ®ång ngo¹i th−¬ng.

HiÖn nay, Tæng côc Thèng kª vÉn thùc hiÖn thu thËp gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu b»ng c¸ch göi c¸c phiÕu ®iÒu tra tíi c¸c doanh nghiÖp ®iÓn h×nh

®−îc chän läc lµm ®¹i diÖn trong xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng hãa. ViÖc göi vµ

nhËn l¹i c¸c phiÕu ®iÒu tra nµy tèn nhiÒu thêi gian vµ kÕt qu¶ thu vÒ cßn nhiÒu

h¹n chÕ.

nhËn xÐt:

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam lµ mét chØ tiªu

thèng kª quèc gia, ®−îc tÝnh to¸n vµ c«ng bè theo QuyÕt ®Þnh sè sè

412/2003/Q§-TCTK ngµy 29/7/2003 cña Tæng côc Thèng kª).

ChØ sè nµy ®· gãp phÇn ®¾c lùc trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña

§¶ng vµ Nhµ n−íc còng nh− phôc vô c¸c nhu cÇu sö dông sè liÖu cña x· héi

Tuy vËy, nã cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt (®−îc tr×nh bµy râ ë ch−¬ng II,

phÇn II.5 vµ NhËn xÐt) cÇn ®−îc hoµn thiÖn h¬n n÷a.

18

II. Mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu t¹i mét sè

n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay

II.1. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu cña Liªn Hîp Quèc

II.1.1. CÊu tróc vµ quyÒn sè cña chØ sè

hiÖp quèc b¾t ®Çu tõ danh môc hµng ho¸ ngo¹i th−¬ng cña c¸c quèc gia (tøc lµ

theo danh môc HS), vµ th«ng th−êng kÕt hîp víi c¸c danh môc chØ sè gi¸ néi ®Þa.

Category-BEC) liªn quan tíi SITC vµ ISIC. ChØ sè gi¸ tÝnh theo cÊu tróc cña danh

tÝnh vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. §èi víi chØ sè vïng hoÆc khu

vùc cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn trong khi thiÕt kÕ mÉu ®iÒu tra trªn c¬ së môc ®Ých cña

nã. Tõ ®ã cÊu tróc vµ quyÒn sè chØ sè sÏ ®−îc h×nh thµnh.

QuyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô

th«ng th−êng theo cÊu tróc cña chØ sè vµ lu«n lu«n ®−îc rót ra tõ c¸c c¬ së dù

liÖu cña h¶i quan trªn c¬ së lo¹i trõ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng thuéc

ph¹m vi tÝnh chØ sè. QuyÒn sè ®ã ®−îc x¸c ®Þnh theo mÆt hµng, theo n−íc xuÊt

- nhËp vµ theo gi¸ trÞ cña Ýt nhÊt 1 n¨m ®Ó lµm quyÒn sè cè ®Þnh. QuyÒn sè cã

thÓ lµ quyÒn sè kú gèc biÕn ®éng, vµ quyÒn sè kú b¸o c¸o tuú thuéc vµo sö

dông c«ng thøc tÝnh chØ sè ®Ó thiÕt kÕ quyÒn sè.

II.1.2. Gi¸ c¶ dïng ®Ó tÝnh chØ sè

Gi¸ c¶ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu trong cuéc ®iÒu tra nµy th«ng th−êng lµ lÊy gi¸ t¹i biªn giíi

quèc gia xuÊt khÈu, vÒ c¬ b¶n lµ dùa theo gi¸ FOB (Free On Board) ho¨c lµ

gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight) cña h¶i quan, trong tr−êng hîp gi¸ nhËp

khÈu theo h¶i quan lµ gi¸ CIF th× −íc tÝnh c−íc vËn t¶i vµ b¶o hiÓm ®Ó chuyÓn

®æi vµ ®iÒu chØnh vÒ gi¸ FOB t¹i n−íc xuÊt khÈu.

19

Nãi chung, gi¸ c¶ ®−îc thu thËp trùc tiÕp tõ nh÷ng b¸o c¸o liªn quan tíi

c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c nhµ xuÊt - nhËp khÈu trong mét

thêi kú x¸c ®Þnh (th¸ng hoÆc quý), vµ nh− vËy sÏ cËp nhËt qua thêi gian mÆc

dÇu nã cã kh¸c nhau chót Ýt, vµ c¸c lo¹i thuÕ h¶i quan, thuÕ kh¸c vÒ hµng ho¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu kÓ c¶ trî gi¸ còng thu thËp ®−îc qua biÖn ph¸p nµy.

Nh− vËy mét danh s¸ch c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¹i diÖn ph¶i

®−îc x¸c ®Þnh ®Ó ®iÒu tra gi¸ trùc tiÕp tõ ®ã.

§ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc tÝnh phæ biÕn lµ

theo §« la Mü hoÆc theo quy ®Þnh cña tõng quèc gia. §Ó cã gi¸ c¶ theo tiÒn

quèc gia, nhiÖm vô n÷a cña b¸o c¸o gi¸ tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ

tÝnh ®æi gi¸ c¶ sang tiÒn quèc gia tõ tiÒn kinh doanh, thanh to¸n trong hîp

®ång. Tû gi¸ ®ã th−êng ®−îc lÊy tû gi¸ trung b×nh cña gi¸ mua vµ gi¸ b¸n

ngo¹i tÖ ®ã t¹i thêi ®iÓm giao hµng (ký kÕt hîp ®ång hoÆc lóc xÕp hµng lªn

tµu).

II.1.3. VÒ thu thËp gi¸ c¸c lo¹i ®Æc biÖt

- VÊn ®Ò mÆt hµng thay ®æi chÊt l−îng;

- VÊn ®Ò mÆt hµng ®éc nhÊt;

- VÊn ®Ò mÆt hµng v¾ng mÆt do thêi vô vµ mÆt hµng kh«ng xuÊt hiÖn

liªn tôc kh¸c;

- VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña mét hµng ho¸ cña c«ng ty

xuyªn quèc gia;

- VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong tµi kho¶n quèc gia;

II.1.4. Ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ c¸c c«ng bè sè liÖu

(a) - Lùa chän c«ng thøc tÝnh chØ sè:

C«ng thøc tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ chØ sè l−îng xuÊt

khÈu, nhËp khÈu hÇu hÕt ®−îc sö dông lµ c«ng thøc Laspeyres gia quyÒn víi

quyÒn sè kú gèc, c«ng thøc Paasche gia quyÒn víi quyÒn sè kú hiÖn hµnh (b¸o

c¸o) vµ c«ng thøc Fisher (lµ c«ng thøc hµi hoµ gi÷a c«ng thøc Laspeyres víi

hiÖu cña nã ®−îc quy ®Þnh lµ: p vµ q lµ gi¸ vµ l−îng; 0 vµ 1 lµ kú gèc vµ kú

20

hiÖn hµnh; L lµ Laspeyres vµ P lµ Paasche; i lµ hµng ho¸ cô thÓ (vµ i = 1...n).

Mçi lo¹i c«ng thøc tÝnh cho hai lo¹i chØ sè lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu

vµ chØ sè l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. ChØ sè Laspeyres lµ sè b×nh

quan hÖ gi¸ c¶ ®−îc gia quyÒn víi gi¸ trÞ cña mÆt hµng ®ã ë kú hiÖn hµnh vµ

(b) - C«ng bè sè liÖu:

Tuú thuéc vµo môc ®Þch sö dông cña mçi quèc gia ®Ó quyÕt ®Þnh c«ng

bè sè liÖu ë møc nµo cña cÊu tróc chØ sè. Th«ng th−êng c¸c chØ sè chung vµ

cña c¸c nhãm chi tiÕt th−êng ®−îc cung cÊp theo yªu cÇu cña ng−êi sö dông.

Trong c«ng bè th−êng kÌm theo quyÒn sè cña nã vµ c¸c ghi chó tãm t¾t vÒ

ph−¬ng ph¸p tÝnh.

II.2. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña tÊt c¶ hµng ho¸

nh÷ng ngµy sau ®ã mµ kh«ng thay ®æi vÒ h×nh th¸i vËt lý cña hµng ho¸). ChØ

sè gi¸ xuÊt khÈu ®−îc tÝnh theo th¸ng vµ ph¶n ¶nh sù thay ®æi gi¸ c¶ hµng

hµng ho¸ ®· xÕp thùc tÕ lªn boong tµu trong th¸ng ®ã.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu phôc vô cho c¶ hai khu vùc: khu vùc Nhµ n−íc vµ

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu cßn sö dông cho viÖc tÝnh c¸c chØ tiªu thèng kª kh¸c theo

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do C¬ quan thèng kª trung −¬ng

21

II.3. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu cña Cana®a:

ChØ sè gi¸ ngo¹i th−¬ng (xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸) lµ mét chØ

tiªu biÓu hiÖn thay ®æi (biÕn ®éng) gi¸ c¶ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu. ChØ sè

gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®o sù thay ®æi gi¸ c¶ b»ng c¸ch so s¸nh qua thêi

chän.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Cana®a phôc vô tËp trung cho

chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, ®ång thêi vô cho c«ng t¸c thèng

nghiÖp, Khoa häc vµ Kü thuËt, .v.v.); gi¶m ph¸t cho c¸c b¶ng Vµo - Ra (I.O)

vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm cña ngµnh c«ng nghiÖp. §Æc biÖt, nã lµ c«ng cô chñ yÕu

®Ó quyÕt ®Þnh thuÕ h¶i quan hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vµ c¸c lo¹i quota

xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ ra vµo Cana®a.

II.4. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu cña NhËt B¶n:

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña NhËt B¶ng tÝnh theo danh môc ngµnh

ho¹t ®éng kinh tÕ NhËt B¶n (JSIC) vµ danh môc hµng ho¸ chñ yÕu cña NhËt B¶n.

QuyÒn sè tÝnh chØ sè lµ quyÒn sè cè ®Þnh, ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ

doanh thu (kim ng¹ch) hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ë kú gèc cè ®Þnh n¨m

2000 vµ biÓu hiÖn b»ng tû lÖ phÇn ngµn.

II.5. Nh÷ng nÐt kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu nªu trªn vµ so víi chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam:

II.5.1. Nh÷ng nÐt kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu nªu trªn

22

Liªn hîp quèc lµ mét tæ chøc ®a n¨ng lín nhÊt thÕ giíi, trong ®ã cã Vô

Thèng kª kinh tÕ vµ lµ n¬i kÕt hîp víi c¸c tæ chøc kh¸c nh− IMF, ILO, UNDP

.v.v. chuyªn nghiªn cøu c¸c ph¬ng ph¸p luËn vÒ thèng kª kinh tÕ, trong ®ã næi

bËt nhÊt lµ ph−¬ng ph¸p thèng kª Tµi kho¶n quèc gia (SNA) vµ Thèng kª gi¸

c¶. Nã kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc tÝnh to¸n c¸c chØ sè gi¸. Do vËy chØ sè gi¸

xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Liªn hîp quèc ®−a ra lµ mét bé hÖ thèng ph−¬ng

ph¸p luËn ë møc ®é toµn diÖn vµ cao nhÊt trong thêi kú hiÖn hµnh cña thÕ giíi.

trong khu«n khæ trªn vµ mçi níc cã thÓ thùc hiÖn ®−îc mét phÇn nguyªn lý ®ã.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña NhËt B¶n kh¸c víi chØ sè gi¸ xuÊt

gi¸ xuÊt khÈu lµ gi¸ FOB vµ nhËp khÈu lµ gi¸ CIF. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp

khÈu cña Cana®a kh¸c víi c¸c n−íc kh¸c vµ nguyªn lý cña Liªn hîp quèc lµ

kh«ng dïng gi¸ cô thÓ cña mÆt hµng ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng vÒ chÊt l−îng lÊy

gi¸ mµ dïng gi¸ trÞ ®¬n vÞ mÆt hµng vµ chØ sè gi¸ cña c¸c nhãm c¬ së cña c¸c

nguån kh¸c tõ thèng kª trong vµ ngoµi n−íc. §ång thêi sö dông hai c«ng thøc

vµ hai lo¹i quyÒn sè vµ so s¸nh ng¾n h¹n.

c¸c n−íc −u tiªn theo danh môc s¶n phÈm chñ yÕu cña n−íc m×nh, cña NhËt

B¶n kh«ng dïng danh môc NAICS.

vïng, khu vùc cña mçi n−íc.

II.5.2. Nh÷ng nÐt kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,

nhËp khÈu nªu trªn so víi cña ViÖt Nam:

II.5.2.1. VÒ gi¸ c¶ ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu:

(a) - §èi víi ViÖt Nam, chØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu chØ tÝnh trªn gi¸ c¶ cña

hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu (®èi víi xuÊt khÈu th× tÝnh theo gi¸ FOB t¹i c¶ng ViÖt

Nam; ®èi víi nhËp khÈu th× tÝnh theo gi¸ CIF ®Õn c¶ng ViÖt Nam), ch−a tÝnh ®Õn

gi¸ xuÊt khÈu (céng c¶ c−íc vËn t¶i, b¶o hiÓm), nhËp khÈu (cã thÓ trõ c−íc vËn

t¶i, b¶o hiÓm) hµng ho¸, gäi lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸.

23

Gi¸ xuÊt khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ FOB

(Free On Board), gi¸ giao hµng trªn boong tµu t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn

giíi ViÖt Nam.

Gi¸ nhËp khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ nhËp khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ CIF

(Cost, Insurance and Freight), gi¸ giao hµng t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn

giíi ViÖt Nam.

Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc thu thËp tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu, nhËp

xuÊt sÏ lªn tµu lóc nµo vµ hµng nhËp ®· hoÆc sÏ vÒ c¶ng ViÖt Nam lóc nµo)

§ång tiÒn tÝnh chØ sã gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam lµ ®ång

§« la Mü (USD), vµ ®ang c«ng bè, sö dông chØ sè nµy theo ®ång tiÒn ®ã. Tû

gi¸ tÝnh ®æi gi¸ c¶ thanh to¸n theo ®ång kh¸c nh− Yªn NhËt, M¸c §øc,..., theo

c«ng bè trong ngµy do ®¬n vÞ b¸o c¸o chuyÓn ®æi. Nh÷ng ®iÓm trªn kh¸c víi

LHQ vµ c¸c n−íc kh¸c nh− sau.

(b) - §èi víi Liªn hîp quèc, gi¸ c¶ xuÊt khÈu, nhËp khÈu dïng ®Ó tÝnh

chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th«ng th−êng lµ lÊy gi¸ t¹i biªn giíi quèc gia

xuÊt khÈu, vÒ c¬ b¶n lµ dùa theo gi¸ FOB (Free On Board) hoÆc nÕu lµ gi¸ CIF

(Cost, Insurance and Freight) cña h¶i quan vµ −íc tÝnh c−íc vËn t¶i vµ b¶o

hiÓm ®Ó chuyÓn ®æi vµ ®iÒu chØnh vÒ gi¸ FOB t¹i n−íc xuÊt khÈu.

Nãi chung, gi¸ c¶ ®−îc thu thËp trùc tiÕp tõ nh÷ng b¸o c¸o liªn quan tíi

c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c nhµ xuÊt - nhËp khÈu qua -trong

mét thêi kú x¸c ®Þnh (th¸ng hoÆc quý), vµ nh− vËy mét danh s¸ch c¸c nhµ

xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¹i diÖn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó ®iÒu tra gi¸ trùc tiÕp tõ

®ã.

§ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th«ng th−êng lµ tiÒn

quèc gia. §Ó cã gi¸ c¶ theo tiÒn quèc gia, nhiÖm vô n÷a cña b¸o c¸o gi¸ tõ c¸c

nhµ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ tÝnh ®æi gi¸ c¶ sang tiÒn quèc gia tõ tiÒn kinh

doanh, thanh to¸n trong hîp ®ång. Tû gi¸ ®ã th−êng ®−îc lÊy tû gi¸ trung b×nh

cña gi¸ mua vµ gi¸ b¸n ngo¹i tÖ ®ã t¹i thêi ®iÓm giao hµng (ký kÕt hîp ®ång

hoÆc lóc xÕp hµng lªn tµu).

24

(c) - §èi víi Cana®a, sè liÖu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp

khÈu cho c¶ n−íc vµ tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cho n−íc Mü lµ gi¸

trÞ ®¬n vÞ hµng ho¸ ®−îc thu thËp tõ hai nguån: thø nhÊt lµ sè liÖu tõ h¶i quan

Cana®a vµ thø hai lµ c¸c chØ sè gi¸ c¸ thÓ (quan hÖ gi¸ c¶) cña c¸c mÆt hµng

cô thÓ trong c¸c lo¹i chØ sè gi¸ s¶n xuÊt nhµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (IPPI)

Cana®a, ChØ sè gi¸ s¶n xuÊt (PPI) cña Mü, ChØ sè gi¸ b¸n bu«n cña NhËt, sè

liÖu dÇu th« vµ m¸y tÝnh tõ Thèng kª Cana®a, sè liÖu vÒ xe cé tõ thèng kª

ngo¹i th−¬ng Cana®a. C¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña n−íc

ngoµi sö dông cho chØ sè cña Cana®a ®−îc tÝnh trªn gi¸ FOB cña n−íc ®ã.

x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh râ rµng mµ gi¸ hay nãi c¸ch kh¸c lµ gi¸ trÞ ®¬n vÞ hµng ho¸ ë

møc miªu t¶ HS chi tiÕt nhÊt vµ tÝnh theo ®iÒu kiÖn FOB cho c¶ hai lo¹i xuÊt

vµ nhËp khÈu. C¶ hai nguån trªn ®Òu tÝnh theo gi¸ FOB cho chØ sè gi¸ xuÊt

khÈu, nhËp khÈu cña Cana®a.

§ång tiÒn tÝnh chØ sè lµ ®ång §« la Cana®a vµ tû gi¸ tÝnh chuyÓn lµ tû

gi¸ khi hµng bèc lªn tµu t¹i n−íc xuÊt khÈu ®èi víi hµng xuÊt vµ hµng nhËp.

(d) - §èi víi NhËt B¶n, ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu tÝnh theo gi¸ FOB (Free

On Board), lµ gi¸ tÝnh khi hµng xÕp lªn boong tµu t¹i c¶ng NhËt B¶n. ChØ sè

gi¸ nhËp khÈu tÝnh theo gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight), lµ gi¸ tÝnh t¹i

n¬i giao hµng t¹i c¶ng n−íc NhËt. Gi¸ nµy ch−a bao gåm thuÕ tiªu thô cña

NhËt B¶n.

§ång tiÒn tÝnh chØ sè lµ ®ång Yªn NhËt vµ tû gi¸ tÝnh chuyÓn lµ tû gi¸

khi hµng bèc lªn tµu t¹i n−íc xuÊt khÈu ®èi víi hµng xuÊt vµ hµng nhËp. §ång

thêi tÝnh theo ®ång tiÒn thanh to¸n ghi trong c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu, nhËp

khÈu (theo ngo¹i tÖ kh¸c).

thËp trùc tiÕp tõ c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu chñ yÕu theo danh môc mÆt hµng ®· lùa

Gi¸ tÝnh chØ sè gi¸ nhËp khÈu lµ gi¸ hµng nhËp ®· bèc lªn tµu t¹i c¶ng

n−íc b¸n vµ ®−îc thu thËp tõ nh÷ng nhµ nhËp khÈu chñ yÕu, tøc lµ gi¸ FOB

(Free On Board) cña n−íc së t¹i (n−íc b¸n). PhÝ vËn t¶i vµ b¶o hiÓm ®Ó chuyÓn

25